Kodeks morski

Stan prawny aktualny na dzień: 19.01.2025

Dz.U.2023.0.1309 t.j. - Ustawa z dnia 18 września 2001 r. - Kodeks morski

Kodeks morski

TYTUŁ IV. PRAWA RZECZOWE

Obserwuj akt

TYTUŁ IV. PRAWA RZECZOWE

Dział I. Własność statku

Art. 73. Pojęcie statku stanowiącego polską własność

§ 1.

Statek stanowi polską własność, jeżeli jest własnością:

1)

Skarbu Państwa;

2)

osoby prawnej mającej siedzibę w Rzeczypospolitej Polskiej;

3)

obywatela polskiego zamieszkałego w Rzeczypospolitej Polskiej.

§ 2.

Statkiem stanowiącym polską własność jest również statek wchodzący w skład majątku spółki osobowej wpisanej do polskiego rejestru przedsiębiorców.

§ 3.

Statkiem uważanym za stanowiący polską własność jest statek:

1)

będący co najmniej w połowie własnością podmiotów wymienionych w § 1, jeżeli armator tego statku ma w Rzeczypospolitej Polskiej miejsce zamieszkania albo siedzibę swojego zakładu głównego lub oddziału, a statek, na wniosek wszystkich współwłaścicieli, został wpisany do polskiego rejestru okrętowego w księdze rejestru stałego;

2)

będący własnością spółki kapitałowej mającej siedzibę za granicą, w której jeden z podmiotów wymienionych w § 1 ma udział kapitałowy, jeżeli armator tego statku ma w Rzeczypospolitej Polskiej miejsce zamieszkania albo siedzibę swojego zakładu głównego lub oddziału, a statek, na wniosek właściciela, został wpisany do polskiego rejestru okrętowego w księdze rejestru stałego.

Art. 73a. Statki uważane za polską własność

Za statek, o którym mowa w art. 24 wpis do rejestru okrętowego statku niestanowiącego polskiej własności, § 2, uważa się również statek:

1)

będący co najmniej w połowie własnością obywatela państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub osoby prawnej mającej siedzibę w państwie członkowskim Unii Europejskiej, jeżeli armator tego statku ma w państwie członkowskim Unii Europejskiej miejsce zamieszkania albo siedzibę swojego zakładu głównego lub oddziału, a statek, na wniosek wszystkich współwłaścicieli, został wpisany do polskiego rejestru okrętowego w księdze rejestru stałego;

2)

będący własnością spółki kapitałowej mającej siedzibę za granicą, w której obywatel państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub osoba prawna mająca siedzibę w państwie członkowskim Unii Europejskiej ma udział kapitałowy, jeżeli armator tego statku ma w państwie członkowskim Unii Europejskiej miejsce zamieszkania albo siedzibę swojego zakładu głównego lub oddziału, a statek, na wniosek właściciela, został wpisany do polskiego rejestru okrętowego w księdze rejestru stałego.

Art. 74. Wymogi umowy o przeniesienie własności statku

Umowa o przeniesienie własności statku, o którym mowa w art. 73 pojęcie statku stanowiącego polską własność, § 1, podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru okrętowego, powinna być zawarta na piśmie, z podpisami stron notarialnie poświadczonymi. Dotyczy to również statku, o którym mowa w art. 73 pojęcie statku stanowiącego polską własność, § 3, oraz statku w budowie, wpisanych do polskiego rejestru okrętowego.

Art. 75. Przeniesienie udziału we własności statku

Przepisy o przeniesieniu własności statku stosuje się odpowiednio do przeniesienia udziału we własności statku.

Dział II. Zastaw na statku

Art. 76. Hipoteka morska

§ 1.

Na statku wpisanym do rejestru okrętowego można ustanowić zastaw wpisany do tego rejestru (hipotekę morską). Do hipoteki morskiej stosuje się odpowiednio przepisy prawa cywilnego o hipotece, z uwzględnieniem przepisów niniejszego działu.

§ 2.

Do powstania hipoteki morskiej niezbędny jest wpis do rejestru okrętowego.

Art. 77. Oświadczenie woli właściciela o ustanowieniu na statku hipoteki morskiej

Oświadczenie woli właściciela o ustanowieniu na jego statku hipoteki morskiej powinno być złożone na piśmie, z podpisem notarialnie poświadczonym, z zastrzeżeniem art. 84 umowa o ustanowieniu hipoteki morskiej, § 1.

