I SA/Bd 742/13

Uzasadnienie

Postanowieniem Sądu Rejonowego w T. Wydział XI Cywilny z dnia [....]r. sygn. akt [...] A. L. (skarżący) nabył przez zasiedzenie udział wynoszący [...] części we własności zabudowanej nieruchomości położonej w T. przy ul. M. [...]. Postanowienie to stało się prawomocne z dniem [...]r. Uważając, że nabycie to podlega zwolnieniu podatkowemu na podstawie art. 4a ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn, w dniu [...] r. skarżący złożył w [...]Urzędzie Skarbowym w T.zgłoszenie o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych (SD-Z2).

Decyzją z dnia [...]r. Naczelnik [...] Urzędu Skarbowego

w T. ustalił wysokość zobowiązania podatkowego w podatku od spadków

i darowizn w kwocie [...] zł z tytułu nabycia w drodze zasiedzenia udziału wynoszącego [...] części we własności zabudowanej nieruchomości o powierzchni 533 m2. Obliczając podatek organ zastosował przepis art. 15 ust. 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Wskutek wniesionego odwołania Dyrektor Izby Skarbowej w B. decyzją z dnia [...]r. utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję organu I instancji.

W uzasadnieniu rozstrzygnięcia podał, że orzeczenie sądu stwierdzające nabycie własności tytułem zasiedzenia nakłada obowiązek zapłaty podatku od spadków

i darowizn. Jednocześnie organ wskazał, że wbrew zarzutom odwołania, do nabycia

w drodze zasiedzenia nie można zastosować zwolnienia przewidzianego w art. 4a cyt. ustawy o podatku od spadków i darowizn. Organ wyjaśnił, że nabycie przez zasiedzenie jest nabyciem pierwotnym, ex lege. Zatem nie istnieje stosunek prawny pomiędzy poprzednim właścicielem a nabywcą nieruchomości w drodze zasiedzenia. Nowy właściciel nabywa prawo niezależnie od praw poprzedniego właściciela. Organ podkreślił, że wolą ustawodawcy było zwolnienie nabycia rzeczy lub praw majątkowych wśród najbliższej rodziny, jednakże nie ma to zastosowania w przypadku zasiedzenia, albowiem istota tej instytucji polega na nabyciu własności przez posiadanie i upływ czasu.

Organ podkreślił również, że na druku zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych (SD-Z2), ustawodawca w części D zgłoszenia dotyczącego tytułów nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych, nie zamieścił zasiedzenia w tytułach nabycia, co z kolei uczynił w zeznaniu podatkowym o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych (SD-3). Natomiast tylko zasiedzenie opodatkował według odrębnej 7% stawki, bez pomniejszania jej o kwoty wolne od podatku, przewidziane w art. 9 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Nie zgadzając się z powyższym rozstrzygnięciem strona złożyła na nie skargę,

w której wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji oraz poprzedzającej ją decyzji organu

I instancji, zarzucając naruszenie art. 4a ustawy od spadków i darowizn poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że pierwotne nabycie prawa własności przez zasiedzenie nie może stanowić podstawy zwolnienia od podatku od spadków i darowizn.

W uzasadnieniu skargi strona wskazała, że istotnie zwolnienie wynikające z art. 4a cyt. ustawy zależy od stosunku osobistego istniejącego między nabywcą rzeczy lub prawa majątkowego a jego zbywcą ( poprzednikiem prawnym). Jednakże to, zdaniem strony, nie upoważnia do twierdzenia, że takiego zbywcy przy zasiedzeniu nie ma. Zdaniem strony w tego typu sprawach zawsze istnieje poprzednik prawny, natomiast zagadnienie stosunku osobistego miedzy nabywcą własności rzeczy przez zasiedzenie, a tym poprzednikiem to kwestia ustaleń faktycznych sprawy podatkowej, a nie cywilnej, w której nie ma to znaczenia. Poprzednik, jednakże w sprawie musi być ustalony,

