V SA/Wa 1132/13

Uzasadnienie

Zaskarżonym przez [...] Sp. z o.o. w Ł. (dalej: skarżąca), postanowieniem z [...] marca 2013 r., nr [...] Minister Pracy i Polityki Społecznej, po rozpatrzeniu zażalenia skarżącej, utrzymał w mocy postanowienie Prezesa Zarządu Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, z dnia [...] października 2012 r. wydane w przedmiocie odmowy wydania zaświadczeń o pomocy de minimis na wydatki poniesione w łącznej kwocie 24.513,60 zł.

Zaskarżone postanowienie zapadło w następującym stanie faktycznym.

Wnioskiem z 18 czerwca 2012 r. skarżąca zwróciła się do PFRON o wydanie zaświadczenia o pomocy de minimis na zapłatę rat leasingu finansowego w związku z kupnem dwóch samochodów osobowych ([...]). Zakup według skarżącej został dokonany w ramach realizacji indywidualnego programu rehabilitacji, w celu zmniejszenia ograniczeń zawodowych niepełnosprawnych pracowników.

Postanowieniem z [...] października 2012 r. Prezes Zarządu PFRON odmówił wydania zaświadczenia o pomocy de minimis. W uzasadnieniu postanowienia stwierdził, że z przedstawionych kopii indywidualnych programów rehabilitacyjnych nie wynika, aby dokonane wydatki zmniejszały ograniczenia zawodowe pracowników ponieważ wyposażenie stanowiska w samochód zwiększa mobilność pracowników i podnosi komfort pracy niezależnie od tego, czy pracę wykonuje osoba sprawna czy też niepełnosprawna.

Po rozpatrzeniu zażalenia wniesionego przez skarżącą, postanowieniem z [...] marca 2013 r. Minister Pracy i Polityki Społecznej utrzymał w mocy rozstrzygnięcie organu I instancji. Organ odwoławczy stwierdził, że z indywidualnych programów rehabilitacyjnych (IPR) przygotowanych dla niepełnosprawnych pracowników ochrony, wynika że w celu zmniejszenia ograniczeń zawodowych wskazane jest doposażenie stanowiska pracy w samochód, który umożliwi kontynuowanie zatrudnienia na obecnym stanowisku, ograniczając do minimum konieczność stania i chodzenia. Zgodnie z zapisami IPR-ów niepełnosprawni pracownicy nie powinni wykonywać pracy ciężkiej fizycznie, wymagającej ciągłego stania i chodzenia oraz wymagającej dźwigania. Dodatkowo w odniesieniu do jednego z pracowników niepełnosprawnych przeciwwskazana jest praca w wymuszonej pozycji kręgosłupa, w złych warunkach klimatycznych. Organ odwoławczy stwierdził, że z przedstawionych dokumentów nie wynika, aby leasingowane samochody były w sposób specjalistyczny dostosowane do potrzeb niepełnosprawnych pracowników.

W ocenie organu odwoławczego usprawnienia i ułatwienia wykonywania pracy albo zwiększenia jej wydajności nie można utożsamiać ze zmniejszeniem lub wyeliminowaniem ograniczeń zawodowych wynikających z niepełnosprawności pracownika.

Organ zwrócił uwagę, że z dokumentów wynika, że największą barierą funkcjonalną na stanowisku pracy pracowników niepełnosprawnych jest konieczność wykonywania obowiązków służbowych za pomocą środków komunikacji publicznej. Z IPR-ów nie wynika jednak, w jaki sposób zakupione samochody nieposiadające dodatkowych udogodnień zniwelują dolegliwości bólowe związane z niepełnosprawnością.

Organ dodał, że przepisy kodeksu pracy nakładają na pracodawcę obowiązek organizowania pracy w sposób zapewniający pełne wykorzystanie czasu pracy, jak również osiąganie przez pracowników, przy wykorzystaniu ich uzdolnień i kwalifikacji, wysokiej wydajności i należytej jakości pracy.