Art. 78. Wyrażenie hipoteki morskiej w walucie obcej lub w jednostkach obliczeniowych

§ 1.

Hipoteka morska może być wyrażona również w walucie obcej lub jednostkach obliczeniowych określonych w art. 101 granica odpowiedzialności dłużnika w związku z żeglugą statkiem o pojemności brutto do 300 ton, § 2.

§ 2.

W celu zabezpieczenia tej samej wierzytelności można ustanowić hipotekę morską na więcej niż jednym statku.

Art. 79. Zakres wierzytelności obciążonych hipoteką morską

§ 1.

Hipoteka morska obciąża, oprócz statku i jego przynależności, także wierzytelności właściciela statku powstałe po ustanowieniu hipoteki z tytułu:

1)

odszkodowania za uszkodzenie lub stratę statku, łącznie z odszkodowaniem ubezpieczeniowym;

2)

wynagrodzenia za ratownictwo w zakresie, w jakim wyrównuje ono szkody w statku spowodowane ratownictwem;

3)

udziału statku w awarii wspólnej;

4)

opłat za najem lub dzierżawę statku.

§ 2.

Strony mogą rozszerzyć zakres wierzytelności obciążonych hipoteką morską.

Art. 80. Umowa o przeniesienie własności statku obciążonego hipoteką morską na osobę zagraniczną

Umowa o przeniesienie własności statku obciążonego hipoteką morską na osobę zagraniczną w rozumieniu ustawy z dnia 6 marca 2018 r. o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2022 r. poz. 470) wymaga uprzedniej zgody wierzyciela hipotecznego wyrażonej na piśmie, z podpisem notarialnie poświadczonym.

Art. 81. Uprawnienia wierzyciela hipotecznego

W przypadku świadomego, znacznego zwiększenia ryzyka związanego z eksploatacją statku obciążonego hipoteką morską, które powoduje istotne pogorszenie sytuacji wierzyciela hipotecznego, może on żądać niezwłocznego zaspokojenia z przedmiotu hipoteki lub dodatkowego odpowiedniego zabezpieczenia.

Art. 82. Hipoteka morska na statku w budowie

§ 1.

Hipotekę morską można ustanowić na statku w budowie.

§ 2.

Hipoteka morska na statku w budowie obejmuje materiały, urządzenia i wyposażenie znajdujące się na terenie stoczni budującej obciążony hipoteką statek, które przez oznakowanie lub w inny sposób zostały wyraźnie zidentyfikowane jako przeznaczone do budowy lub na wyposażenie tego statku.

Art. 83. Zaspokojenie wierzyciela hipotecznego z przedmiotu hipoteki morskiej

§ 1.

Wierzytelność zabezpieczona hipoteką morską podlega zaspokojeniu z przedmiotu tej hipoteki z pierwszeństwem przed innymi wierzytelnościami, z wyjątkiem wierzytelności uprzywilejowanych, o których mowa w art. 91 wierzytelności uprzywilejowane, kosztów egzekucyjnych, należności alimentacyjnych oraz rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci, jak również kosztów ostatniej choroby i zwykłego pogrzebu właściciela statku.

§ 2.

Zaspokojenie wierzyciela hipotecznego z przedmiotu hipoteki morskiej następuje w drodze sądowego postępowania egzekucyjnego, o ile przepisy niniejszego działu nie stanowią inaczej.

Art. 84. Umowa o ustanowieniu hipoteki morskiej

§ 1.

Umowa zawarta między właścicielem statku a wierzycielem o ustanowieniu hipoteki morskiej może przewidywać przejęcie przez wierzyciela hipotecznego posiadania statku obciążonego hipoteką, łącznie z upoważnieniem do jego sprzedaży, w celu zaspokojenia zabezpieczonej wierzytelności z dochodu, jaki przynosi statek, lub z ceny uzyskanej z jego sprzedaży. Umowa powinna określać wartość statku.

§ 2.

Umowa, o której mowa w § 1, powinna być sporządzona na piśmie, z podpisami stron notarialnie poświadczonymi, i wpisana do rejestru okrętowego.

§ 3.

Zawarcie umowy, o której mowa w § 1, wymaga uprzedniej zgody pozostałych wierzycieli hipotecznych wyrażonej na piśmie, z podpisami notarialnie poświadczonymi.

Art. 85. Przejęcie posiadania statku obciążonego hipoteką morską

§ 1.

