IV SA/Wr 371/13

Uzasadnienie

Decyzją z dnia [...] nr [...] D. Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny we W., na podstawie art. 12 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2011 r. nr 212, poz. 1263 ze zm.) oraz art. 235¹ i art. 235² Kodeksu pracy, § 8 ust. 1 i 4 w związku z

§ 11 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie wykazu chorób zawodowych (Dz. U. nr 105, poz. 869), dalej: rozporządzenie oraz § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 8 maja 2012 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie chorób zawodowych (Dz. U. poz. 662) oraz art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a., po rozpatrzeniu odwołania D. F., dalej: skarżąca, żony zmarłego Z. F., utrzymał w mocy decyzję Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w W. z dnia [...], nr [...] o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej – pylicy płuc: pylicy górników kopalń węgla (poz. 3 pkt 2 wykazu chorób zawodowych wymienionych w załączniku do rozporządzenia) u Z. F. – utrzymał w mocy decyzję organu I instancji.

Uzasadniając swoje stanowisko, na wstępie organ odwoławczy szczegółowo opisał przebieg zatrudnienia skarżącego.

Z. F. ur. dnia [...] zmarł dnia [...], był zatrudniony w Kopalni Węgla Kamiennego "[...]" w W. (później Spółka Restrukturyzacji Kopalń S.A. w B. - Oddział w S., następnie Zakład "Kopalnie Węgla Kamiennego w całkowitej likwidacji"; obecnie aktualna nazwa Oddziału to: Spółka Restrukturyzacji Kopalń Spółka Akcyjna w B. - Oddział w D. Górniczej Zakład "Kopalnie Węgla Kamiennego w całkowitej likwidacji") kolejno na stanowiskach:

- od 14 stycznia 1961 r. do 26 czerwca 1963 r. jako cieśla na powierzchni - bez narażenia na pył węglowo-kamienny,

- od 27 czerwca 1963 r. do 31 grudnia 1964 r. jako górnik ładowacz pod ziemią - pracował w narażeniu na pył węgłowo-kamienny zawierający wolną krystaliczną krzemionkę,

- od 1 stycznia 1965 r. do 31 marca 1967 r. jako młodszy górnik pod ziemią - pracował w narażeniu na pył węglowo-kamienny zawierający wolną krystaliczną krzemionkę,

- od 1 kwietnia 1967 r. do 2 stycznia 1978 r. (w tym od 3 lipca 1977 r. do końca zatrudnienia 2 stycznia 1978 r. na zasiłku chorobowym) jako górnik pod ziemią - pracował w narażeniu na pył węglowo-kamienny zawierający wolną krystaliczną krzemionkę. Po zakończeniu pracy w kopalni Z. F. przeszedł na rentę.

Następnie organ odwoławczy wskazał na następujący stan faktyczny i prawny sprawy.

Dnia 23 maja 2011 r. D. F. zgłosiła podejrzenie choroby zawodowej - pylicy płuc: pylicy górników kopalń węgla (poz. 3 pkt 2 wykazu chorób zawodowych wymienionych w załączniku do rozporządzenia)) u Z. F. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w W. wszczął postępowanie administracyjne na skutek zgłoszenia.

Uwzględniając ocenę narażenia zawodowego w środowisku pracy Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny dnia 29 czerwca 2011 r. skierował dokumentację zmarłego Z. F. do D. Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny Pracy we W. - Oddział w W. celem wydania stosownego orzeczenia.

Dnia 6 lutego 2012 r. D. Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy wydał pośmiertne orzeczenie lekarskie nr [...] o braku podstaw do rozpoznania choroby zawodowej - pylicy płuc: pylicy górników kopalń węgla (poz. 3 pkt 2 wykazu chorób zawodowych wymienionych w załączniku do rozporządzenia) u Z. F., uzasadniając swoje stanowisko następująco: "z dokumentacji medycznej (...) wynika, że w listopadzie 2010 r. pacjent hospitalizowany był w Oddziale Pulmonologicznym Szpitala im. [...] w W. z powodu nasilenia duszności w przebiegu zaostrzenia przewlekłej obturacyjnej choroby płuc. Rozpoznano przewlekłą niewydolność krążeniowo- oddechową. W dniu 3 lutego 2011 r. Z. F. zmarł. Na podstawie wykonanej sekcji zwłok przeprowadzonej w dniu 5 lutego 2011 r. rozpoznano pylicę płuc. Obecnie w DWOMP oceniono całość posiadanej dokumentacji medycznej w tym rtg klatki piersiowej z dnia 23 sierpnia 2010 r. wykonane podczas pobytu w szpitalu. Radiologicznie nadal nie rozpoznano pylicy płuc (symbol 2/2 s/s). W związku z rozbieżnościami w ocenie pylicy płuc między badaniem sekcyjnym, a radiologicznym w dniu 8 września 2011 r. wysłano dokumentację medyczną Z. F. wraz z posiadanymi rtg klatki piersiowej oraz preparatami histopatologicznymi w trybie konsultacyjnym do Instytutu Medycyny Pracy w S. Wynik otrzymano w dniu 2 stycznia 2012 r. Według IMP podstawą do rozpoznania pylicy płuc jest stwierdzenie w pełnowymiarowymi zdjęciu RTG klatki piersiowej w pozycji tylno-przedniej zmian ogniskowych w miąższu płucnym. Natomiast wynik badania histopatologicznego nie ma wpływu na rozpoznanie przy braku znamion radiologicznych w postaci zagęszczeń drobnoguzkowych. Radiogramy klatki piersiowej pacjenta z lat 2004, 2006, 2007, 2010 nie wykazują obecności zmian radiologicznych uzasadniających rozpoznanie u pana pylicy płuc zgodnie ze standardami klasyfikacji pylic Międzynarodowego Biura Pracy z 1980 r. Mając na uwadze powyższe brak jest podstaw do rozpoznania choroby zawodowej."

W trybie odwoławczym dokumentacja Z. F. została przesłana dnia 8 marca 2012 r. do Instytutu Medycyny Pracy w Ł., który dnia 24 kwietnia 2012 r. wydał orzeczenie lekarskie nr [...] o braku podstaw do rozpoznania choroby zawodowej: pylicy płuc - pylicy górników kopalń (poz. 3 pkt 2 wykazu chorób zawodowych wymienionych w załączniku do rozporządzenia) u Z. F. Jednostka orzecznicza II stopnia diagnostycznego uzasadniła zajęte stanowisko następująco: "...dokonano oceny całości posiadanej dokumentacji medycznej (w tym wszystkich dostępnych zdjęć rtg klatki piersiowej oraz konsultacji z Instytutu Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w S.) i nie znaleziono podstaw do rozpoznania choroby zawodowej - pylicy górników kopalń. Zgodnie z przepisami podstawą diagnostyki oraz rozpoznania pylicy płuc jest ocena zmian radiologicznych zgodnie z Międzynarodową Klasyfikacją ILO i stwierdzenie w pozycji tylno-przedniej zmian ogniskowych w płucach mogących odpowiadać efektom oddziaływania pyłów zwłókniających na miąższ płucny. Wynik badania histopatologicznego nie ma wpływu na rozpoznanie przy braku cech radiologicznych w postaci zagęszczeń drobnoguzkowych. U opiniowanego obraz radiologiczny płuc odpowiada symbolowi 2/2 s/s (na podstawie ostatniego zdjęcia rtg z dnia 23.08.201 r.), który nie może być podstawą do rozpoznania pylicy płuc. W związku z powyższym nie ma podstaw do rozpoznania u zmarłego Z. F. choroby zawodowej pod postacią pylicy płuc górników kopalń."

Na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego, w tym przeprowadzonej oceny narażenia zawodowego oraz wydanych orzeczeń lekarskich, Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny wydał decyzję nr [...] z dnia [...] o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej: pylicy płuc - pylicy górników kopalń (poz. 3 pkt 2 wykazu chorób zawodowych wymienionych w załączniku do rozporządzenia) u Z. F.

Od powyższej decyzji odwołała się D. F., wdowa po zmarłym Z. F. W odwołaniu podniosła, iż: "przeprowadzona bezpośrednio po śmierci sekcja zwłok w dniu 5 lutego 2011 r. wykazała w sposób jednoznaczny u zmarłego Z. F. pylicę płuc, która to jest chorobą zawodową górników. Twierdzenie, że wynik badania histopatologicznego nie ma wpływu na rozpoznanie, przy braku cech radiologicznych w postaci zagęszczeń drobnoguzkowych ma wtedy znaczenie, gdy RTG klatki piersiowej wykonane jest w niedługim czasie przed śmiercią i wykonaną sekcją. W tej sprawie ostatnie RTG wykonane zostało na pół roku przed śmiercią. Nie można też wykluczyć błędów w wykonaniu zdjęcia RTG, a także w jego prawidłowym odczytaniu. Uwzględniając zaś progresję pylicy u zmarłego męża wnioskodawczyni od 2007 r. (symbol 1/1/s/s) do dnia 23.08.2010 r., tj. daty ostatniego zdjęcia RTG, w którym ujawniono symbol 2/2/s/s, to przyjąć należy, że do dnia śmierci choroba ta ciągle postępowała, co w konsekwencji potwierdziła przeprowadzona sekcja zwłok, w dniu 05.02.2011 r., w wyniku której rozpoznano pylicę płuc."

