IV SA/Wr 737/12

Uzasadnienie

Decyzją z dnia [...] 2012 r. nr [...] Wojewoda D., działając na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a. oraz art. 44h ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (Dz. U. z 2006 r. nr 139, poz. 993 ze zm.), dalej: ustawa, po rozpoznaniu odwołania R.N. (dalej: strona, wnioskodawca, skarżący) od decyzji Prezydenta Miasta J. G. z dnia [...] 2012 r. nr [...] odmawiającej udostępnienia adresu zameldowania R. B., zakwestionowaną decyzję utrzymał w mocy.

W jej uzasadnieniu organ orzekający podał, że w dniu 21 lutego 2012 r. do Wydziału Spraw Obywatelskich Urzędu Miasta J. G. wpłynął wniosek strony o udostępnienie adresu zameldowania R. B. Wnioskodawca oświadczył, że żąda tych danych z uwagi na to, iż zamierza wytoczyć proces sądowy przeciwko wyżej wskazanemu za oczernianie jego osoby.

Wojewoda D. podkreślił, że zgodnie z art. 44h ust. 2 ustawy dane ze zbiorów meldunkowych są udostępniane: osobom i jednostkom organizacyjnym - jeżeli wykażą w tym interes prawny (pkt 1), a także innym osobom i podmiotom - jeżeli uwiarygodnią one interes faktyczny w otrzymaniu danych i za zgodą osób, których dane dotyczą (pkt 3), przy czym - na podstawie art. 44h ust. 9 pkt 2 - udostępnienie to następuje odpłatnie, po dołączeniu dowodu opłaty do wniosku o udostępnienie danych.

Dalej wskazał, że decyzją z dnia [...] 2012 r. nr [...] Prezydent Miasta J.G. odmówił udostępnienia stronie żądanego adresu uzasadniając odmowę niewykazaniem przez wnioskodawcę posiadania interesu prawnego.

Od powyższej decyzji wnioskodawca złożył odwołanie podnosząc, że posiada interes prawny w żądaniu uzyskania danych. Zarzucił przy tym organowi gminy, iż nie zwrócił się do R.B. z zapytaniem, czy wyraża zgodę na udostępnienie swego adresu.

Organ odwoławczy, decyzją z dnia [...] 2012 r. nr [...], uchylił powyższe rozstrzygnięcie organu I instancji i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.

Rozpoznając sprawę ponownie, organ I instancji wezwał stronę do uzupełnienia wniosku poprzez określenie zbioru, z którego udostępnienia danych się domaga oraz sprecyzowania żądania odnośnie wyboru trybu jego rozpatrzenia. W odpowiedzi wnioskodawca po raz kolejny podał, że jego interes prawny polega na tym, iż zamierza wytoczyć proces sądowy przeciwko R.B. i w tym celu musi posiadać jego adres. Jako podstawę żądania wskazał normę prawną wyrażoną w art. 126 § 2 k.p.c.

Decyzją z dnia [...] 2012 r. organ I instancji odmówił stronie udostępnienia żądanych danych z powodu niewykazania posiadania interesu prawnego w ich uzyskaniu.

Od decyzji tej wnioskodawca złożył odwołanie do Wojewody D., po raz kolejny podnosząc, że posiada interes prawny w żądaniu udostępnienia danych. Jego podstawę prawną stanowią art. 126 § 2 k.p.c. oraz art. 24 § 1 k.c. Ponownie też zarzucił organowi gminy, iż nie zwrócił się do R. B. z zapytaniem o wyrażenie zgody na udostępnienie jego danych adresowych. Ponadto, zarówno organowi I instancji, jak i organowi odwoławczemu zarzucił pominięcie wskazanej osoby jako strony postępowania administracyjnego.

Analizując całość akt sprawy Wojewoda D. stwierdził, że organ I instancji przy ponownym rozpatrywaniu wniosku, prawidłowo wezwał R.N. m.in. do sprecyzowania żądania odnośnie wskazania trybu rozpatrzenia wniosku. W odpowiedzi wnioskodawca poinformował, że posiada interes prawny w żądaniu uzyskania adresu R. B., ponieważ zamierza wytoczyć mu proces sądowy w celu ochrony naruszonych dóbr osobistych. Wskazał zatem sposób rozpatrzenia wniosku w trybie interesu prawnego, a nie interesu faktycznego, w którym przesłanką konieczną do udostępnienia danych jest uzyskanie zgody osoby, której dane dotyczą. Skoro zaś odwołujący się sam określił, w jakim trybie żąda rozpatrzenia wniosku, to niezrozumiałym jest ponowny zarzut braku wystąpienia do R. B. z zapytaniem odnośnie wyrażenia zgody na udostępnienie adresu wnioskodawcy.

