II SA/Lu 412/13

Uzasadnienie

Decyzją z dnia .... Samorządowe Kolegium Odwoławcze . po rozpatrzeniu odwołania H. i W. U. uchyliło decyzję Wójta Gminy z dnia ... i odmówiło nakazania właścicielom działki nr ... K. i J. P. przywrócenia stanu poprzedniego lub wykonania urządzeń zapobiegających szkodom na działkach nr ... położonych w miejscowości K.

Postępowanie zostało wszczęte na wniosek W. U., właściciela działki nr ... który wskazywał na podwyższenie przez J. P. sąsiednich działek nr ..., które spowodowało skierowanie wód opadowych w stronę jego posesji.

Organ I instancji odmawiając nakazania K. i J. małżonkom P. przywrócenia stosunków wodnych na ich działkach wskazał, że z przeprowadzonych dwukrotnie oględzin oraz z opinii biegłego wynika, że nie spowodowali oni zmian stanu wód na gruncie ze szkodą dla gruntów sąsiednich.

W odwołaniu od tej decyzji H. i W. U. podnosili, że zarówno organ, jak i biegły odnieśli się wyłącznie do podwyższenia wjazdu na działkę nr ..., natomiast nie odnieśli się do podniesienia i utwardzenia części działek nr .... i nr ... kostką brukową, co – ich zdaniem – spowodowało, że na tych działkach woda deszczowa nie wsiąka, lecz gromadzi się i spływa w kierunku budynków gospodarczych na ich działce nr ....

Organ odwoławczy nie uwzględnił tych zarzutów, uznając, że nie ma podstaw do nakazania K. i J. małżonkom P. przywrócenia stosunków wodnych na gruncie.

Organ ten ustalił, że na działce nr ..., połączonej funkcjonalnie z działką nr ..., stanowiącej własność K. i J. P., dokonano podwyższenia poziomu gruntu oraz częściowo utwardzono grunt płytami typu "Jomb", trylinką, a na działce nr ...również kostką brukową.

Z protokołu oględzin z dnia 16 sierpnia 2012r. oraz dokumentacji fotograficznej wynika, że na działce nr ... dokonano podwyższenia terenu i jego utwardzenia na odcinku ok. 56 m od drogi powiatowej - ul. P. W części graniczącej z działką nr ... teren nie jest utwardzony. Na granicy z działką nr ... oraz z działką nr ... wykonano ogrodzenie z fundamentem o wysokości ok.30 cm. Działka nr ..., należąca do B. K. i P. K., posiada częściowe ogrodzenie z fundamentem od strony działki nr .... Na terenie działki nr ..., przy granicy z działką nr ..., wykonano płytę gnojową o wymiarach 18 m x 8 m i wysokości 80 cm, na działce tej przy granicy z działką nr ... składowana jest również słoma w belach. Komisja dokonująca oględzin stwierdziła, że na działce nr ..., na jej podniesionym i utwardzonym odcinku zachowany został naturalny spadek terenu, a pozostała nieutwardzona część stanowi miejsce pochłaniania wody. Fundamenty ogrodzenia oraz płyta gnojowa stanowią barierę ograniczającą lub uniemożliwiającą spływ wody na działkę nr .... Na działce nr .. wykonano także kratkę burzową odprowadzającą wodę z tej działki i działki nr ... do zbiornika. Podczas oględzin nie stwierdzono zastoin lub rozlewisk wody oraz roślinności świadczącej o dużej wilgotności terenu, pomimo iż oględzin dokonano na drugi dzień po obfitych opadach deszczu, które trwały 3 dni. Takich samych ustaleń dokonano podczas oględzin w dniu 20 września 2012r. przeprowadzonych podczas opadów deszczu. Stwierdzono, że teren obejmujący działki nr ... należące do H. i W. U., jest usytuowany poniżej działek nr ..., dlatego przez te działki odbywa się naturalny spływ wody deszczowej. Istniejące naturalne różnice terenu potwierdza mapa sytuacyjno – wysokościowa, z której wynika, że różnica poziomów na działce nr ... od drogi powiatowej – ulicy P. do granicy z działką nr ... wynosi ok. 1,5 m.

Ponadto biegły w swojej opinii stwierdził, że nawiezienie ziemi w celu podwyższenia wjazdu na działkę nr ... nie zmieniło naturalnego spływu wód.