a nabywca najczęściej stosunek osobisty do niego wykazuje. Poza tym pierwotny sposób nabycia oznacza tylko tyle, że nie istnieje zależność między istnieniem prawa

u poprzednika a nabyciem go przez nabywcę. Zatem zagadnienie stosunku osobistego miedzy poprzednikiem a nabywcą nie ma w tej kwestii istotnego znaczenia. Okoliczność, że nabycie wskutek zasiedzenia ma charakter pierwotny nie unicestwia, zdaniem strony, stosunku osobistego.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Sąd administracyjny bada zgodność zaskarżonej decyzji organu odwoławczego

z punktu widzenia jej legalności, tj. zgodności tej decyzji z przepisami powszechnie obowiązującego prawa. Z brzmienia art. 145 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.), dalej p.p.s.a., wynika, że zaskarżona decyzja winna ulec uchyleniu wtedy, gdy Sąd stwierdzi naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania lub inne naruszenie przepisów postępowania, jeśli mogło mieć ono istotny wpływ na wynik sprawy.

Oceniając zaskarżoną decyzję z punktu widzenia jej zgodności z prawem stwierdzić należy, że decyzja ta narusza prawo.

Z akt sprawy wynika, że postanowieniem z dnia [...] r. Sąd Rejonowy w T. stwierdził, że A.L. nabył przez zasiedzenie, z dniem [...] r. udział w wysokości 813/1000 własności zabudowanej nieruchomości, położonej w T. przy ul. M. [...]. Postanowienie to stało się prawomocne w dniu [...] r. Uważając, że nabycie to podlega zwolnieniu podatkowemu na podstawie art. 4a ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (dalej u.s.d.), w dniu [...] r. skarżący złożył w [...] Urzędzie Skarbowym

w T.zgłoszenie o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych (SD-Z2).

Istota sporu w niniejszej sprawie sprowadza się do tego, czy A. L. jako nabywca prawa własności części nieruchomości w drodze zasiedzenia, korzysta

z tego tytułu ze zwolnienia z obowiązku zapłaty podatku.

Zgodnie z art. 4a ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2-8 i ust. 2, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4.

Stosownie natomiast z art. 6 ust. 1 pkt 6 u.s.d. obowiązek podatkowy

w przypadku nabycia w drodze zasiedzenia powstaje z chwilą uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego zasiedzenie.

Organ odwoławczy uzasadniając odmowę zastosowania wobec skarżącego zwolnienia podatkowego przewidzianego w art. 4a ust. 1 pkt 1 u.s.d., stwierdził, że powyższe zwolnienie nie dotyczy nabycia majątku w drodze zasiedzenie, które zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego ma charakter pierwotny, czyli jest to takie nabycie jakby rzecz wcześniej nie miała właściciela. Zaznaczył, że w przypadku zasiedzenia nowy właściciel nabywa prawo własności niezależnie od praw poprzedniego właściciela. Nabycie własności tą drogą jest nieodpłatne w tym sensie, że osoba, która stała się właścicielem przez zasiedzenie, nie musi nic płacić poprzedniemu właścicielowi, czy współwłaścicielowi. Według Dyrektora Izby Skarbowej wolą ustawodawcy było zwolnienie nabycia rzeczy i praw majątkowych wśród najbliższej rodziny, tj. małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, natomiast istota zasiedzenie polega na tym, że jest to sposób nabycia własności poprzez posiadanie

i upływ czasu.

