V SA/Wa 1656/13

Uzasadnienie

Przedmiotem skargi wniesionej przez K. Spółka akcyjna w T. (zwaną dalej: skarżącą) jest decyzja Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi (zwany dalej: Ministrem) z [...] kwietnia 2013 r. nr [...].

Zaskarżonym orzeczeniem Minister – działając na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r., Nr 98, poz. 1071 ze zm.; dalej: k.p.a.), art. 7 ust. 3 pkt 2, art. 13 ust. 3 pkt 2 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o Agencji Rynku Rolnego i organizacji niektórych rynków rolnych (Dz. U. z 2012 r. Nr 633, ze zm.; dalej ustawa o ARR), w związku z art. 49 ust. 1 i art. 15-17 rozporządzenia Komisji (WE) nr 612/2009 z dnia 7 lipca 2009 r. ustanawiającego wspólne szczegółowe zasady stosowania systemu refundacji wywozowych do produktów rolnych (Dz. Urz. WE L 186 z 17.07.2009, ze zm., str. 1-58; dalej rozporządzenie nr 619/2009), art. 1 i art. 3 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE, EURATOM) nr 2988/95 z dnia 18 grudnia 1995 r. w sprawie ochrony interesów finansowych Wspólnot Europejskich (Dz. Urz. WE L 312 z 23.12.1995, str. 1 dalej: rozporządzenie nr 2988/95) – utrzymał w mocy decyzję Prezesa Agencji Rynku Rolnego z [...] stycznia 2013 r. nr [...] o nałożeniu na skarżącą kary w kwocie 238.207,00 zł z tytułu wnioskowania o nienależną refundację wywozową wnioskiem WPR1 nr [...].

Minister w uzasadnieniu decyzji wskazał, że skarżąca 24 grudnia 2004 r. w związku z wywozem cukru do Republiki Kirgiskiej, złożyła wniosek o refundację wywozową. Spółka przedłożyła dokumenty transportowe, a także kirgiską deklarację celną nr [...] z [...] stycznia 2005 r. (nr druku [...]). Na podstawie powyższych dokumentów i rachunku spółki nr [...] Agencja Rynku Rolnego wypłaciła 23 czerwca 2005 r. refundację wywozową do tego towaru.

Następnie Minister wyjaśnił, że warunkiem wypłaty refundacji było, w myśl przepisów rozporządzenia Komisji (WE) nr 800/1999 z dnia 15 kwietnia 1999 r. ustanawiającego wspólne szczegółowe zasady stosowania refundacji wywozowych do produktów rolnych (Dz. U. L. nr 102 z 17.4.1999 str. 11, dalej: rozporządzenie nr 800/1999), wykazanie spełnienia wymogu określonego w art. 15 ust. 3 rozporządzenia (art. 16 ust. 3 rozporządzenia 612/2009) poprzez przedstawienie, w wymaganym terminie, kirgiskiego dokumentu celnego potwierdzającego dokonanie przywozowych formalności celnych umożliwiających wprowadzenie towaru do obrotu w tym kraju. Wypłata refundacji została dokonana po złożeniu kirgiskiej deklaracji celnej o nr [...] z [...] stycznia 2005 r., z której wynikało, iż wymóg dotyczący przywozu cukru określony w art. 15 ust. 3 rozporządzenia Komisji 800/1999 (art. 16 ust. 3 rozporządzenia 612/2009) został spełniony. Wskazywały na to zapisy: w polu nr 1 określające typ deklaracji - "IM-40" oraz w polu 37 - kod procedury celnej "4000 70" oznaczający dopuszczenie towaru do obrotu. Przeprowadzona przez ARR weryfikacja dokumentów ujawniła nieprawidłowość polegającą na przedłożeniu w ARR nieautentycznego dokumentu celnego będącego podstawą wypłaty refundacji. Deklaracja celna o tym samym numerze identyfikacyjnym jak deklaracja złożona przez spółkę, uzyskana z kirgiskiej administracji celnej, nie potwierdza spełnienia warunku ustalonego ww. art. 16 ust. 3, ze względu na inne zapisy w polu nr 1 i nr 37 odpowiednio - typ deklaracji "IM71", kod procedury celnej "7100 50" - procedura wprowadzenia towaru do wolnego obszaru celnego (a nie procedura dopuszczenia do obrotu).

W związku z powyższym decyzją nr [...] z [...] grudnia 2012 r. Prezes ARR ustalił wysokość nienależnie pobranych środków z tytułu refundacji wywozowej wypłaconej przez ARR spółce do wniosku WPR1 nr [...] oraz zobowiązał spółkę do zwrotu ustalonej kwoty wraz z należnymi odsetkami. Zgodnie natomiast z art. 49 ust. 1 rozporządzenia nr 612/2009 (art. 52 ust. 1 rozporządzenia nr 800/1999) łącznie ze zwrotem kwot nienależnie otrzymanych beneficjent zobowiązany jest do zapłaty kary stosowanej na podstawie art. 48 ust. 1 rozporządzenia nr 612/2009 (art. 51 ust. 1 rozporządzenia nr 800/1999). Sankcja ta jest traktowana jako autonomiczny akt stosowania prawa, który w ramach systemu refundacji umożliwia w większym stopniu zabezpieczenie interesów finansowych Wspólnoty. W celu zapewnienia prawidłowego funkcjonowania systemu refundacji wywozowych sankcje należy stosować bez względu na subiektywny aspekt winy (motyw 58 preambuły do rozporządzenia nr 612/2009).

W związku z tym Prezes ARR postanowieniem z [...] grudnia 2012 r. wszczął z urzędu postępowanie administracyjne w sprawie nałożenia kary pieniężnej z tytułu wnioskowania o refundację wyższą niż stosowana, a następnie decyzją z [...] stycznia 2013 r. nałożył na skarżącą karę w kwocie 238.207,00 zł.

Od powyższej decyzji skarżąca złożyła odwołanie, w którym wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji Prezesa ARR, a także wnioskowała o zawieszenie postępowania w sprawie nałożenia kary, do czasu wydania ostatecznej decyzji w sprawie odwołania od decyzji Prezesa ARR ustalającej nienależnie pobrane środki z tytułu refundacji wywozowej wypłaconej do wniosku WPR1 o nr [...].

Minister wskazał, że zgodnie z art. 1 ust. 2 rozporządzenia nr 2988/95, jakiekolwiek naruszenie przepisów prawa wspólnotowego wynikające z działania lub zaniedbania ze strony podmiotów gospodarczych, które spowodowało lub mogło spowodować szkodę w budżecie Wspólnot w związku z nieuzasadnionym wydatkiem, oznacza nieprawidłowość. Na podstawie przepisów art. 4 tego rozporządzenia, każda nieprawidłowość pociąga za sobą cofnięcie bezprawnie uzyskanej korzyści poprzez zobowiązanie do zapłaty kwot pieniężnych bezprawnie uzyskanych, co nie jest uznawane za karę. Natomiast zgodnie z art. 5 rozporządzenia, nieprawidłowości dokonane celowo lub będące skutkiem zaniedbania mogą prowadzić do kary administracyjnej w formie kary pieniężnej. Minister wyjaśnił, że ww. rozporządzenie określa ogólne zasady dotyczące kontroli oraz środków administracyjnych i kar dotyczących nieprawidłowości w odniesieniu do prawa wspólnotowego. Przepisy tego rozporządzenia wyraźnie rozdzielają stosowanie środków administracyjnych dotyczących zwrotu kwot nienależnie otrzymanych na skutek nieprawidłowego działania podmiotu w rozumieniu art. 1, od stosowania kar. Natomiast zasady dotyczące wymierzania kary pieniężnej z tytułu wnioskowania o refundację wyższą od stosowanej zostały określone w rozporządzeniu nr 612/2009. Minister zauważył także, że przepisy krajowe dotyczące niniejszej sprawy mają charakter proceduralny, tj. określają kto w jakim trybie stwierdza okoliczności określone w rozporządzeniu nr 800/1999, a obecnie w rozporządzeniu nr 612/2009.