Organ odwoławczy stwierdził, że wprawdzie opinia ta nie jest obszerna i jest pozbawiona szczegółowej analizy terenu działki nr ..., nie zawiera pomiarów własnych oraz nie odnosi się do kwestii utwardzenia tej działki, to jednak nie można jej pominąć jako wadliwej. Została ona bowiem sporządzona w oparciu o wizję lokalną biegłego w terenie przeprowadzoną w dniach 17 i 20 października 2012r. oraz w oparciu o mapę sytuacyjno - wysokościową i mapę z ewidencji gruntów; biegły uwzględnił również protokoły z oględzin pracowników organu. Nie można zatem zarzucić biegłemu nierzetelności, nie można również uznać, że naniesienie przez niego własnych oznaczeń na mapie w miejscu przebiegu linii wysokościowej miało na celu zatarcie obrazu ukształtowania terenu, bowiem teren ten zachowuje naturalny spadek w kierunku działki nr ... Zdaniem organu odwoławczego, nie można uznać za rażąco wadliwe pominięcie przez biegłego oceny wpływu na stosunki wodne utwardzenia terenu na części działki, gdyż wpływ ten dało się ustalić na podstawie innych dowodów tj. oględzin, wyjaśnień stron, dokumentacji fotograficznej.

Organ odwoławczy wskazał ponadto, że nie jest możliwe wydanie decyzji na podstawie art. 29 ustawy – Prawo wodne nakazującej K. i J. P. przywrócenia stanu poprzedniego, ponieważ nie stwierdzono szkód, spowodowanych zalewaniem działek sąsiednich wodami opadowymi spływającymi z ich działek, co potwierdził W. U., który jednak wyraził obawy wystąpienia takich szkód.

Organ odwoławczy stwierdził zatem, że K. i J. P. poprzez podniesienie poziomu gruntu swoich działek i ich utwardzenie nie zmienili kierunku naturalnego spływu wód ze swojej posesji. Działka nr .... oraz połączona z nią działka nr ...zachowuje naturalny spadek w kierunku działki nr .... Z mapy sytuacyjno - wysokościowej wynika, że różnica poziomu terenu działki .... pomiędzy drogą powiatową (ul. P.) a granicą z działką nr .... wynosi ok. 1,5 m, natomiast teren działki nr ... podniesiony został o ok.50-60 cm i tylko częściowo został utwardzony. Od granicy z działką nr ... i nr ... teren pozostaje nieutwardzony (ziemia, trawa), a woda opadowa spływająca z utwardzonej części odprowadzana jest na nieutwardzony teren tej działki. Przed ewentualnym szkodliwym oddziaływania wód opadowych pochodzących bezpośrednio z działki nr .... lub poprzez działkę nr ... zabezpiecza dodatkowo działkę H. i W. U. murek oporowy, stanowiących fundament wykonanego ogrodzenia działki nr .. Poza tym na działce K. i J. P. znajduje się kratka burzowa, która odprowadza wody opadowe do zbiornika o pojemności ok. 9 tys. litrów. Nie stwierdzono na gruntach należących do skarżących, po opadach deszczu, szkód spowodowanych spływem wody.

Organ wskazał, że z akt sprawy wynika, w szczególności z opinii biegłego, że na terenie położonym pomiędzy ulicami P. i A. a drogą dojazdową biegnącą wzdłuż rowu B-44, tj. na działkach należących do K. i J. P., H. i W. U. oraz B. i P. K. istnieje problem odprowadzania wód opadowych. Główny kierunek spływu wód odbywa się poprzez działkę nr ...,należącą do B. i P. K. oraz działkę ..., należącą do H. i W. U. do działki nr .... stanowiącej własność K. i J. P. Teren ten jest terenem bezodpływowym ze względu na wybudowanie drogi dojazdowej w nasypie i niewykonanie w nim urządzeń wodnych odprowadzających wodę powierzchniową i opadową gromadzącą się na użytkach zielonych (działki nr ....) do rowu melioracyjnego B-44. Ma to wpływ na istniejące na tym terenie stosunki wodne. Właściciele działek wspólnie z samorządem gminnym nie podjęli działań w celu wykonania urządzeń pozwalających na odprowadzanie wody i uregulowanie stosunków wodnych. Nie zmieniły się one natomiast na skutek dokonania przez J. i K. P. podniesienia i utwardzenia gruntu działki nr ..., gdyż działania te nie spowodowały zmiany kierunku naturalnego spływu wód ze szkodą dla gruntów sąsiednich, w szczególności działki nr ....

