PO 2/6-8010-0582/93

Odpowiadając na pismo z 17.3.1993 r., IS III 006/5/93, Ministerstwo Finansów uprzejmie wyjaśnia.

Zgodnie z art. 30 § 4 KPA,[2]( Obecnie art. 135 § 4 Ordynacji podatkowej z 29.8.1997 r.) w sprawach dotyczących praw zbywalnych lub dziedzicznych w razie zbycia prawa lub śmierci strony w toku postępowania na miejsce dotychczasowej strony wstępują jej następcy prawni.

W sprawach, w których obowiązek podatkowy powstał za życia podatnika, postępowanie podatkowe zmierzające do ustalenia wysokości należnego zobowiązania podatkowego z tytułu tego obowiązku może być w świetle art. 30 § 4 i 5 KPA wszczęte bądź kontynuowane po śmierci podatnika z udziałem jego spadkobierców, a w razie ich braku z udziałem ustanowionego przez sąd kuratora.

Zgodnie z art. 44 ust. 1 ustawy z 19.12.1980 r. o zobowiązaniach podatkowych (Dz.U. Nr 27, poz. 111 ze zm.),[1]( Obecnie art. 97 Ordynacji podatkowej z 29.8.1997 r.) spadkobiercy podatnika odpowiadają za zobowiązania podatkowe spadkodawcy na zasadach określonych w przepisach Kodeksu cywilnego o odpowiedzialności za długi spadkowe (Tytuł VII Księgi czwartej, przede wszystkim art. 1030, 1031, 1033, 1034 KC).

Ustalenie należnego zobowiązania podatkowego przypadającego od zmarłego podatnika należy do urzędu skarbowego.

W tym celu urząd skarbowy przeprowadza postępowanie wyjaśniające i na podstawie posiadanych informacji o dochodach uzyskanych przez zmarłego ustala wysokość należnego podatku od tych dochodów.

Mogą wystąpić trzy stany faktyczne:

- należny podatek jest równy pobranym zaliczkom,

- zaliczki wpłacone przez podatnika są wyższe od należnego podatku (nadpłata),

- pobrane zaliczki są niższe od należnego podatku.

W sytuacji gdy zaliczki pobrane lub wpłacone przez podatnika (w czasie jego życia) odpowiadają kwocie należnego podatku obliczonego od faktycznych dochodów powinno nastąpić umorzenie postępowania podatkowego.

Natomiast, jeżeli w wyniku prowadzonego postępowania zostanie ustalone zobowiązanie podatkowe od dochodów zmarłego urząd skarbowy zawiesza postępowanie do czasu ustalenia spadkobierców. Zawieszenie postępowania powinno nastąpić na podstawie art. 97 § 1 pkt 4 KPA.[2]( Obecnie art. 201 § 1 pkt 2 Ordynacji podatkowej z 29.8.1997 r.)

Po zawieszeniu postępowania urząd skarbowy nie musi czekać, aż któryś z zainteresowanych spadkobierców złoży wniosek o stwierdzenie nabycia spadku (jest to uprawnienie a nie obowiązek), lecz jako wierzyciel spadkowy może samodzielnie wystąpić z taką inicjatywą. Dochodzenie od spadkobierców zapłaty podatku należnego od spadkodawcy jako byłego podatnika, w tym także ustalonego po jego śmierci, wymaga uprzedniego wydania odrębnej decyzji na podstawie art. 40 w związku z art. 44 ustawy z 19.12.1980 r. o zobowiązaniach podatkowych. Spadkobiercy zostają obciążeni podatkiem w takiej części, w jakiej uczestniczą w podziale masy spadkowej. Należy dodać, że podatek dochodowy, którego obowiązek zapłaty ciąży na spadkobiercach, stanowi dług spadkowy i zmniejsza podstawę opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn. Gdyby się okazało, że wartość masy spadkowej jest niższa od należnego podatku, a spadkobierca znajduje się w trudnej sytuacji ekonomicznej i zapłacenie podatku oznaczałoby dalsze istotne pogorszenie jego bytu, spadkobierca ma uzasadnione podstawy, aby zwrócić się do urzędu skarbowego z wnioskiem o umorzenie przypadającego na niego podatku dochodowego od zmarłego podatnika (spadkodawcy). Wydanie przez urząd pozytywnej decyzji stanowi zakończenie postępowania w tym zakresie, podobnie zresztą jak zapłata podatku dochodowego w części przypadającej na spadkobiercę.