PO 4/N-722-625/93

W związku ze zgłaszanymi wątpliwościami w sprawie określenia przychodu w transakcjach barterowych, Ministerstwo Finansów uprzejmie wyjaśnia:

1. Umowy barterowe z reguły występują w transakcjach eksportowo-importowych i polegają - generalnie - na przenoszeniu przez eksportera krajowego na rzecz importera zagranicznego własności towaru, w zamian za określony ekwiwalent, którym z zasady nie jest określona ilość jednostek pieniężnych, lecz inny towar.

Cechą charakterystyczną zatem tego rodzaju umów jest, że żadne ze świadczeń nie polega na zapłacie ceny, a więc nie występują w nich świadczenia o charakterze pieniężnym, lecz w naturze.

Zgodnie z obowiązującymi zasadami handlu zagranicznego, transakcje barterowe, polegające na wymianie określonej ilości towaru na określoną ilość innego towaru bez precyzowania cen jednostkowych, ze względu na ich przedmiot mogą występować jako:

a)

barter inwestycyjny, w którym kontrahent krajowy sprowadza z zagranicy za określoną ilość wyeksportowanych towarów, składniki majątku trwałego na własne potrzeby inwestycyjne,

b)

barter kooperacyjny, w którym kontrahent krajowy sprowadza z zagranicy niezbędne dla wykonywanej przez siebie działalności gospodarczej materiały, surowce, półfabrykaty, itp.

c)

barter handlowy, w którym kontrahent krajowy sprowadza z zagranicy towary z przeznaczeniem do ich dalszej odsprzedaży, a następnie za uzyskane z tego tytułu pieniądze nabywa określone towary i towary te przesyła kontrahentowi zagranicznemu; w tym przypadku mogą to być także czynności odwrotne, tj. kontrahent krajowy wcześniej wysyła kontrahentowi zagranicznemu określone towary, a następnie otrzymuje od tego kontrahenta inne towary i towary te sprzedaje.

Ze względu na czasokres w umowach barterowych mogą występować następujące rodzaje transakcji:

a)

jednoczesne przekazanie towaru przez kontrahenta krajowego do kontrahenta zagranicznego i przez kontrahenta zagranicznego do kontrahenta krajowego,

b)

wcześniejsze przekazanie towaru przez kontrahenta krajowego do kontrahenta zagranicznego, a następnie przekazanie przez kontrahenta zagranicznego kontrahentowi krajowemu w zamian innego towaru; w tym przypadku występuje kredytowanie kontrahenta zagranicznego przez kontrahenta krajowego,

c)

wcześniejsze przekazanie towaru przez kontrahenta zagranicznego do kontrahenta krajowego, a następnie przekazanie kontrahentowi zagranicznemu przez kontrahenta krajowego w zamian innego towaru; w tym przypadku występuje kredytowanie kontrahenta krajowego przez kontrahenta zagranicznego.

Wszystkie tego typu transakcje powinny być zgłoszone Głównemu Oddziałowi Walutowo-Dewizowemu Narodowego Banku Polskiego.

Narodowy Bank Polski, w oparciu o zgłoszone wnioski, wydaje stosowne zezwolenie dewizowe na podstawie art. 21 ust. 2 ustawy z 15.2.1989 r. - Prawo dewizowe (Dz.U. Nr 6, poz. 33 ze zm.), w których zezwala na odstąpienie od obowiązku ustalania, pobierania i dokonywania płatności w walucie obcej w obrocie dewizowym z zagranicą w związku z zawarciem konkretnej umowy barterowej. Zezwolenia takie są wydawane na określony czas, a ich kontrola należy do "B." w Warszawie.

Wnioski o wydanie zezwolenia powinny, obok oznaczenia kontrahenta krajowego, zawierać: nazwę kontrahenta zagranicznego, jego adres i kraj, w którym ma miejsce zamieszkania lub siedzibę, wartość transakcji w walucie wymienialnej wraz z określeniem nazwy towarów lub usług, które zostaną sprowadzone do kraju w zamian za wyeksportowane towary lub usługi, nazwy grup towarowych lub usług, które zostaną wyeksportowane z kraju oraz określenie terminu zawarcia umowy barterowej.