Jak dalej podał organ odwoławczy, wnioskodawca wybrał sposób rozpatrzenia wniosku w trybie interesu prawnego, zatem organ gminy mógł udostępnić stosowne dane jedynie wówczas, gdyby wykazał posiadanie interesu prawnego w żądaniu ich uzyskania. W takim przypadku organ administracyjny nie występuje do osoby, której danych żąda wnioskodawca z zapytaniem odnośnie wyrażenia zgody na ich udostępnienie, bowiem nie wymagają tego przepisy prawa i osoba ta nie jest stroną postępowania administracyjnego. Tym samym, zarzut dotyczący pominięcia R. B. jako strony postępowania jest bezzasadny (stroną postępowania byłby on tylko w przypadku rozpatrywania wniosku w trybie interesu faktycznego).

Odwołujący się podniósł, że jego interes prawny wynika z przepisów art. 126 § 2 k.p.c. oraz art. 24 § 1 k.c. Wojewoda D. podkreślił, że w myśl ugruntowanego poglądu orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego, o istnieniu interesu prawnego decydują przepisy prawa materialnego przyznające stronie konkretne, indywidualne i aktualne korzyści, musi więc istnieć konkretny przepis prawa materialnego, na którym ten interes się opiera, przy czym norma prawa materialnego może należeć do różnych gałęzi prawa, również cywilnego. Szczególną cechą interesu prawnego jest jego realność, interes ten musi rzeczywiście istnieć w dacie stosowania danych norm prawa, nie może to być interes tylko przewidywany w przyszłości ani hipotetyczny (por. wyrok NSA z dnia 19 marca 2002 r., sygn. akt IV SA 1132/00). Ponadto, istnienie interesu prawnego musi znaleźć potwierdzenie w okolicznościach faktycznych, będących przesłankami zastosowania przepisu prawa materialnego. Powołany przez stronę art. 126 § 2 k.p.c. jest przepisem prawa procesowego, a nie materialnego i określa jedynie, jakie elementy powinno zawierać pismo procesowe składane do sądu, kiedy jest pierwszym pismem w sprawie. Drugi z powołanych przepisów prawa, tj. art. 24 § 1 k.c. jest przepisem prawa materialnego i precyzuje, czego może żądać osoba, której dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem. Odwołujący się stwierdził, że zostały naruszone jego dobra osobiste i podał konkretną normę prawa materialnego, w której miałby umocowanie jego interes prawny. Jednakże - jak wyjaśniono powyżej - interes ten musi mieć charakter realny, dlatego też sam zamiar wytoczenia powództwa sądowego nie dowodzi istnienia interesu prawnego po stronie odwołującego się. Wnioskodawca ubiegający się o udostępnienie danych ze zbiorów meldunkowych ma interes prawny w uzyskaniu danych (np. adresu zameldowania) osoby, przeciwko której już wytoczył powództwo przed sądem powszechnym, a sąd ten zobowiązał powoda do podania aktualnego adresu zamieszkania pozwanego i od spełnienia tego wymogu zależy dalsze postępowanie cywilne (por. wyrok NSA z dnia 29 maja 2012 r., sygn. akt II OSK 417/11).

W rozpatrywanej sprawie odwołujący się dopiero zamierza wytoczyć proces sądowy przeciwko osobie, o której dane wystąpił do organu gminy. Słusznie zatem uznał Prezydent Miasta J. G., że odwołujący się nie wykazał posiadania interesu prawnego i odmówił udostępnienia żądanego adresu zameldowania.

Na marginesie Wojewoda D. wskazał, że we wniosku o udostępnienie danych jako jedną ze znanych wnioskodawcy danych dotyczących osoby R. B. podał on telefon do pracy, a zatem jest mu znane miejsce pracy tej osoby ([...]). Może więc rozważyć alternatywny sposób uzyskania żądanych danych, tj. możliwość wystąpienia o udostępnienie danych adresowych do jej pracodawcy na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz.U. z 2002 r. nr 101, poz. 926 ze zm.).

