III SA/Łd 801/13

Uzasadnienie

W dniu 15 stycznia 2008 r. w miejscowości K. na drodze krajowej nr 4 dokonano kontroli pojazdu marki MAN o nr rej. [...] i naczepy nr rej. [...], którym kierował L.V.. Kontrolowanym pojazdem wykonywany był międzynarodowy zarobkowy przewóz drogowy rzeczy pomiędzy Ukrainą a Polską. Kierowca posługiwał się wypisem z licencji nr [...] na wykonywanie międzynarodowego zarobkowego przewozu drogowego rzeczy wydanym w dniu 1 maja 2004 r. na przedsiębiorcę: J.O., J.O. A. Po przeanalizowaniu całości zgromadzonych w sprawie dokumentów, [...] Wojewódzki Inspektor Transportu Drogowego uznał, iż międzynarodowy transport drogowy w dniu 15 stycznia 2008 r. wykonywany był przez przedsiębiorcę J.O. Powyższe potwierdza, zdaniem organu, faktura VAT nr [...] z dnia 21.01.2008 r., a także dokument CMR nr [...].

W trakcie kontroli stwierdzono naruszenia polegające na:

- wykonywaniu transportu drogowego bez wymaganej licencji,

- wykonywaniu transportu drogowego lub przewozu na potrzeby własne z naruszeniem obowiązku wyposażenia kierowcy w odpowiednie dokumenty,

- wykonywanie transportu drogowego pojazdem niezgłoszonym do licencji.

Decyzją z dnia [...] nr [...] [...] Wojewódzki Inspektor Transportu Drogowego, na podstawie art. 93 ust. 1 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. z 2007 r. nr 125, poz. 874 ze zm.), nałożył na D.B.- K. Syndyka Masy Upadłości A. J.O. B. karę pieniężną za stwierdzone wyżej uchybienia w wysokości 8.000zł.

W odwołaniu od powyższej decyzji Syndyk masy upadłości A. J.O. w upadłości zarzucił:

1/ naruszenie przepisów prawa materialnego, w szczególności:

- art. 92 c ustawy o transporcie drogowym poprzez błędną wykładnię ww. przepisu wynikającą ze swobodnego i bezzasadnego uznania przez organ, że nie zostały przywołane przez syndyka dowody przemawiające za zastosowaniem regulacji prawnej przewidzianej w art. 92 c ustawy o transporcie drogowym,

- art. 92 a ust. 1 i ust. 6 ustawy o transporcie drogowym oraz Ip. 1.1. załącznika nr 3 do ww. ustawy poprzez błędną wykładnię ww. przepisów wynikającą ze swobodnego i bezzasadnego uznania przez organ, iż wykonane w niniejszej sprawie przez A. J.O. w upadłości usługi transportowe, wykonane były bez wymaganej licencji.

2/ naruszenie przepisów prawa procesowego, a w szczególności art. 7, art 77 § 1 i art. 80 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U.00.98.1071 ze zm.) z uwagi na niedopełnienie przez organ obowiązku wyczerpującego zebrania i rozpatrzenia całości materiału dowodowego, polegające na braku wyjaśnienia okoliczności związanych z organizacją transportu drogowego w dniu 15.01.2008 r.

3/ naruszenie interesów skarżącego.

Wskazując na powyższe zarzuty, syndyk wniósł o uchylenie w całości zaskarżonej decyzji w przedmiocie zapłaty kary pieniężnej nałożonej decyzją [...] Wojewódzkiego Inspektora Transportu Drogowego z dnia [...], nr [...] i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez stwierdzenie braku podstaw do wymierzenia przedmiotowej kary syndykowi masy upadłości, ewentualnie o:

uchylenie zaskarżonej decyzji w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia przez organ pierwszej instancji w związku z zarzutami wskazanymi w odwołaniu.

