USP-IA-415/5/05

Pytanie podatnika:

Wnoszący zapytanie przedstawił stan faktyczny, z którego wynika, iż do dnia 28.06.2004 r. zamieszkiwał w Polsce i w tym okresie uzyskał dochody z umowy o pracę oraz umowy zlecenia, a także prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą samodzielnie oraz w spółce cywilnej. Od czerwca w Polsce uzyskał przychody z najmu gabinetu objętego ewidencją środków trwałych oraz przychody z tytułu udziału w spółce, w której posiada udziały w wysokości 50 %. W dniu 29.06.2004 r. podatnik uzyskał kartę stałego pobytu w Niemczech i od tej daty do chwili obecnej tam zamieszkuje. Z dniem 01.07.2004 r. został zatrudniony na umowę o pracę w Niemczech i pracuje tam nadal. Nie podlega żadnemu ubezpieczeniu w Polsce.

Czy w związku z powyższym za rok 2004 podatnik:

1. Zgodnie z przepisami prawa podatkowego powinien uzyskane w Niemczech dochody opodatkować w Niemczech, a dochody ze stosunku pracy, umowy zlecenia i dochody z działalności gospodarczej uzyskane w Polsce powinien wykazać w PIT-36 i opodatkować w Polsce?

2. Czy w takiej sytuacji podadtnik nie ma prawa do wspólnego opodatkowania dochodów małżonków?

Naczelnik Urzędu Skarbowego w Białogardzie stwierdza, że stanowisko to jest nieprawidłowe w części dotyczącej sposobu opodatkowania dochodów za rok 2004., prawidłowe w części dotyczącej braku prawa do wspólnego opodatkowania dochodów małżonków.

Do opisanego stanu faktycznego mają zastosowanie następujące normy prawa podatkowego:

art. 3 ust. 2a, art. 6 ust. 2 oraz art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm),

art. 4 ust. 1 i 2, art. 6 ust. 1, art. 7 ust. 1 oraz art. 21 ust. 2 lit. a umowy z dnia 18.12.1972 r. między Polska Rzeczpospolitą Ludową a Republiką Federalną Niemiec w sprawie zapobieżenia podwójnemu opodatkowaniu w zakresie podatków od dochodu i majątku (Dz. U. z 1975 r. Nr 31, poz. 163 i 164) - stan prawny obowiązujący do dnia 31.12.2004 r.

Zastosowanie powyższych norm skutkuje dokonaniem oceny prawnej powyższego stanowiska podatnika, uzasadnionej w sposób następujący:

Art. 3 ust. 2a ustawy z dnia 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych stanowi, iż osoby fizyczne, jeżeli nie mają na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej miejsca zamieszkania, podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów z pracy wykonywanej na terenie Rzeczpospolitej Polskiej na podstawie stosunku służbowego lub stosunku pracy, bez względu na miejsce wypłaty wynagrodzenia oraz od innych dochodów osiąganych na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej (ograniczony obowiązek podatkowy).

Zgodnie z art. 4 ust. 1 umowy z dnia 18.12.1972 r. między Polską Rzeczpospolitą Ludową a Republiką Federalną Niemiec w sprawie zapobieżenia podwójnemu opodatkowaniu w zakresie podatków od dochodu i majątku osoba mająca miejsce zamieszkania w umawiającym się państwie (w opisanym stanie - Niemcy) oznacza osobę, która według prawa tego państwa podlega tam obowiązkowi podatkowemu, z uwagi na jej miejsce zamieszkania.

Pojęcie miejsca zamieszkania zostało ustalone w art. 25 ustawy z dnia 23.04 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm). Jest nim miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu (tak też przyjął NSA w wyroku z dnia 07.03.1987 r., III SA 393/87). Dla ustalenia miejsca zamieszkania istotne są zatem dwie przesłanki:

Przebywanie w sensie fizycznym w danej miejscowości oraz

Zamiar stałego pobytu.