Minister wskazał – powołując się na orzecznictwo sądowoadministracyjne – na przepisy mające zastosowanie w sprawach dotyczących ustalenia kwoty nienależnie pobranych środków z tytułu refundacji wywozowej i jej zwrotu oraz w sprawach dotyczących nakładania kar z tytułu wnioskowania o refundację wyższą niż stosowana. Stwierdził, że w tych sprawach mają zastosowanie, nie wykluczając się wzajemnie: przepisy rozporządzenia nr 612/2009; przepisy ustawy o administrowaniu obrotem towarowym z zagranicą oraz przepisy ustawy o ARR.

Minister wyjaśnił, że przesłanką wszczęcia przedmiotowego postępowania (zastosowania kary wynikającej z art. 48 ust. 1 rozporządzenia nr 612/2009) było złożenie przez eksportera wniosku o refundację wyższą niż refundacja stosowana, który ponosi odpowiedzialność za skutki nieprawidłowości związane z wnioskowaną refundacją. Powołując się na wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 27 kwietnia 2006 r. w sprawie C-27/05 Elfering Export (zawierający wykładnię dotyczącą stosowania art. 51 ust. 1 rozporządzenia nr 800/1999, obecnie art. 48 ust. 1 rozporządzenia nr 612/2009) Minister wyjaśnił, że sformułowanie "eksporter złożył wniosek o refundację wyższą od refundacji stosowanej" należy interpretować w ten sposób, że przyjmuje się, iż eksporter złożył wniosek o refundację wyższą od refundacji stosowanej nie tylko w przypadku, gdy taka nieuzasadniona różnica wynika z podanych przez niego informacji, ale również gdy okaże się że refundacja mu nie przysługuje, to jest gdy kwota refundacji wynosi zero. Podstawowe znaczenie dla oceny zakresu stosowania art. 51 ust. 1 rozporządzenia nr 800/1999 ma cel tego rozporządzenia określony w pkt 63 preambuły (obecnie pkt 57 rozporządzenia 612/2009), zgodnie z którym przepisy art. 51 ust. 1 (obecnie art. 48 ust. 1 rozporządzenia 612/2009) mają na celu zwalczanie nieprawidłowości, w szczególności oszustwa na szkodę budżetu wspólnotowego, a sankcje (kary) mają skłonić eksporterów do przestrzegania reguł wspólnotowych. Przy czym przepisy dotyczące kary mają skłonić eksporterów do przestrzegania reguł wspólnotowych w ogóle, a nie tylko ich części lub tylko szczególnych przepisów. Kary, które powinny zostać nałożone w wyniku niezawinionego zachowania lub umyślnego działania eksportera określone są łącznie w art. 51 ust. 1 rozporządzenia nr 800/1999 (obecnie art. 48 ust. 1 rozporządzenia 612/2009). Oznacza to, że każde niezachowanie wymogów prawa wspólnotowego dotyczącego refundacji wywozowych określonych w tym rozporządzeniu jak również w rozporządzeniach sektorowych pociąga za sobą zastosowanie sankcji (kar).

Mając na uwadze powyższe Minister stwierdził, że przeprowadzona przez ARR weryfikacja kirgiskiej deklaracji celnej o nr [...] z [...] stycznia 2005 r. doprowadziła do wniosku, że jest ona nieautentyczna. Dokonano w niej bowiem nieuprawnionej zmiany typu deklaracji w polu nr 1 z "IM-71" na "IM-40" oraz zmiany kodu procedury celnej w polu nr 37 z "7100" na 4000". W konsekwencji deklaracja ta nie może stanowić podstawy do wypłacenia przez ARR refundacji wywozowej. Wynika z tego, że wywożony towar nie został objęty procedurą dopuszczenia do swobodnego obrotu na terenie Kirgistanu. Brak jest również dowodów potwierdzających, że towar dotarł do innego miejsca przeznaczenia niż kraj przeznaczenia wskazany w zgłoszeniu wywozowym. Wobec braku dowodów potwierdzających prawo do refundacji, spółka nie spełniła wymogów art. 16 ust. 3 rozporządzenia nr 612/2009, których spełnienie uprawnia do uznania wypłaconej przez ARR refundacji wywozowej za prawidłową. Tym samym wypłaconą refundację uznano za nienależnie pobraną, a stwierdzone na podstawie zgromadzonej w sprawie dokumentacji nieprawidłowości wiążą się z koniecznością zastosowania sankcji na podstawie art. 49 ust. 1 rozporządzenia nr 612/2009, tj. obok zwrotu kwot otrzymanych nienależnie nakładana jest kara.

Minister podkreślił, że kwestia zwrotu refundacji nienależnie wypłaconych i kwestia stosowania sankcji są względem siebie autonomiczne, nie mają akcesoryjnego charakteru, co wynika z pkt 58 i 59 preambuły rozporządzenia nr 612/2009.

Odnosząc się do wniosku skarżącej o zawieszenie postępowania Minister wyjaśnił, że jest to wniosek bezprzedmiotowy, ponieważ sprawie nie ma podstaw prawnych do zastosowania art. 97 § 1 pkt 4 k.p.a. z uwagi na wyłączenie tego przepisu przez art. 4 ustawy o administrowaniu obrotem towarowym z zagranicą. Ponadto sprawa o ustalenie kwoty nienależnie pobranej refundacji została już ostatecznie zakończoną decyzją Ministra z [...] marca 2013 r. nr [...].

Minister następnie odniósł się do zarzutu odwołania, że w sprawie zachodzą przesłanki do zastosowania art. 48 ust. 4 lit. a rozporządzenia nr 612/2009, na podstawie którego "kary przewidzianej w ust. 1 lit. a) nie stosuje się w przypadku siły wyższej", ponieważ w sprawie taka siła wyższa wystąpiła. Minister wskazał, że zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości zawartym w nocie Komisji Europejskiej z 6 października 1988 r. (Dz. Urz. C Nr 259, str. 40) wynika, że pojęcie siły wyższej nie ogranicza się do absolutnej niemożliwości, ale musi być rozumiane jako niezwykłe okoliczności, będące poza kontrolą handlowca, których konsekwencji, mimo zachowania należytej staranności nie można było uniknąć inaczej niż kosztem znacznej straty. Okoliczność będąca "poza kontrolą handlowca" to taka, która jest poza jego kontrolą w szerokim tego słowa znaczeniu (klęska żywiołowa, zamach stanu, dziki strajk, itp.). Okoliczności nie będące poza kontrolą handlowca to takie, które nawet będąc oszustwami są popełniane przez strony, z którymi handlowiec jest związany umową, ponieważ to on na swoją odpowiedzialność wybiera sobie partnerów handlowych i zobowiązuje ich do wypełnienia warunków umowy, w sposób wystarczająco dla nich wiążący.

W opinii Ministra zamieszki i obalenie rządu Republiki Kirgizji w 2005 r. (powoływane przez spółkę), które można ewentualnie zinterpretować jako działanie siły wyższej, miały miejsce w III dekadzie marca 2005 r. a dokumenty złożone przez skarżącą w ARR zostały wydane przez Służby Celne Kirgistanu przed tymi wydarzeniami. W związku z tym okoliczność stanowiąca przyczynę wystąpienia nieprawidłowości nie wynikała z działania siły wyższej i okoliczność ta obciąża spółkę.