Przejęcie posiadania statku obciążonego hipoteką morską ustanowioną na podstawie umowy, o której mowa w art. 84 umowa o ustanowieniu hipoteki morskiej, § 1, może nastąpić, jeżeli właściciel statku nie zaspokaja zabezpieczonej taką hipoteką wierzytelności lub w innych przypadkach przewidzianych w umowie.

§ 2.

Przejęcie posiadania statku wymaga złożenia przez wierzyciela hipotecznego oświadczenia w tej sprawie, z powołaniem się na okoliczności uzasadniające przejęcie posiadania.

§ 3.

Oświadczenie, o którym mowa w § 2, powinno być złożone na piśmie, z podpisem notarialnie poświadczonym; podlega ono ujawnieniu w rejestrze okrętowym nie wcześniej niż po upływie 14 dni od dnia zawiadomienia właściciela statku zgodnie z art. 87 zamiar podjęcia przez wierzyciela hipotecznego działań dla zaspokojenia roszczeń , § 1, chyba że właściciel wyraził zgodę na wcześniejszy termin.

§ 4.

Wprowadzenie wierzyciela hipotecznego w posiadanie statku może nastąpić, na jego wniosek, przy udziale komornika. Do wniosku należy dołączyć postanowienie izby morskiej stwierdzające zgodność oświadczenia, o którym mowa w § 2, z treścią umowy, o której mowa w art. 84 umowa o ustanowieniu hipoteki morskiej, § 1.

§ 5.

Wierzyciel hipoteczny, który przejął statek w posiadanie zgodnie z przepisami § 1-4, może oddać go w posiadanie osobie trzeciej bądź też wydzierżawić lub oddać w najem w celu zaspokojenia zabezpieczonej wierzytelności z opłat za dzierżawę lub najem statku. Umowa, o której mowa w art. 84 umowa o ustanowieniu hipoteki morskiej, § 1, może przewidywać, że do oddania statku w posiadanie osobie trzeciej, a także zawarcia umowy dzierżawy lub najmu statku potrzebna jest zgoda właściciela statku.

Art. 86. Sprzedaż statku obciążonego hipoteką morską

§ 1.

Sprzedaż statku obciążonego hipoteką morską zgodnie z art. 84 umowa o ustanowieniu hipoteki morskiej, § 1 może nastąpić na wniosek wierzyciela hipotecznego po upływie terminu zaspokojenia wierzytelności.

§ 2.

Sprzedaż przeprowadza notariusz albo komornik w terminie 30 dni, licząc od dnia złożenia przez wierzyciela hipotecznego wniosku o dokonanie sprzedaży. Wniosek taki powinien być złożony na piśmie, z podpisem notarialnie poświadczonym; podlega on ujawnieniu w rejestrze okrętowym nie wcześniej niż po upływie 14 dni od dnia zawiadomienia właściciela statku i organu rejestrowego zgodnie z art. 87 zamiar podjęcia przez wierzyciela hipotecznego działań dla zaspokojenia roszczeń , § 1, chyba że właściciel wyraził zgodę na wcześniejszy termin.

§ 3.

Wierzyciel hipoteczny powinien na piśmie zawiadomić innych wierzycieli hipotecznych o złożeniu wniosku o dokonanie sprzedaży statku zgodnie z § 1 co najmniej na 7 dni przed datą sprzedaży. W braku zawiadomienia ponosi on odpowiedzialność za wynikłą stąd szkodę.

§ 4.

Sprzedaż statku dokonana zgodnie z przepisami § 1 i 2 ma te same skutki prawne, co sprzedaż dokonana w drodze sądowego postępowania egzekucyjnego.

Art. 87. Zamiar podjęcia przez wierzyciela hipotecznego działań dla zaspokojenia roszczeń

§ 1.

Przed podjęciem przez wierzyciela hipotecznego czynności mających na celu jego zaspokojenie ze statku, o których mowa w art. 85 przejęcie posiadania statku obciążonego hipoteką morską, § 1 lub art. 86 sprzedaż statku obciążonego hipoteką morską, § 1, powinien on na piśmie zawiadomić właściciela statku i organ rejestrowy o zamierzonym podjęciu działań zmierzających do zaspokojenia jego roszczeń wynikających z ustanowionej na tym statku hipoteki morskiej.

§ 2.