Organ II instancji badając akta sprawy stwierdził, że w protokole sekcyjnym z dnia 5 lutego 2011 r. w rozpoznaniu anatomopatologicznym wpisano "Pneumoconiosis - pylica płuc", w opisie płuc "w obrębie obu płuc, na wszystkich przekrojach wyczuwalne dotykiem i widoczne makroskopowo bardzo liczne drobne guzki", w wyniku badania histopatologicznego nr 1649-57/2011 wpisano "Pneumoconiosis." Na podstawie powyższych dokumentów, D. Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny ustalił, iż opis badania sekcyjnego jak i wynik badania histopatologicznego wskazują u zmarłego Z. F. na zmiany chorobowe w układzie oddechowym pod postacią pylicy płuc. Z kolei ww. jednostki diagnostyczno-orzecznicze wydały orzeczenia o braku podstaw do rozpoznania choroby zawodowej: pylicy płuc - pylicy górników kopalń (poz. 3 pkt 2 wykazu chorób zawodowych wymienionych w załączniku do rozporządzenia) u Z. F.

D. Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny zauważył, że prawodawca w definicji rozpatrywanej jednostki chorobowej nie zawarł zastrzeżenia, iż zmiany charakterystyczne dla pylicy płuc muszą być potwierdzone w badaniu RTG, zatem niedopuszczalne jest formułowanie takich pozaustawowych przesłanek, od których uzależnia się rozpoznanie choroby zawodowej. W związku z powyższym D. Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny we W. dnia 10 września 2012 r. przesłał kserokopię odwołania do jednostek orzeczniczych I i II stopnia celem zajęcia stanowiska w podnoszonych kwestiach medycznych oraz zwrócił się o wydanie opinii uzupełniającej i wyczerpujące wyjaśnienie, dlaczego odmówiono mocy dowodowej wynikom protokołu sekcyjnego i badania histopatologicznego, albowiem koniecznym jest szczegółowe wyjaśnienie, że mimo postawionych rozpoznań przez innych lekarzy, jednostki orzecznicze wydały negatywne rozstrzygnięcia.

W odpowiedzi z dnia 27.09.2012 r. Instytut Medycyny Pracy w Ł. poinformował, iż "podstawową metodą rozpoznania klinicznego pylicy jest badanie radiologiczne. Należy w tym celu wykonać pełnowymiarowe zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej w wymiarze tylno-przednim. Zdjęcie powinno być kompetentnie odczytane i opisane zgodnie z klasyfikacją Międzynarodowego Biura Pracy (ILO Genewa 1980). Dla prawidłowego odczytu niezwykle istotna jest poprawna jakość techniczna zdjęcia. W początkowym okresie zmiany radiologiczne występują pod postacią zacienień drobno ogniskowych, umiejscowionych głównie w częściach górnych i środkowych płuc. Są to najczęściej zmiany typu q lub r, wyjątkowo p (wg międzynarodowej klasyfikacji). Gęstość zacienień wzrasta, w miarę postępu choroby, aż do kategorii 3/3. Zacienienia nieregularne typu s, t, u z uwagi na ich ograniczoną specyficzność nie są w Polsce uważane za wystarczające do rozpoznania klinicznego pylicy, z wyjątkiem pylicy azbestowej. Dalszy postęp zwlóknień prowadzi do rozwoju zmian rozległych, guzowatych, opisywanych w klasyfikacji międzynarodowej kategoriami A, B, C. Okresowe badania radiologiczne klatki piersiowej, podejmowane w celu wykrycia nieprawidłowości, odpowiadających zmianom pyliczym stanowią podstawowe metody skriningu chorób występujących u pracowników narażonych na pył mineralny, metoda ta stosowana jest w skali międzynarodowej. Rozpatrując problem zasadności i możliwości rozpoznania pylicy płuc na podstawie badania histologicznego należy podkreślić, że sytuacje takie nie mogą być uogólnione i powinny dotyczyć tylko wyjątkowych przypadków rozpatrywanych indywidualnie pośmiertnie. Rozpoznanie histopatologiczne musi być oparte na obrazie zmian charakterystycznych dla pylicy (guzka pyliczego) i korespondować z definicją pylicy. Opisywana często w badaniu sekcyjnym obecność złogów pyłu nie może być taktowana jako pylica. Biorąc pod uwagę opisane wyżej trudności diagnostyczno-orzecznicze, dla oceny wiarygodności wyniku badania histologicznego, zalecane jest konsultowanie preparatów histopatologicznych przez specjalistów w dziedzinie patomorfologii w jednostkach orzeczniczych posiadających doświadczenie w diagnostyce chorób będących następstwem zawodowej ekspozycji na pyły mineralne. Taka ocena dokonana w IMP w S. wykluczyła rozpoznanie pylicy. W związku z powyższym podtrzymujemy swoje stanowisko zawarte w orzeczeniu lekarskim o braku podstaw do rozpoznania choroby zawodowej u pana Z. F. z dnia 24.04.2012 r." -

W odpowiedzi z dnia 8 października 2012 r. D. Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy wyjaśnił, iż "orzeczenie lekarskie o braku podstaw do rozpoznania choroby zawodowej wydano na podstawie konsultacji w Instytucie Medycyny Pracy w S. O konsultację zwrócono się z uwagi na wynik badania histopatologicznego sugerujący rozpoznanie pylicy płuc. Do rozpoznania pylic płuc stosuje się Międzynarodową Klasyfikację Radiologiczną Pylic Płuc (ILO) z 1980 r. zgodnie z którą podstawą do rozpoznania pylicy płuc jest wyłącznie pełnowymiarowe zdjęcie klatki piersiowej w projekcji tylno- rzedniej. U pacjenta ostatnie zdjęcie płuc wykonano 23.08.2010 r. w dniu 03.02.2011 r. pacjent zmarł. Na zdjęciu z 23.08.2010 r. nie stwierdzono pylicy górników kopalń węgla. Podstawą do rozpoznania tego typu pylicy jest stwierdzenie zacienień okrągłych typu p lub q lub r, których nie wykazano. Rozpoznane zacienienia nieregularne 2/2 s/s nie są równoznaczne z pylicą górników kopalń węgla i wymagałyby dalszej obserwacji w kolejnych latach. Nie można rozpoznać pylicy płuc tylko na podstawie badania histopatologicznego. Takie stanowisko wyraził również IMP w S. co zawarliśmy w orzeczeniu lekarskim."

Uwzględniając powyższe stanowisko, D. Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny dnia 18 października 2012 r. przesyła jednostce orzeczniczej I stopnia opinię w innej sprawie dotyczącą pylicy płuc wydaną przez Konsultanta Krajowego w dziedzinie medycyny pracy dr n. med. E. W.-K. z dnia 29 grudnia 2006 r. (znak KKMP 74/06) celem zapoznania się i ponownego zajęcia stanowiska do odwołania w podnoszonych kwestiach medycznych. Z przytoczonej powyżej opinii Konsultanta wynika, iż dopuszczalne jest rozpoznanie pylicy płuc nie tylko na podstawie zdjęć RTG.

W odpowiedzi z dnia 30 października 2012 r. D. Wojewódzki Ośrodek-Medycyny Pracy wyjaśnił, iż " w rozpoznawaniu chorób zawodowych tut. DWOMP kieruje się aktualną wiedzą medyczną. Do rozpoznania pylicy płuc stosuje się nadal klasyfikację radiologiczną Międzynarodowego Biura Pracy (ILO 1980 Genewa). Wynika z niej, iż podstawą rozpoznania pylicy płuc jest pełnowymiarowe zdjęcie klatki piersiowej w projekcji i tylno-przedniej. Klasyfikacja nie przewiduje rozpoznania pylicy płuc na podstawie badania histopatologicznego. Z przytoczonej przez DPWIS we W. opinii konsultanta krajowego z 2006 r. dr E. W.-K. również nie wynika, aby można było rozpoznać pylicę płuc na podstawie takiego badania. Wręcz przeciwnie dr W.-K. podkreśla, że sąd dokonał złej interpretacji jej opinii, gdyż jednoznacznie stwierdziła, iż podstawową metodą -rozpoznania klinicznego pylicy płuc jest badanie radiologiczne. Badanie histopatologiczne w swym opisie powinno być zgodne z opisem radiologicznym płuc, winno być ponadto również zweryfikowane przez jednostkę orzeczniczą II stopnia co w przedmiotowej sprawie wykonano. W orzecznictwie zawodowym WOMP winien kierować się wytycznymi IMP - jednostki orzeczniczej II stopnia. Dysponujemy aktualną opinią IMP w Ł. z dnia 18.07.2012 r. w sprawie innego pacjenta z tym samym problem orzeczniczym (orzeczenie [...]) z której wynika, że samo stwierdzenie obecności pyłu węgla w badaniu histopatologicznym, zgodnie z przyjętymi w naszym kraju kryteriami orzeczniczymi nie jest warunkiem wystarczającym do rozpoznania pylicy płuc (...) Mając na uwadze powyższe podtrzymujemy nasze orzeczenie o braku podstaw do rozpoznania choroby zawodowej."