Minister odniósł się także do kwestii podnoszonej w odwołaniu, dotyczącej sprzeczności w pismach Państwowej Służby Celnej Rządu Republiki Kirgiskiej (pisma nr: [...] z [...] sierpnia 2011 r. i [...] z [...] stycznia 2012 r.). W jego ocenie brak jest podstaw do zakwalifikowania nieuprawnionej zmiany typu deklaracji w polu nr 1 z "IM-71" na "IM-40" oraz zmiany kodu procedury celnej w polu nr 37 z "7100" na "4000" jako błąd kirgiskich organów celnych. Zmiany w deklaracji nie były wynikiem błędu czy omyłki lecz jak wskazywała strona kirgiska była to falsyfikacja, przy czym nie zostały ustalone (jak również z uwagi na przedawnienie prawdopodobnie nie zostaną ustalone w przyszłości) osoby bezpośrednio odpowiedzialne za te czynności. Przy tym brak jest podstaw aby twierdzić, że dokonywali tego pracownicy kirgiskich służb celnych z własnej inicjatywy.

Odnośnie do przedstawionej w odwołaniu sprzeczności w pismach Państwowej Służby Celnej Rządu Republiki Kirgiskiej, Minister nie podzielił stanowiska spółki w tym zakresie. W ocenie Ministra informacje dotyczące postępowań przeciwko pracownikom organów celnych zawarte ww. pismach, nie są "oczywistymi sprzecznościami", a jedynie nieścisłościami, które nie mają większego wpływu na sprawę. Ponadto pisma te stanowią oficjalne stanowisko państwa trzeciego.

Z uwagi na powyższe Minister uznał, że w sprawie brak było podstaw do zastosowania art. 49 ust. 4 rozporządzenia nr 612/2009 (odpowiednio art. 52 ust. 4 rozporządzenia nr 800/1999) oraz stwierdzenia błędu kirgiskich organów celnych.

Minister – odnosząc się do zarzutu przedawnienia, o którym mowa w art. 49 ust. 4 lit b rozporządzenia nr 612/2009 – wskazał, że zgodnie z art. 49 ust. 4 lit b rozporządzenia nr 612/2009 obowiązek zwrotu nienależnej refundacji nie ma zastosowania jeżeli okres, który upłynął między dniem zawiadomienia beneficjenta o ostatecznej decyzji o przyznaniu refundacji a dniem przekazania beneficjentowi przez władze krajowe lub wspólnotowe pierwszej informacji o rodzaju nienależnej płatności, jest dłuższy niż cztery lata.

W przedmiotowej sprawie płatność refundacji została zrealizowana przez ARR 23 czerwca 2005 r., natomiast 7 czerwca 2005 r. do ARR wpłynął rachunek spółki dotyczący wypłaty refundacji wywozowej do wniosku WPR1 nr [...]. Pierwszym pismem informującym spółkę o nieprawidłowości było pismo ARR z [...] lutego 2007 r. oraz z [...] października 2008 r. Doręczenie ww. pism potwierdzają pisma spółki z 13 listopada 2008 r. i z 15 grudnia 2008 r. stanowiące reakcję na pisma ARR. Zatem okres jaki upłynął między przyznaniem refundacji a dniem przekazania spółce informacji o rodzaju nienależnej płatności, nie jest dłuższy niż cztery lata. Tym samym w sprawie nie ma zastosowania przepis art. 49 ust. 4 lit b rozporządzenia nr 612/2009.

Minister dodał, że kwestie przedawnienia regulują przepisy rozporządzenia nr 2988/95. Zgodnie z art. 3 ust. 1 ww. rozporządzenia – okres przedawnienia wynosi cztery lata od czasu dopuszczenia się nieprawidłowości określonej w art. 1 ust. 1. W przypadku nieprawidłowości ciągłych lub powtarzających się okres przedawnienia biegnie od dnia, w którym nieprawidłowość ustała. W przypadku programów wieloletnich okres przedawnienia w każdym przypadku biegnie do momentu ostatecznego zakończenia programu. Przerwanie okresu przedawnienia jest spowodowane przez każdy akt właściwego organu władzy, o którym zawiadamia się daną osobę, a który odnosi się do śledztwa lub postępowania w sprawie nieprawidłowości. Po każdym przerwaniu okres przedawnienia biegnie na nowo. Upływ terminu przedawnienia następuje najpóźniej w dniu, w którym mija okres odpowiadający podwójnemu terminowi okresu przedawnienia, jeśli do tego czasu właściwy organ władzy nie wymierzył kary; nie dotyczy to przypadków, w których postępowanie administracyjne zostało zawieszone zgodnie z art. 6 ust. 1, co oznacza, iż maksymalny termin przedawnienia nie może przekroczyć ośmiu lat.

Biorąc powyższe pod uwagę Minister stwierdził, że w sprawie doszło do przerwania biegu 4-letniego okresu przedawnienia i jednocześnie nie został przekroczony podwójny termin okresu przedawnienia trwający osiem lat.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie skarżąca decyzji Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z [...] maja 2013 r. zarzuciła:

I. naruszenie przepisów prawa procesowego, w tym zasad systemowych dotyczących spoczywającego na organie obowiązku ustalenia prawdy obiektywnej, polegające m.in. na naruszeniu zasady prawdy obiektywnej poprzez odstąpienie od zebrania całego istotnego dla sprawy materiału dowodowego, niewyjaśnieniu stanu faktycznego w sprawie oraz nieuprawnionym przyjęciu, że wszelkie wątpliwości i niejasności związane ze sprawą, w tym przede wszystkim niewyjaśnione w toku długotrwałego i przewlekłego postępowania administracyjnego – niespójności i sprzeczności w zebranym materiale dowodowym – obciążają spółkę, w szczególności: naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 7 i art. 77 k.p.a. poprzez nie wyjaśnienie należycie wszystkich okoliczności sprawy, w tym również okoliczności i zdarzeń mających wpływ na odpowiedzialność spółki oraz naruszenie przepisów prawa procesowego dotyczących oceny zebranego materiału dowodowego tj. art. 80 k.p.a.;

a w przypadku nieuwzględnienia przez Sąd zarzutu naruszenia prawa procesowego, decyzji Ministra zarzuciła naruszenie przepisów prawa materialnego:

II. rozporządzenia nr 800/1999 oraz rozporządzenia nr 612/2009 - obowiązującego w okresie zdarzeń faktycznych, których dotyczy decyzja Ministra (obecnie zastąpionego tożsamymi co do treści postanowieniami rozporządzenia nr 612/2009), w szczególności poprzez:

błędną wykładnię celu rozporządzenia nr 800/1999 i rozporządzenia nr 612/2009 chroniącego przedsiębiorców eksportujących produkty rolne poza teren Unii Europejskiej i dokonujących rzeczywistych transakcji handlowych, a nie transakcji realizowanych jedynie w celu otrzymania finansowej korzyści od Wspólnoty;

błędną wykładnię art. 1 rozporządzenia nr 2988/95 i uznanie, że działanie spółki związane z wywozem cukru do Republiki Kirgistanu stanowią nieprawidłowość, a wypłacona refundacja została pobrana z naruszeniem prawa, co w konsekwencji doprowadziło do nałożenia kary;

niewłaściwe zastosowanie art. 49 ust. 4 akapit 2 rozporządzenia nr 612/2009 (art. 52 ust. 4 akapit 2 rozporządzenia nr 800/1999) i bezpodstawne przyjęcie, że do działań spółki związanych z wywozem cukru do Republiki Kirgistanu ma zastosowanie wyrażone w tym przepisie domniemanie, że "działania jakiejkolwiek strony trzeciej mającej bezpośredni lub pośredni związek z formalnościami koniecznymi do wypłaty refundacji, łącznie z działaniami spółek nadzoru, przypisywane są beneficjentowi.";

błędną wykładnię art. 48 ust. 4 lit. a) rozporządzenia nr 612/2009 i uznanie, że w przedmiotowej sprawie nie miał miejsca przypadek siły wyższej wyłączający stosowanie kary przewidzianej w ust. 1 lit. a) powołanego przepisu;

niewłaściwe zastosowanie art. 3 ust. 1 akapit 3 rozporządzenia nr 2988/95 i uznanie, że przerwanie biegu przedawnienia, o którym mowa we wskazanym przepisie ma zastosowanie w rozpatrywanej sprawie, poprzez przyjęcie, że pisma ARR z [...] lutego 2007 r. oraz z [...] października 2008 r. skierowane do spółki stanowią zawiadomienia przerywające okres przedawnienia w sprawie.

