III SA/Lu 484/13
Wyrok
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie
2013-11-14Nietezowane
Artykuły przypisane do orzeczenia
Do tego artykulu posiadamy jeszcze 13 orzeczeń.
Kup dostęp i zobacz, do jakich przepisów odnosi się orzeczenie. Znajdź inne potrzebne orzeczenia.
Skład sądu
Ewa Ibrom
Grzegorz Wałejko /sprawozdawca/
Marek Zalewski /przewodniczący/Sentencja
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Marek Zalewski, Sędziowie Sędzia WSA Ewa Ibrom, Sędzia WSA Grzegorz Wałejko (sprawozdawca), Protokolant Stażysta Bartłomiej Maciak, po rozpoznaniu w Wydziale III na rozprawie w dniu 14 listopada 2013 r. sprawy ze skargi D. K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] marca 2013 r. nr [...] w przedmiocie stwierdzenia nieważności decyzji Wójta Gminy z dnia [...] maja 2011 r. Nr [...] o rozgraniczeniu nieruchomości oddala skargę.
Uzasadnienie
Zaskarżoną decyzją z dnia 27 marca 2013 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Zamościu, po rozpatrzeniu wniosku D. K. o ponowne rozpatrzenie sprawy zakończonej decyzją Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Zamościu z dnia 28 lutego 2013 r. stwierdzającą nieważność decyzji Wójta Gminy B. z dnia 12 maja 2011 r. w przedmiocie rozgraniczenia nieruchomości oznaczonej jako działka nr 1 z działką nr 2 w miejscowości R., utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję.
Z akt sprawy wynika, że na wniosek D. K. o rozgraniczenie nieruchomości Wójt Gminy B. wydał w dniu 12 maja 2011 r. decyzję w przedmiocie rozgraniczenia nieruchomości oznaczonej jako działka nr 1 z nieruchomością oznaczoną jako działka nr 2 położonymi w miejscowości R. Podstawę prawną decyzji stanowił przepis art. 33 ust. 1 ustawy z dnia 17 maja 1990 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne (tekst jednolity Dz. U. z 2010 r. Nr 193, poz. 1287, z późn. zm., dalej powoływanej także jako "P.g.k."). Dla nieruchomości oznaczonej jako działka nr 1 prowadzona jest przez Sąd Rejonowy w [...] księga wieczysta KW [...], w której jako właściciel nieruchomości wpisany jest D. K. Z decyzji wynika, że organ rozgraniczający przyjął, iż właścicielem nieruchomości oznaczonej jako działka nr 2, stanowiącej rów melioracyjny, jest Skarb Państwa. O wszczęciu postępowania rozgraniczeniowego jako reprezentującego Skarb Państwa zawiadomiono Starostę [...], który – jak wynika z akt sprawy - nie brał aktywnie udziału w sprawie. Decyzja została wydana na podstawie ustaleń udokumentowanych protokołem granicznym sporządzonym w dniu 18 marca 2011 r. przez uprawnionego geodetę w obecności jednej strony, to jest D. K.
W dniu 16 września 2011 r. małżonkowie K. Ł. i U. Ł. skierowali do Wójta Gminy B. wniosek o wznowienie postępowania rozgraniczeniowego zakończonego decyzją z dnia 12 maja 2011 r., wskazując w uzasadnieniu, że nie brali udziału w postępowaniu, a w wyniku rozgraniczenia działki nr 1 D. K. z działką nr 2, stanowiącej rów, zostały naruszone granice ich działki nr 1, poprzez przesunięcie granicy rowu na teren ich działki. Podnieśli, że Sąd Rejonowy w [...] wyrokiem z dnia 15 listopada 2010 r. w sprawie oznaczonej sygn. akt [...] z ich powództwa przeciwko D. K. orzekł przywrócenie posiadania części działki gruntu nr 1 (do rowu), zajętej przez D. K. i nakazał pozwanemu zaniechanie dokonywania w przyszłości naruszeń. Wnioskodawcy zaznaczyli, że geodeta nie tylko nie uwzględnił w trakcie postępowania wskazanego wyroku, lecz również pominął fakt istnienia rowu, przesuwając granice działki nr 1 należącej do D. K. poza jej obszar. Nie uwzględnił również okoliczności, że działka nr 2, stanowiąca rów, miała nieuregulowany stan prawny.