W ocenie organu dokonane wydatki należy uznać za inwestycje pracodawcy, nie uwzględniające celu na jaki powinny zostać przeznaczone środki zgromadzone na realizację indywidualnych programów rehabilitacji zatrudnionych pracowników niepełnosprawnych.

W skardze spółka wniosła o uchylenie postanowienia wydanego w II instancji, oraz zasądzenie kosztów postępowania.

Zaskarżonemu postanowieniu zarzuciła naruszenie przepisów

1. prawa procesowego, które miały wpływ na wynik sprawy, tj.:

• art. 7 w zw. z art. 8 w zw. z art. 77 § 1 w zw. z art. 80 kodeksu postępowania administracyjnego poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, która przybrała cechy dowolnej, co doprowadziło organ do ustalenia, że:

- stan zdrowia pracowników skarżącej nie uległ pogorszeniu w sytuacji, gdy z dokumentów przedstawionych przez skarżącą wynika w sposób jednoznaczny, że doszło do pogorszenia stanu zdrowia pracowników, czego konsekwencją był zakup przedmiotowych samochodów,

- zakup pojazdu ‘’typowego’’ (niewymagającego przystosowania do potrzeb osoby niepełnosprawnej) nie może stanowić kosztu realizacji indywidualnego programu rehabilitacji w celu zmniejszenia ograniczeń zawodowych osoby niepełnosprawnej sfinansowanego ze środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych;

2. prawa materialnego, tj.:

• przepisu § 2 ust. 1 pkt 12 lit. e) rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2007 r. w sprawie zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2007 r., Nr 245, poz. 1810) w zw. z art. 7 ust. 1, art. 8 ust. 1 oraz art. 33 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz. U. z 2011 r., nr 127, poz. 721 ze zm.), poprzez błędną wykładnię przepisów rozporządzenia, wobec celów przedstawionych w ustawie;

• przepisu § 2 ust. 1 pkt 12 lit. e) oraz § 2 ust. 1 pkt 12 lit. f) rozporządzenia w zw. z art. 7 ust. 1, art. 8 ust. 1 oraz art. 33 ustawy o rehabilitacji poprzez błędną wykładnię prowadzącą do przyjęcia, że zakup samochodu osobowego ‘’typowego’’ nie może stanowić kosztu realizacji indywidualnego programu rehabilitacji w celu zmniejszenia ograniczeń zawodowych osoby niepełnosprawnej sfinansowanego ze środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych;

• przepisu § 2 ust. 1 pkt 12 lit. e) oraz § 2 ust. 1 pkt 12 lit. f) rozporządzenia w zw. z art. 2 pkt 8, art. 7 ust. 1, artr. 8 ust. 1 oraz art. 33 ustawy o rehabilitacji poprzez błędną wykładnię prowadzącą do uznania, że dostosowanie miejsca pracy i stanowiska pracy do potrzeb wynikających z rodzaju i stopnia niepełnosprawności w świetle powyższych przepisów nie może polegać na zakupie przez pracodawcę urządzenia typowego, z którego mogą korzystać zarówno osoby niepełnosprawne, jak i pełnosprawne;

• art. 8 ust. 1 pkt 4 i 5 ustawy o rehabilitacji w zw. z art. 94 § 2 kodeksu pracy poprzez błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że dostosowanie miejsca pracy i stanowiska pracy przez pracodawcę nie może być przeprowadzone w trakcie trwania stosunku pracy oraz pomimo braku zmiany orzeczenia lekarskiego o stopniu niepełnosprawności, a także poprzez uznanie, że pogorszenie się stanu zdrowia pracownika jest zawsze związane z pogorszeniem się stanu jego niepełnosprawności.