W związku z powyższym skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji w całości i zasądzenie kosztów postępowania sądowego.

W uzasadnieniu skargi skarżąca zarzuciła, iż postępowanie dowodowe prowadzone przez organy zmierzało w istocie do zdobycia dowodu potwierdzającego, że złożona przez spółkę kirgiska deklaracja celna (nr druku [...]), która w polu nr 37 zawierała zapis "IM-40", czyli kod procedury, który oznaczał procedurę dopuszczenia cukru do swobodnego obrotu w Republice Kirgistanu jest nieautentyczna, gdyż tak wskazały władze kirgiskie – które w piśmie z [...] grudnia 2006 r., poinformowały, że kirgiska deklaracja celna o tym samym numerze, co przedłożona przez spółkę zawiera inny kod procedury celnej tj. "IM-71" - niepotwierdzający wprowadzenia towaru do swobodnego obrotu na terenie Republiki Kirgistanu. Prowadzone przez ARR od czasu uzyskania tejże informacji postępowanie dowodowe tj. w okresie od początku 2007 r. do stycznia 2013 r., doprowadziło w efekcie do tego, że w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji znajdują się fragmenty, które w ocenie skarżącej potwierdzają zarzut, że stan faktyczny w sprawie nie został ustalony prawidłowo, gdyż materiał dowodowy w sprawie nie został należycie i kompletnie zgromadzony. Przykładem niewyjaśnionych w sprawie istotnych okoliczności, jest kluczowe dla odpowiedzialności spółki stwierdzenie w zaskarżonej decyzji "rzekomego fałszerstwa" kirgiskich deklaracji celnych.

Skarżąca zarzuciła, że skoro – jak stwierdzono w zaskarżonej decyzji – "nie zostały ustalone osoby bezpośrednio odpowiedzialne za te czynności. Przy tym należy stwierdzić również, iż brak jest podstaw, aby twierdzić, że dokonywali tego pracownicy kirgiskich służb celnych z własnej inicjatywy", to powstaje kwestia związana z nieustaleniem stanu faktycznego w sprawie. Bowiem jeśli nie ma winnych "rzekomego fałszerstwa" kirgiskich deklaracji celnych to również samo stwierdzenie fałszerstwa tych deklaracji jest nieuzasadnione i nieudowodnione.

Skarżąca zarzuciła, że w sprawie nie ustalono ostatecznie, czy jakiekolwiek fałszerstwo kirgiskiej deklaracji celnej w rzeczywistości miało miejsce i na jakiej podstawie kirgiskie organy celne przekazały ARR informację o nieautentyczności kirgiskiej deklaracji celnej, jeśli żadne postępowanie w tym względzie nie było prowadzone na terenie Republiki Kirgistanu.

Skarżąca zauważyła, że decyzji Ministra nie wzbudziło wątpliwości to, że w 2011 r. Państwowa Służba Celna Rządu Republiki Kirgiskiej pisze o prowadzonym postępowaniu w sprawie fałszerstwa prosząc o przesłanie dokumentów z Polski. Podczas, gdy kilka miesięcy później ta sama instytucja pisze, że żadne postępowanie nie było wszczęte i prowadzone.

Skarżąca podkreśliła, że organ nie wyjaśnił, na jakiej podstawie, jeśli nie prowadzono żadnego w tym względzie postępowania, Państwowa Służba Celna Rządu Republiki Kirgiskiej już w 2007 r. stwierdziła, że kirgiska deklaracja celna przedłożona przez spółkę w ARR nie jest autentyczna i została sfałszowana.

Skarżąca – powołując na publikacje Transparency International – wskazała, że Kirgizja jest jednym z najbardziej skorumpowanych krajów na świecie, a także na wydarzenia (obalenie urzędujących władz w 2005 r. i 2010 r., które wpłynęły na funkcjonowanie administracji publicznej na terenie Republiki Kirgistanu), co powinno być wzięte pod uwagę przy ocenie materiału dowodowego pochodzącego z tego kraju.

Skarżąca podniosła dodatkowo, że ARR w piśmie z [...] marca 2012 r. skierowanym do Dyrektora Generalnego MSZ, stwierdza się m.in. "zwracam się z uprzejmą prośbą o pomoc w uzyskaniu dodatkowych wyjaśnień dotyczących rozbieżności wynikających z dotychczas otrzymanej korespondencji." W piśmie tym zwraca się również uwagę na podniesioną przez skarżącą, istotną dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczność związaną z "rzekomym fałszerstwem" kirgiskich deklaracji celnych i ustaleniem osób za nie odpowiedzialnych oraz stwierdza się, że "kolejna rozbieżność dotyczy przeznaczenia wywiezionego do Kirgistanu cukru." W dalszej części pisma, następuje odniesienie do informacji otrzymywanych w pismach od władz kirgiskich podsumowując to stwierdzeniem: "w związku z rozbieżnymi informacjami powstałymi w trakcie prowadzonego postępowania wyjaśniającego, proszę o stanowisko Służby Celnej Kirgistanu odnośnie ww. zagadnień." W ocenie skarżącej, oznacza to, że postępowanie administracyjne zakończyło się wątpliwościami, a nie ustaleniami co do:

"rzekomego fałszerstwa" kirgiskich deklaracji celnych, zwanego również "rozbieżnością w treści deklaracji";

osób odpowiedzialnych za fałszerstwo;

postępowań prowadzonych w Republice Kirgistanu w tej sprawie;

ustaleń władz kirgiskich w sprawie fałszerstwa;

przeznaczenia cukru wywiezionego przez spółkę do Republiki Kirgistanu;

zastosowanych wobec cukru wywiezionego przez spółkę procedur celnych w Republice Kirgistanu;

wniesionych opłat celnych wobec cukru wywiezionego przez Spółkę do Republiki Kirgistanu,

gdyż ustalenia co do stanu faktycznego w sprawie od czasu skierowania do Republiki Kirgistanu powyższego pisma do czasu wydania decyzji przez Prezesa ARR i Ministra Rolnictwa nie zmieniły się. Prowadzi to do wniosku, że decyzje Ministra zostały wydane, gdy stan faktyczny w sprawie budził wątpliwości organu.

