Rozdział 2. Uprawnienia i zadania organizacji rolników oraz zasady współdziałania tych organizacji z organami administracji państwowej i organizacjami działającymi na rzecz rolnictwa - Ustawa o społeczno-zawodowych organizacjach rolników

Art. 4. Uprawnienia i zadania organizacji rolników i ich realizacja

1.

Organizacje rolników, reprezentując potrzeby oraz interesy zawodowe i społeczne rolników indywidualnych, uczestniczą w:

1)

kształtowaniu i realizacji polityki rolnej i społecznej w zakresie: rozwoju i ochrony własności indywidualnych gospodarstw rolnych, gospodarki ziemią, ochrony gruntów rolnych, gospodarki wodnej, nasiennictwa i hodowli zwierząt, infrastruktury rolniczej i społecznej wsi, ochrony środowiska naturalnego, rzeczowych ubezpieczeń rolnych, systemu kredytowego i podatkowego w stosunku do indywidualnych gospodarstw rolnych, ochrony zdrowia ludności wiejskiej, zabezpieczenia socjalnego mieszkańców wsi, rozwoju oświaty, kultury, sportu oraz turystyki na wsi;

2)

ustalaniu poziomu i zasad kształtowania cen na środki produkcji rolniczej i usług dla rolnictwa, określaniu wielkości i zasad zaopatrzenia gospodarstw indywidualnych w środki produkcji oraz w ocenie ich jakości;

3)

ustalaniu warunków kontraktacji oraz cen skupu i sprzedaży produktów rolnych, usług produkcyjnych dla rolnictwa i usług dla ludności wiejskiej oraz norm i zasad klasyfikacji produktów rolnych;

4)

ustalaniu zasad i warunków kooperacji w rolnictwie;

5)

opracowywaniu planów społeczno-gospodarczych w części dotyczącej wsi i rolnictwa, a także planów zagospodarowania przestrzennego gmin i wsi;

6)

sprawowaniu społecznej kontroli nad funkcjonowaniem jednostek organizacyjnych obsługujących rolnictwo i mieszkańców wsi.

2.

Uprawnienia, o których mowa w ust. 1, organizacje rolników realizują poprzez: przedkładanie właściwym organom państwowym i państwowym jednostkom organizacyjnym oraz organizacjom spółdzielczym i innym organizacjom powołanym do wykonywania zadań na rzecz rolnictwa indywidualnego swego stanowiska w postaci opinii, wniosków, postulatów i żądań, inicjowanie regulacji prawnych oraz opiniowanie projektów lub udział w opracowywaniu aktów prawnych oraz udział w negocjacjach w sprawach wymienionych w ust. 1.

3.

Organizacje rolników prowadzą analizę kosztów produkcji rolniczej i kosztów utrzymania oraz kształtowania się dochodów rolników.

Orzeczenia: 1

Art. 5. Obowiązek współdziałania z organizacjami rolników

1.

Organy administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego oraz państwowe jednostki organizacyjne, a także organizacje spółdzielcze i inne organizacje powołane do wykonywania zadań na rzecz rolnictwa indywidualnego zobowiązane są do współdziałania z organizacjami rolników w sprawach określonych w art. 4 uprawnienia i zadania organizacji rolników i ich realizacja, ust. 1 i 3.

2.

Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, określa obowiązki organów administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego oraz zasady ich współdziałania z organizacjami rolników w sprawach wymienionych w art. 4 uprawnienia i zadania organizacji rolników i ich realizacja, ust. 1 i 3, w tym formy obowiązkowego zwracania się do tych organizacji o opinie w określonych sprawach.

Art. 6. Opinie, wnioski, postulaty lub żądania organizacji rolników, prawo wniesienia sprzeciwu

1.

Organy, jednostki organizacyjne i organizacje wymienione w art. 5 obowiązek współdziałania z organizacjami rolników, ust. 1 obowiązane są ustosunkować się, bez zbędnej zwłoki, najpóźniej w terminie jednego miesiąca, do przedstawianych przez organizację rolników opinii, wniosków, postulatów bądź żądań w sprawach określonych w art. 4 uprawnienia i zadania organizacji rolników i ich realizacja, ust. 1, a w wypadku braku możliwości ustosunkowania się do nich w tym terminie - zawiadomić o terminie ustosunkowania się do przedłożonej sprawy.

2.

