II GSK 1024/12

Uzasadnienie

Wyrokiem objętym skargą kasacyjną Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. oddalił skargę M. B. na postanowienie Ministra Finansów z dnia [...] czerwca 2011 r. w przedmiocie oddalenia skargi na czynność egzekucyjną oraz zasądził od Skarbu Państwa - Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. na rzecz r. pr. [...] tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej z urzędu kwotę 295,20 zł.

Przedstawiając stan sprawy Sąd I instancji wskazał, że Burmistrz Miasta i Gminy N. wystąpił do Naczelnika Urzędu Skarbowego w W. o wszczęcie egzekucji należności pieniężnych z tytułu opłat za opróżnianie zbiornika bezodpływowego na podstawie tytułu wykonawczego nr [...] wydanego w oparciu o decyzję z dnia [...] stycznia 2006 r. Odpis tytułu wykonawczego został dłużniczce doręczony w dniu 13 lipca 2009 r. wraz z zawiadomieniem z [...] lipca 2009 r. o zajęciu prawa majątkowego stanowiącego wierzytelność pieniężną u dłużnika zajętej wierzytelności innego niż pracodawca, organ rentowy lub bank. Zajęcie to dotyczyło nadpłaty z rozliczenia rocznego Pit-37.

Pismem z dnia 17 lipca 2009 r. M. B. na podstawie art. 54 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954 ze zm.), dalej: u.p.e.a., złożyła skargę na powyższą czynność.

Postanowieniem z dnia [...] grudnia 2009 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego w W., zawiesił postępowanie egzekucyjne prowadzone w sprawach egzekucyjnych wymienionych w tym postanowieniu, wśród których była m.in. sprawa prowadzona na podstawie tytułu wykonawczego nr [...], do czasu uzyskania ostatecznego postanowienia w sprawie stanowiska wierzyciela. Wierzyciel postanowieniem z dnia [...] sierpnia 2009 r. zajął stanowisko w sprawie zgłoszonych przez dłużniczkę zarzutów na prowadzone postępowanie egzekucyjne.

Postanowieniem z dnia [...] września 2010 r. Dyrektor Izby Skarbowej w K. oddalił skargę dłużniczki.

Postanowieniem z dnia [...] czerwca 2011 r. Minister Finansów utrzymał w mocy postanowienie z dnia [...] września 2010 r. uznając, że w ramach skargi złożonej na podstawie art. 54 u.p.e.a. można wnosić jedynie zarzuty formalnoprawne odnoszące się do prawidłowości postępowania organu egzekucyjnego bądź egzekutora, przez pryzmat przepisów regulujących sposób i formę dokonywania czynności egzekucyjnych. W postępowaniu tym nie rozpoznaje się żadnych innych kwestii, zatem zarzuty merytoryczne skargi odnoszące się do wymagalności egzekwowanego obowiązku, nie mogły być uwzględnione.

Od postanowienia tego M. B. złożyła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W.

Sąd I instancji uzasadniając oddalenie skargi, na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 2012 r. poz. 270), dalej: p.p.s.a., wskazał, że M. B. w skardze na czynność egzekucyjną podniosła generalny zarzut co do prawa prowadzenia postępowania egzekucyjnego, które w jej ocenie, prowadzone było bez podstawy prawnej. Skarżąca kwestionowała bowiem decyzje nakładające na nią obowiązek opłat z tytułu opróżniania zbiornika bezodpływowego (szamba) oraz wydanych na ich podstawie tytułów wykonawczych, w tym tytułu nr [...].

Sąd I instancji uznał, że zaskarżona czynność egzekucyjna odpowiada prawu, natomiast zarzuty skargi M. B. na czynność egzekucyjną to zarzuty merytoryczne odnoszące się do wymagalności egzekwowanego obowiązku, które nie mogły być rozpatrywane w postępowaniu ograniczonym do rozpatrywania skargi na czynność egzekucyjną.