W związku z powyższym skarżąca stwierdza, że nałożenie na nią kary, które jak wcześniej stwierdzono jest oparte na nieustalonym stanie faktycznym, jest błędne. W dalszej części skargi skarżąca rozwinęła zarzuty o charakterze materialnym. Wskazała, że zgodnie z motywem 24 preambuły do rozporządzenia nr 800/1999 "finansowanie przez Wspólnotę operacji wywozowych nie jest uzasadnione w przypadku, gdy operacja wywozowa nie jest normalną transakcją handlową, ponieważ jest pozbawiona rzeczywistego celu ekonomicznego i realizowana jest jedynie w celu otrzymania korzyści finansowej od Wspólnoty." (co powtarza motyw 27 preambuły do rozporządzenia nr 612/2009), czego organy nie uwzględniły. Skarżąca podkreśliła, że operacja wywozowa przeprowadzona przez spółkę na podstawie pozwolenia nr [...] polegająca na eksporcie cukru do Republiki Kirgistanu była normalną transakcją handlową z rzeczywistym celem ekonomicznym, zrealizowaną nie tylko w celu otrzymania korzyści finansowej od Wspólnoty, lecz przede wszystkim w celu zasługującym na ochronę za strony organów administracji publicznej. Spółka dokonała rzeczywistego eksportu cukru do Republiki Kirgistanu i dopełniła także wymaganych przez prawo formalności celnych w kraju przeznaczenia, przedkładając w ARR kirgiską deklarację celną (nr druku [...]), która w polu nr 37 zawierała zapis "IM-40", czyli kod procedury, który oznaczał procedurę dopuszczenia cukru do swobodnego obrotu w Republice Kirgistanu. Transakcja wywozu cukru do Republiki Kirgistanu miała rzeczywisty charakter potwierdzony właściwymi dokumentami. Dlatego też nakazanie spółce zwrotu refundacji oraz zapłaty kary jest sprzeczne z celem powołanych regulacji.

Błędna wykładnia art. 1 rozporządzenia nr 2988/95 polegała na tym, że w toku postępowania nie wykazano, że działania spółki stanowią nieprawidłowość w rozumieniu powołanych przepisów np. poprzez wykazanie, że rozbieżność w treści kirgiskiej deklaracji celnej jest wynikiem działania lub zaniedbania spółki. Nie ma żadnego orzeczenia lub decyzji stwierdzającej jakikolwiek związek spółki ze wspomnianymi rozbieżnościami w treści kirgiskiej deklaracji celnej. Wątpliwości dotyczące autentyczności kirgiskich dokumentów celnych dotyczą kopii tych dokumentów znajdujących się w Republice Kirgistanu i nie są w żaden sposób związane z działaniami skarżącej i nie mogą też zostać mu przypisane. Działaniom spółki nie można przypisać ani bezpośredniego naruszenia prawa ani zaniechania, które powinny zostać ukarane.

W zakresie niewłaściwego zastosowania art. 49 ust. 4 akapit 2 rozporządzenia nr 612/2009 skarżąca zarzuciła, że przyjęcie w zaskarżonej decyzji domniemania, że działania jakiejkolwiek strony trzeciej mającej bezpośredni lub pośredni związek z formalnościami koniecznymi do wypłaty refundacji, łącznie z działaniami spółek nadzoru, przypisywane są beneficjentowi jest błędne. Tym bardzie, że nie ma żadnych podstaw do przyjęcia, że do nieprawidłowości doszło wskutek działania lub zaniechania spółki lub tez osób trzecich, za których działania zgodnie z art. 49 ust. 4 rozporządzenia nr 612/2009, spółka ponosi odpowiedzialność. Jak wskazują dowody przeprowadzone w postępowaniu, związek z rozbieżnościami w treści kirgiskich deklaracji celnych mają wyłącznie kirgiscy urzędnicy celni, za których spółka nie może ponosić odpowiedzialności.

Skarżąca przedstawiając błędną wykładnię organu okoliczności siły wyższej o jakiej mowa w art. 48 ust. 4 lit. a rozporządzenia nr 612/2009 wskazała, że w Republice Kirgistanu w latach 2005 i 2010 miały miejsce masowe zamieszki zakończone obaleniem władz i śmiercią wielu setek osób. Nie ulega wątpliwości, że spółka dokonując eksportu cukru do Republiki Kirgistanu nie mogła przewidzieć, ani przeciwstawić się negatywnym skutkom tych wydarzeń, a późniejsze działania kirgiskich organów celnych w okresie dwukrotnej rewolucji i obalenia urzędujących władz w Republice Kirgistanu nie mogły pozostawać bez wpływu tych wydarzeń, które w zaskarżonej decyzji jest rozumiane wąsko jako samo zdarzenie, a nie jego następstwa mające wpływ na sprawę.

Na końcu skarżąca zarzuciła, że w zaskarżonej decyzji bezpodstawnie przyjęto, że doszło do przerwania biegu 4 letniego okresu przedawnienia. W rozpatrywanym stanie faktycznym, organ przyjął, że pisma ARR z [...] lutego 2007 r. i z [...] października 2008 r., stanowią zawiadomienia przerywające w rozumieniu art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 2988/95. Zdaniem skarżącej powyższe pisma mówią o wątpliwościach co do wiarygodności dokumentów przedłożonych przez skarżącą, a nie o nieprawidłowościach.

W odpowiedzi na skargę Minister wniósł o jej oddalenie i podtrzymał w całości swoje ustalenia faktyczne oraz prawne zawarte w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje.

Skarga nie jest zasadna.

Kwestią sporną w niniejszej sprawie jest zasadność nałożenia na skarżącą spółkę kary z tytułu wnioskowania o nienależną refundację.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do zarzutów natury procesowej, które skarżąca powołuje na wstępie skargi i które w jej ocenie mają charakter zasadniczy.

Jednakże aby dokonać analizy sprawy pod tym kątem trzeba zauważyć, że aby uzyskać refundację eksporter musi spełnić określone warunki (art. 16 i art. 17 rozporządzenia nr 612/2009). Jednym z tych warunków jest dokonanie przywozu towaru do kraju przeznaczenia w terminie 12 miesięcy od dnia przyjęcia zgłoszenia wywozowego (art. 16 ust. 1). W myśl art. 16 ust. 3 rozporządzenia nr 612/2009 – produkt uważa się za przywieziony, jeśli formalności celne, w szczególności te, które dotyczą pobrania należności przywozowych w państwie trzecim zostały dokonane. Jednocześnie w pkt 20 preambuły do rozporządzenia nr 612/2009 podkreśla się, że dokonanie przywozowych formalności celnych polega w szczególności na uiszczeniu stosowanych należności przywozowych, aby produkt mógł zostać wprowadzony do obrotu w danym państwie trzecim. Ponadto eksporter winien w określonym terminie przedstawić wybrany przez siebie dowód dokonania przywozowych formalności celnych. Rodzaje dowodów określone zostały w art. 17 rozporządzenia nr 612/2009 (m.in. dokumenty celne, świadectwa rozładunku i przywozu).

W przedmiotowej sprawie skarżąca wybrała i złożyła w Agencji Rynku Rolnego (ARR) w wymaganym terminie dokument celny, o którym mowa w art. 17 ust. 1 lit. a rozporządzenia nr 612/2009, tj. kirgiską deklarację celną importową (nr [...] z [...] stycznia 2005 r., nr druku [...]).

Jednakże w wyniku bardzo szczegółowego i długotrwałego postępowania (w postępowanie dowodowe zaangażowane były oprócz Ministerstwa Finansów także służby dyplomatyczne) ustalono, że złożony w ARR powyższy dokument był nieautentyczny. Sąd zgadza się z wnioskami organów, że Służby Celne Republiki Kirgistanu w sposób niewątpliwy wykazały, że dokument jest falsyfikatem. Przede wszystkim świadczy o tym opinia Państwowego Ośrodka Ekspertyz Sądowych przy Ministerstwie Sprawiedliwości Republiki Kirgiskiej z [...] lutego 2012 r. nr [...]. Z opinii tej wynika, że dokument przedstawiony przez skarżącą tj. kopia deklaracji celnej towarów nr [...] nosi znamiona zmian pierwotnej treści poprzez wytarcie dwóch cyfr w rubryce "1 Typ deklaracji", i trzech cyfr w rubryce "37 Procedura" oraz nadrukowanie w ich miejscu znaków "4" i "0" w rubryce "1 Typ deklaracji", "4", "0" i "7" w rubryce "37 Procedura", jednakże zmiany te zostały wprowadzone nie na dostarczonej kopii, ale na kopii pośredniej, na podstawie której wykonano kopię dostarczoną na badania (p. k. 149 – 153 akt adm.). Wynika z powyższego, że towar wyeksportowany do Kirgistanu nie został zgłoszony do procedury dopuszczenia do obrotu (pole nr 1 i 37 typ deklaracji "IM-40", kod procedury celnej "4000"), tylko do procedury wprowadzenia towaru do wolnego obszaru celnego pole nr 1 i 37 typ deklaracji "IM-71", kod procedury celnej "7100"). Natomiast zastosowanie procedury wprowadzenia towaru do wolnego obszaru celnego nie potwierdza dokonania formalności celnych w zakresie pobrania należności przywozowych i nie daje formalnej oraz merytorycznej podstawy dla rozliczenia wypłaconej refundacji wywozowej.