Syndyk podkreślił, iż niezaprzeczalnym jest fakt, że licencja nr [...] na wykonywanie międzynarodowego zarobkowego przewozu drogowego została udzielona w dniu 07.01.2004 r. przedsiębiorcy: "J.O., J.O. – A. ul. A. 100", stąd ogłoszenie upadłości J.O. nie mogło spowodować wygaśnięcia tejże licencji w myśl art. 16 ust. 1 pkt 4 ustawy o transporcie drogowym. Tym samym bezzasadnym i błędnym jest wskazywanie przez organ jako stwierdzonego naruszenia, iż wykonane w niniejszej sprawie przez A. J.O. w upadłości usługi transportowe wykonane były bez wymaganej licencji. J.O. zaprzestając prowadzenia działalności winna była dokonać niezbędnej, wymaganej przepisami prawa aktualizacji w zapisach licencyjnych celem uniknięcia z tego tytułu wypływającej odpowiedzialności, czego zaniechała. Zmiany do licencji w zakresie odnowień wpisów jak i jej aktualizacja zostały wprowadzone na wniosek J.O. z dnia 29.01.2008 r., czyli 2 tygodnie od zdarzenia mającego miejsce 15.01.2008 r. Dopiero od 13 lutego 2008 r. pojazd o nr rej. [...] - zgodnie z informacją uzyskaną z Biura ds. Transportu Międzynarodowego - znalazł się na liście pojazdów zgłoszonych do licencji wspólnotowej.

W odwołaniu wskazano ponadto, iż począwszy od ogłoszenia upadłości (17.12.2007 r.) syndyk masy upadłości A. J.O. w upadłości nie prowadził i do chwili obecnej nie prowadzi działalności transportowej. Zgodnie z treścią przepisu art. 173 ustawy z dnia 28.02.2003 r. prawo upadłościowe i naprawcze w razie ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego syndyk niezwłocznie obejmuje majątek upadłego, zarządza nim, zabezpiecza go przed zniszczeniem, uszkodzeniem lub zabraniem go przez osoby postronne oraz przystępuje do jego likwidacji. Przepis art. 61 ustawy z dnia 28.02.2003 r. wyjaśnia, iż z dniem ogłoszenia upadłości majątek upadłego staje się masą upadłości, która służy zaspokojeniu wierzycieli upadłego. Na dowód powyższego syndyk przedłożył do akt sprawy postanowienie o ogłoszeniu upadłości z dnia 17.12.2007 r. oraz postanowienie z dnia 09.01.2008 r. oraz z dnia 06.05.2008 r.

Decyzją z 8 maja 2013 r. (na decyzji widnieje omyłkowa data: 08.05.2012 r.), skierowaną do D.B.–K. Syndyka masy upadłości A. J.O. B., Główny Inspektor Transportu Drogowego utrzymał w mocy rozstrzygnięcie organu I instancji.

W ocenie organu odwoławczego, decyzja I instancji, została wydana zgodnie z obowiązującym prawem. W myśl bowiem art. 16 ust. 4 pkt 1 ustawy o transporcie drogowym, licencja wygasa między innymi w razie likwidacji przedsiębiorcy, chyba że zachodzą okoliczności określone w art. 13 ust. 2. Stosownie zaś do treści art. 51 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze z dnia 28 czerwca 2012 r. (Dz. U. z 2012 r. poz. 1112 ze zm.), postanowienie o ogłoszeniu upadłości jest skuteczne i wykonalne z dniem jego wydania, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Bezsprzecznie więc, zdaniem Głównego Inspektora Transportu Drogowego, na gruncie ustawy o transporcie drogowym, upadłość przedsiębiorcy ma związek z likwidacją majątku przedsiębiorcy. Wobec tego, z chwilą wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości obejmującej likwidację majątku dłużnika jest ono wykonalne z dniem jego wydania. Toteż, w ocenie organu, w chwili wykonywania przewozu z dnia kontroli, strona wykonywała transport drogowy bez wymaganej licencji.

Jednocześnie organ odwoławczy wskazał, iż pomimo ogłoszenia upadłości stroną postępowania w znaczeniu materialnym pozostaje upadły, a w znaczeniu formalnym (procesowym) syndyk. Dlatego też w zgodzie z tym, co wskazał organ I instancji, okoliczności wynikające z art. 92c ust. 1 ustawy o transporcie drogowym, należy rozpatrywać w odniesieniu do upadłego nie zaś do syndyka. Powoływanie się przez syndyka na brak wiedzy o wykonywaniu transportu drogowego po ogłoszeniu upadłości J.O. A. J.O. B. z siedzibą w S. nie ma wpływu na rozpoznanie przedmiotowej sprawy oraz nie stanowi okoliczności przemawiającej za zastosowaniem ww. regulacji prawnej. Jednocześnie organ odwoławczy zaznaczył, iż skoro przewozu upadły podjął się bez wiedzy i zgody syndyka, to za konsekwencje takiego działania powinien on ponosić odpowiedzialność przed syndykiem i sądem. Powyższe nie zmienia jednak faktu, że przewóz był wykonany niezgodnie z prawem.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi pełnomocnik J.O. zarzucił zaskarżonej decyzji:

1) naruszenie prawa materialnego poprzez niewłaściwe zastosowanie art. 92a ustawy o transporcie drogowym, polegające na skierowaniu decyzji do osoby syndyka masy upadłości, tj. osoby niebędącej stroną postępowania, gdyż postępowanie upadłościowe toczące się wobec J.O. zostało umorzone 14 marca 2013 r. (data uprawomocnienia się orzeczenia to: 9 kwietnia 2013 r.), zaś zaskarżona decyzja wydana jest 8 maja 2013 r., a zatem organ działał w warunkach przesłanki nieważnościowej z art. 156 § 1 pkt 4 k.p.a.

Z ostrożności procesowi zaskarżonej decyzji pełnomocnik zarzucił także:

2) naruszenie art. 92a ustawy o transporcie drogowym poprzez niewłaściwe zastosowanie tego przepisu, polegające na nałożeniu kary pieniężnej na podmiot, który nie wykonywał transportu drogowego lub innych czynności związanych z tym przewozem;

3) naruszenie prawa materialnego, tj. art. 10 k.p.a. poprzez niezapewnienie stronie postępowania, tj. J.O., czynnego udziału w postępowaniu, jak również możliwości wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów, co miało istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie uniemożliwiło skarżącemu podjęcie obrony;

4) naruszenie art. 7, 77, 107 § 3 k.p.a. poprzez niewyjaśnienie wszystkich istotnych okoliczności sprawy, polegające w szczególności na zaniechaniu przez organ ustalenia czy skarżący odzyskał zarząd nad własnym majątkiem w związku z prawomocnym umorzeniem postępowania upadłościowego, co organ mógł uczynić chociażby opierając się o wiadomości powszechnie znane, tj. o ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym z dnia 2 kwietnia 2013 r. opublikowane pod nr 64/2013 (4181) poz. 4490.

Z uwagi na powyższe wniesiono o stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji w całości na podstawie art. 145 § 1 pkt 2 p.p.s.a. oraz o zasądzenie na rzecz skarżącego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Do skargi załączono m.in. postanowienie z dnia 14 marca 2013 r. o umorzeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidacje majątku J.O. i wydruk z Monitora Sądowego i Gospodarczego z dnia 2 kwietnia 2013 r.

W odpowiedzi na skargę Główny Inspektor Transportu Drogowego wniósł o jej oddalenie i podtrzymał dotychczasowe stanowisko oraz zaprezentowane argumenty. Odnosząc się do kwestii postanowienia Sądu Rejonowego dla Ł.– Ś. w Ł. z dnia 14 marca 2013 r. sygn. akt [...] organ wskazał, iż pełnomocnik strony przesłał jedynie odpis ww. orzeczenia, które nie jest opatrzone klauzulą prawomocności, a zatem nie wiadomo, czy jest ostateczne. Organ wskazał również, iż stroną niniejszego postępowania był J.O., a osobą reprezentującą stronę był syndyk masy upadłości D.B.– K. i ewentualnie można mówić tu o błędnym doręczeniu decyzji, a nie o skierowaniu decyzji do osoby niebędącej stroną w sprawie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi, zważył, co następuje;

Skarga J.O. jest zasadna.

Zgodnie z art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r. poz. 270 ze zm. – dalej "p.p.s.a."), wojewódzkie sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej, a stosownie do przepisu art. 1 § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. nr 153, poz. 1269 ze zm.) kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Jednocześnie w oparciu o art. 134 § 1 ustawy p.p.s.a sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy, nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami oraz powołaną podstawą prawną.

Kryterium legalności umożliwia sądowi administracyjnemu wyeliminowanie z obrotu prawnego decyzji, jeżeli stwierdzi on naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego lub inne naruszenie przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a także, gdy zachodzą okoliczności określone w art. 156 k.p.a. lub w innych przepisach uzasadniające stwierdzenie nieważności.

Kierując się powyższymi kryteriami stwierdzić należy, że skarga J.O. podlega uwzględnieniu, ponieważ orzekający w sprawie organ dopuścił się naruszenia prawa, które kwalifikuje zaskarżoną decyzję do stwierdzenia nieważności na podstawie przepisu art. 145 § 1 pkt 2 p.p.s.a.