Wójt Gminy B. decyzją z dnia 17 grudnia 2012 r., po wznowieniu postępowania, odmówił uchylenia udecyzji z dnia 12 maja 2011 r.
Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Zamościu, wskazując, że działa z urzędu, decyzją z dnia 28 lutego 2013 r. stwierdziło nieważność decyzji Wójta Gminy B. z dnia 12 maja 2011 r. o rozgraniczeniu nieruchomości.
Decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego została wydana po złożeniu przez małżonków K. Ł. i U. Ł. pisma z dnia 2 stycznia 2013 r., w którym wnosili o stwierdzenie nieważności decyzji o rozgraniczeniu. Według oceny Samorządowego Kolegium Odwoławczego w świetle decyzji Wójta Gminy B. z 12 maja 2011 r. oraz treści art. 157 § 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r., poz. 267, powoływanej dalej jako K.p.a.) K. Ł. i U. Ł. nie są legitymowani do żądania stwierdzenia nieważności decyzji. Zgodnie z art. 157 § 2 K.p.a. postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji wszczyna się na wniosek strony lub z urzędu. W postępowaniu rozgraniczeniowym zakończonym decyzją Wójta Gminy B. z dnia 12 maja 2011 r. K. Ł. i U. Ł. nie brali udziału i nie byli stronami tego postępowania. Nie są właścicielami opisanych w decyzji działek nr 1 i nr 2 i nie mają interesu prawnego w zainicjowaniu postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji. Jednak biorąc pod uwagę, że materiał dowodowy wskazuje na istnienie przesłanek stwierdzenia nieważności decyzji z powodu wydania jej z rażącym naruszeniem prawa, Samorządowe Kolegium Odwoławcze stwierdziło, że miało obowiązek wszczęcia postępowania z urzędu. O wszczęciu postępowania Kolegium zawiadomiło stronę i organ pierwszej instancji pismem z dnia 12 lutego 2011 r.
W piśmie z dnia 2 stycznia 2013 r. zawierającym wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji o rozgraniczeniu, K. Ł. i U. Ł. zarzucali, że w wyniku rozgraniczenia nieruchomości naruszono granicę ich nieruchomości, to jest działki nr 1, która nie była objęta postępowaniem rozgraniczeniowym. Granica ich nieruchomości została przesunięta o 46 m w głąb ich działki. Geodeta wytyczył nowe granice na terenie ich działki, mimo że pomiędzy działką nr 1 i działką nr 3 przebiega rów o szerokości 3 m oznaczony jako działka nr 2. Właściciel tego rowu nie został ustalony.
W postępowaniu o stwierdzenie nieważności decyzji Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Zamościu ustaliło, że zgodnie z treścią księgi wieczystej właścicielem nieruchomości oznaczonej jako działka nr 1 jest D. K. Jego wniosek o rozgraniczenie dotyczył granicy z nieruchomością oznaczoną jako działka nr 2. Według wypisu z rejestru gruntów z dnia 18 marca 2011 r. działka nr 2 oznaczona symbolem użytków rolnych "W" (rowy) stanowi przedmiot własności Skarbu Państwa w trwałym zarządzie Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych Oddział Regionalny w B.
W aktach sprawy znajduje się drugi wypis z rejestru gruntów z dnia 17 sierpnia 2011 r., według którego właściciel działki nr 2 jest nieustalony. Z akt sprawy wynika, że prowadzący ewidencję gruntów i budynków Starosta [...] w dniu 15 czerwca 2011 r. usunął wpis Skarbu Państwa jako właściciela nieruchomości (działki nr 2) i wpisał ją do pozycji "właściciel nieustalony" (pismo Starosty [...] z dnia 27 lutego 2012 r. do Wójta Gminy w [...] - k.[...] akt administracyjnych)
Uprawniony geodeta sporządził operat techniczny oraz protokół graniczny w dniu 18 marca 2011 r. ustalając przebieg granicy między nieruchomością D. K. oznaczoną jako działka nr 1 oraz nieruchomością oznaczoną jako działka nr 2 stanowiącą własność Skarbu Państwa. Protokół został podpisany przez geodetę i D. K. Kolegium ustaliło, że w skardze do Lubelskiego Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Geodezyjnego i Kartograficznego na czynności geodety przeprowadzającego rozgraniczenie małżonkowie Ł. zarzucali między innymi zignorowanie przez geodetę istnienia rowu między działką nr 1 D. K. a ich działką nr 3 i ustalenia nowej granicy na ich działce w odległości 46 m od rowu. W związku z tą skargą Lubelski Wojewódzki Inspektor Nadzoru Geodezyjnego i Kartograficznego w piśmie z dnia 19 stycznia 2012 r. do Samorządowego Kolegium Odwoławczego informującym o wyniku badania dokumentów geodezyjnych tego rozgraniczenia stwierdził, że rozgraniczenie przeprowadzono pomimo braku uregulowania własności nieruchomości objętej rozgraniczeniem.