Właściciel statku może w ciągu 14 dni od dnia zawiadomienia, o którym mowa w § 1, zaspokoić wierzyciela hipotecznego bądź wystąpić do sądu z powództwem o ustalenie, że wierzytelność nie istnieje albo nie jest wymagalna w całości lub w części. Wniesienie tego powództwa powoduje zawieszenie prawa wierzyciela hipotecznego do zaspokojenia się zgodnie z art. 85 przejęcie posiadania statku obciążonego hipoteką morską, § 1 lub art. 86 sprzedaż statku obciążonego hipoteką morską, § 1 do czasu prawomocnego zakończenia postępowania.

§ 3.

Wniesienie do sądu powództwa, o którym mowa w § 2, wymaga ujawnienia w rejestrze okrętowym.

§ 4.

Jeżeli wierzycielem hipotecznym jest bank zagraniczny lub zagraniczna instytucja finansowa, jego wierzytelność może być zaspokojona w walutach obcych, jeżeli hipoteka była wyrażona w tych walutach lub jednostkach obliczeniowych określonych w art. 101 granica odpowiedzialności dłużnika w związku z żeglugą statkiem o pojemności brutto do 300 ton, § 2. Zaspokojenie następuje za pośrednictwem banku, który na podstawie odrębnych przepisów jest upoważniony do skupu i sprzedaży walut obcych, wskazanego przez wierzyciela hipotecznego.

Art. 88. Umowa o przejęcie przez wierzyciela hipotecznego posiadania obciążonego hipoteką morską statku w budowie

Umowa o ustanowienie hipoteki morskiej zgodnie z art. 84 umowa o ustanowieniu hipoteki morskiej, § 1 może dotyczyć także statku w budowie.

Art. 89. Stosowanie do zastawu na statkach przepisów o zastawie na rzeczach ruchomych

Do niebędącego hipoteką morską zastawu na statkach stosuje się przepisy prawa cywilnego o zastawie na rzeczach ruchomych.

Dział III. Przywileje na statku

Art. 90. Prawo zastawu na statku z pierwszeństwem na zabezpieczenia wierzytelności uprzywilejowanych

§ 1.

Wierzycielom służy na zabezpieczenie wierzytelności uprzywilejowanych ustawowe prawo zastawu na statku z pierwszeństwem przed innymi wierzytelnościami, choćby zabezpieczonymi zastawem wynikającym z umowy lub orzeczenia sądu.

§ 2.

Przywilej służy bez względu na zmianę osoby właściciela lub armatora i dobrą wiarę nabywcy statku.

Art. 91. Wierzytelności uprzywilejowane

Uprzywilejowane są wierzytelności z tytułu:

1)

należnych państwu kosztów sądowych, nie wyłączając kosztów egzekucji sądowej; wydatków poniesionych we wspólnym interesie wierzycieli na zachowanie statku lub w celu sprzedaży statku i podziału uzyskanej ceny; opłat tonażowych, latarniowych lub portowych oraz innych opłat i świadczeń publicznych tego rodzaju; opłat pilotowych oraz kosztów nadzoru i zachowania statku powstałych od chwili jego wejścia do ostatniego portu;

2)

umów o pracę na statku zawartych z kapitanem, innymi członkami załogi i osobami zatrudnionymi w obsłudze statku;

3)

wynagrodzenia za ratownictwo oraz udziału statku w awarii wspólnej;

4)

wynagrodzenia szkody wyrządzonej zderzeniem statków lub innymi wypadkami morskimi, jak również szkody wyrządzonej w portowych urządzeniach, dokach i drogach żeglugowych; odszkodowania za śmierć, uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia pasażerów i członków załogi; odszkodowania za utratę lub uszkodzenie ładunku bądź bagażu;

5)

umów zawartych lub innych czynności prawnych podjętych przez kapitana, w granicach jego ustawowego umocowania, w czasie przebywania statku poza portem macierzystym, dla rzeczywistych potrzeb konserwacji statku lub kontynuowania podróży, bez względu na to, czy kapitan jest równocześnie armatorem lub właścicielem statku oraz czy roszczenie przysługuje jemu samemu czy dostawcom, osobom naprawiającym statek, pożyczkodawcom lub innym kontrahentom.

Art. 92. Zaspokojenie wierzyciela z przedmiotu obciążonego przywilejem

§ 1.

Powództwo o zaspokojenie wierzyciela z przedmiotu obciążonego przywilejem może być dochodzone tak przeciwko właścicielowi, jak i armatorowi statku. Wyrok wydany przeciwko armatorowi statku jest skuteczny przeciwko jego właścicielowi, a wydany przeciwko właścicielowi jest skuteczny przeciwko armatorowi statku.