Uwzględniając powyższe stanowisko D. Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny dnia 13 listopada 2012 r. skierował pismo do jednostki orzeczniczej I stopnia o przesłanie kserokopii ww. opinii z Instytutu Medycyny Pracy w Ł., która jako dowód w sprawie została przesłana dnia 23 listopada 2012 r.

W międzyczasie dnia 7 listopada 2012 r. pełnomocnik wnioskodawczyni złożył wniosek o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka lek. med. D. K.-T. patomorfologa - autora protokołu sekcyjnego zmarłego Z. F. z dnia 5 lutego 2011 r. Rozpatrując wniosek D. Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny dnia 26 listopada 2012 r. wezwał świadka do złożenia wyjaśnień na okoliczność ustalenia: na jakiej podstawie, w oparciu o jakie przesłanki, przeprowadzając sekcję, rozpoznano u zmarłego pylicę płuc oraz czy w badaniu pośmiertnym ww. stwierdzono obecność "guzka pyliczego".

W odpowiedzi z dnia 27 lutego 2013 r. lek. med. D. K.-T. patomorfolog, specjalista medycyny sądowej wyjaśniła: "W dniu 05.02.2011 r. przeprowadziłam sekcję zwłok zmarłego Z. F., podczas której makroskopowo stwierdziłam: obecność bardzo licznych drobnych guzków, na przekroju barwy czarnej o wzmożonej konsystencji; a w badaniu histopatologicznym wycinków z płuc rozpoznano - pneumoconisis, czyli pylicę płuc. Zarówno na podstawie zmian makroskopowych jak i mikroskopowych ustalono powyższe rozpoznanie. Opis makroskopowy wskazuje na małego stopnia zaawansowanie pylicy. Zauważyć należy, że zmiany te rzeczywiście nie były potwierdzone badaniami radiologicznymi i tym samym nie były rozpoznawane podczas hospitalizacji pacjenta. W tym rozumieniu pylica nie może być zatem rozpoznana jako choroba zawodowa górników kopalń węgla. Nie znaczy to jednak, że zmian takich w ogóle nie było. Sekcja zwłok jest ostatnim pośmiertnym badaniem pacjenta i ma na celu stwierdzenie przyczyny śmierci (w tym przypadku rozlane odoskrzelowe zapalenie płuc) jak również wszystkich innych, współistniejących zmian patologicznych u zmarłego, nawet pomimo braku klinicznych, a czasem także laboratoryjnych i obrazowych ich wykładników. W związku z powyższym rozpoznanie pylicy nie mogło zostać pominięte w rozpoznaniach i jako takie zostało ujęte. W opisie makroskopowym płuc nie został jednak zaakcentowany i opisany bardzo nasilony i rozległy charakter zmian, a raczej stwierdzona sama ich obecność i dlatego wykonywane badania radiologiczne mogły ich nie uwidocznić. Potwierdza to mały stopień zaawansowania zmian. Reasumując powyższe, rozpoznanie anatomopatologiczne pylicy płuc u Z. F., przy braku zmian w udostępnionych radiogramach płuc nie wyczerpuje znamion choroby zawodowej zgodnie z Międzynarodową Klasyfikacją ILO i tym samym nie jest podstawą do uznania jej jako choroby zawodowej. Jest jednak zmianą patologiczną, którą należało rozpoznać i odnotować w protokole sekcyjnym."

D. Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny we W. po przeanalizowaniu całości zgromadzonej dokumentacji ustalił i zważył co następuje:

Do stwierdzenia choroby zawodowej przez właściwego państwowego inspektora sanitarnego muszą być spełnione łącznie, jak to wynika w art. 2351 i art. 2352 Kodeksu pracy oraz § 5 ust. 2 i ust. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30.06.2009 r. w sprawie chorób zawodowych, trzy warunki: 1. choroba musi być rozpoznana przez upoważnioną do tego placówkę służby zdrowia i znajdować się w wykazie chorób zawodowych, 2. choroba ta musi być wywołana czynnikami szkodliwymi znajdującymi się w środowisku pracy albo sposobem wykonywania pracy, 3. wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych musi nastąpić w okresie ustalonym w załączniku do rozporządzenia.

W przypadku Z. F. wymienione przesłanki nie zostały spełnione. Niezależne placówki diagnostyczno-orzecznicze uprawnione do orzekania w sprawach chorób zawodowych: D. Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy we W. - Oddział w W. oraz Instytut Medycyny Pracy w Ł. nie rozpoznały choroby zawodowej - pylicy płuc: pylicy górników kopalń węgla (poz. 3 pkt 2 wykazu chorób zawodowych wymienionych w załączniku do rozporządzenia) u Z. F.

D. Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny zobowiązany stanowiskiem Sądu wyrażonym w innej sprawie (sygn. akt III SA/Wr 690/06) stwierdził, iż: "(...) bez opinii uprawnionych placówek służby zdrowia, bądź sprzecznie z nimi, organ administracji nie może we własnym zakresie dokonywać rozpoznania choroby zawodowej (...)." Pogląd taki jest utrwalony w orzecznictwie sądów administracyjnych, podziela go także - co do zasady - Naczelny Sąd Administracyjny, który w innej sprawie (sygn. akt II OSK 195/08) zauważył: "Jeśli bowiem orzeczenia lekarskie stwierdzały brak podstaw do rozpoznania choroby, zawodowej, to organy administracji związane były takimi ustaleniami i nie mogły wydać, w oparciu o uznanie administracyjne, decyzji oczekiwanej przez zainteresowanego."

W przedmiotowej sprawie ustalono, iż w latach pracy w Kopalni Węgla Kamiennego "[...]" w W. Z. F. był narażony na pył węglowo-kamienny zawierający wolną krystaliczną krzemionkę przez około 14 lat, w latach 1963-1978. Na ostatnim zdjęciu rtg z dnia 23 sierpnia 2010 r. nie stwierdzono pylicy górników kopalń węgla. Podstawą tego typu pylicy jest stwierdzenie zacienień okrągłych typu p lub q lub r, których nie wskazano u zmarłego pana Z. F. Rozpoznane u niego zacienieni nieregularne 2/2 s/s nie są równoznaczne z pylicą górników kopalń węgla i wymagałyby dalszej obserwacji.

Nadto wskazani, iż nie każdy biegły jest uprawniony do wypowiadania się w kwestii dotyczącej wiązania objawów chorobowych z ich zawodowym pochodzeniem. W myśl § 5 ust. 1 rozporządzenia wydający orzeczenie lekarskie w sprawie chorób zawodowych winien spełnić wymagania kwalifikacyjne określone w odrębnych przepisach tj. rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 18 czerwca 2010 r. (Dz. U. nr 110, poz. 736) a wcześniej rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 15 września 1997 r. (Dz. U. nr 124, poz. 795 ze zm.) w sprawie specjalizacji lekarskich niezbędnych do wykonywania orzecznictwa w zakresie chorób zawodowych, oraz winien być zatrudniony w jednostce orzeczniczej. Lekarz orzecznik tylko w nielicznych przypadkach, opisanych w wymienionych przepisach, jest zobligowany prawem do zasięgania opinii lekarza innej specjalizacji. Poza tym należy wskazać, iż po wniesieniu odwołania z dnia 7 sierpnia 2012 r. dokumentacja sprawy choroby zawodowej u zmarłego Z. F. była wysyłana i analizowana w jednostkach orzeczniczych I i II stopnia w związku z rozbieżnościami w wydanych opiniach medycznych. Instytut Medycyny Pracy w Ł. wyjaśnił, iż rozpatrując problem zasadności i możliwości rozpoznania pylicy płuc na podstawie badania histologicznego podkreślił, że sytuacje takie nie mogą być uogólnione i powinny dotyczyć tylko wyjątkowych przypadków rozpatrywanych indywidualnie pośmiertnie. Rozpoznanie histopatologiczne musi być oparte na obrazie zmian charakterystycznych dla pylicy (guzka pyliczego) i korespondować z definicją pylicy. Opisywana często w badaniu sekcyjnym obecność złogów pyłu nie może być taktowana jako pylica. Biorąc pod uwagę opisane wyżej trudności diagnostyczno-orzecznicze, dla oceny wiarygodności wyniku badania histologicznego, zalecane jest konsultowanie preparatów histopatologicznych przez specjalistów w dziedzinie patomorfologii w jednostkach orzeczniczych posiadających doświadczenie w diagnostyce chorób będących następstwem zawodowej ekspozycji na pyły mineralne. Taka ocena została dokonana w omawianym przypadku w Instytucie Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w S. i wykluczyła rozpoznanie pylicy płuc jako choroby zawodowej. Dodatkowo lekarz wykonujący sekcję wyjaśniła (pismo z dnia 27 lutego 2013 r.), iż zmiana patologiczna (pylica płuc), którą należało rozpoznać i odnotować w protokole sekcyjnym nie może być rozpoznana jako choroba zawodowa górników kopalń węgla, ponieważ nie wyczerpuje znamion choroby zawodowej zgodnie z Międzynarodową Klasyfikacją ILO.