Kontrahent krajowy, który uzyskał zezwolenie NBP, w przypadku odstąpienia od umowy barterowej jest obowiązany o tym fakcie powiadomić NBP i "B." w ciągu jednego miesiąca od daty wskazanej w zezwoleniu, do której taka umowa powinna być zawarta.

2. Na tle uwag przedstawionych w pkt 1 zauważyć należy:

1)

Pojęcie przychodu, z którego dochód podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych jest określone w art. 12 ustawy z 15.2.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. Nr 21, poz. 86 ze zm.). Z przepisu tego wynika między innymi, że przychodami z działalności gospodarczej są nie tylko otrzymane pieniądze, wartości pieniężne lecz również przychody należne, a także przychody w naturze.

W przypadku transakcji barterowych (kompensata towarowa) przychodami z działalności gospodarczej są przychody w naturze.

Transakcje takie najczęściej występują przy wykonywaniu świadczeń na eksport. W zawartych umowach jak to wspomniano w pkt 1 powinny być określone warunki transakcji. O tym, czy w pierwszej kolejności dokonywane jest świadczenie na eksport (wysyłka towaru do kontrahenta zagranicznego), a następnie zapłata w naturze za wyeksportowane przez kontrahenta krajowego towary, względnie odwrotnie, decydują warunki umowy zawartej między kontrahentami.

Jeżeli w umowie postanowiono, że świadczenie kontrahenta zagranicznego zostanie dokonane przed terminem wysyłki towaru przez kontrahenta krajowego, to w takim przypadku - zgodnie z art. 12 ust. 4 pkt 1 wymienionej na wstępie ustawy - otrzymane przez kontrahenta krajowego świadczenie w naturze nie jest przychodem, a jedynie spełnieniem świadczenia w związku z realizacją kontraktu; świadczenie to będzie przychodem z chwilą zrealizowania kontraktu barterowego.

Jeżeli natomiast w umowie postanowiono, że w pierwszej kolejności zostanie wykonane przez kontrahenta krajowego świadczenie na eksport (wysyłka towaru), zaś otrzymane w zamian od kontrahenta zagranicznego innego towaru zostanie dokonane w terminie późniejszym, to przychodem kontrahenta krajowego - zgodnie z art. 12 ust. 3 ww. ustawy - będzie wartość dokonanego świadczenia w momencie wysłania towaru na eksport.

Zasada ta może mieć zastosowanie w przypadku jednokrotnego wzajemnego świadczenia w naturze.

W przypadku zaś umowy barterowej przewidującej wielokrotne wzajemne świadczenia w naturze, siłą rzeczy obejmującej dłuższy przedział czasowy, np. 6 m-cy lub rok, w której realizacji wymiana wzajemnych świadczeń towarowych może następować w różnej kolejności - ustalenie wartości przychodów powinno nastąpić niezwłocznie po zakończeniu kontraktu.

2)

W przypadku transakcji barterowej polegającej na sprowadzeniu przez kontrahenta krajowego od kontrahenta zagranicznego składników majątkowych na potrzeby inwestycyjne w zamian za przekazane temu kontrahentowi towary, przychodem kontrahenta krajowego będzie wartość otrzymanych składników majątkowych, stanowiąca równowartość przekazanych kontrahentowi zagranicznemu towarów. Przy ustalaniu przychodu z tego typu transakcji należy odpowiednio stosować wyjaśnienia przedstawione wyżej w pkt 2.1).

3)

W przypadku barteru kooperacyjnego polegającego na sprowadzeniu od kontrahenta zagranicznego, w zamian za dostarczone temu kontrahentowi towary - surowce, materiały, itp. przychodem jest wartość przekazanych kontrahentowi zagranicznemu towarów; przy ustalaniu przychodu z tego typu transakcji należy odpowiednio stosować przedstawione wyżej w pkt 2.1) wyjaśnienia.