Samorządowe Kolegium Odwoławcze wskazało, że zgodnie z art. 29 ust. 1 P.g.k. rozgraniczenie nieruchomości ma na celu ustalenie przebiegu ich granic przez określenie punktów i linii granicznych, utrwalenie tych punktów znakami granicznymi na gruncie oraz sporządzenie odpowiednich dokumentów. Stosownie do art. 31 ust. 2 ustawy przy ustalaniu granic bierze się pod uwagę znaki i ślady graniczne, mapy i inne dokumenty oraz punkty osnowy geodezyjnej. Jeżeli brak danych, o których mowa w ust. 2 lub są one niewystarczające albo sprzeczne, ustala się przebieg granicy na podstawie zgodnego oświadczenia stron, albo jednej strony, gdy druga strona w toku postępowania oświadczenia nie składa i nie kwestionuje przebiegu granicy. Istotne znaczenie dla prawidłowości rozgraniczenia nieruchomości i wydania decyzji o rozgraniczeniu ma również przepis art. 33 ust. 1, który stanowi, że wójt wydaje decyzję o rozgraniczeniu nieruchomości, jeżeli zainteresowani właściciele nieruchomości nie zawarli ugody, a ustalenie przebiegu granicy nastąpiło na podstawie zebranych dowodów lub zgodnego oświadczenia stron.
Kolegium wskazało, że według decyzji z dnia 12 maja 2011 r. o rozgraniczeniu nieruchomości granica między działką nr 1 i działką nr 2, stanowiącą własność Skarbu Państwa, przebiega od punktu [...] do punktu [...] zgodnie z opisem granic i szkicem granicznym wykazanym w protokole granicznym z dnia 18 marca 2011 r. sporządzonym przez uprawnionego geodetę. W opinii Kolegium istnienie rowu jako działki nr 2 oddzielającego działki nr 1 i nr 3 nie budzi wątpliwości, gdyż potwierdzają to wypisy z ewidencji gruntów oraz załączone do akt sprawy szkice i mapy. Z wypisu z ewidencji gruntów z dnia 17 sierpnia 2011 r. wynika, że właściciel rowu jest nieustalony. W tej sytuacji Kolegium stwierdziło, że rozgraniczenia dokonano bez dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego, co oznacza wydanie decyzji z dnia 12 maja 2011 r. z rażącym naruszeniem art. 7 i art. 77 § 1 K.p.a. W myśl przepisów P.g.k. wydanie decyzji o rozgraniczeniu nieruchomości może nastąpić tylko wtedy, gdy ustalenie przebiegu granic nie budzi wątpliwości. W świetle zebranego materiału dowodowego wskazującego, że właściciel działki nr 2 jest nieustalony, decyzja z dnia 12 maja 2011 r. została wydana również z rażącym naruszeniem art. 33 ust. 1 P.g.k. Istotą postępowania rozgraniczeniowego jest ustalenie do jakich granic sięga prawo właściciela, a więc geodeta miał obowiązek w pierwszej kolejności ustalić przebieg granicy prawnej działki nr 2 wynikającej z tytułu prawnego. Skoro tytułu takiego nie ma, to odtworzenie przebiegu takiej granicy na gruncie jest niemożliwe.