Powołany wyżej przepis odsyła do przyczyn stwierdzenia nieważności zawartych w przepisie art. 156 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r. poz. 267) stanowiącym, że organ administracji publicznej stwierdza nieważność decyzji, która:

1) wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości;

2) wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa;

3) dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną;

4) została skierowana do osoby niebędącej stroną w sprawie;

5) była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały;

6) w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą;

7) zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa.

Sąd podziela w całej rozciągłości stanowisko pełnomocnika skarżącego, że orzekający w sprawie Główny Inspektor Transportu Drogowego skierował decyzję do osoby, nie będącej stroną w sprawie, to jest do D.B.-K. Syndyka Masy Upadłości A. J.O. B., wyczerpując w ten sposób zakres ww. przepisu art. 156 § 1 pkt 4 kpa.

Wskazać należy, że dany podmiot staje się stroną, spełniając przesłanki określone w art. 28 i 29 kpa. Stanowią one, że stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. Główny Inspektor Transportu Drogowego przyjął, że D.B.-K. pełni funkcję syndyka masy upadłości A. J.O. B. i dlatego też z syndykiem prowadził postępowanie odwoławcze i jako stronę w zaskarżonej do sądu decyzji z dania 8 maja 2013 r. (decyzja posiada omyłkowa datę: 08.05.2012 r.) wskazał również syndyka masy upadłości A. J.O.

Tymczasem, z dokumentów załączonych przez pełnomocnika skarżącego wynika bezspornie, iż postanowieniem z dnia 13 marca 2013 r. w sprawie o sygn. akt [...] Sąd Rejonowy dla Ł-Ś w Ł., Sąd Gospodarczy XIV Wydział Gospodarczy dla spraw Upadłościowych i Naprawczych orzekł o umorzeniu postępowania upadłościowego J.O. prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Usługowe A. J.O. B. w S., obejmujące likwidacje majątku. Postanowienie to jest prawomocne od dnia 10 kwietnia 2013 r. (k. 48 akt sądowych). O publikacji powyższego orzeczenia obwieszczono w Monitorze Sądowym i Gospodarczym z dnia 2 kwietnia 2013 r. pod nr 64/2013 (4181) poz. 4490.

W związku z powyższym, zgodnie z art. 364 § 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U.2012.1112 j.t. – dalej: "p.u.n."), z dniem 10 kwietnia 2013 r. J.O. odzyskał prawo zarządzania swoim majątkiem i rozporządzania jego składnikami, natomiast syndyk z tym dniem prawo takie utracił. Przepis ten stanowi bowiem, iż z dniem uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania upadłościowego upadły odzyskuje prawo zarządzania swoim majątkiem i rozporządzania jego składnikami. Syndyk, nadzorca sądowy albo zarządca wyda niezwłocznie upadłemu jego majątek, księgi, korespondencję i dokumenty.

Z kolei na podstawie art. 367 ust. 1 i 2 p.u.n., w postępowaniu cywilnym upadły wchodzi na miejsce syndyka, za wyjątkiem wszczętych przez syndyka spraw o uznanie za bezskuteczne czynności dokonanych przez upadłego ze szkodą dla wierzycieli, które podlegają umorzeniu. W orzecznictwie sądowym przyjmuje się, iż z chwilą stwierdzenia ukończenia postępowania upadłościowego następuje wygaśnięcie funkcji syndyka masy upadłości. Z tego względu traci on wtedy legitymację procesową i jako strona przestaje istnieć (por. art. 367 ust. 2 w zw. z art. 368 ust. 3 p.u.n.) – postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 2009 r. w sprawie o sygn akt I CSK 201/08 - LEX nr 492145. W postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2004 r. w sprawie o sygn. akt I PZ 22/04, także przyjęto, iż syndyk masy upadłości traci legitymację procesową w sprawach dotyczących praw upadłego z dniem uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania upadłościowego.

Mając powyższe na uwadze należy stwierdzić, iż Główny Inspektor Transportu Drogowego nie miał podstaw prawnych do skierowania decyzji z dnia 8 maja 2013 r. do D.B.–K. Syndyka masy upadłości A. J.O. B., bowiem funkcja syndyka masy upadłości przedsiębiorcy A. J.O. wygasła z mocy prawa z dniem 10 kwietnia 2013 r. Syndyk masy upadłości od dnia 10 kwietnia 2013 r. nie posiadał już legitymacji do bycia stroną postępowania administracyjnego w przedmiocie nałożenia kary na podstawie przepisów ustawy o transporcie drogowym. Decyzja Głównego Inspektora Transportu Drogowego z dnia 8 maja 2013 r. skierowana zatem została do osoby niebędącej strona w sprawie, a to oznacza, że wystąpiła przesłanka z art. 156 § 1 pkt 4 k.p.a. do stwierdzenia jej nieważności. Dla oceny wystąpienia tej przesłanki bez znaczenia pozostaje okoliczność, czy skierowanie decyzji do osoby niebędącej w sprawie stroną nastąpiło na skutek zawinienia organu czy też nie. Istotny jest sam fakt wadliwego skierowania decyzji.