Skarżąca podkreśliła, że przepisy rozporządzenia nie precyzują rodzajów maszyn i urządzeń, które mogą być zakupione w ramach IPR z zakładowego funduszu rehabilitacji. Przepisy te nie zabraniają zakupu samochodu ze środków funduszu rehabilitacji, o ile zakup ten będzie miał na celu zmniejszenie ograniczeń zawodowych wynikających z rodzaju i stopnia niepełnosprawności. Wykładnia językowa § 2 ust. 12 lit. e) rozporządzenia wskazuje, iż zasadność poniesienia wydatku musi wynikać wprost z IPR i musi być uzasadniona spodziewanym zmniejszeniem lub wyeliminowaniem ograniczeń zawodowych wynikających z niepełnosprawności pracownika. Bezpośredni związek pomiędzy niepełnosprawnością, a zakupem samochodu polega na umożliwieniu osobie niepełnosprawnej wykonywania czynności zawodowych bez konieczności korzystania z komunikacji publicznej, z ograniczeniem stania i chodzenia (droga do przystanku pieszo), co stanowi barierę zawodową osoby niepełnosprawnej ze względu na posiadane schorzenia i przeciwwskazania zdrowotne – znaczne ograniczenie funkcji chodzenia ze względu na posiadaną niepełnosprawność.

Skarżąca wskazała, że konieczność zakupu samochodu dotyczyła wyłącznie pracowników niepełnosprawnych, co do których komisja rehabilitacyjna dokonała ustaleń wyrażonych w IPR. Chodziło więc nie o ogólną poprawę komfortu pracy lub o inwestycje w środki trwałe lecz o minimalizację ograniczeń zawodowych związanych z danym stopniem niepełnosprawności. W każdym ze sporządzonych IPR – ów wskazano, w jaki sposób zakup pojazdu zmniejszy ograniczenia zawodowe pracowników. Zasadność poniesienia wydatku musi wynikać wprost z IPR i musi być uzasadniona spodziewanym zmniejszeniem lub wyeliminowaniem ograniczeń zawodowych wynikających z niepełnosprawności pracownika, dla którego program został opracowany (por. wyrok WSA w Warszawie z dnia 24.08.2010 r., sygn. akt V SA/Wa 730/10). Błędne jest założenie, że niezbędne dla wypełnienia definicji dostosowania miejsca pracy do potrzeb osób niepełnosprawnych jest nabycie przez pracodawcę urządzeń technicznych (samochodów) dostosowanych wyłącznie do potrzeb osób niepełnosprawnych, podczas gdy treść przepisu art. 2 ust. 8 ustawy oraz § 2 ust.12 lit. e) rozporządzenia na taką konieczność nie wskazuje. Z brzmienia przepisu nie wynika konieczność zastosowania w urządzeniu technicznym (samochodzie) usprawnień dla osób niepełnosprawnych. W realiach niniejszej sprawy takim usprawnieniem jest samochód jako całość.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o oddalenie skargi, podtrzymując argumenty wyrażone w zaskarżonym postanowieniu.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył co następuje.

Na wstępie wskazać należy, że sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości między innymi poprzez kontrolę działalności administracji publicznej, która jest sprawowana pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej – patrz art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269, z późn. zm.). Uzupełnieniem tego zapisu jest treść art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.), w którym wskazano, iż sądy administracyjne stosują środki określone w ustawie.

W tym zakresie mieści się ocena, czy zaskarżona decyzja odpowiada prawu i czy postępowanie prowadzące do jej wydania nie jest obciążone wadami uzasadniającymi uchylenie rozstrzygnięcia.

Sąd stwierdził, że zaskarżona decyzja wydana została z naruszeniem przepisów prawa.

Zgodnie z art. 33 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz. U. z 2011 r., Nr 127, poz. 721 ze zm., dalej: ustawa o rehabilitacji) prowadzący zakład pracy chronionej tworzy zakładowy fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych, zwany dalej "funduszem rehabilitacji".