W ocenie Samorządowego Kolegium Odwoławczego decyzja o rozgraniczeniu wydana została z rażącym naruszeniem art. 7 i art. 77 § 1 K.p.a. oraz art. 31 ust. 2 i 3, a także wskazanego wyżej art. 33 ust. 1 P.g.k. W związku z tym organ stwierdził nieważność tej decyzji na podstawie art. 156 § 1 pkt 2 K.p.a.
Wobec powyższego, D. K. złożył wniosek do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Zamościu o ponowne rozpatrzenie sprawy, podnosząc, że Kolegium nie rozpatrzyło całości materiału przy wydaniu decyzji, przez co naruszyło przepisy art. art. 7, 77 i 78 K.p.a. Skarżący wskazał, że w dniu wydania decyzji przez Wójta Gminy B. ustalono na podstawie informacji z ewidencji gruntów, że działka nr 2 jest przedmiotem własności Skarbu Państwa i pozostaje w trwałym zarządzie Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych Odział w B. Wprawdzie dla nieruchomości tej nie założono księgi wieczystej, ale treść wypisu z rejestru gruntów z dnia 18 marca 2011 r. nie budzi wątpliwości. Zdaniem skarżącego organ nie mógł opierać się na wydanym trzy miesiące później wypisie z rejestru gruntów z dnia 17 sierpnia 2011 r. Jego zdaniem, rozstrzygnięcie sądów w cywilnym postępowaniu o naruszenie posiadania nie stanowi podstawy do rozstrzygnięcia kwestii własności w postępowaniu cywilnym i postępowaniu administracyjnym.
Zaskarżoną decyzją z dnia 27 marca 2013 r., Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Zamościu, po rozpatrzeniu wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, utrzymało w mocy swoją decyzję z dnia 13 marca 2013 r. W uzasadnieniu decyzji Kolegium wskazało, że według art. 33 ust. 1 P.g.k. wójt wydaje decyzję o rozgraniczeniu, jeżeli zainteresowani właściciele nie zawarli ugody, a ustalenia przebiegu granic nastąpiło na podstawie zebranych dowodów lub zgodnego oświadczenia stron. Kolegium stwierdziło, że w rozpoznawanej sprawie nie doszło do zawarcia ugody, a także niemożliwe było ustalenie przebiegu granicy w oparciu o zgodne oświadczenie stron, skoro Wójt Gminy B. niewłaściwie ustalił strony postępowania. Według ustaleń organu odwoławczego z akt sprawy wynika, że Wójt Gminy B. wydając postanowienie z dnia 4 marca 2011 r. o wszczęciu na wniosek D. K. postępowania rozgraniczeniowego, nie dołączył do akt sprawy wypisu z rejestru gruntów, który jest - w ocenie organu - podstawowym dokumentem określającym, kto jest właścicielem działki sąsiedniej nr 2. Wójt Gminy B. bez właściwego ustalenia stanu prawnego wskazał właściciela działki nr 2 - Skarb Państwa. Dokument ten pojawił się w aktach sprawy po wszczęciu postępowania i wezwaniu stron (18 marca 2011 r.). Według jego treści jako właściciel wskazany był Skarb Państwa, a jako sprawujący trwały zarząd Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Oddział Regionalny B.
Samorządowe Kolegium Odwoławcze wskazało, że trwały zarząd jest formą prawną władania nieruchomością, a wynikające z niej korzystanie z nieruchomości określa szczegółowo art. 43 ust. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jednolity Dz. U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651, z późn. zm.) W związku z tym zgodnie z art. 43 ustawy o gospodarce nieruchomościami i art. 28 K.p.a., stroną postępowania rozgraniczeniowego powinien być D. K. i Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Oddział Regionalny w B., a nie Starosta B. W ocenie Kolegium już na etapie wszczęcia postępowania administracyjnego nie ustalono prawidłowo stron postępowania rozgraniczeniowego, co narusza podstawową zasadę rozgraniczenia nieruchomości zawartą w przepisach P.g.k. oraz w przepisach K.p.a.