Odnosząc się do uzasadnienia odwołania organ II instancji ustalił, iż przeprowadzona bezpośrednio po śmierci sekcja zwłok w dniu 5 lutego 2011 r. wykazała u zmarłego Z. F. pylicę płuc, jednakże (zgodnie z opinią z dnia 27 lutego 2013 r. autora protokołu sekcyjnego) jako zmianę patologiczną o małym stopniu zaawansowania, co przy braku zmian w obrazie radiologicznym nie daje podstaw do rozpoznania choroby zawodowej - pylicy płuc: pylicy górników kopalń węgla. Co jednoznacznie koresponduje z ustaleniami jednostek orzeczniczych I i II stopnia.

W tym stanie rzeczy w ocenie D. Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego stanowiska obu jednostek diagnostyczno-orzeczniczych jak i opinia patomorfologa, który sporządził protokół sekcyjny z dnia 5 lutego 2011 r. są spójne i prowadzą do wniosku, iż nie rozpoznano u zmarłego Z. F. choroby zawodowej pylicy płuc: pylicy górników kopalń węgla (poz. 3 pkt 2).

Zauważyć trzeba, iż nie każde schorzenie, nawet gdy pozostaje w związku ze szkodliwymi warunkami pracy, może być zakwalifikowane jako choroba zawodowa, tak jak nie zawsze szkodliwe warunki pracy prowadzą do tego wyniku. Przedmiotem badania organu w sprawach z zakresu chorób zawodowych jest więc charakter schorzenia w kontekście jednostki chorobowej wymienionej w wykazie chorób zawodowych, warunki pracy w świetle narażenia na powstanie tej choroby oraz związek przyczynowy między chorobą zawodową, a tymi warunkami.

Reasumując, D. Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny we W. zgodnie z art. 80 k.p.a. dokonał oceny materiału dowodowego z punktu widzenia wszystkich przesłanek dotyczących choroby zawodowej, w tym także orzeczeń lekarskich, które są opiniami w rozumieniu art. 84 k.p.a. podlegającymi weryfikacji, tak jak każdy inny dowód w sprawie. Organ II instancji stwierdził, że orzeczenia lekarskie wydane w przedmiotowym postępowaniu zostały poprzedzone analizą zgromadzonej dokumentacji, są obiektywne, przekonujące oraz wyczerpująco umotywowane i wyjaśniają wszelkie wątpliwości.

Skarżąca nie zgodziła się z decyzją Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego i złożyła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu.

Zarzuciła zaskarżonej decyzji: 1) naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie § 13 i § 18 pkt 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 21 sierpnia 2006 r. (Dz. U. nr 180, poz. 1325) w sprawie szczegółowych warunków bezpiecznej pracy z urządzeniami radiologicznymi, przez niewykazanie, że ocena wyników badań rentgenowskich, wykonanych u Z. F. była przeprowadzona w sposób prawidłowy i w pełni zgodny z treścią tego aktu normatywnego, 2) naruszenie przepisów procedury, które miało wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 10 § 1 k.p.a. w związku z art. 89 k.p.a., polegające na zaniechaniu przeprowadzenia rozprawy, mimo iż w przedmiotowej sprawie, z uwagi na zawiły stan faktyczny oraz występujące rozbieżności w zakresie rozpoznania choroby zawodowej - pylicy płuc, koniecznym było przeprowadzenie rozprawy, bowiem ta forma postępowania wyjaśniającego umożliwiłaby w sposób pełny realizację zasady czynnego udziału strony w postępowaniu oraz przede wszystkim stworzyłaby możliwość wyczerpującego wyjaśnienia wszystkich pojawiających się wątpliwości i rozbieżności, 3) naruszenie przepisów procedury, mające wpływ na treść rozstrzygnięcia, a mianowicie art. 6 k.p.a. w zw. z art. 8 k.p.a. w zw. z art. 11 k.p.a. w zw. z art. 107 § 3 k.p.a., przez błędne uzasadnienie zaskarżonej decyzji, bowiem w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji Organ stwierdza min., że: "zmiany charakterystyczne dla pylicy płuc muszą być potwierdzone w badaniu RTG", mimo iż choroba zawodowa może być ustalana także innymi środkami, a nie tylko badaniem RTG, co stanowi oczywisty błąd merytoryczny, 4) naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 7 k.p.a. w zw. z art. 75 k.p.a. w zw. z art. 77 k.p.a. w zw. z art. 80 k.p.a., polegające na odmowie uwzględnienia rozpoznania sekcyjnego zmarłego Z. F., mimo iż dowód ten ma charakter bezpośredni w odróżnieniu od zdjęcia RTG klatki piersiowej, które to zdjęcie ma charakter pośredni. W oparciu o powyższe wniosła o uchylenie zaskarżonych decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez organ I instancji.

W uzasadnieniu skargi skarżąca zarzuciła organowi odwoławczemu naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie § 18 pkt 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 21 sierpnia 2006 r. (Dz. U. nr 180, poz. 1325) przez zaniechanie wskazania czy zostały spełnione warunki wskazane w w/w przepisie, a mianowicie czy w wydzielonym w celu opisu i oceny badań rentgenowskich pomieszczeniu znajdowało się i było wykorzystane w momencie oceny zdjęcia RTG w przedmiotowej sprawie wyposażenie umożliwiające zaciemnienie okna, odpowiednie rozmieszczenie negatoskopów (tak aby nie znajdowały się one w pobliżu źródeł światła), oraz czy negatoskopy były rozmieszczone w sposób zapobiegający ich wzajemnemu oddziaływaniu jako źródeł światła. Brak choćby oświadczenia lekarza przeprowadzającego badanie RTG, że ocena wyników tego badania została dokonana w sposób zgodny z przepisami prawa, rodzi po stronie skarżącej szereg wątpliwości odnośnie nieprawidłowości odczytu przeprowadzonego badania.

Ponadto, w świetle braku ujawnionych oświadczeń podmiotów przeprowadzających badanie RTG, wykluczyć nie można, iż podczas przeprowadzania tego badania w gabinecie rentgenowskim nie znajdowały się sprzęty lub urządzenia niezwiązane z działaniem aparatów rentgenowskich. Ta okoliczność dowodzi faktu, iż zarzut obrazy § 13 w/w rozporządzenia wydaje się być w pełni zasadny, bowiem bezkrytyczne podejście do sposobu przeprowadzonych badań może wywołać skutki krzywdzące dla strony.

Nadto zarzucono zarzut obrazy przepisów prawa procesowego, które miało wpływ na treść rozstrzygnięcia, a konkretnie art. 10 § 1 k.p.a. w zw. z art. 89 k.p.a., polegające na zaniechaniu przeprowadzenia rozprawy. Rozprawa jest tą formą postępowania wyjaśniającego, która umożliwia w sposób pełny realizację zasady kontradyktoryjności, bezpośredniości, szybkości koncentracji dowodów, a przede wszystkim zapewnia w sposób absolutny i pełny czynny udział strony w postępowaniu. W przedmiotowej sprawie zachodziła konieczność przeprowadzenia rozprawy, brak w tym zakresie uniemożliwił jednostce wzięcie czynnego udziału w tym postępowaniu, bowiem w związku ze sprzecznościami jakie się pojawiły zachodziła konieczność skonfrontowania i wyjaśnieniu wszystkich rozbieżności w przedmiotowej sprawie.