Na powyższą decyzję R.N. złożył skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu, wnosząc o jej uchylenie jako naruszającej prawo.

W skardze podniósł, że odmówiono mu żądanych danych, pomimo że wykazał interes prawny w ich uzyskaniu, tj. zamiar złożenia pozwu przeciwko R.B. Podkreślił, że jego interesem prawnym jest dążenie do ochrony dóbr osobistych, które zostały naruszone przez wskazaną osobę, a norma wyrażona w art. 126 § 2 k.p.c. oraz art. 24 § 1 k.c. stanowi podstawę istnienia jego interesu prawnego.

Skarżący stwierdził, że niezrozumiałym dla niego jest to, iż Urząd Miasta w J. G. nie zwrócił się do R.B. z zapytaniem, czy wyraża zgodę na podanie adresu. Gdyby taką zgodę wyraził, cała długa procedura zostałaby zakończona.

Jak podkreślił skarżący, organ I instancji "za plecami R. B. odmawia udzielenia jego adresu i dąży usilnie do długiej procedury odwoławczej, którą będą na 2-3 lata zajęte" urzędy państwowe i sądy.

W odpowiedzi na skargę Wojewoda D. wniósł o jej oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą z zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie skarżący wystąpił do Prezydenta Miasta J. G. o udostępnienie z ewidencji ludności adresu zamieszkania R.B.

Podstawę materialnoprawną podjętego rozstrzygnięcia stanowił przepis art. 44 h ust. 2 pkt 1 ustawy, zgodnie z którym dane ze zbiorów meldunkowych, zbioru PESEL oraz ewidencji wydanych i unieważnionych dowodów osobistych są udostępniane osobom i jednostkom organizacyjnym – jeżeli wykażą w tym interes prawny (pkt 2).

Przy czym, wskazana podstawa prawna rozstrzygnięcia jest bezsporna. Wobec uchylenia przez Wojewodę D. decyzją z dnia [...] 2012 r. decyzji organu I instancji z dnia [...] 2012 r. i przekazania do ponownego rozpoznania sprawy wszczętej wnioskiem skarżącego o udostępnienie danych adresowych R.B., kwestia ta została należycie wyjaśniona. W oświadczeniu złożonym w dniu 11 czerwca 2012 r. przez skarżącego na wezwanie organu orzekającego, wyraźnie wyartykułował on, że posiada interes prawny w uzyskaniu omawianych danych adresowych. Potwierdził zatem tryb rozpoznania wniosku zadeklarowany w momencie wszczęcia postępowania administracyjnego w sprawie.

Organ orzekający słusznie więc podjął czynności niezbędne do zrealizowania wniosku w oparciu o przepis art. 44h ust. 2 pkt 1 ustawy.

Skarżący, będąc zobligowany powyższym przepisem prawa do wykazania interesu prawnego w uzyskaniu danych adresowych R.B. podkreślił, że jego celem jest wytoczenie wskazanej osobie procesu sądowego z powództwa cywilnego za poniżanie i ośmieszanie jego osoby. Wskazał, że jego interesem prawnym jest dążenie do ochrony jego dóbr osobistych, zaś podstawę istnienia interesu prawnego stanowi norma wyrażona w art. 126 § 2 k.p.c. Przy czym, w odwołaniu od decyzji pierwszoinstancyjnej skarżący podstawy swego interesu prawnego upatrywał również w art. 24 § 1 k.c.

W tym miejscu wskazać należy, że ustawa o ewidencji ludności i dowodach osobistych, kodeks postępowania administracyjnego, ustawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, kodeks cywilny i postępowania cywilnego choć posługują się pojęciem interesu prawnego – to nie zawierają jego normatywnego określenia. Doktryna przyjęła, że pod tym pojęciem należy rozumieć prawa i stosunki prawne jednostek.

Mając na uwadze treść przepisu art. 44h ust. 2 pkt 1 ustawy należy przyjąć, że o tym, czy strona ma interes prawny do uzyskania danych osobowych decydują przepisy prawa materialnego i to nie tylko prawa administracyjnego ale także przepisy kodeksu cywilnego, czy też innych aktów prawnych.