Obydwa te elementy muszą występować łącznie.

Zgodnie z art. 4 ust. 1 i 2 ww. umowy jeżeli stosownie do ust. 1 osoba fizyczna ma miejsce zamieszkania w obu Umawiających się Państwach, stosuje się następujące zasady:

Osobę uważa się za mającą miejsce zamieszkania w tym Umawiającym się Państwie, w którym ma ona stałe miejsce zamieszkania. Jeżeli ma ona stałe miejsce zamieszkania w obu Umawiających się Państwach wówczas uważa się ją za mającą miejsce zamieszkania w tym Umawiającym się Państwie, z którym ma ściślejsze powiązania osobiste i gospodarcze,

Jeżeli nie można ustalić, w którym Umawiającym się Państwie osoba ma ściślejsze powiązania osobiste i gospodarcze, albo jeżeli nie posiada ona stałego miejsca zamieszkania w żadnym Umawiającym się Państwie, wówczas uważa się ją za mającą miejsce zamieszkania w tym Umawiającym się Państwie, w którym zwykle przebywa.

Art. 21 ust. 2 lit. a wymienionej umowy z dnia 18.12.1972 r. stanowi, iż podatek od osoby mającej miejsce zamieszkania lub siedzibę w Republice Federalnej Niemiec ustala się w sposób następujący - (...) z podstawy wymiaru dla podatku w Republice Federalnej Niemiec wyłącza się dochody w Polsce, jak również wartości majątkowe położone w Polsce, które na podstawie niniejszej umowy mogą być opodatkowane w Polsce. Republika Federalna Niemiec uwzględni jednak tak wyłączone dochody i wartości majątkowe przy ustalaniu stawki podatkowej.

W myśl art. 6 ust.1 umowy z dnia 18.12.1972 r. dochody z majątku nieruchomego mogą być opodatkowane w tym umawiającym się państwie, w którym ten majątek jest położony.

Natomiast art. 7 ust. 1 tej umowy mówi, iż zyski z przedsiębiorstwa umawiającego się Państwa mogą być opodatkowane tylko w tym państwie, chyba że przedsiębiorstwo prowadzi działalność w drugim umawiającym się Państwie przez położony tam zakład. Jeżeli przedsiębiorstwo wykonuje działalność w ten sposób, zyski przedsiębiorstwa mogą być opodatkowane w drugim umawiającym się państwie, jednak tylko w takiej mierze, w jakiej mogą być przypisane temu zakładowi.

Zgodnie z art. 45 ust. 1 cyt. ustawy podatnicy są obowiązani składać urzędom skarbowym zeznanie, według ustalonego wzoru, o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) w roku podatkowym, w terminie do dnia 30 kwietnia roku następnego po roku podatkowym.

Na podstawie art. 6 ust. 2 cyt. ustawy małżonkowie podlegający obowiązkowi podatkowemu, o którym mowa w art. 3 ust. 1, między którymi istnieje wspólność majątkowa, pozostający w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy, mogą być (...) opodatkowaniu łącznie od sumy swoich dochodów (...).

W przedstawionym stanie faktycznym i prawnym z powodu ustania zamieszkania na terytorium Polski w roku 2004 i wskazania jako miejsce zamieszkania teren Niemiec na podatniku ciąży ograniczony obowiązek podatkowy od dochodów ze źródeł położonych w Polsce, dlatego też tylko te dochody należy wykazać w rocznym zeznaniu podatkowym. W Niemczech podatek oblicza się w sposób przedstawiony w art. 21 ust. 1 lit. a ustawy z dnia 18.12.1972 r. z uwzględnieniem przepisów podatkowych tego kraju.

Podatnikowi nie przysługuje prawo do wspólnego rozliczenia z małżonkiem dochodów osiągniętych w kraju, ponieważ ciąży na nim ograniczony obowiązek podatkowy, a prawo to przysługuje małżonkom objętym nieograniczonym obowiązkiem podatkowym w Polsce.