Wskazano na naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 6 k.p.a. w zw. Z art. 8 k.p.a. w zw. z art. 11 k.p.a. w zw. z art. 107 § 3 k.p.a. polegające na błędnym uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. W treści uzasadnienia decyzji organ podkreślił, że : " zmiany charakterystyczne dla pylicy płuc muszą być potwierdzone w badaniu RTG(...)". Takie stwierdzenie obarczone jest rażącym merytorycznym błędem, bowiem stworzona przez Międzynarodowe Biuro Pracy klasyfikacja ma charakter zaleceń, a nie prawnie wiążących reguł, nie tworzy ona prawnej definicji choroby pylicy, co potwierdza orzecznictwo sądowoadministracyjne. Zatem takie stwierdzenia wprowadzają jednostkę w błąd, czym naruszają m.in. zasadę praworządności, pogłębiania zaufania obywateli do władzy publicznej, przekonywania. Nadto takie stwierdzenia dowodzą faktu, że całe postępowanie administracyjne przeprowadzone w przedmiotowej sprawie było dotknięte rażącą wadą, bowiem założenie to legło u podstaw wszystkich czynionych w sprawie ustaleń faktycznych, dokonanych przez organy obu instancji w związku z czym wydana decyzja nie może być uznana za prawidłową z punktu widzenia legalności.

Podniesiono następnie zarzut obrazy prawa procesowego, który miał wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 7 k.p.a. w zw. z art. 75 k.p.a. w zw. z art. 77 k.p.a. w zw. z art. 80 k.p.a. polegający na odmowie uwzględnienia rozpoznania sekcyjnego, a przyznanie prymu dowodom pośrednim w postaci zdjęcia RTG. U zmarłego Z. F. podczas przeprowadzonej w dniu 5 lutego 2011 r. sekcji rozpoznano pylicę płuc. Takie rozpoznanie powoduje pewność występowania u zmarłego tej choroby zawodowej - pylicy płuc. Organ, pomimo istnienia tego bezpośredniego dowodu uznał, że nie można rozpoznać choroby zawodowej - pylicy płuc na podstawie badania histopatologicznego. Takie działania podjęte przez organy naruszają zasadę prawdy obiektywnej oraz otwartego sytemu dowodowego. Ponadto wybiórcze uwzględnianie przy podejmowanym rozstrzygnięciu tych faktów i dowodów, które przemawiają na niekorzyść strony, z jednoczesną odmową uwzględnienia dowodów dla strony korzystnych nosi cechy dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów, oraz godzi w gwarancję wszechstronnego zebrania i rozpatrzenia materiału dowodowego.

Skarżąca podniosła, że ze skierowania do szpitala z dnia 20 sierpnia 2010 r. wynika, że lekarz pulmonolog rozpoznał pylicę płuc, które to zaświadczenie nie było przedmiotem oceny organów obu instancji, a skierowanie to zostało wydane na podstawie zdjęcia RTG wykonanego przed 20 sierpnia 2010 r.

W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie, uzasadniając jak w decyzji ostatecznej. Zarzuty skargi uznano za niezasadne.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia naruszenie przepisów prawa materialnego, wskazano, że organ nie kontroluje warunków, w jakich wykonywane są badania. W kompetencjach Państwowej Inspekcji Sanitarnej leży m.in. nadzór nad bezpieczeństwem pracy z urządzeniami radiologicznymi, z tym że w ramach przedmiotowego postępowania nie przeprowadza się oceny i kontroli warunków w jakich wykorzystywane były badania w toku postępowania orzeczniczego, gdyż wykracza to poza zakres niniejszego postępowania. Placówki publicznej służby zdrowia w tym placówki orzecznicze w zakresie chorób zawodowych działają w świetle obowiązującego prawa oraz podlegają odpowiedniemu nadzorowi merytorycznemu. Wskazać należy, iż placówki te są działającymi niezależnie od Państwowej Inspekcji Sanitarnej podmiotami leczniczymi orzekającymi o braku, bądź o rozpoznaniu choroby zawodowej. Natomiast dla organu orzeczenia te zgodnie z art. 84 k.p.a mają charakter opinii biegłego i z tych też przyczyn organ nie odmawia mocy dowodowej treści przedstawionych opinii oraz wyników badań. Brak jest zatem do twierdzenia, że wykonana diagnostyka była niezgodna ze sztuką i wiedzą medyczną oraz wbrew obowiązującym w tym zakresie regulacjom prawnym. Podnieść należy, iż kwestionowane badania zostały wykonane w upoważnionych podmiotach leczniczych, które posiadają stosowne pozwolenia do prowadzenia takiej działalności. Istotnym jest także, że to upoważnieni lekarze decydują zgodnie z wiedzą medyczną o rodzaju i zakresie prowadzonych badań diagnostycznych. Skarżąca wskazując na wadliwość procesu orzeczniczego nie przedstawia w tej materii żadnych dowodów ani przekonujących argumentów mogących potwierdzać prawdziwość zarzutu, dlatego zarzut ten nie zasługuje na uwzględnienie.

Odnośnie zarzutu naruszenia przepisów procedury, tj. art. 6 k.p.a. w zw. z art. 8 k.p.a. w zw. z art. 11 k.p.a. w zw. z art. 107 § 3 k.p.a., przez błędne uzasadnienie zaskarżonej decyzji, wskazano, że w zakresie zasad dotyczących rozpoznawania pylicy płuc w aspekcie choroby zawodowej została opracowana opinia Konsultanta Krajowego w dziedzinie medycy pracy dr n. med. E. W.- K. po konsultacji z prof. dr hab. K. M. - autorytetem w dziedzinie patologii zawodowej (autorem podręcznika "Choroby zawodowe" będącego podstawowym kompendium wiedzy o etiologii schorzeń zawodowych), które potwierdza także opinia Instytutu Medycyn}] Pracy w Ł. z dnia 27 września 2012 r. wydana w przedmiotowej sprawie, z treści których wynika, że: "Podstawową metodą rozpoznania klinicznego pylicy jest badanie radiologiczne. Należy w tym celu wykonać pełnowymiarowe zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej w wymiarze tyłno-przednim. Zdjęcie powinno być kompetentnie odczytane i opisane zgodnie z klasyfikacją Międzynarodowego Biura Pracy (ILO Genewa 1980). Dla prawidłowego odczytu niezwykle istotna jest poprawna jakość techniczna zdjęcia. W początkowym okresie zmiany radiologiczne występują pod postacią zacienień drobno ogniskowych, umiejscowionych głównie w częściach górnych i środkowych płuc. Są to najczęściej zmiany typu q lub r, wyjątkowo p (wg międzynarodowej klasyfikacji). Gęstość zacienień wzrasta, w miarę postępu choroby, aż do kategorii 3/3. Zacienienia nieregularne typu s, t, u z uwagi na ich ograniczoną specyficzność nie są w Polsce uważane za wystarczające do rozpoznania klinicznego pylicy, z wyjątkiem pylicy azbestowej. Dalszy postęp zwłóknień prowadzi do rozwoju zmian rozległych, guzowatych, opisywanych w klasyfikacji międzynarodowej kategoriami A, B, C. Okresowe badania radiologiczne klatki piersiowej, podejmowane w celu wykrycia nieprawidłowości, odpowiadających zmianom pyliczym stanowią podstawowe metody skriningu (badania przesiewowe) chorób występujących u pracowników narażonych na pył mineralny, metoda ta stosowana jest w skali międzynarodowej. Rozpatrując problem zasadności i możliwości rozpoznania pylicy płuc na podstawie badania histologicznego należy podkreślić, że sytuacje takie nie mogą być uogólnione i powinny dotyczyć tylko wyjątkowych przypadków rozpatrywanych indywidualnie pośmiertnie. Rozpoznanie histopatologiczne (wycinków pobranych podczas sekcji zwłok) musi być oparte na obrazie zmian charakterystycznych dla pylicy (guzka pyliczego) i korespondować z definicją pylicy. Opisywana często w badaniu sekcyjnym obecność złogów pyłu nie może być taktowana jako pylica. Biorąc pod uwagę opisane wyżej trudności diagnostyczno-orzecznicze, dla oceny wiarygodności wyniku badania histologicznego, zalecane jest konsultowanie preparatów histopatologicznych przez specjalistów w dziedzinie patomorfologii w jednostkach orzeczniczych posiadających doświadczenie w diagnostyce chorób będących następstwem zawodowej ekspozycji na pyły mineralne. Taka ocena dokonana w IMP w S. wykluczyła rozpoznanie pylicy. Nadto wskazano, że pylicami określa się choroby płuc, w których zgodnie z obowiązującą definicją dochodzi do nagromadzenia pyłu w płucach i reakcji tkanki płucnej na jego obecność. Jest to definicja ustalona przez Grupę Roboczą powołaną przez Międzynarodowe Biuro Pracy - obowiązująca również w Polsce i kwestionowanie jej, jak również opinii lekarskich zgodnych z aktualną wiedzą medyczną przez stronę skarżącą jest całkowicie bezzasadne. Klasyfikacja radiogramów została opracowana na podstawie analizy doświadczeń wielu krajów z udziałem licznych ekspertów. Faktem jest, iż nie jest to regulacja prawna, niemniej jednak wytyczne te są dla lekarzy orzeczników wiążące, gdyż obserwacje wielu ekspertów z różnych części świata na przestrzeni lat pozwoliły na wyciągnięcie stosownych wniosków, na podstawie których opracowano ww. klasyfikację. Wobec tego stwierdzenie zastosowane w uzasadnieniu decyzji zmiany charakterystyczne dla pylicy płuc muszą być potwierdzone w badaniu RTG jest użyte poprawnie i nie jest błędem merytorycznym.