§ 2.

Zaspokojenie wierzyciela z przedmiotu obciążonego przywilejem następuje w drodze sądowego postępowania egzekucyjnego.

§ 3.

Wierzytelności uprzywilejowane wynikające z tej samej podróży zaspokaja się w kolejności kategorii wyliczonych w art. 91 wierzytelności uprzywilejowane,

§ 4.

Wierzytelności wynikające z tej samej podróży i należące do tej samej kategorii zaspokaja się proporcjonalnie do ich wysokości, jeżeli suma podlegająca podziałowi nie wystarcza na zaspokojenie ich w całości; jednakże później powstałe roszczenia wymienione w art. 91 wierzytelności uprzywilejowane, pkt 3 i 5 zaspokaja się w każdej z kategorii, przed wcześniej powstałymi.

§ 5.

Wierzytelności wynikłe z tego samego zdarzenia uważa się za powstałe w tym samym czasie.

Art. 93. Pierwszeństwo przywilejów z ostatniej podróży

§ 1.

Przywileje z ostatniej podróży mają pierwszeństwo przed przywilejami z podróży poprzednich.

§ 2.

Wierzytelności z tej samej umowy o pracę odnoszące się do kilku podróży zaspokaja się na równi z wierzytelnościami z ostatniej podróży.

Art. 94. Zakres przywileju

§ 1.

Przywilej rozciąga się także na:

1)

fracht oraz zrównaną z nim opłatę za przewóz pasażerów i ich bagażu z podróży, podczas której powstała wierzytelność uprzywilejowana, a w odniesieniu do wierzytelności wynikających z umów o pracę wymienionych w art. 91 wierzytelności uprzywilejowane, pkt 2, ze wszystkich podróży odbytych w czasie trwania tej samej umowy o pracę;

2)

odszkodowania należne statkowi za poniesione, a nienaprawione szkody w statku, jak i za straty na frachcie;

3)

należny statkowi udział w awarii wspólnej, o ile składają się na nią nienaprawione szkody w statku lub straty na frachcie;

4)

należne statkowi wynagrodzenie za ratownictwo, które nastąpiło w czasie podróży, po odliczeniu jednak sum przypadających kapitanowi i innym osobom zatrudnionym w obsłudze statku.

§ 2.

Przywilej nie rozciąga się na należne statkowi odszkodowania ubezpieczeniowe.

Art. 95. Terminy wygaśnięcia przywilejów

§ 1.

Przywileje wygasają z upływem roku, jednakże przywileje wymienione w art. 91 wierzytelności uprzywilejowane, pkt 5 wygasają z upływem 6 miesięcy.

§ 2.

Termin wygaśnięcia przywileju biegnie dla wierzytelności z tytułu:

1)

wynagrodzenia za ratownictwo - od dnia zakończenia ratownictwa;

2)

szkody wyrządzonej zderzeniem statków lub innym wypadkiem morskim albo wynikłej wskutek śmierci, uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia - od dnia spowodowania szkody;

3)

odszkodowania za utratę lub uszkodzenie ładunku lub bagażu - od dnia wydania ładunku lub bagażu albo od dnia, w którym powinny być wydane;

4)

należności powstałych wskutek czynności określonych w art. 91 wierzytelności uprzywilejowane, pkt 5 - od dnia powstania wierzytelności;

5)

innych zdarzeń - od dnia wymagalności wierzytelności.

§ 3.

Przywilej na należnościach określonych w art. 94 zakres przywileju, § 1 wygasa z chwilą ich uiszczenia, jednakże przywilej pozostaje w mocy, dopóki uiszczona kwota znajduje się w ręku kapitana lub innej osoby, która podjęła tę kwotę na rzecz armatora lub właściciela statku.

Art. 96. Wygaśnięcie przywilejów na statku wobec niemożności jego zajęcia

Jeżeli statek, na którym ciąży przywilej, nie mógł być zajęty na polskich wodach wewnętrznych lub polskim morzu terytorialnym na rzecz wierzyciela mającego w Rzeczypospolitej Polskiej miejsce zamieszkania lub siedzibę, terminy określone w art. 95 terminy wygaśnięcia przywilejów, nie mogą skończyć się wcześniej niż z upływem jednego miesiąca od dnia, w którym statek wszedł do portu polskiego, nie później jednak niż z upływem 3 lat od dnia powstania wierzytelności.