Sąd tego poglądu nie podziela. W doktrynie i orzecznictwie sądowym (S. Babiarz, A. Mariański i W. Nykiel, Ustawa o podatku od spadków i darowizn, Komentarz, wyd. ABC 2010 r., s. 195 – 198; wyrok WSA z dnia 21 grudnia 2011 r., III SA/Po 518/11), prezentowane jest stanowisko, zgodnie z którym art. 4a ust. 1 pkt 1 u.s.d. stosuje się także w przypadku zasiedzenia. Powyższy przepis nie wskazuje wprost, do jakich tytułów nabycia (przedmiotów opodatkowania) ma on zastosowanie. Stwierdza tylko, że "zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych". Co więcej, wskazuje się na bieg terminu zgłoszenia tego nabycia biegnie od dnia powstania obowiązku podatkowego. Ustawodawca nie wprowadza wprost żadnych ograniczeń przedmiotowych także w tym zakresie. Zauważyć bowiem należy, że w art. 4a ust. 1 pkt 1 u.s.d. ustawodawca, odwołując się do terminu złożenia zgłoszenia, stwierdził, że w przypadku gdy obowiązek podatkowy powstaje na podstawie m.in. art. 6 ust. 1 pkt 6 u.s.d., termin do jego złożenia liczy się od dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego zasiedzenie. Nie sposób więc bronić poglądu, że w przypadku zasiedzenia nie obowiązuje zwolnienie podmiotowe z art. 4a u.s.d.

Ponadto za takim rozwiązaniem przemawiają argumenty wynikające z istoty tego podatku i istoty zasiedzenia. Należy oczywiście zauważyć, że istotnie zwolnienie zależy od stosunku osobistego istniejącego między nabywcą rzeczy lub prawa majątkowego,

a jego zbywcą (poprzednikiem prawnym). To jednak nie upoważnia do twierdzenia, że takiego zbywcy, poprzednika prawnego, przy nabyciu przez zasiedzenie nie ma. Byłoby tak, gdyby postępowanie o stwierdzenie nabycia własności przez zasiedzenie toczyło się tylko z udziałem samego wnioskodawcy żądającego stwierdzenia zasiedzenia. A tak przecież nie jest. Wystarczy przytoczyć choćby przepisy art. 609 § 2 i 3 k.p.c., które nakazują w przypadku braku wskazania we wniosku zainteresowanych uczestników postępowania zarządzić ich wezwanie przez ogłoszenie. W orzecznictwie zaś nie budzi jakichkolwiek wątpliwości fakt, że uczestnikami takiego postępowania są: inni posiadacze samoistni rzeczy, posiadacze zależni, osoby, którym przysługują ograniczone prawa rzeczowe, posiadacze gruntów sąsiednich, o ile roszczą sobie prawa do nieruchomości będącej przedmiotem postępowania, a przede wszystkim osoby, od których wnioskodawca nabył daną rzecz w sposób nieformalny lub nawet formalny (ruchomość), oraz poprzednicy prawni ujawnieni w księdze wieczystej lub zbiorze dokumentów, np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 marca 1950 r., I C 65/50. Z kolei, w postanowieniu z dnia 29 maja 1998 r., II CKU 172/97, Sąd Najwyższy wskazał, że w sprawie z wniosku osoby ubiegającej się o stwierdzenie zasiedzenia wśród zainteresowanych w rozumieniu art. 510 k.p.c., uprawnionych do uczestnictwa

w postępowaniu, trzeba wymienić przede wszystkim dotychczasowego właściciela. Zgodnie z art. 609 k.p.c., jeżeli wnioskodawca nie wskazuje innych zainteresowanych, orzeczenie może zapaść dopiero po wezwaniu innych zainteresowanych przez ogłoszenie. Celem wezwania zainteresowanych przez ogłoszenie jest zapewnienie im możliwości obrony swych praw. Oznacza to, że w podobnych sprawach zawsze istnieje poprzednik prawny, natomiast zagadnienie istnienia stosunku osobistego między nabywcą własności rzeczy przez zasiedzenie, a tym poprzednikiem to tylko kwestia ustaleń faktycznych sprawy podatkowej, a nie cywilnej. W tej ostatniej bowiem nie ma istotnego znaczenia dla nabycia własności rzeczy przez zasiedzenie, jaki był stosunek osobisty między nabywcą a poprzednikiem prawnym, mimo że poprzednik musi być ustalony, a nabywca najczęściej ten stosunek wykazuje (nieformalna sprzedaż od osoby obcej, bliskiej, nieformalna darowizna itd.). Poza tym pierwotny sposób nabycia oznacza tylko to, że nie istnieje zależność między istnieniem prawa u poprzednika a nabyciem go przez nabywcę, co z kolei oznacza, że zagadnienie stosunku osobistego między poprzednikiem, a nabywcą nie ma w tej kwestii istotnego znaczenia. Okoliczność zaś, że nabycie wskutek zasiedzenia ma charakter pierwotny, nie unicestwia przecież tego stosunku osobistego. Poza tym fakt, że w konkretnym jednostkowym przypadku stosunku osobistego rzeczywiście może nie być, nie oznacza, że należy ten wyjątek odnosić do całej reguły i pozbawić prawa do zwolnienia podmiotowego nabywców własności rzeczy w drodze zasiedzenia.