Odnośnie naruszenia przepisów art. 10 § 1 k.p.a. w zw. z art. 89 k.p.a. "polegające na zaniechaniu przeprowadzenia rozprawy, organ odwoławczy podkreślił, że w niniejszej sprawie nie zaistniały powyższe przesłanki, bowiem w zgromadzonym materiale dowodowym znajdują się oświadczenia wszystkich stron postępowania, które są ze sobą zgodne i potwierdzają ustalenia organów administracyjnych obu instancji, w związku z tym dowody nie wymagają dodatkowych wyjaśnień. Dodatkowo wskazano iż zgodnie z art. 89 § 1 k.p.a. przeprowadzenie rozprawy administracyjnej ma na celu przyśpieszenie i uproszczenie postępowania, co byłoby bezcelowe w kontekście już ustalonego stanu faktycznego spójnego z materiałem dowodowym. Podkreślono, że strona skarżąca w ciągu trwania całego postępowania nie zwróciła się z wnioskiem w tej sprawie, a w ocenie organu nie było takiej potrzeby. Zaznaczono, iż ewentualna kwestia sporna dotyczy rozpoznania klinicznego schorzenia, zagadnienie to wymaga zatem wiedzy specjalistycznej i nie może być rozpatrywane na rozprawie przed organem administracyjnym. Organ prowadzący postępowanie, zgodnie z obowiązującymi przepisami obowiązany jest uzyskać w tym zakresie opinię upoważnionej przez ustawodawcę jednostki służby zdrowia, tj. jednostki orzeczniczej I i II stopnia, sporządzoną przez właściwego lekarza do orzekania w sprawie chorób zawodowych i spełniającego wymagania kwalifikacyjne określone w art. 9 ust. 3 ustawy z dnia 27 czerwca 2009 r. o służbie medycyny pracy. Opinia ta w myśl k.p.a. jest opinią biegłego, a te nie są wydawane w trybie rozprawy administracyjnej.

Odnośnie zarzutu naruszenia przepisów postępowania, które miało wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 7 k.p.a. w zw. z art. 75 k.p.a. w zw. z art. 77 k.p.a. wyjaśniono, że zarzut ten nie znajduje potwierdzenia w zgromadzonym materiale dowodowym. Faktem jest, że pełnomocnik strony nie wspomniał, iż dnia 7 listopada 2012 r. złożył wniosek o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka lek. med. D. K.-T. patomorfologa - autora protokołu sekcyjnego zmarłego Z. F. z dnia 5 lutego 2011 r. Rozpatrując ww. wniosek D. Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny dnia 26 listopada 2012 r. wezwał ww. świadka do złożenia wyjaśnień na okoliczność ustalenia: na jakiej podstawie, w oparciu o jakie przesłanki, przeprowadzając sekcję, rozpoznano u zmarłego pylicę płuc oraz czy w badaniu pośmiertnym ww. stwierdzono obecność "guzka pyliczego". Organ zasięgający opinii patomorfologa kierował się przedstawioną powyżej opinią Konsultanta Krajowego w dziedzinie medycyny pracy, w której stwierdzono, iż rozpoznanie sekcyjne choroby zawodowej pod postacią pylicy płuc jest możliwe przy określonych okolicznościach faktycznych. W odpowiedzi z dnia 27 lutego 2013 r. lek. med. D. K.-T. patomorfolog, specjalista medycyny sądowej wyjaśniła: "W dniu 05. 02. 2011 r. przeprowadziłam sekcję zwłok zmarłego Z. F., podczas której makroskopowo stwierdziłam: obecność bardzo licznych drobnych guzków, na przekroju barwy czarnej o wzmożonej konsystencji, a w badaniu histopatologicznym wycinków z płuc rozpoznano - pneumoconisis, czyli pylicę płuc. Zarówno na podstawie zmian makroskopowych jak i mikroskopowych ustalono powyższe rozpoznanie. Opis makroskopowy wskazuje na małego stopnia zaawansowanie pylicy. Zauważyć należy, że zmiany te rzeczywiście nie były potwierdzone badaniami radiologicznymi i tym samym nie były rozpoznawane podczas hospitalizacji pacjenta. W tym rozumieniu pylica nie może być zatem rozpoznana jako choroba zawodowa górników kopalń węgla. Nie znaczy to jednak, że zmian takich w ogóle nie było. Sekcja zwłok jest ostatnim pośmiertnym badaniem pacjenta i ma na celu stwierdzenie przyczyny śmierci (w tym przypadku rozlane odoskrzelowe zapalenie płuc) jak również wszystkich innych, współistniejących zmian patologicznych u zmarłego, nawet pomimo braku klinicznych, a czasem także laboratoryjnych i obrazowych ich wykładników. W związku z powyższym rozpoznanie pylicy nie mogło zostać pominięte w rozpoznaniach i jako takie zostało ujęte. W opisie makroskopowym płuc nie został jednak zaakcentowany i opisany bardzo nasilony i rozległy charakter zmian, a raczej stwierdzona sama ich obecność i dlatego wykonywane badania radiologiczne mogły ich nie uwidocznić. Potwierdza to mały stopień zaawansowania zmian. Reasumując powyższe, rozpoznanie anatomopatologiczne pylicy płuc u Z. F., przy braku zmian w udostępnionych radiogramach płuc nie wyczerpuje znamion choroby zawodowej zgodnie z Międzynarodową Klasyfikacją ILO i tym samym nie jest podstawą do uznania jej jako choroby zawodowej. Jest jednak zmianą patologiczną, którą należało rozpoznać i odnotować w protokole sekcyjnym."

Odnośnie twierdzeń skarżącej, iż rozpoznanie pylicy płuc figurujące na skierowaniu do szpitala z dnia 20 sierpnia 2010 r. nie było znane organom obu instancji a "skierowanie to zostało wydane na podstawie zdjęcia RTG wykonanego przed 20.08.2010 r.", organ odwoławczy wskazał, przeprowadzona bezpośrednio po śmierci sekcja zwłok w dniu 5 lutego 2011 r. wykazała u zmarłego Z. F. pylicę płuc, jednakże (zgodnie z opinią z dnia 27 lutego 2013 r. autora protokołu sekcyjnego) jako zmianę patologiczną o małym stopniu zaawansowania, co przy braku zmian w obrazie radiologicznym nie daje podstaw do rozpoznania choroby zawodowej - pylicy płuc: pylicy górników kopalń węgla. Fakty te jednoznacznie korespondują z ustaleniami jednostek orzeczniczych I i II stopnia. W tym stanie rzeczy stanowiska obu jednostek diagnostyczno- orzeczniczych jak i opinia patomorfologa, są spójne i prowadzą do wniosku, iż nie rozpoznano u zmarłego Z. F. choroby zawodowej pylicy płuc: pylicy górników kopalń węgla (poz. 3 pkt 2). W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji organ wziął pod uwagę wszystkie dowody zgromadzone w przedmiotowej sprawie, jak i uwzględnił rozpoznanie sekcyjne zmarłego Z. F..

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Wrocławiu zważył, co następuje:

Na wstępie należy podnieść, że po myśli art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia

2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.), dalej: p.p.s.a., sądy administracyjne w zakresie swojej właściwości sprawują kontrolę działalności administracji publicznej stosując środki określone w ustawie. Zgodnie zaś z treścią art. 134 § 1 p.p.s.a., sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy, nie będąc jednak związanym zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Z brzmienia art. 145 § 1 p.p.s.a. wynika natomiast, że w przypadku, gdy sąd stwierdzi naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy lub naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego, bądź wreszcie inne naruszenie przepisów postępowania, jeśli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy, wówczas w zależności od rodzaju naruszenia uchyla decyzję lub postanowienie w całości lub w części, albo stwierdza ich nieważność bądź niezgodność z prawem. Zaskarżona decyzja może zatem ulec uchyleniu wtedy, gdy organom administracji publicznej można postawić zarzut naruszenia prawa, czy to materialnego, czy też procesowego, jeżeli miało ono, bądź mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Rozpoznając skargę w świetle powołanych wyżej kryteriów Sąd doszedł do przekonania, iż skarga zasługuje na uwzględnienie, bowiem zaskarżona decyzja zapadła z naruszeniem przepisów postępowania administracyjnego, które to uchybienie mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Zgodnie z art. 235¹ Kodeksu pracy, za chorobę zawodową uważa się chorobę, wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych "narażeniem zawodowym". Według art. 235² Kodeksu pracy rozpoznanie choroby zawodowej u pracownika lub byłego pracownika może nastąpić w okresie jego zatrudnienia w narażeniu zawodowym albo po zakończeniu pracy w takim narażeniu, pod warunkiem wystąpienia udokumentowanych objawów chorobowych w okresie ustalonym w wykazie chorób zawodowych. Innymi słowy choroba zawodowa jest pojęciem prawnym oznaczającym zachorowanie, które pozostaje w związku przyczynowym z pracą, zwłaszcza z jej rodzajem i charakterem oraz sposobem wykonywania.