W wypadku gdy zajęte przez właściwy organ, jednostkę organizacyjną bądź organizację stanowisko w określonej sprawie nie zadowala organizacji rolników, która przedstawiła opinię, wniosek, postulat bądź żądanie, może ona wnieść sprzeciw do właściwego organu, jednostki organizacyjnej bądź organizacji wyższego stopnia; sprzeciw powinien być rozpatrzony w terminie jednego miesiąca.

Art. 7. Postępowanie pojednawcze

1.

Jeżeli postępowanie określone w art. 6 opinie, wnioski, postulaty lub żądania organizacji rolników, prawo wniesienia sprzeciwu, ust. 2 nie doprowadzi do rozwiązania sprawy objętej sprzeciwem, każda ze stron może żądać wszczęcia postępowania pojednawczego. Postępowanie to prowadzi powołana w tym celu komisja w składzie sześciu członków, wyznaczonych w równej liczbie przez każdą ze stron.

2.

Rozwiązanie sporu w tym postępowaniu winno nastąpić w ciągu siedmiu dni - w razie sporu obejmującego jedną organizację rolników i w ciągu dziesięciu dni - w razie sporu wykraczającego poza sprawy jednej organizacji rolników.

3.

Rozwiązanie sporu następuje w drodze porozumienia, które wiąże strony. W razie nieosiągnięcia porozumienia komisja sporządza protokół rozbieżności, ze wskazaniem stanowisk stron.

Art. 8. Postępowanie przed kolegium arbitrażu społecznego

1.

Jeżeli spór nie został rozwiązany w trybie określonym w art. 7 postępowanie pojednawcze, strony obowiązane są poddać go rozstrzygnięciu przez kolegium arbitrażu społecznego przy sądzie rejestrowym właściwym dla wiodącej w sporze organizacji rolników.

2.

W skład kolegium wchodzą: przewodniczący wyznaczony spośród sędziów danego sądu przez prezesa sądu oraz sześciu członków wyznaczonych po trzech członków przez każdą ze stron. Strony powinny dążyć do wskazania osób bezpośrednio nie zainteresowanych rozstrzygnięciem sprawy.

3.

Prezes sądu wyznacza bezzwłocznie termin posiedzenia, o którym zawiadamia strony sporu lub ich przedstawicieli.

4.

Jeżeli rozstrzygnięcie sporu wymaga wiadomości specjalnych, kolegium może zasięgnąć opinii ekspertów.

5.

Orzeczenie kolegium zapada większością głosów.

6.

Rada Państwa ustali w formie regulaminu tryb postępowania przed kolegiami arbitrażu społecznego.

Art. 9. Warunki podjęcia akcji protestacyjnej

1.

W wypadku gdy w sprawach, o których mowa w art. 6 opinie, wnioski, postulaty lub żądania organizacji rolników, prawo wniesienia sprzeciwu ust. 1, nie zostanie osiągnięte porozumienie w trybie przewidzianym w art. 6 opinie, wnioski, postulaty lub żądania organizacji rolników, prawo wniesienia sprzeciwu ust. 2 oraz art. 7 postępowanie pojednawcze i art. 8 postępowanie przed kolegium arbitrażu społecznego, a ich przedmiotem są istotne prawa i interesy rolników, dla poparcia swoich żądań organizacja rolników jako środek wyjątkowy może podjąć akcję protestacyjną.

2.

Akcja protestacyjna, o której mowa w ust. 1, może być podjęta na podstawie uchwały członków danej organizacji rolników, przyjętej większością głosów, a gdy chodzi o związki organizacji rolników - na podstawie uchwał właściwych organów statutowych organizacji zrzeszonych w takim związku, opowiadających się w większości za akcją protestacyjną. Podjęcie akcji protestacyjnej wymaga ponadto uzgodnienia z właściwym statutowym organem organizacji rolników wyższego stopnia, której dana organizacja jest członkiem.

3.

Krajowy Związek Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych może podjąć akcję protestacyjną o zasięgu szerszym niż jedno województwo, na podstawie uchwały właściwego statutowego organu związku.

4.

O podjęciu akcji protestacyjnej jej organizator informuje organ, jednostkę organizacyjną bądź organizację, o której mowa w art. 6 opinie, wnioski, postulaty lub żądania organizacji rolników, prawo wniesienia sprzeciwu ust. 2, z siedmiodniowym wyprzedzeniem.