Oznacza to, że z wnioskiem o wskazanie danych osób może wystąpić podmiot, który wykaże związek między chronionym przez przepisy prawa materialnego interesem prawnym a aktem lub czynnością organu administracji publicznej.

Interes prawny, jak wskazano wyżej, dotyczy szeroko rozumianych praw i stosunków prawnych jednostki. W ramach tych praw istnieje uprawnienie do sądu, ale - o czym mowa była wyżej - prawo to musi opierać się, wynikać z prawa materialnego (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 28 stycznia 2011 r., sygn. akt IV SA/Wr 511/10, publ. CBOIS) .

Skarżący nie wykazał interesu prawnego w żądaniu udostępnienia danych ze zbiorów meldunkowych, którego to interesu prawnego istotą jest - najogólniej rzecz ujmując - oparcie go na konkretnej normie prawa materialnego. Takiej normy skarżący nie podał. Nie stanowi jej wskazywany przez skarżącego przepis prawa procesowego, tj. art. 126 § 2 k.p.c. Nie stanowi jej również przepis art. 24 k.c. w sytuacji, gdy strona nie wystąpiła jeszcze do sądu powszechnego ze stosownym pozwem.

W orzecznictwie sądów administracyjnych ugruntowany jest pogląd dotyczący takich spraw jak niniejsza. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 29 maja 2012 r., sygn. akt II OSK 417/11, na który powołuje się również organ odwoławczy wskazuje, że nie można uznać legitymacji prawnej podmiotu, który uzasadnia swój interes prawny zdarzeniami i okolicznościami mającymi nastąpić w przyszłości, do których dąży lub zamierza podjąć w przyszłości. Wnioskodawca ubiegający się o udostępnienie danych ze zbiorów meldunkowych ma interes prawny w uzyskaniu danych ze zbiorów meldunkowych (adres zameldowania) osoby, przeciwko której wytoczył powództwo przed sądem powszechnym w sytuacji, gdy sąd powszechny zobowiązał powoda do podania aktualnego adresu zamieszkania pozwanego. Od spełnienia tego wymogu zależy dalsze postępowanie cywilne (lex nr 1252062).

Zatem, w ocenie Sądu, wobec ochrony danych osobowych wyrażającej się między innymi w art. 44 ustawy, a także w ustawie o ochronie danych osobowych – niewątpliwie interes prawny w uzyskaniu danych jest wykazany wówczas, gdy strona wystąpi z określonym pozwem.

Takie działanie uwiarygadnia intencje strony (wniesienie pozwu) i przywołany stan faktyczny związany z określonym przepisem prawa materialnego.

Brak danych adresowych w pozwie, Sąd stosownie do art. 130 k.p.c. nakazuje uzupełnić w terminie 7 dni. Termin ten zbiega się z terminem określonym w art. 217 k.p.a.; zaświadczenia zawierające informację powinny być wydane w terminie 7 dni. Zatem w nakazanym przez art. 130 k.p.c. terminie wnioskodawca może uzupełnić braki formalne pozwu (patrz: powołany wyżej wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 28 stycznia 2011 r., sygn. akt IV SA/Wr 511/10).

W związku z powyższym, Sąd podzielił argumentację organów orzekających i uznał, że wydane decyzje nie naruszyły przepisów prawa w stopniu powodującym konieczność ich wyeliminowania z obrotu prawnego.

Odpowiadając natomiast na zarzut skargi dotyczący nieuzyskania przez organy zgody R.B. na podanie skarżącemu jego adresu i pominięcie go jako strony postępowania, zauważyć należy, że skarżący sam określił tryb, w jakim domagał się udzielenia żądanych danych. Wydanie decyzji na podstawie art. 44h ust. 2 pkt 1 ustawy nie wymagało zaś od organów zwrócenia się do wyżej wymienionego w tej kwestii. W oparciu o powołany przepis nie można mu też było przypisać przymiotu strony postępowania administracyjnego wszczętego wnioskiem skarżącego. To pkt 3 wskazanego przepisu prawa stanowi, że omawiane dane udostępniane są też innym osobom i podmiotom - jeżeli uwiarygodnią one interes faktyczny w otrzymaniu danych i za zgodą osób, których dane dotyczą. Niemniej jednak w rozważanej sprawie przepis ten, z woli skarżącego, nie miał zastosowania.

W tej sytuacji Sąd na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.), orzekł jak w sentencji wyroku.