W opinii organu z chwilą powiadomienia właściwej strony postępowania rozgraniczeniowego, to jest Wojewódzkiego Zarządu Inwestycji i Urządzeń Rolnych Oddział Regionalny w B. o wszczęciu postępowania rozgraniczeniowego, już na etapie tego wszczęcia Wójt Gminy B. uzyskałby podstawową informację o stanie prawnym działki nr 2. Takie działania nie zostały podjęte, przez co już na tym etapie postępowania organ prowadzący postępowanie rozgraniczeniowe naruszył podstawowe zasady K.p.a.(art. art. 7, 77 § 1 i 80).
Kolegium wskazało, że według treści protokołu granicznego z dnia 18 marca 2011 r. z jednej strony "podstawowym dokumentem świadczącym o przebiegu granicy działki nr 1 z działką nr 2 w R. jest mapa ewidencji gruntów oraz zarys pomiarowy na podkładzie fotogrametrycznym", a z drugiej strony geodeta stwierdził w wynikach wywiadu terenowego, że "bez wskazań wnioskodawcy trudno byłoby ustalić przebieg tej granicy, brak znaków rowu na całej długości działki nr 1". Tak dokonane czynności przez uprawnionego geodetę służyły organowi pierwszej instancji jako podstawa do wydania decyzji w trybie art. 33 ust. 1 P.g.k. Stosownie do art. 31 ust. 2 i 3 tej ustawy przy ustalaniu przebiegu granic bierze się pod uwagę znaki i ślady graniczne, mapy i inne dokumenty oraz punkty osnowy geodezyjnej. Jeżeli jest brak danych, o których mowa w ust. 2 lub są one niewystarczające albo sprzeczne, ustala się przebieg granic na podstawie zgodnego oświadczenia stron lub jednej strony, gdy druga strona w toku postępowania oświadczenia nie składa i nie kwestionuje przebiegu granicy.
Kolegium ponownie podkreśliło, że po pierwsze w postępowaniu brak było właściwie ustalonych stron postępowania, a po drugie na podstawie tak zebranego materiału dowodowego organ nie był uprawniony do wydania decyzji w trybie art. 33 ust. 1 P.g.k. Istotą postępowania rozgraniczeniowego jest bowiem ustalenie do jakich granic sięga prawo własności - to geodeta w pierwszej kolejności winien ustalić przebieg granicy prawnej przede wszystkim w oparciu o stan prawny nieruchomości wynikający z tytułów prawa własności. Wśród dokumentów stanowiących podstawę ustalenia przebiegu granic rozróżnia się dokumenty stwierdzające stan prawny nieruchomości i dokumenty określające położenie punktów granicznych i przebieg granic nieruchomości. W opinii Kolegium w postępowaniu rozgraniczeniowym nie zebrano dowodów dających możliwość ustalenia przebiegu granicy. Zdaniem Kolegium skoro geodeta ustalał granice według wskazań wnioskodawcy D. K., to ten w trakcie postępowania był zobowiązany zapoznać geodetę z wyrokiem Sądu Rejonowego w [...] z dnia 15 listopada 2010 r. Niezależnie też od informacji D. K., geodeta winien takich ustaleń dokonać sam. Uzasadnienie treści wydanego wyroku szczegółowo określa granice działki nr 1 D. K., zaś na powyższą okoliczność sporządzony został dla sądu szkic sytuacyjny. Wiarygodność informacji uzyskanych od wnioskodawcy należy więc poddać pod rozwagę i ocenę.
W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego D. K. wniósł o uchylenie decyzji Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Zamościu z dnia 27 marca 2013 r., zarzucając zaskarżonej decyzji naruszenie:
1/ art. 28 K.p.a. w związku z art. 152 i 153 Kodeksu cywilnego (K.c.) w związku z art. 29 ust. 1 i 2 P.g.k. poprzez uznanie, że organ niewłaściwie ustalił strony postępowania oraz, że stronami postępowania powinni być U. Ł. i K. Ł.;
2/ art. 7 w zw. z art. 77 § 1 K.p.a. poprzez uznanie, że w świetle zebranego materiału dowodowego stronami postępowania powinni być U. Ł. i K. Ł. oraz uznanie, że organ nie był władny wydać decyzji w oparciu o przepisy art. 33 P.g.k.