5.

Udział rolników w akcji protestacyjnej jest dobrowolny. Nikt nie może być ani przymuszony do udziału, ani do odmowy udziału w takiej akcji.

6.

Organizator akcji protestacyjnej obowiązany jest zapewnić właściwy przebieg akcji protestacyjnej; działania podejmowane w ramach akcji protestacyjnej nie mogą zagrażać życiu i zdrowiu ludzkiemu oraz powodować zniszczenia lub uszkodzenia mienia.

7.

W czasie trwania akcji protestacyjnej nie mogą być wstrzymane dostawy środków żywności dla zaspokojenia potrzeb ludności oraz potrzeb w zakresie obronności i bezpieczeństwa Państwa.

Art. 10. Uprawnienie organizacji rolników do kontroli społecznej jednostek organizacyjnych i organizacji

1.

Organizacje rolników uprawnione są do wykonywania przez upoważnionych swoich przedstawicieli kontroli społecznej jednostek organizacyjnych i organizacji w zakresie:

1)

zaopatrzenia gospodarstw rolnych w środki produkcji i materiały inwestycyjne;

2)

realizacji umów kontraktacyjnych oraz skupu produktów rolnych;

3)

świadczenia usług dla rolnictwa i ludności wiejskiej;

4)

realizowanych na potrzeby gospodarstw rolnych inwestycji melioracyjnych, wodnych, energetycznych i innych;

5)

likwidacji szkód losowych i łowieckich.

2.

Organy, jednostki organizacyjne i organizacje poddane kontroli, o której mowa w ust. 1, obowiązane są umożliwić wykonywanie tej kontroli.

3.

Rada Ministrów, po zasięgnięciu opinii Krajowego Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych, w drodze rozporządzenia, określa obowiązki organów, jednostek organizacyjnych i organizacji w zakresie kontroli, o której mowa w ust. 1, sposób ujmowania i przedstawiania wyników tych kontroli oraz tryb realizacji wniosków pokontrolnych.

Art. 11. Działalność na rzecz rozwoju indywidualnych gospodarstw rolnych, postępu na wsi oraz kształtowania postaw społecznych i obywatelskich

1.

W zakresie działalności na rzecz rozwoju indywidualnych gospodarstw rolnych oraz postępu gospodarczego, społecznego i socjalnego na wsi, a także kształtowania społecznych wzorów postępowania i postaw obywatelskich, organizacje rolników mogą, w szczególności:

1)

inicjować i udzielać pomocy w rozwijaniu i wdrażaniu postępu rolniczego, technicznego i socjalnego w indywidualnych gospodarstwach rolnych i wiejskich gospodarstwach domowych oraz upowszechniać doświadczenia przodujących rolników;

2)

udzielać pomocy w podnoszeniu produkcji gospodarstw rolnych oraz rozwijaniu przez nie specjalizacji i kooperacji;

3)

udzielać rolnikom rady i pomocy w wyborze oraz stosowaniu racjonalnych form i metod gospodarowania, stosowaniu właściwych zabiegów i środków agrotechnicznych, zootechnicznych oraz technologii w produkcji rolniczej, przechowalnictwie i przetwórstwie produktów rolnych;

4)

udzielać pomocy w prawidłowej organizacji gospodarstw i prowadzeniu rachunkowości rolnej;

5)

rozwijać różnorodne formy współdziałania produkcyjnego i pomocy sąsiedzkiej;

6)

upowszechniać wiedzę zawodową i społeczną wśród rolników oraz młodzieży wiejskiej;

7)

uczestniczyć w organizowaniu praktyk rolniczych dla uczniów i studentów szkół rolniczych;

8)

organizować poradnictwo prawne na rzecz rolników;

9)

inicjować działania zmierzające do poprawy warunków życia i pracy ludności wiejskiej;

10)

udzielać pomocy rodzinom wiejskim w wychowywaniu i kształceniu oraz zapewnianiu właściwego wypoczynku dzieciom i młodzieży wiejskiej;

11)

podejmować działania w zakresie poprawy stanu zdrowia ludności wiejskiej oraz opieki społecznej na wsi;

12)

upowszechniać racjonalne metody prowadzenia gospodarstw domowych i żywienia rodziny;

13)

oddziaływać na kształtowanie etyki zawodowej i podnoszenie społecznej rangi zawodu rolnika;

14)

rozwijać działalność oświatową i kulturalną na wsi.