Z tych względów nie ma podstaw do nałożenia na nich – na podstawie art. 29 ustawy – Prawo wodne - obowiązku przywrócenia stosunków wodnych na gruncie poprzez przywrócenie stanu poprzedniego lub wykonanie urządzeń zapobiegających szkodom.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie H. i W. U. wnieśli o uchylenie decyzji organów obu instancji.

Zarzucili, że ani biegły ani organ nie odnieśli się do wpływu dokonanego przez J. i K. P. utwardzenia ich działki, które zmniejszyło przepuszczalność nawierzchni naturalnej (ziemnej), dlatego woda spływająca poprzez działkę nr podchodzi pod fundamenty ich budynków gospodarczych.

Podnieśli, że wnosili o powołanie innego biegłego, gdyż uprawnienia biegłego, który sporządził opinię, nadane mu w 1979r., utraciły swoją ważność. Zarzucili, że nie uczestniczyli w oględzinach z udziałem biegłego i nie mogli wnosić do nich swoich uwag.

W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.), sąd administracyjny sprawuje kontrolę działalności administracji publicznej pod względem jej zgodności z prawem, przy czym z mocy art. 134 P.p.s.a. sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skarga w niniejszej sprawie zasługuje na uwzględnienie, albowiem decyzje organów obu instancji zostały wydane z naruszeniem obowiązujących przepisów postępowania bez należytego wyjaśnienia istotnych dla rozstrzygnięcia okoliczności, z naruszeniem obowiązujących przepisów procesowych tj. art. 7, 77 § 1, 80, 81, 84 § 1 i 85 § 1 i 107 § 3 k.p.a., a także art. 10 § 1, 79, § 1 i 2 i 81 kpa w stopniu mogącym mieć wpływ na rozstrzygnięcie.

Decyzja została wydana na podstawie art. 29 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18 lipca 2001r. - Prawo wodne (Dz.U. z 2001r., Nr 115, poz.1229 ze zm.), zwanej dalej ustawą. Zgodnie z tym przepisem właściciel gruntu, o ile przepisy nie stanowią inaczej, nie może zmieniać stanu wody na gruncie, a zwłaszcza kierunku odpływu znajdującej się na jego gruncie wody opadowej ani kierunku odpływu ze źródeł, ze szkodą dla gruntów sąsiednich (ust. 1). Na właścicielu gruntu ciąży obowiązek usunięcia przeszkód oraz zmian w odpływie wody, powstałych na jego gruncie wskutek przypadku lub działania osób trzecich, ze szkodą dla gruntów sąsiednich (ust. 2). Jeżeli spowodowane przez właściciela gruntu zmiany stanu wody na gruncie szkodliwie wpływają na grunty sąsiednie, wójt, burmistrz lub prezydent miasta może, w drodze decyzji, nakazać właścicielowi gruntu przywrócenie stanu poprzedniego lub wykonanie urządzeń zapobiegających szkodom. (ust. 3).

Obowiązkiem organu prowadzącego postępowanie na podstawie tego przepisu jest zatem ustalenie czy właściciel gruntu dokonał zmiany stanu wody na gruncie i czy zmiana ta spowodowała szkodę dla gruntów sąsiednich - zazwyczaj wymaga to przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego (art. 84 § 1 kpa). Należy podkreślić przy tym, że to organ prowadzący postępowanie - w postanowieniu o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego – powinien szczegółowo i precyzyjnie określić zakres i przedmiot opinii.

W niniejszej sprawie organ nie przeprowadził należycie postępowania wyjaśniającego, w szczególności nie określił precyzyjnie zakresu zleconej biegłemu opinii i w konsekwencji opinia, w oparciu o którą organ wydał rozstrzygnięcie, nie jest wiarygodna, co zarzucają skarżący.

