PB I-3/4117/IN-29/USW/2005/ACH

Pytanie podatnika:

Czy od przymusowej sprzedaży akcji akcjonariuszowi większościowemu należy zapłacić podatek dochodowy?

Na podstawie art. 14b § 5 pkt 1) ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.), po rozpatrzeniu zażalenia z dnia 12.05.2005 r. (data wpływu) na postanowienie Naczelnika Urzędu Skarbowego w Wieluniu z dnia 05.05.2005 r., Nr I-415/6/05, Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi zmienia ww. postanowienie, uznając Państwa stanowisko zawarte w pisemnym zapytaniu z dnia 14.03.2005 r. za prawidłowe.

W dniu 14.03.2005 r. w Urzędzie Skarbowym w Wieluniu złożyli Państwo pisemne zapytanie w sprawie interpretacji przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Wątpliwości w interpretacji prawa podatkowego powstały na tle następującego stanu faktycznego.

W 1998 r. nabyli Państwo w Domu Maklerskim 400 sztuk akcji S.A. W listopadzie 2004 r. otrzymali Państwo pismo informujące, że Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy Spółki Akcyjnej w drodze uchwały z dnia 28.06.2004 r. postanowiło przeprowadzić przymusowy wykup akcji akcjonariuszy mniejszościowych (reprezentujących 0,5 % kapitału akcyjnego) przez akcjonariusza większościowego (posiadającego 99,5 % kapitału akcyjnego Spółki). Cena akcji zbywanych w trybie przymusowego wykupu została ustalona przez biegłego. W konsekwencji realizacji powyższej uchwały uzyskali Państwo w 2004 r. przychód z odpłatnego zbycia papierów wartościowych, a w lutym 2005 r. otrzymali Państwo wystawioną przez M informację o przychodach z innych źródeł oraz o niektórych dochodach z kapitałów pieniężnych osiągniętych w roku 2004 (PIT-8C), w której została wyszczególniona wartość sprzedanych akcji.

W Państwa opinii przedmiotowy przychód nie powinien podlegać opodatkowaniu, ponieważ w dacie nabycia przedmiotowych akcji nie obowiązywał podatek od ich sprzedaży.

Naczelnik Urzędu Skarbowego w Wieluniu, w postanowieniu z dnia 02.05.2005 r., Nr I-415/6/05, uznał Państwa stanowisko za nieprawidłowe, wskazując, iż przedmiotowy przychód podlega opodatkowaniu na zasadach przewidzianych dla przychodu z odpłatnego zbycia akcji przez osobę fizyczną na rzecz spółki w celu ich umorzenia.

Na postanowienie Naczelnika Urzędu Skarbowego w dniu 12.05.2005 r. złożyli Państwo zażalenie, w którym podtrzymujecie swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie, tj. że nabycie akcji S.A. w Biurze Maklerskim w 1998 r. uprawnia Państwa do skorzystania ze zwolnienia od opodatkowania przychodu uzyskanego z ich sprzedaży.

Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi, po przeanalizowaniu przedłożonych dokumentów oraz obowiązujących przepisów prawa podatkowego, stwierdza co następuje.

Zgodnie z zapisem art. 14b § 5 pkt 1) ustawy Ordynacja podatkowa, organ podatkowy w drodze decyzji zmienia lub uchyla postanowienie, o którym mowa w art. 14a § 4, jeżeli uzna, że zażalenie wniesione przez podatnika, płatnika lub inkasenta zasługuje na uwzględnienie.Przedmiotem zapytania zawartego w piśmie złożonym w dniu 07.03.2005 r. jest opodatkowanie przychodu z odpłatnego zbycia w trybie art. 418 § 1 ustawy z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 ze zm.) akcji S.A., nabytych w 1998 r.

W myśl art. 418 § 1 Kodeksu spółek handlowych walne zgromadzenie może powziąć uchwałę o przymusowym wykupie akcji akcjonariuszy reprezentujących nie więcej niż 5 % kapitału zakładowego (akcjonariusze mniejszościowi) przez nie więcej niż pięciu akcjonariuszy, posiadających łącznie nie mniej niż 95 % kapitału zakładowego, z których każdy posiada nie mniej niż 5 % kapitału zakładowego. Uchwała taka powinna określać akcje podlegające wykupowi oraz akcjonariuszy, którzy zobowiązują się wykupić akcje, jak również określać akcje przypadające każdemu z nabywców. W przypadku realizacji tego uprawnienia wykup akcji dokonuje się za pośrednictwem zarządu i następuje po cenie notowanej na rynku regulowanym (jeżeli akcje nie są notowane na rynku regulowanym, po cenie ustalonej przez biegłego wybranego przez walne zgromadzenie) - art. 417 § 1.