Na mocy delegacji ustawowej zawartej w art. 237 § 1 Kodeksu pracy Rada Ministrów wydała rozporządzenie z dnia 30 czerwca 2009 r. Rozporządzenie to określa m.in. wykaz chorób zawodowych oraz okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby zawodowej pomimo wcześniejszego zakończenia pracy w narażeniu zawodowym. Zgodnie z § 8 ust. 1 rozporządzenia decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej albo decyzję o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej wydaje się na podstawie materiału dowodowego, a w szczególności danych zawartych w orzeczeniu lekarskim wyspecjalizowanych jednostek powołanych do rozpoznawania chorób zawodowych, wymienionych w § 5 tego rozporządzenia, oraz formularzu oceny narażenia zawodowego pracownika lub byłego pracownika.

Nie ulega wątpliwości, że ustalenia stanu faktycznego w powyższym zakresie poczynione muszą być zgodnie z przepisami prawa procesowego. Po myśli art. 7 K.p.a., wyrażającego m.in. zasadę prawdy obiektywnej, organ orzekający winien podjąć wszelkie kroki niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy. W tym celu, stosownie do wymogów określonych przepisem art.77 § 1 K.p.a., organ obowiązany jest w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowody. Ocena tak zebranego materiału powinna być dokonana w granicach prawem przewidzianej swobody. Art. 80 k.p.a., wyrażający zasadę swobodnej oceny dowodów, obliguje przy tym organ administracyjny do przedstawienia poddającej się kontroli oceny dowodów ze wskazaniem (w uzasadnieniu rozstrzygnięcia - art. 107 § 1 i § 3 K.p.a.), jakie fakty uznał za udowodnione, dowodów, na jakich się oparł w tym zakresie, przyczyn, dla których dowodom tym dał wiarę.

Jak wynika z akt administracyjnych i z oceny narażenia zawodowego Z. F. pracował w latach 1963-1978 w warunkach narażenia na działanie pyłu kamienno-węglowego stwarzającego ryzyko powstania choroby zawodowej - pylicy górników kopalń węgla, wymienionej w pozycji 3 pkt 2 wykazu chorób zawodowych stanowiącego załącznik do rozporządzenia. W tym zakresie Sąd podziela ustalenia organów, a nadto okoliczność ta nie jest sporna.

Należy wskazać, że w omawianej sprawie zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej u zmarłego Z. F. dokonała jego żona (skarżąca).

Stosownie do tego dokumentację zmarłego Z. F. oceniały dwie jednostki orzecznicze (I i II stopnia), to jest D. Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy we W. – Oddział w W. oraz w Instytut Medycyny Pracy w Ł. Lekarze orzecznicy obu placówek diagnostycznych zgodnie wykluczyli istnienie pylicy płuc.

W tym miejscu należy zwrócić uwagę, że orzeczenia lekarskie placówek właściwych do rozpoznawania chorób zawodowych mają charakter opinii biegłego, która powinna być wszechstronnie uzasadniona i wyjaśniać wszelkie wątpliwości w sposób przekonujący i dostępny dla stron, jak też organu prowadzącego postępowanie oraz sądu administracyjnego (patrz: wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego: z dnia 15 marca 1994 r., sygn. akt SA/Wr 147/94, publ.: Prokuratura i Prawo 1995/2/53 oraz z dnia 5 listopada 1998 r., sygn. akt I SA 1200/98, publ. Lex nr 45833).

W konsekwencji, jakkolwiek z treści powołanego wyżej § 8 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. wynika, że organ sanitarny jest związany wnioskami płynącymi z opinii jednostek orzeczniczych, to jednak nie budzi wątpliwości, że nie powinien ich przyjmować bezkrytycznie. Skoro, bowiem omawiane orzeczenia są opiniami w rozumieniu art. 84 K.p.a., to podlegają weryfikacji tak, jak każdy inny dowód w sprawie, zatem zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 77 § 1 K.p.a., powinny być ocenione w odniesieniu do całego zebranego w sprawie materiału dowodowego. Zasadne jest zatem stwierdzenie, że opinia powinna, aby organ administracji mógł się na niej skutecznie oprzeć, zawierać przekonywujące uzasadnienie. Opinia lakoniczna winna być uzupełniona, należycie działający organ administracji powinien też rozważyć konieczność zasięgnięcia, w spornej czy niejednoznacznej sytuacji, opinii innej placówki służby zdrowia z zakreśleniem szczegółowych okoliczności, wobec których opiniujący powinni się ustosunkować.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie organy administracyjne obu instancji uchybiły przedstawionym wyżej wymogom proceduralnym.

Uzasadniając zaskarżone rozstrzygnięcie D. Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny we W. powołał się na orzeczenia placówek diagnostycznych obydwu szczebli, w treści których wskazano, że rozpoznanie pylicy płuc jest wykluczone z uwagi na brak wystąpienia w obrazie radiologicznym zmian odpowiadającym efektom oddziaływania pyłów (zacienienia nieregularne o symbolu 2/2 s/s).

Zdaniem Sądu argumentacja taka nie może w niniejszej sprawie zostać uznana za wystarczającą do odmowy stwierdzenia choroby zawodowej, określonej w pozycji nr 3 załącznika do rozporządzenia.

Trzeba bowiem zaakcentować, że na etapie orzekania przez placówkę diagnostyczną I stopnia, tj. D. Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy we W. – Oddział w W., wykluczającym chorobę zawodową pojawiły się istniejące w sprawie rozbieżności między wynikiem badania radiologicznego a badaniem histopatologicznym i opisem badania sekcyjnego, które wykazały u zmarłego zmiany chorobowe w układzie oddechowym pod postacią pylicy płuc.

W związku z istniejącymi rozbieżnościami, istotnie w dniu 8 września 2011 r. wysłano dokumentację medyczną Z. F. wraz z posiadanymi RTG klatki piersiowej oraz preparatami histopatologicznymi, w trybie konsultacyjnym do Instytutu Medycyny Pracy w S. Jednak w aktach administracyjnych niniejszej sprawy brak jakiejkolwiek opinii wyrażonej przez wskazany Instytut, choć w piśmie z dnia 19 grudnia 2011 r. prośbę o wskazaną opinię ponowiono.

Tymczasem obie jednostki diagnostyczne powołały się na wspomnianą konsultację wskazując, że wynik badania histopatologicznego nie ma wpływu na rozpoznanie przy braku cech radiologicznych w postaci zagęszczeń drobnoguzkowych.

Istniejące rozbieżności zostały dostrzeżone w postępowaniu odwoławczym. Zasadnie zatem DWIS zwrócił się do obu jednostek orzeczniczych o wyczerpujące wyjaśnienie, że mimo postawionych rozpoznań innych lekarzy, jednostki wydały negatywne rozstrzygnięcia. Jednakże w odpowiedzi jednostki te podtrzymały swoje dotychczasowe stanowisko.

Odnosząc się do opisanych powyżej orzeczeń wskazać trzeba, iż poczyniona w nich argumentacja nie może zostać uznana za wystarczającą do odmowy stwierdzenia choroby zawodowej. Zauważyć przyjdzie, iż organ odwoławczy nie poczynił żadnych rozważań w kwestii opinii patomorfologa, który sporządził protokół sekcyjny z dnia 5 lutego 2011 r., co więcej uznał, że stanowiska obu jednostek diagnostyczno-orzeczniczych i opinia patomorfologa są spójne i prowadzą do wniosku, iż nie rozpoznano u zmarłego choroby zawodowej.

W protokole sekcyjnym z dnia 5 lutego 2011 r. w rozpoznaniu anatomopatologicznym wpisano "Pneumoconiosis - pylica płuc", a "w obrębie obu płuc, na wszystkich przekrojach wyczuwalne dotykiem i widoczne makroskopowo bardzo liczne drobne guzki", w wyniku badania histopatologicznego nr 1649-57/2011 wpisano "Pneumoconiosis."