Biegły nie odniósł się bowiem do podniesienia i utwardzenia terenu na działce nr ..., co mogło mieć znaczenie dla oceny stosunków wodnych na analizowanym obszarze. Utwardzenie obejmowało bowiem znaczną część działki i – jak wynika z akt sprawy - zostało wykonane w sposób, który uzasadnia przypuszczenie, że mogło ono zmniejszyć powierzchnię wchłaniania wody opadowej do gruntu. Okoliczność ta wymagała zajęcia przez biegłego stanowiska, popartego odpowiednimi wyliczeniami. Fakt, że ze względu na ukształtowanie terenu woda opadowa spływa poprzez działkę nr ... w kierunku działki nr ..., nie eliminował konieczności odniesienia się przez biegłego do wpływu dokonanego utwardzenia na stosunki wód na gruncie. Ukształtowanie terenu charakteryzujące się jego spadkiem, powodującym naturalny spływ wód opadowych na tereny położone niżej, nie musi automatycznie wykluczać zastosowania art. 29 ustawy i nałożenia na właścicieli nieruchomości, którzy dokonali zmian na swoim gruncie, stosownych obowiązków. W każdym wypadku niezbędna jest ocena przez osobę posiadającą specjalistyczną wiedzę, poparta stosownymi wyliczeniami dokonanych zmian w celu określenia czy zmiany te nie zwiększyły intensywności spływu wód opadowych na działki sąsiednie położone niżej ze szkodą dla tych działek.

Również okoliczność, że utwardzony teren na działce nr ... nie przylega bezpośrednio do działki nr ..., lecz jest oddzielony pasem gruntu nieutwardzonego, który pochłania wodę opadową, nie zwalniał organu z obowiązku zlecenia biegłemu ustosunkowania się do dokonanego utwardzenia, tym bardziej, że - jak wynika ze skargi i załączonej do niej dokumentacji fotograficznej – teren ten obecnie został zabudowany w maju 2013r., a murek oporowy w granicy działek został zasypany.

Brak zatem odniesienia się biegłego do kwestii utwardzenia działki nr ... świadczy o naruszeniu przez organy przepisów postępowania tj. art. 7, 77 § 1, 80, 107 § 3 i 136 k.p.a. w stopniu mogącym mieć wpływ na rozstrzygnięcie.

Ponadto organ odwoławczy naruszył przepisy art. 10 § 1 i 79 § 1 i 2 w zw. z art. 84 § 1 kpa. Skarżący kwestionowali w odwołaniu opinię biegłego, dlatego organ powinien umożliwić im - zgodnie z art. 79 § 2 kpa – zadawanie pytań biegłemu bezpośrednio na rozprawie administracyjnej bądź zażądać od biegłego pisemnego ustosunkowania się do tych zarzutów, zwłaszcza że z opinii wynika, iż biegły przeprowadził własne wizje lokalne działek w dniach 17 i 20 października 2012r., których wyniki skarżący zakwestionowali. Ponadto z akt wynika, że skarżący nie brali udziału w oględzinach w dniu 16 sierpnia 2012r., na których wyniki powołuje się biegły, a brak w aktach potwierdzenia doręczenia im zawiadomienia o terminie tych oględzin.

Wadliwe ustalenia stanu faktycznego i rozstrzygnięcie sprawy w oparciu o nierzetelną opinię biegłego świadczy o naruszeniu przez organ przepisów postępowania w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Badając sprawę ponownie organ uwzględni powyższe rozważania – uzupełni dowód z opinii biegłego o ustalenie wpływu dokonanego na działce nr ... utwardzenia na stosunki stanu wód na gruntach sąsiednich, umożliwiając stronom odniesienie się do opinii biegłego w sposób określony w art. 79 § 2 kpa - dopiero powyższe ustalenia pozwolą organowi na prawidłowe rozstrzygnięcie przedmiotu sprawy i ewentualne nałożenie obowiązków na podstawie art. 29 ust. 3 Prawa wodnego. Organ oceni również czy wyznaczony biegły posiada - potwierdzone odpowiednim dokumentem - kwalifikacje uprawniające go do sporządzenia opinii z zakresu Prawa wodnego.

Z tych względów decyzje organów obu instancji podlegają uchyleniu na mocy art.145 § 1 ust.1 lit. "a" i "c" i art. 135 P.p.s.a.; o kosztach orzeczono na podstawie art. 200 P.p.s.a.