Powyższe ustalenia dotyczące przedłożenia nieautentycznego dokumentu spowodowały konieczność weryfikacji odnoszącej się podstawy do uzyskania refundacji. Zatem wypłacona skarżącej spółce refundacja, na podstawie przedstawionego przez nią nieautentycznego dokumentu celnego, była refundacją nienależną i zgodnie z art. 49 ust. 1 rozporządzenia nr 612/2009 podlega zwrotowi wraz z odsetkami.

Sąd nie zgadza się z zarzutami, iż przeprowadzone postępowanie nie potwierdziło jednoznacznie, z uwagi na nieustalenie winnych "rzekomego fałszerstwa", że skarżąca przedstawiła nieprawdziwą deklarację celną. Zdaniem Sądu wymieniona wyżej opinia Państwowego Ośrodka Ekspertyz Sądowych, wcześniejsze pisma kirgiskich służb celnych (np. z [...] października 2009 r. nr [...], z [...] lipca 2010 r. nr [...]), przy braku przeciwstawnych dowodów, niewątpliwie wskazują, że skarżąca przedstawiła do wniosku o refundację sfałszowany wywozowy dokument celny, który nie został potwierdzony przez oficjalne władze Republiki Kirgistanu. Przedmiotowa deklaracja nie mogła zatem stanowić podstawy do wypłaty refundacji wywozowej. Tym samym Sąd stwierdza, że w sprawie nie zostały naruszone przepisy art. 7 i art. 77 k.p.a., ponieważ wszystkie istotne dla sprawy okoliczność i zdarzenia zostały wyjaśnione i wprost wskazują na odpowiedzialność skarżącej, której co najmniej można przypisać winę nieumyślna, tj. niedbalstwo – o czym mowa niżej.

Sąd za słuszne uznaje stanowisko Ministra, w którym stwierdza, że w postępowaniu administracyjnym nie mógł on rozstrzygać o kwestiach prawno-karnych, tj. nie wskazuje osób odpowiedzialnych za falsyfikację dokumentów, nie bada winy czy niewinności podmiotu korzystającego z refundacji, dokonuje tylko weryfikacji dokumentów stanowiących podstawę do wypłaty tego świadczenia. Dlatego też zarzuty skarżącej wskazujące na nieustalenie winnych fałszerstwa kirgiskich deklaracji celnych pozostają bez znaczenia dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie. Wystarczającym dla jej rozstrzygnięcie jest ustalenie, że kirgiskie władze stwierdziły jednoznacznie, że złożona deklaracja celna jest falsyfikatem. Materiał dowodowy został oceniony obiektywnie i jeszcze raz powtórzyć należy, że brak jest jakiegokolwiek dokumentu, który poddawałby w wątpliwość ustalenie, że złożona przez skarżącą deklaracja celna nie jest fałszywa. Zatem ocena materiału dowodowego została dokonana wszechstronnie, a nie jednostronnie, jak to zarzuca skarżąca.

Sąd za bezzasadny uznaje także zarzut skarżącej o naruszeniu art. 80 k.p.a. Zgodnie bowiem z art. 7 ust. 1 ustawy o ARR – jeżeli przepisy ustawy albo przepisy odrębne nie stanowią inaczej, do postępowań w sprawach indywidualnych, rozstrzyganych przez Prezesa ARR, stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, z wyłączeniem art. 7, art. 9, art. 10, art. 75 § 1, art. 77 § 1 oraz art. 81. Jednakże art. 4 ustawy o administrowaniu obrotem towarowym z zagranicą wyłącza także stosowanie m.in. art. 80 k.p.a. Niemniej jednak Sąd nie zgadza się z zarzutem, że w sprawie organy w sposób jednostronny dokonywały oceny materiału dowodowego.

Przechodząc do oceny zarzutów odnoszących się do przepisów prawa materialnego Sąd wskazuje, że złożenie nieprawdziwej kirgiskiej deklaracji celnej oznaczało – w myśl art. 1 ust. 2 rozporządzenia nr 2988/95 – nieprawidłowość, która spowodowała nieuzasadniony wydatek z Europejskiego Funduszu Gwarancji Rolnej w postaci nienależnie wypłaconej refundacji wywozowej.

Natomiast zgodnie z art. 4 ust. 1 tiret 1 rozporządzenia nr 2988/95 – każda nieprawidłowość będzie pociągała za sobą z reguły cofnięcie bezprawnie uzyskanej korzyści poprzez zobowiązanie do zapłaty lub zwrotu kwot pieniężnych należnych lub bezprawnie uzyskanych. Powyższe – w myśl ust. 4 do art. 4 ww. rozporządzenia – nie jest uznawane za karę. O karach stanowi art. 5 ust. 1 rozporządzenia nr 2988/95 stosowanie do którego – nieprawidłowości dokonane celowo lub będące skutkiem zaniedbania mogą prowadzić następujących kar administracyjnych wśród których wymienia się zapłatę kary pieniężnej (pkt a).

Decydujące znaczenie przy wydawaniu zaskarżonej decyzji odgrywały jednak postanowienia rozporządzenia nr 612/2009. W Tytule IV "Procedura wypłaty refundacji", rozdziale 2 tego rozporządzenia uregulowano zasady orzekania o karze i zwrocie kwot nienależnie wypłaconych. Zgodnie z art. 48 ust. 1 rozporządzenia nr 612/2009 – w przypadku stwierdzenia, że w celu przyznania refundacji wywozowej eksporter złożył wniosek o refundację wyższą od refundacji stosowanej, refundacja należna w przypadku danego wywozu jest refundacją stosowaną do produktów faktycznie wywiezionych, zmniejszoną o kwotę odpowiadającą:

a) połowie różnicy między refundacją wnioskowaną a refundacją stosowaną do wywozu faktycznie dokonanego;

b) podwójnej różnicy między refundacją wnioskowaną a refundacją stosowaną, w przypadku gdy eksporter umyślnie dostarczył fałszywych informacji.

Z kolei art. 49 ust. 1 rozporządzenia nr 612/2009 stanowi, że bez uszczerbku dla obowiązku uiszczenia kwoty ujemnej na podstawie art. 48 ust. 5, beneficjent zwraca kwoty nienależnie otrzymane, łącznie z karą stosowaną na podstawie art. 48 ust. 1 i odsetkami obliczonymi za okres, który upłynął między płatnością i zwrotem.