Biorąc powyższe pod uwagę oraz przepisy określające przychody z kapitałów pieniężnych - art. 17 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym w 2004 r. - należy zakwalifikować przychód uzyskany w drodze przymusowego wykupu akcji przez akcjonariusza większościowego do przychodów, o których mowa w ust. 1 pkt 6) lit. a) artykułu 17 ww. ustawy. Zgodnie z jego treścią, za przychody z kapitałów pieniężnych uważa się należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane przychody z odpłatnego zbycia udziałów w spółkach mających osobowość prawną oraz papierów wartościowych.

Jednocześnie za niewłaściwe należy uznać stanowisko wyrażone w zaskarżonym postanowieniu, zrównujące (utożsamiające) instytucję "przymusowego wykupu akcji przez akcjonariusza większościowego" z sytuacją "odpłatnego zbycia akcji przez osobę fizyczną na rzecz spółki akcyjnej w celu ich umorzenia". Zdarzenia te regulowane są w odrębnych przepisach. O instytucji umorzenia akcji mowa jest w art. 199 i 359, 360 i 361 Kodeksu spółek handlowych i dotyczy sytuacji, gdy spółka-emitent odkupuje akcje od swoich dotychczasowych akcjonariuszy, kierując się zamiarem umorzenia tych akcji. Sytuacja taka wywołuje określone skutki prawnopodatkowe. Jeśli akcje w celu ich umorzenia zbywa osoba fizyczna wówczas osiąga ona tzw. "dochód z udziału w zyskach osób prawnych" - art. 17 ust. 1 pkt 4) w związku z art. 24 ust. 5 pkt 2) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Określenie "dochód z udziału w zyskach osób prawnych" zawiera w swojej treści wszelkie dochody, jakie powstają w następstwie posiadania przez podatnika prawa do udziału w zyskach osoby prawnej. Wlicza się tu wszystkie dochody podatników, których podstawą uzyskania jest tytuł prawny w postacie udziałów w kapitale osób prawnych i których źródłem sfinansowania jest bezpośrednio lub pośrednio zysk netto spółki (np. dywidendy). W związku z tym, że w przypadku nabycia akcji w celu ich umorzenia źródłem finansowania zakupu i umorzenia akcji jest bezpośrednio lub pośrednio zysk spółki, uznaje się, że podstawą uzyskanego przychodu jest udział wniesiony do kapitału spółki i tym samym dochód z wykupu przez spółkę-emitenta z jej środków własnych akcji w celu ich umorzenia stanowi przedmiot opodatkowania podatkiem dochodowym według zasad określonych dla opodatkowania dywidend i innych przychodów w zyskach osób prawnych (tj. art. 30a ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

W przypadku przymusowego wykupu akcji mamy do czynienie z sytuacją, gdy to akcjonariusz większościowy, a nie spółka-emitent, dokonuje ich wykupu. Zarząd spółki-emitenta jest tylko pośrednikiem w tej transakcji. W następstwie wykupu tych akcji przez akcjonariusza większościowego nie dochodzi do ich umorzenia. Również sama spółka-emitnet nie ponosi kosztów tej operacji, ale inny podmiot - akcjonariusz większościowy. Stąd też nie ma podstaw prawnych, aby przymusowy wykup akcji uznać za przychody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych.

Analizując zebrany w sprawie materiał dowodowy Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi miał również na uwadze, że z dniem 1 stycznia 2004 r. weszły w życie nowe zasady opodatkowania dochodów uzyskiwanych z odpłatnego zbycia papierów wartościowych, wprowadzone ustawą z dnia 12 listopada 2003 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 202, poz. 1956 ze zm.).

Od początku obowiązywania ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych dochody uzyskiwane ze sprzedaży papierów wartościowych notowanych w obrocie publicznym były wolne od opodatkowania. Zwolnienie to przez cały okres jego obowiązywania miało charakter czasowy i ostatecznie zostało zniesione z dniem 1 stycznia 2004 r.