2.

W wypadkach gdy jest to uzasadnione celami i zadaniami określonymi w niniejszej ustawie i statutach poszczególnych organizacji rolników, organizacje te mogą występować, na zasadach określonych w Kodeksie postępowania administracyjnego, do właściwych organów administracji państwowej z żądaniem o wszczęcie postępowania administracyjnego bądź o dopuszczenie do udziału w toczącym się postępowaniu administracyjnym w określonej sprawie indywidualnej. Przedstawiciel organizacji rolników może być pełnomocnikiem rolnika w sprawach związanych z prowadzeniem gospodarstwa.

3.

Rada Ministrów może określać formy i zakres pomocy ze strony Państwa organizacjom rolników w prowadzeniu przez nie działalności wymienionej w ust. 1.

Art. 12. Uprawnienie do inicjowania, organizowania i prowadzenia działalności gospodarczej i socjalnej

1.

Organizacje rolników mogą inicjować, organizować i prowadzić działalność gospodarczą i socjalną, w zakresie określonym w statutach, na zasadach przewidzianych w odrębnych przepisach, a w szczególności:

1)

inicjować i prowadzić działalność usługową, produkcyjną i handlową na potrzeby rolników i ludności wiejskiej;

2)

inicjować i organizować pomoc dla rolników i ludności wiejskiej w wytwarzaniu materiałów budowlanych z surowców miejscowych oraz pomagać w zaspokajaniu potrzeb w zakresie maszyn i sprzętu;

3)

inicjować i organizować kooperację produkcyjną służącą intensyfikacji i specjalizacji produkcji rolniczej oraz zagospodarowywaniu lasów stanowiących własność rolników indywidualnych;

4)

prowadzić placówki opiekuńczo-wychowawcze, opieki zdrowotnej i społecznej;

5)

inicjować i organizować czyny społeczne.

2.

Rada Ministrów, po zasięgnięciu opinii Krajowego Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych, w drodze rozporządzenia, określa warunki i formy organizowania i prowadzenia przez organizacje rolników działalności gospodarczej, określonej w ust. 1 pkt 1-3.

Art. 13. Współdziałanie organizacji rolników z innymi podmiotami działającymi na rzecz rolnictwa

W zakresie spraw określonych w art. 11 działalność na rzecz rozwoju indywidualnych gospodarstw rolnych, postępu na wsi oraz kształtowania postaw społecznych i obywatelskich, ust. 1 i art. 12 uprawnienie do inicjowania, organizowania i prowadzenia działalności gospodarczej i socjalnej, ust. 1 organizacje rolników współdziałają z innymi organizacjami społecznymi i gospodarczymi rolników, a także państwowymi przedsiębiorstwami gospodarki rolnej i rolniczymi spółdzielniami produkcyjnymi oraz innymi jednostkami i organizacjami działającymi na rzecz rolnictwa; w razie potrzeby organizacje rolników zawierają z tymi organizacjami odpowiednie porozumienia i umowy o współpracy bądź realizacji wspólnych zadań.

Art. 14. Rachunkowość i ewidencja organizacji rolników prowadzących działalność gospodarczą

Organizacje rolników zajmujące się działalnością gospodarczą prowadzą rachunkowość oraz ewidencję ujmującą ich działalność gospodarczą, stan i zmiany składników majątkowych oraz sporządzają rachunek wyników tej działalności.

Art. 14a. Uczestnictwo organizacji rolników w międzynarodowych i ponadnarodowych organizacjach rolniczych

1.

Organizacje rolników mogą przystępować do:

1)

międzynarodowych organizacji rolniczych;

2)

ponadnarodowych organizacji rolniczych reprezentujących interesy zawodowe rolników indywidualnych wobec instytucji Unii Europejskiej.

2.

Koszty związane z uczestnictwem organizacji rolników w organizacjach, o których mowa w ust. 1 pkt 2, są w latach 2014–2020 dofinansowywane na zasadach określonych w przepisach o izbach rolniczych.

3.

Koszty związane z uczestnictwem organizacji rolników w organizacjach, o których mowa w ust. 1 pkt 2, są w latach 2021–2026 dofinansowywane na zasadach określonych w przepisach o izbach rolniczych.

Dz.U.2024.0.263 t.j. - Ustawa z dnia 8 października 1982 r. o społeczno-zawodowych organizacjach rolników