Sąd stwierdza, że na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego, organy obydwu instancji słusznie wywiodły, że to eksporter, który złożył wniosek o refundację ponosi odpowiedzialność za skutki nieprawidłowości związane z wnioskowaną refundacją. W zaskarżonej decyzji trafnie został powołany wyrok Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich z 27 kwietnia 2006 r. w sprawie C-27/05 Elfering Export Zb. Orz. s. I-3681, pkt 27, Lex nr 226499), w którym dokonano – w pkt 27-31 – wykładni art. 51 ust. 1 rozporządzenia nr 800/1999 (obecnie art. 48 ust. 1 rozporządzenia nr 612/2009). Zgodnie z powyższym wyrokiem sformułowanie "eksporter złożył wniosek o refundację wyższą od refundacji stosowanej" należy interpretować w ten sposób, że przyjmuje się, iż eksporter złożył wniosek o refundację wyższą od refundacji stosowanej nie tylko w przypadku, gdy taka nieuzasadniona różnica wynika z podanych przez niego informacji, ale również gdy okaże się, że refundacja mu nie przysługuje, to jest gdy kwota refundacji wynosi zero. Trybunał podkreślił, że podstawowe znaczenie dla oceny zakresu stosowania art. 51 ust. 1 rozporządzenia nr 800/1999 ma cel tego rozporządzenia określony w pkt 63 preambuły (obecnie pkt 57 rozporządzenia nr 612/2009), zgodnie z którym przepisy art. 51 ust. 1 mają na celu zwalczanie nieprawidłowości, w szczególności oszustwa na szkodę budżetu wspólnotowego, a sankcje (kary) mają skłonić eksporterów do przestrzegania reguł wspólnotowych. Przy czym przepisy dotyczące kary mają skłonić eksporterów do przestrzegania reguł wspólnotowych w ogóle, a nie tylko ich części lub tylko szczególnych przepisów. Kary, które powinny zostać nałożone w wyniku niezawinionego zachowania lub umyślnego działania eksportera określone są łącznie w art. 51 ust. 1 rozporządzenia nr 800/1999. Oznacza to, że każde niezachowanie wymogów prawa wspólnotowego dotyczącego refundacji wywozowych określonych w tym rozporządzeniu, jak również w rozporządzeniach sektorowych pociąga za sobą zastosowanie art. 51 rozporządzenia nr 800/1999.

Ponadto interpretując ten przepis należało uwzględnić także pkt 58 preambuły do rozporządzenia nr 612/2009, który stanowi, że w celu zapewnienia prawidłowego funkcjonowania systemu refundacji wywozowych sankcje należy stosować bez względu na subiektywny aspekt winy. W niektórych przypadkach właściwe jest jednakże odstąpienie od stosowania sankcji, w szczególności w przypadku oczywistego błędu uznanego przez odpowiedni organ, i ustalenie poważniejszych sankcji w przypadku działania umyślnego. Środki te są konieczne i muszą być współmierne, dostatecznie zniechęcające i jednolicie stosowane we wszystkich państwach członkowskich.

Uwzględniając powyższe Sąd stwierdza, że w sprawie nie ma żadnych wątpliwości co do konieczności obciążenia skarżącej karą. Zastosowanie tej sankcji jest bowiem konsekwencją poczynionych w sprawie ustaleń wskazujących na to, że wnioskowano o nienależną refundację. Podkreślić wypada, że orzekając w tym zakresie (tj. co do kary), organy administracji wzięły pod uwagę to, że wina skarżącej nie była umyślna. Jednakże brak umyślności w działaniu spółki mógł wpłynąć jedynie na wymiar kary, nie mógł jednak spowodować całkowitego odstąpienia od jej wymierzenia. Dlatego też, Prezes ARR orzekając w I instancji, nałożył na skarżącą karę w wysokości 50% między refundacją wnioskowaną a refundacją stosowaną – zgodnie z art. 48 ust. 1 lit. a rozporządzenia nr 612/2009. W innym przypadku kara ta mogłaby wynosić podwójną różnicę między refundacją wnioskowaną a refundacją stosowaną, o czym stanowi art. 48 ust. 1 lit. b tego rozporządzenia.

Sąd podkreśla również, że wbrew twierdzeniom skarżącej nie dokonała ona rzeczywistego eksportu cukru do Republiki Kirgistanu i nie dopełniła wymaganych przez prawo formalności celnych w kraju przeznaczenia. Trzeba bowiem dostrzec, że skarżąca nie przedstawiła określonego w przepisach wspólnotowych dokumentu potwierdzającego dokonanie przywozowych formalności celnych. Przedstawiony dokument był sfałszowany. Zatem to skarżąca ponosi winę za posłużenie się tym dokumentem w celu uzyskania na swój wniosek refundacji. Wypłacona skarżącej refundacja była nienależna i tym samym wnioskowanie o nienależną refundację pociąga za sobą konsekwencje w postaci nałożenia kary. Dlatego też nakazanie spółce zapłaty kary jest zgodne z celem rozporządzenia nr 612/2009. Tym samym przedłożenie nieautentycznej deklaracji celnej stanowi nieprawidłowość. Jak już wyżej wyjaśniono okoliczność faktu sfałszowania deklaracja celnej została udowodniona przez organy. Władze kirgiskie wprost wskazały, że prawidłowa deklaracja celna znajduje się w ich posiadaniu i zaświadcza, że towar został wprowadzony do wolnego obszaru celnego bez pobrania właściwych dla dopuszczenia do obroty należności. Dlatego też refundacja wypłacona na skutek takich okoliczności jest refundacją nienależną, gdyż została pobrana z naruszeniem prawa.

Słusznie zatem, co zostało wskazane wyżej, organy zarzuciły skarżącej zaniedbanie. Sąd zwraca uwagę, na motyw pkt 61 preambuły do rozporządzenia nr 612/2009, w którym wskazano, że to eksporter powinien być odpowiedzialny w szczególności za działania stron trzecich, które mogłyby umożliwić nienależne otrzymanie dokumentów koniecznych dla wypłaty refundacji (kontrahenci, z którymi współpracują eksporterzy, np. odbiorcy towaru, spółki nadzoru, firmy przewozowe). Bowiem to eksporter, na własne ryzyko, wybiera partnera handlowego w kraju, do którego zamierza wywieźć towar z refundacją i to od partnera handlowego otrzymuje dokumenty celne, które powinny być autentyczne. Postanowienia pkt 61 preambuły znajdują odzwierciedlenie w art. 49 ust. 4 akapit drugi rozporządzenia nr 612/2009, w którym zapisano, iż działania jakiejkolwiek strony trzeciej mającej bezpośredni lub pośredni związek z formalnościami koniecznymi do wypłaty refundacji (...), przypisywane są beneficjentowi. Z powyższego wynika więc, iż to eksporter jako osoba wnioskująca o wypłatę refundacji ponosi odpowiedzialność za skutki nieprawidłowości związanych z wnioskowaną refundacją. Deklaracja celna wystawiana jest na importera towaru i to importer w tym przypadku jest stroną trzecią. W postępowaniu ustalono, że wprowadzone zmiany w deklaracji celnej to falsyfikacja. Sąd uznaje także, że brak jest podstaw aby twierdzić, iż tych zmian dokonali pracownicy kirgiskich służb celnych z własnej inicjatywy. Trzeba bowiem zwrócić uwagę, że z ustaleń kirgiskich władz wynika, że odbiorcy tych towarów (w niniejszej sprawie [...]) w wkrótce po dokonaniu dostawy przez skarżącą zaprzestali działalności (p. k. 192 - 203 akt adm.), w przedmiotowej sprawie eksport miał miejsce 6 stycznia 2005 r., a kontrahent skarżącej zakończył działalność 30 marca 2005 r. Dlatego też zasadne są twierdzenia Ministra wskazujące na to, że trudno doszukać się celu dokonania falsyfikacji przez kirgiskie służby celne.

W związku z powyższym Sąd za nietrafne uznał zarzuty skargi dotyczące błędnej wykładni art. 1 rozporządzenia nr 2988/95 oraz niewłaściwego zastosowania art. 49 ust. 4 akapit 2 rozporządzenia nr 612/2009.