Uznając za niezasadny zarzut dokonania zajęcia mimo zawieszenia postępowania, WSA stwierdził, że czynność egzekucyjna została wykonana przed zawieszeniem postępowania, które miało miejsce dopiero w dniu [...] grudnia 2009 r. Postępowanie egzekucyjne prowadzone jest na podstawie tytułu wykonawczego nr [...] wystawionego w oparciu o decyzję z [...] stycznia 2006 r. nr [...], która nadal pozostaje w obrocie prawnym.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wniosła M. B. wnosząc o jego uchylenie w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania WSA w W., a także o zasądzenie kosztów postępowania. Orzeczeniu, na podstawie art. 174 pkt 2 p.p.s.a., zarzuciła naruszenie:

1) przepisów postępowania poprzez niewłaściwe zastosowanie art. 149 w zw. z .art. 3 § 2 pkt 8 w zw. z pkt 4 p.p.s.a. w zw. z art. 54 u.p.e.a. poprzez przyjęcie, że przedmiotem skargi mogą być tylko zarzuty formalnoprawne, gdy tymczasem przepis ten nie zawiera żadnych ograniczeń w tym zakresie, co miało istotny wpływ na wynik sprawy,

2) art. 151 p.p.s.a. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i oddalenie skargi.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podniesiono, że jakkolwiek organ egzekucyjny nie jest uprawniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym, to jest obowiązany do sprawdzenia, czy obowiązek ten nie wygasł. Takie działanie powinno być przez organ podjęte w ramach skargi z art. 54 u.p.e.a. W związku z tym, że przepis ten nie zawiera ograniczeń do zgłaszania w tym postępowaniu zarzutów materialnoprawnych, skarżąca uznała za prawidłowe podnoszenie w skardze na czynność egzekucyjną zarzutów dotyczących podstaw prawnych do prowadzenia egzekucji.

Zdaniem skarżącej, egzekucja prowadzona wobec niej jest pozbawiona podstaw prawnych z uwagi na, w szczególności, prowadzenie postępowania egzekucyjnego na podstawie tytułu wykonawczego wydanego na podstawie decyzji wydanej z naruszeniem prawa, tj. bez wszczęcia postępowania oraz z naruszeniem art. 10 i 61 k.p.a., postępowanie jest prowadzone pomimo zawieszenia postępowania egzekucyjnego oraz jest mimo obowiązku jego umorzenia z uwagi na upływ 3 letniego okresu w sytuacji braku ściągnięcia należności. Ponadto postępowanie jest nadal prowadzone pomimo umorzenia tego postępowania w odniesieniu do poszczególnych tytułów wykonawczych.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Przedmiotem kontroli kasacyjnej jest wyrok, którym Sąd I instancji na podstawie art. 151 p.p.s.a. oddalił skargę M. B., uznając, iż oddalenie skargi na czynność egzekucyjną było zgodne z prawem. Stanowisko Sądu I instancji oceniane, stosownie do treści art. 183 § 1 p.p.s.a., z perspektywy zarzutów kasacyjnych jest prawidłowe i w pełni uzasadnione, zatem skargę kasacyjną należało oddalić.

Skarga na czynności egzekucyjne znajduje swoją prawną podstawę w art. 54 § 1 u.p.e.a. W kwestii pojęcia czynności egzekucyjnej należy odwołać się do art. 1a pkt 2) u.p.e.a., zgodnie z którym przez czynności egzekucyjne należy rozumieć wszelkie podejmowane przez organ egzekucyjny działania zmierzające do zastosowania środka egzekucyjnego. Zgodzić się należy przy tym z poglądem, że wszelkie działania, o których stanowi cyt. przepis obejmują nie tylko same działania faktyczne ale również oświadczenia woli lub wiedzy organu egzekucyjnego, od których nie przysługuje żaden inny środek zaskarżenia (patrz: P. Przybysz [w:] Administracyjne środki prawne w postępowaniu egzekucyjnym w administracji, str. 250; LEX Wolters Kluwer business; Warszawa 2012).