Jednocześnie patomorfolog, specjalista medycyny sądowej w swoim wyjaśnieniu z dnia 27 lutego 2012 r. wskazał na "obecność bardzo licznych drobnych guzków, na przekroju barwy czarnej o wzmożonej konsystencji, a w badaniu histopatologicznym wycinków z płuc rozpoznano - pneumoconisis, czyli pylicę płuc. Zarówno na podstawie zmian makroskopowych jak i mikroskopowych ustalono powyższe rozpoznanie. Opis makroskopowy wskazuje na małego stopnia zaawansowanie pylicy. Zauważyć należy, że zmiany te rzeczywiście nie były potwierdzone badaniami radiologicznymi i tym samym nie były rozpoznawane podczas hospitalizacji pacjenta. W tym rozumieniu pylica nie może być zatem rozpoznana jako choroba zawodowa górników kopalń węgla. Nie znaczy to jednak, że zmian takich w ogóle nie było. Sekcja zwłok jest ostatnim pośmiertnym badaniem pacjenta i ma na celu stwierdzenie przyczyny śmierci (w tym przypadku rozlane odoskrzelowe zapalenie płuc) jak również wszystkich innych, współistniejących zmian patologicznych u zmarłego, nawet pomimo braku klinicznych, a czasem także laboratoryjnych i obrazowych ich wykładników. W związku z powyższym rozpoznanie pylicy nie mogło zostać pominięte w rozpoznaniach i jako takie zostało ujęte. W opisie makroskopowym płuc nie został jednak zaakcentowany i opisany bardzo nasilony i rozległy charakter zmian, a raczej stwierdzona sama ich obecność i dlatego wykonywane badania radiologiczne mogły ich nie uwidocznić. Potwierdza to mały stopień zaawansowania zmian".

Wskazana rozbieżność nie została wyjaśniona w opinii jednostki orzeczniczej drugiego szczebla, ani też wbrew ciążącemu na organie odwoławczym obowiązkowi wyjaśnienia wszelkich okoliczności sprawy, w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Stąd też, zdaniem Sądu, orzeczenia organów sanitarnych nie odpowiadają wymaganiom określonym w treści art. 84 § 1 K.p.a. Jest ono bowiem pozbawione należytego uzasadnienia i nie może służyć za podstawę wydania zaskarżonej decyzji. Co więcej, zawarta w obu orzeczeniach diagnoza oparta została na ocenie obrazu radiologicznego płuc przeprowadzonej zgodnie z klasyfikacją Międzynarodowego Biura Pracy z 1980 r.

Tymczasem posługiwanie się zaleceniami wydanymi przez Międzynarodowe Biuro Pracy nie zwalania jednostek orzeczniczych od szczegółowego i przekonującego uzasadnienia stanowiska ujętego w ich opiniach.

Międzynarodowe Biuro Pracy, jako organ Międzynarodowej Organizacji Pracy, której członkiem jest również Rzeczpospolita Polska, w świetle art. 10 Konstytucji tej Organizacji, ma charakter stałego sekretariatu i nie posiada uprawnień do stanowienia obowiązujących norm prawnych o zasięgu międzynarodowym. Sporządzona przez ten organ "Klasyfikacja" jest więc jedynie zbiorem zaleceń, a nie wiążących reguł i nie może być podstawą do tworzenia prawnej definicji choroby pylicy.

Zaakcentować przyjdzie, iż choroba zawodowa "pylice płuc" (pkt 3) nie jest w wykazie chorób zawodowych ograniczona przez wskazanie koniecznych do jej stwierdzenia objawów czy parametrów, a Klasyfikacja Międzynarodowego Biura Pracy nie stanowi wystarczającej podstawy do samodzielnego definiowania tej jednostki chorobowej. Po myśli art. 237 § 4 Kodeksu pracy jedynym podmiotem upoważnionym do formułowania wytycznych diagnostyczno-orzeczniczych i kryteriów rozpoznawania chorób zawodowych, uwzględniając w szczególności rodzaj choroby oraz czynniki szkodliwe i uciążliwe wywołujące choroby, jest minister właściwy do spraw zdrowia, który został upoważniony do wydania aktu wykonawczego zawierającego uregulowanie tej problematyki, jednak do chwili obecnej brak jest takich przepisów.

W konsekwencji, powoływanie się na zalecenia Międzynarodowego Biura Pracy, służące wyłącznie klasyfikowaniu i porównywaniu stwierdzanych w badaniach radiologicznych objawów, nie zmienia faktu, że sama jednostka orzecznicza zobligowana jest wypowiedzieć się w sposób wyczerpujący, co do charakteru zmian w płucach stwierdzonych w badaniu histopatologicznym a nadto ustosunkować się do wyników badań radiologicznych (wykazujących przecież zacienienia nieregularne 2/2 s/s) oraz podać z jakich to właściwie przyczyn (wielkości, ilości, kształtu itp.) nie można ich zdiagnozować jako pylicy płuc, wreszcie wykazać, czy istotnie dokumentacja RTG jest prawidłowa.

Zdaniem Sądu, powyższy wymóg nie został w sprawie zachowany, co rzutuje w sposób bezpośredni na wadliwość zaskarżonej decyzji. Rolą organu odwoławczego będzie uzyskanie takiego orzeczenia uzupełniającego, które odniesie się do całokształtu dokumentacji medycznej przedstawionej przez skarżącą w toku postępowania, a także będzie zawierać wyjaśnienie, z jakiego względu stwierdzone schorzenie i wykonane wyniki badań, mogące stanowić charakterystyczne objawy choroby pylicy, nie odpowiadają jednostce chorobowej zamieszczonej w wykazie chorób zawodowych.

Trzeba bowiem zaakcentować, że uzasadnienie faktyczne decyzji o odmowie stwierdzenia choroby zawodowej powinno obejmować szczegółowy opis cech obrazu chorobowego, które wykluczają zawodową etiologię choroby i precyzyjne przedstawienie zasad diagnostyki różnicowej tego schorzenia. Powinno ono również uwzględniać całość zgromadzonego materiału dowodowego (zob. wyroki WSA w Gliwicach: z dnia 30 listopada 2010 r. o sygn. akt IV SA/Gl 190/10; z dnia 28 listopada 2011 r. o sygn. akt IV SA/Gl 551/10 - dostępne w internetowej Bazie OrzeczeńSądów Administracyjnych).

Decyzja wydana przez organ administracji musi spełniać wymogi formalne przewidziane treścią art. 107 § 1 K.p.a., a w szczególności uzasadnienie decyzji powinno zawierać wskazanie, którym dowodom organ przyznał moc dowodową, a którym odmówił takiej mocy, jak również odnieść się do całości zgromadzonego materiału dowodowego. Nadto, zgodnie z zasadą prawdy obiektywnej organ administracji podejmuje rozstrzygnięcie po wyjaśnieniu wszystkich okoliczności sprawy, a zatem po przeprowadzeniu pełnego postępowania dowodowego. Tym samym uznać trzeba, iż zaskarżona decyzja oparta na orzeczeniach, lakonicznych i nienależycie uzasadnionych wydana została z naruszeniem przepisów art. 7, art. 8 i art. 77 K.p.a., albowiem nie podjęto niezbędnych kroków celem wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy, co skutkować musiało naruszeniem zasady swobodnej oceny dowodów wyrażonej w art. 80 K.p.a.

Bez względu bowiem na przewidziane prawem dwuszczeblowe postępowanie orzecznicze, na organie inspekcji sanitarnej ciąży obowiązek dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy, zbadania wszystkich zebranych dowodów i dokonania ustaleń na podstawie wszechstronnego ich rozważenia. Organ inspekcji sanitarnej, a nie placówka orzecznicza stwierdza bowiem chorobę zawodową lub odmawia takiego stwierdzenia. Zadaniem organu administracji jest więc uzyskać takie dane, na podstawie których można wyprowadzić i uzasadnić wniosek, czy stwierdzone objawy chorobowe odpowiadają objawom choroby zawodowej, czy pozostają w związku przyczynowym z wykonywaną pracą zawodową, czy też rodzaj wykonywanej pracy nie ma żadnego wpływu na powstanie i rozwój schorzenia.

Mając do dyspozycji orzeczenie lekarskie (opinie) nie wyjaśniające w sposób wymagany prawem przyczyn odmowy rozpoznania u osoby badanej jednostki chorobowej, organ inspekcji sanitarnej nie może wydać decyzji zgodnej z przywołanymi wyżej przepisami procedury administracyjnej.

Z tych względów należało uchylić zaskarżoną decyzję oraz decyzję ją poprzedzającą, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. "c" p.p.s.a. Orzeczenie zawarte w pkt II sentencji oparto na zasadzie art. 152 p.p.s.a. O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 200 p.p.s.a.