Sąd zwraca uwagę, że jedyne przypadki w jakich organ mógłby odstąpić od wymierzenia kary zostały wymienione w ust. 4 art. 48 rozporządzenia nr 612/2009. Zgodnie z tym przepisem kary przewidzianej w ust. 1 lit. a nie stosuje się:

a) w przypadku siły wyższej;

b) w przypadkach wyjątkowych, jeżeli eksporter po stwierdzeniu, że wnioskowana refundacja jest nadmierna, niezwłocznie powiadamia o tym właściwe władze z własnej inicjatywy i w formie pisemnej, chyba że właściwy organ powiadomił eksportera o zamiarze zbadania jego wniosku lub eksporter dowiedział się o tym zamiarze, lub właściwy organ wcześniej ustalił, że wnioskowana refundacja jest nieprawidłowa;

c) w przypadku oczywistego błędu co do wnioskowanej refundacji, rozpoznanego przez właściwy organ;

d) w przypadku gdy refundacja, o którą się występuje, jest zgodna z rozporządzeniem (WE) nr 1043/2005, w szczególności z jego art. 10 i jest obliczona na podstawie średnich ilości używanych w ustalonym okresie;

e) w przypadkach dostosowania wagi, o ile różnica w wadze spowodowana jest zastosowaniem innej metody ważenia.

Sąd stwierdza, że niniejszej sprawie nie wystąpił żaden z wyżej wymienionych przypadków, w tym przede wszystkim nie wystąpiła powoływana przez skarżącą okoliczność siły wyższej. Pojęcie to winno być rozumiane jako niezwykłe okoliczności, będące poza kontrolą handlowca, których konsekwencji, mimo zachowania należytej staranności nie można było uniknąć inaczej niż kosztem znacznej straty. W przedmiotowej sprawie to skarżąca na skutek zawartej umowy z kontrahentem zagranicznym i następstw z tym związanych przedstawiła nieprawdziwą kirgiską deklarację celną. Zatem to skarżąca jest wyłącznie odpowiedzialna za wybór kontrahenta i tym samym nie występuje tu przypadek siły wyższej. Nie są też dla przedmiotowej sprawy siłą wyższą zamieszki i obalenie rządu Republiki Kirgistanu w 2005 r. i 2010 r. Słusznie organ wskazał, że wydarzenia te miejsce w III dekadzie marca 2005 r., a więc po dokonaniu zgłoszenia celnego w Kirgizji (deklaracja celna nr [...] z [...] stycznia 2005 r.). Ponadto skarżąca nie przedstawiła jakiegokolwiek dowodu, poza gołosłownymi twierdzeniami, że te zjawisko miało jakikolwiek wpływ na przedstawienie przez nią fałszywych dokumentów. Brak w sprawie bezpośredniego związku pomiędzy tymi wydarzeniami a załączonymi dokumentami. Skarżąca w żaden sposób nie wskazała, że np. poprzez określone działania doszło do zakłócenia działania organów celnych Kirgizji, które miały bezpośredni wpływ na dostarczone dokumenty. Słusznie także Minister wywodzi, że pomimo obalenia urzędujących władz stanowisko strony kirgiskiej w zakresie dokonania nieuprawnionych zmian w przedłożonej w ARR deklaracji nie uległo zmianie, co więcej z przedstawianych regularnych wyjaśnień kirgiskich władz celnych można wysnuć wniosek, że organy celne w Republice Kirgizji funkcjonowały bez zakłóceń.

Bezzasadne są zarzuty skarżącej podkreślające, że Republika Kirgistanu jest krajem o jednym z najwyższych wskaźników percepcji korupcji. Trzeba bowiem zauważyć, że to sama skarżąca spółka nawiązała kontakty z przedsiębiorcami i to ona, mając również na uwadze powyższe raporty, powinna kierować się ograniczonym zaufaniem w zakresie wzajemnych stosunków. Słusznie Minister w odpowiedzi na skargę wskazał, że przedsiębiorca, który zamierza dokonać eksportu towaru do określonego kraju powinien przed złożeniem wniosku o wydanie pozwolenia na taki wywóz dokładnie upewnić się, czy nie występuje żadne zagrożenie mogące uniemożliwić wykonanie tego eksportu. Szczególna analiza sytuacji powinna być dokonana w przypadku wywozu, w związku z którym przedsiębiorca będzie ubiegał się o refundację wywozową. Decyzję o eksporcie z refundacją do tego kraju towaru podjęła skarżąca na swoją odpowiedzialność i ryzyko. W takim razie obecne tłumaczenie skarżącej wskazujące na korupcję nie mogą odnieść pożądanego rezultatu. To bowiem sama spółka wybrała sobie określonych kontrahentów i w związku z tym wyborem ponosi winę za ich działania.

Sąd stwierdza także, że w przedmiotowej sprawie nie zostało przedawnione prawo dochodzenia nałożonej kary. Zgodnie bowiem z art. 49 ust. 4 lit b rozporządzenia nr 612/2009 – obowiązek zwrotu nienależnej refundacji nie ma zastosowania jeżeli okres, który upłynął między dniem zawiadomienia beneficjenta o ostatecznej decyzji o przyznaniu refundacji a dniem przekazania beneficjentowi przez władze krajowe lub wspólnotowe pierwszej informacji o rodzaju nienależnej płatności, jest dłuższy niż cztery lata. Na wniosek skarżącej płatność refundacji została zrealizowana 23 czerwca 2005 r. Natomiast, słusznie organy wskazują, że pierwszym informacją, o której mowa w art. 49 ust. 4 lit. b było pismo ARR z [...] lutego 2007 r., a następnie z [...] października 2008 r. Z pism tych jasno wynika, że organ I instancji przedstawił skarżącej wątpliwości co do wiarygodności dokumentów przedłożonych przez skarżącą, które wymagają przeprowadzenia dodatkowego postępowania wyjaśniającego. Organ wprost wskazuje, że zgromadzony materiał dowodowy poddaje w wątpliwość wiarygodność załączonych przez skarżącą dokumentów. W pismach tych wezwano także skarżąca najpierw do złożenia wyjaśnień, a następnie do przedłożenia dowodów potwierdzających uprawnienie do refundacji. Zatem pomiędzy tymi pismami a przekazaną refundacją nie upłynął okres 4 lat.

Ponadto w myśl art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 2988/95 – okres przedawnienia wynosi cztery lata od czasu dopuszczenia się nieprawidłowości określonej w art. 1 ust. 1. W przypadku nieprawidłowości ciągłych lub powtarzających się okres przedawnienia biegnie od dnia, w którym nieprawidłowość ustała. W przypadku programów wieloletnich okres przedawnienia w każdym przypadku biegnie do momentu ostatecznego zakończenia programu. Przerwanie okresu przedawnienia jest spowodowane przez każdy akt właściwego organu władzy, o którym zawiadamia się daną osobę, a który odnosi się do śledztwa lub postępowania w sprawie nieprawidłowości. Po każdym przerwaniu okres przedawnienia biegnie na nowo. Upływ terminu przedawnienia następuje najpóźniej w dniu, w którym mija okres odpowiadający podwójnemu terminowi okresu przedawnienia, jeśli do tego czasu właściwy organ władzy nie wymierzył kary; nie dotyczy to przypadków, w których postępowanie administracyjne zostało zawieszone zgodnie z art. 6 ust. 1.

Mają powyższe na względzie Sąd stwierdza, że organy słusznie również uznały, iż nie upłynął okres odpowiadający podwójnemu terminowi przedawnienia, tj. 8 lat.

Mając na uwadze powyższe Sąd stwierdza, że w sprawie brak jest naruszeń przepisów prawa, które miałby istotny wpływa na wynik rozstrzygnięcia, a wobec tego na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.), orzekł o oddaleniu skargi.