Z powyższego wynika, że ustawodawca objął każdy przypadek nabycia własności rzeczy lub prawa majątkowego określony w art. 1 ust. 1 pkt 1-6 i ust. 2 u.s.d. zwolnieniem, o którym mowa w art. 4a ustawy. W konsekwencji, za błędny należy uznać pogląd wyrażony przez organ odwoławczy, że zwolnienie to dotyczy wszystkich przypadków nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych określonych, z wyjątkiem zasiedzenia, z uwagi na to, że jest to nabycie pierwotne na skutek długotrwałego posiadania samoistnego. Zatem rację ma skarżący, że organy podatkowe dokonały błędnej interpretacji art. 4a u.s.d.

Dla rozstrzygnięcie niniejszej sprawy istotne znaczenie mają ustalenia faktyczne w zakresie istnienia wskazanego w art. 4a ust. 1 u.s.d. stosunku osobistego między skarżącym, jako nabywcą prawa własności części nieruchomości w drodze zasiedzenia, a wskazanymi w postanowieniu Sądu Rejonowego w T.z dnia [...] r., poprzednikami prawnym tej części nieruchomości. Podnieść należy, że z akt sprawy wynika, że skarżący wskazywał, że nabycie własności przez zasiedzenie nastąpiło od zstępnych – córek (zob. zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy i praw majątkowych

z dnia [...] r. – k. 5 akt administracyjnych). W złożonych oświadczeniach z dnia [...] r. (k. 11 i 12 akt administracyjnych) córki – A. Sz. oraz J. P. oświadczyły, że ich udziały w nieruchomościach zostały zasiedziane przez ich ojca – A. L.. Tytuł prawny córek do nieruchomości wynika z aktu poświadczenia dziedziczenia z dnia [...] r. sporządzonego w formie aktu notarialnego. W związku z tym organ rozważy, czy zasadne jest żądanie od strony przedstawienia dodatkowych dokumentów (organ wskazuje na brak wypisu z księgi wieczystej).

Ponownie rozpatrując sprawę organ podatkowy rozważy też, czy nie należałoby wyjaśnić kwestii zachowania przez skarżącego sześciomiesięcznego terminu do zgłoszenia nabycia własności rzeczy wynikający z art. 4a ust. 1 pkt 1 i ust. 2 u.s.d. Wskazać należy, że postanowienie Sądu Rejonowego w T. z dnia [...] r. stało się prawomocne w dniu [...] r., natomiast sporządzone przez skarżącego zgłoszenia nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych (SD-Z2) wpłynęło do organu podatkowego w dniu [...] r. W zgłoszeniu tym A. L. podniósł, że o fakcie zasiedzenia (i wpisu do księgi wieczystej) został poinformowany przez swojego pełnomocnika – radcę prawnego K. Sz.dopiero listem poleconym z dnia [...] r., który odebrał w dniu [...]r.

Mając powyższe uwadze na podstawie art.145 § 1 pkt 1 lit. a) p.p.s.a. orzeczono jak w sentencji. Na podstawie art.152 p.p.s.a. Sąd określił, iż zaskarżona decyzja nie może być wykonana. O kosztach sądowych postanowiono na podstawie art. 200 w zw.

z art. 205 § 2 p.p.s.a.

L. Kleczkowski H. Adamczewska-Wasilewicz M. Łent