Podnoszona w odpowiedzi na skargę okoliczność, iż stroną niniejszego postępowania był J.O., a osobą reprezentującą stronę był syndyk masy upadłości D.B.-K. i ewentualnie można mówić tu o błędnym doręczeniu decyzji, a nie o skierowaniu decyzji do osoby niebędącej stroną w sprawie, nie znajduje oparcia w przepisach prawa. Od dnia ogłoszenia upadłości przedsiębiorstwa J.O., czyli od dnia 17 grudnia 2007 r., zgodnie z art. 61 p.u.n. majątek upadłego stał się masą upadłościową, która służy zaspokojeniu wierzycieli upadłego. Art. 144 ust. 1 p.u.n. mówi, że jeżeli ogłoszono upadłość obejmującą likwidację majątku upadłego, postępowania sądowe i administracyjne dotyczące masy upadłości mogą być wszczęte i dalej prowadzone jedynie przez syndyka lub przeciwko niemu. Postępowania, o których mowa w ust. 1, syndyk prowadzi na rzecz upadłego, lecz w imieniu własnym. W postępowaniu administracyjnym dotyczącym masy upadłości stroną postępowania jest więc syndyk, a nie upadły reprezentowany przez syndyka. Z dniem ogłoszenia upadłości upadły traci legitymację do występowania w sprawach dotyczących masy upadłości. Legitymację tę nabywa natomiast z mocy prawa syndyk masy upadłości (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 11 października 2005 r., sygn. akt FSK 2449/04, Palestra 2007/3-4/291).

Wobec ogłoszenia upadłości J.O. w dniu 17 grudnia 2007 r. należy uznać, że z tym dniem utracił on legitymację formalną do występowania jako strona w postępowaniu administracyjnym i sądowoadministracyjnym dotyczącym masy upadłości, a zatem twierdzenie organu, iż cały czas był on stroną postępowania administracyjnego jest niezgodne ze wskazanymi wyżej przepisami. Dopiero z dniem 10 kwietnia 2013 r. syndyk masy upadłości utracił legitymację do występowania w postępowaniu sądowym i administracyjnym, a w jego miejsce wstąpił J.O..

Organ w tym względzie nie przeprowadził przed wydaniem zaskarżonej decyzji wymaganego postępowania wyjaśniającego, niemniej trzeba podkreślić, iż rozstrzygnięcie Sądu o nieważności zaskarżonego orzeczenia nie wymaga wcześniejszego ustalenia, że ujawniona wada miała wpływ na wynik sprawy (tak Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku z 29 marca 2012 r. sygn. I SA/Po 8/12, Lex nr 1137182).

Ponieważ Sąd dostrzegł wadę postępowania skutkującą nieważnością zaskarżonej decyzji, przedwczesnym jest ustosunkowanie się merytoryczne do zarzutów skargi. Pogląd ten byłby bowiem wiążący dla organu w sytuacji konieczności prowadzenia postępowania z udziałem nowych stron. Z istoty kontroli sprawowanej przez sądy administracyjne wynika, że stwierdzenie nieważności decyzji czyni zbędną potrzebę dokonania przez sąd merytorycznej oceny zarzutów zawartych we wniesionej przez stronę skardze – por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 15 września 2011 r. sygn. akt II GSK 777/10 (Lex Nr 966211).

W tym stanie rzeczy na podstawie art. 145 § 1 pkt 2 p.p.s.a. orzeczono jak w punkcie pierwszym sentencji wyroku. W punkcie drugim wyroku Sąd orzekł stosownie do treści art. 152 powołanej wyżej ustawy, o wstrzymaniu wykonania zaskarżonej decyzji. W punkcie trzecim wyroku, orzeczono natomiast zwrot kosztów postępowania od organu na rzecz strony skarżącej w oparciu o przepis art. 200 i art. 205 § 2 p.p.s.a. w związku § 14 ust. 1 pkt 2 lit. a rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. nr 163, poz. 1349 ze zm.).

D.Cz