Stosownie do nowego art. 30b ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, od dochodów uzyskanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych /.../ podatek dochodowy wynosi 19 % uzyskanego dochodu. Dochodu tego nie łączy się z dochodami opodatkowanymi na zasadach ogólnych wg skali podatkowej (art. 27 ustawy) oraz na zasadach przewidzianych w art. 30c dla dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej - ust. 5 art. 30b. Z tych też względów po zakończeniu roku podatkowego podatnik uzyskujący tego typu dochody jest obowiązany w terminie do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym rozliczyć je w odrębnym zeznaniu podatkowym (PIT-38) oraz wpłacić należny podatek wynikający z tego zeznania - art. 30b ust. 6, art. 45 ust. 1a pkt 1 oraz ust. 4 pkt 2 ustawy. Jednocześnie podatnik nie ma obowiązku opłacenia w ciągu roku podatkowego zaliczek na podatek dochodowy od uzyskania dochodu. Przy obliczaniu przedmiotowego dochodu pomocą dla podatnika jest imienna informacja o wysokości uzyskanego przychodu (PIT-8C), sporządzana przez podmioty wymienione w art. 39 ust. 3 ustawy, np. biura maklerskie.

Z uwagi na wieloletnie obowiązywanie zwolnienia z opodatkowania dochodu uzyskanego ze zbycia papierów wartościowych nabytych w ofercie publicznej lub na giełdzie papierów wartościowych oraz honorując zasadę praw nabytych, w ustawie z dnia 12.11.2003 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw wprowadzono zapis art. 19, zgodnie z którym przepisów znowelizowanej ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie stosuje się do opodatkowania dochodów (poniesionych strat) uzyskanych po dniu 31 grudnia 2003 r. z odpłatnego zbycia papierów wartościowych, o których mowa w art. 52 pkt 1 lit. b) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, w brzmieniu obowiązującym do końca 2003 r., pod warunkiem że papiery te zostały nabyte przed dniem 1 stycznia 2004 r. Na podstawie art. 19 ustawy nowelizującej opodatkowaniu nie podlegają dochody:

a) z odpłatnego zbycia nabytych przed dniem 1 stycznia 2003 r. obligacji Skarbu Państwa wyemitowanych po dniu 1 stycznia 1989 r. oraz obligacji wyemitowanych przez jednostki samorządu terytorialnego po dniu 1 stycznia 1997 r.,

b) z odpłatnego zbycia papierów wartościowych, które są dopuszczone do publicznego obrotu papierami wartościowymi, nabytych na podstawie publicznej oferty lub na giełdzie papierów wartościowych, albo w regulowanym pozagiełdowym wtórnym obrocie publicznym, albo na podstawie zezwolenia udzielonego w trybie art. 92 lub 93 przepisów ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. - Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 49, poz. 447 ze zm.), pod warunkiem, że papiery te zostały nabyte przed dniem 1 stycznia 2004 r.

- przy czym zwolnienie nie ma zastosowania, jeżeli sprzedaż tych papierów wartościowych jest przedmiotem działalności gospodarczej,

d) uzyskane z realizacji praw wynikających z papierów wartościowych, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. - Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi - nabytych przed dniem 1 stycznia 2004 r.

Z tych też względów przychody ze zbycia papierów wartościowych nabytych przed dniem 1 stycznia 2004 r., spełniające warunki określone w art. 52 pkt 1 lit b) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w brzmieniu obowiązującym na rok 2003 nie podlegają opodatkowaniu i podatnik nie ma obowiązku składania zeznania PIT-38.

Przenosząc powyższe regulacje na grunt rozpatrywanej sprawy należy zatem stwierdzić, iż firma - na podstawie zapisu art. 39 ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych - miała obowiązek sporządzenia imiennej informacji PIT-8C zawierającej przychody z odpłatnego zbycia przedmiotowych akcji. W części F tej informacji wykazywane są przychody z odpłatnego zbycia papierów wartościowych, nabytych przed dniem 1 stycznia 2004 r., w stosunku do których podmiot wystawiający PIT-8C nie ma wystarczających danych, co do sposobu nabycia zbywanych papierów wartościowych i tym samym nie może bezspornie stwierdzić, czy uzyskany przychód podlega opodatkowaniu czy też nie. Wówczas to podatnik sam musi ustalić, czy jego sytuacja uprawnia do zastosowania omawianego zwolnienia podatkowego. Z przedstawionego w zapytaniu stanu faktycznego wynika, że 400 sztuk akcji nabyli Państwo w ofercie publicznej w 1998 r. (czyli przed dniem 1 stycznia 2004 r.) i akcje te zostały dopuszczone do publicznego obrotu. Stąd też należy przyjąć, że przedmiotowy przychód ze sprzedaży powyższych akcji jest wyłączony z opodatkowania na podstawie wyżej przytoczonego zapisu art. 19 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12.11.2003 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz innych ustaw i nie mają Państwo obowiązku złożenia zeznania, o którym mowa w art. 45 ust. 1a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z dochodów uzyskanych ze sprzedaży tych akcji (PIT-38).