Z kolei środek egzekucyjny w postępowaniu egzekucyjnym to konkretne narzędzie, przy użyciu którego dokonuje się egzekucji. Stosownie do art. 1a pkt 12) u.p.e.a. Środki egzekucyjne dzieli się na te, które znajdują zastosowanie przy egzekucji należności pieniężnych i na te dla obowiązków o charakterze niepieniężnym. Jednym ze środków egzekucyjnych z grupy pierwszej dotyczącej należności pieniężnych jest m.in. egzekucja z rachunków bankowych.

Powracając do skargi na czynność egzekucyjną, należy wskazać, że przewidziane art. 54 § 1 u.p.e.a. prawo zobowiązanego złożenia skargi na tę czynność ograniczać się musi jedynie do określonych, faktycznych działań organu egzekucyjnego lub niezaskarżalnych zażaleniem aktów wiedzy lub woli tego organu. Innymi słowy, zobowiązany, przeciwko któremu wymierzona jest dana czynność egzekucyjna, w skardze na nią może podnosić wyłącznie okoliczności, które związane są ściśle z daną czynnością, a które zdaniem skarżącego, naruszają formę i zasady dokonywania tej czynności. Powyższe sprowadza się do kontroli prawidłowości stosowania środków egzekucyjnych zmierzających do bezpośredniego wyegzekwowania należności objętych tytułem wykonawczym. Nie jest dopuszczalne zatem podnoszenie w ramach skargi na czynność egzekucyjną żadnych okoliczności, dla których ustawodawca przewidział inny środek zaskarżenia i takie stanowisko prezentuje konsekwentnie sądownictwo administracyjne (wyrok NSA z dnia 14 czerwca 1996 r., sygn. akt SA/Kr 206/96) oraz doktryna (E. Ochendowski, Postępowanie administracyjne – ogólne i egzekucyjne, Toruń 2003, str. 296 – przywoł. za Z. Leońskim – R.Hauser, Z.Leoński, A.Skoczylas, Postępowanie egzekucyjne w administracji, Komentarz wyd. 4, C.H.Beck, C.Kulesza [w:] Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji pod red. D.Kijowskiego, LEX Wolter Kluwer business, str. 468).

Wyrażone w zaskarżonym wyroku stanowisko Sądu I instancji wpisuje się w ten nurt. Skarżąca w skardze na czynność egzekucyjną zajęcia nadpłaty z rozliczenia rocznego PIT-37 podniosła zarzut generalny prawa do prowadzenia postępowania egzekucyjnego, opisując stan faktyczny, który doprowadził do wydania decyzji określającej obowiązek opłaty i stanowiącej w dalszej kolejności podstawę wydania tytułu wykonawczego. Sąd trafnie podkreślił, że tego rodzaju zarzut dotyka meritum sprawy związanej z wymagalnością egzekwowanego obowiązku i nie mieści się w możliwości określonej art. 54 § 1 u.p.e.a.

Za prawidłowe należy również uznać stanowisko WSA co do braku możliwości uwzględnienia w ramach wniesionej do organu skargi na czynność egzekucyjną zarzutów dotyczących zawieszenia i umorzenia postępowania. Uzasadnienie w tej kwestii zostało w sposób wyczerpując y przedstawione przez Sąd w uzasadnieniu i nie ma potrzeby jego powtarzania.

Za całkowicie chybiony należy uznać zarzut kasacyjny naruszenia art. 149 w związku z art. 3 § 2 pkt 8 p.p.s.a. w powiązaniu z art. 54 u.p.e.a. Skarga na czynność egzekucyjną dotyczyła tej czynności i zasadności zastosowania środka egzekucyjnego w sytuacji, gdy postępowanie egzekucyjne zostało najpierw zawieszone, a następnie umorzone. Skarżąca nie zarzucała przewlekłości postępowania egzekucyjnego, toteż formułowanie zarzutu niezastosowania przez Sąd I instancji art. 149 p.p.s.a. stanowiącego podstawę uwzględnienia skargi na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest błędne.

W tym stanie rzeczy na zasadzie art. 184 p.p.s.a. orzeczono jak w sentencji.