W myśl art. 33 ust. 4 ustawy o rehabilitacji środki funduszu rehabilitacji są przeznaczane na finansowanie rehabilitacji zawodowej, społecznej i leczniczej, w tym na indywidualne programy rehabilitacji osób niepełnosprawnych opracowywane przez powołane przez pracodawców komisje rehabilitacyjne oraz ubezpieczenie osób niepełnosprawnych, zgodnie z zakładowym regulaminem wykorzystania tych środków.

Na podstawie delegacji ustawowej (art. 33 ust. 11 ustawy o rehabilitacji) wydane zostało rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2007 r. w sprawie zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 245, poz. 1810 ze zm., dalej: rozporządzenie z 2007 r.). W § 2 ust. 1 pkt 12 rozporządzenia z 2007r. wskazano, że środki funduszu rehabilitacji przeznacza się na wydatki na indywidualne programy rehabilitacji mające na celu zmniejszenie ograniczeń zawodowych w ramach których finansowane są koszty:

a) doradztwa zawodowego w zakresie możliwości szkolenia, przekwalifikowania i dokształcania,

b) specjalistycznych badań lekarskich oraz psychologicznych dla celów doradztwa zawodowego,

c) szkolenia, przekwalifikowania oraz dokształcania w celu nabycia lub podnoszenia kwalifikacji zawodowych,

d) wynagrodzenia:

- pracownika sprawującego opiekę nad uczestnikiem programu rehabilitacji,

– członków komisji rehabilitacyjnej

w części nieobjętej finansowaniem ze środków funduszu rehabilitacji na podstawie innych przepisów rozporządzenia lub środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych na podstawie ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej (...),

e) dostosowania miejsca pracy i stanowiska pracy do potrzeb wynikających z rodzaju i stopnia niepełnosprawności,

f) inne ponoszone w ramach realizacji programów rehabilitacji.

Minister Pracy i Polityki Społecznej utrzymując w mocy postanowienie Prezesa Zarządu PFRON wskazał, że powodem odmowy wydania zaświadczenia de minimis jest ustalenie, że wydatek skarżącej nie był zgodny z rozporządzeniem.

Odnosząc się do powodu odmowy wydania zaświadczenia de minimis należy zgodzić się z zasadnością zarzutów skargi dotyczących naruszenia przez organ orzekający przepisów rozporządzenia z 2007 r. Sąd w składzie orzekającym podziela pogląd prawny wyrażony przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 21 maja 2013 r. sygn. akt II GSK 358/12, wydanym w sprawie skarżącej o analogicznym stanie faktycznym oraz prawnym. Uwzględniając powyższe należy stwierdzić, że wbrew twierdzeniom organu odwoławczego zakup samochodów typowych (nie przystosowanych dla osób niepełnosprawnych) mógł zostać sfinansowany ze środków funduszu rehabilitacji. Trzeba bowiem podkreślić, że przepisy prawa obowiązujące w chwili orzekania przez organ nie zawierały normy prawnej, która byłaby podstawą do odmowy przyznania takiej pomocy dla wydatków, które nie zostały potraktowane jako dostosowane techniczne dla potrzeb osoby niepełnosprawnej. Bezspornym jest, że wyłączenie określonych wydatków z zakresu finansowania środkami funduszu rehabilitacji musi być powiązane z wykazaniem, że dostosowanie miejsca pracy nie jest związane z indywidualnym programem rehabilitacyjnym. W przedmiotowej sprawie organ odwoławczy tego w żaden sposób nie wykazał. Dlatego też w tym zakresie zaskarżona decyzja narusza wskazane powyżej przepisy prawa.

W świetle powyższego zaskarżone rozstrzygnięcie uznać należy za nieprawidłowe i jako takie nie może się ostać w obrocie prawnym.

W tym stanie rzeczy Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) w zw. z art. 200 p.p.s.a. uchylił zaskarżone postanowienie i zasądził koszty postępowania sadowego na rzecz Skarżącej.