W uzasadnieniu skarżący wskazał, że przepisy P.g.k. nie definiują pojęcia strony w postępowaniu rozgraniczeniowym. Wobec tego ustalenie strony w tym postępowaniu następuje na podstawie art. 28 K.p.a. Postępowanie rozgraniczeniowe dotyczy ustalenia przebiegu linii granicznej pomiędzy nieruchomościami, tak więc związane jest bezpośrednio z realizacją prawa własności nieruchomości. W tej sytuacji, stroną postępowania rozgraniczeniowego będzie właściciel lub użytkownik wieczysty nieruchomości objętej rozgraniczeniem.
Zdaniem skarżącego, dla ustalenia własności rozgraniczanych nieruchomości nie ma znaczenia fakt, że klika miesięcy przed wydaniem decyzji, przed Sądem Rejonowym w [...] zakończyło się postępowanie w przedmiocie naruszenia posiadania pomiędzy D. K. a K. Ł. i U. Ł. Zgodnie z art. 478 K.p.c. w sprawach o naruszenie posiadania sąd bada jedynie ostatni stan posiadania i fakt jego naruszenia, nie rozpoznając samego prawa ani dobrej wiary pozwanego. Rozstrzygnięcia sądów w cywilnym postępowaniu odrębnym o naruszenie posiadania nie stanowią podstawy do rozstrzygnięcia kwestii własności w postępowaniu cywilnym i postępowaniu administracyjnym.
Skarżący wskazał, że dla nieruchomości oznaczonej jako działka nr 2 nie jest prowadzona księga wieczysta. Wójt Gminy B. oparł zatem ustalenia stanu prawnego nieruchomości na wypisie z ewidencji gruntów. Zgodnie z art. 31 ust. 2 P.g.k. przy ustalaniu przebiegu granic bierze się pod uwagę znaki i ślady graniczne, mapy i inne dokumenty oraz punkty osnowy geodezyjnej. Przepis art. 21 ust. 1 ustawy stanowi, że podstawę planowania gospodarczego, planowania przestrzennego, wymiaru podatków i świadczeń, oznaczania nieruchomości w księgach wieczystych, statystyki publicznej, gospodarki nieruchomościami oraz ewidencji gospodarstw rolnych stanowią dane zawarte w ewidencji gruntów i budynków. Z kolei przepis art. 20 ust. 2 pkt. 1 ustawy stanowi, że w ewidencji gruntów i budynków wykazuje się także właściciela. Mając na względzie przytoczone przepisy należy według skarżącego uznać, że zarówno geodeta wykonujący czynności rozgraniczeniowe, jak i Wójt Gminy B., wydając decyzję z dnia 12 maja 2011 r., zgodnie z prawem uwzględnili informacje zawarte w ewidencji gruntów według stanu na dzień dokonywania czynności i wydawania decyzji. Z wypisu z ewidencji gruntów i budynków z dnia 18 marca 2011 r. wynikało wprost, że właścicielem działki nr 2 jest Skarb Państwa, oraz że działka znajduje się w trwałym zarządzie Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych Odział Regionalny w B. Zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami z zastrzeżeniem wyjątków wynikających z przepisów ustawy oraz odrębnych ustaw, organem reprezentującym Skarb Państwa w sprawach gospodarowania nieruchomościami jest starosta. Natomiast przepis art. 11a stanowi, że przepis art. 11 ust. 1 stosuje się do czynności prawnych lub czynności procesowych podejmowanych na rzecz lub w interesie Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego.
Dalej skarżący wskazał, że K. Ł. i U. Ł. nie przysługują żadne prawa rzeczowe do nieruchomości oznaczonej jako działka nr 2 i z tych względów nie mieli oni przymiotu strony w postępowaniu rozgraniczeniowym.
W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Zamościu wniosło o oddalenie skargi, podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Odnosząc się do treści skargi organ wskazał, że nie wyrażał poglądu, że stronami postępowania rozgraniczeniowego powinni być K. Ł. i U. Ł. Wskazał natomiast, że nie ustalono właściwie stron postępowania rozgraniczeniowego i że stroną powinien być Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Odział Regionalny w B., do czego zobowiązywało go prawo trwałego zarządu przysługujące do działki nr 2.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie zważył, co następuje.
Na wstępie należy wskazać, że dokonując kontroli działalności organów administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, sąd administracyjny bada, czy organy te do ustalonego stanu faktycznego zastosowały właściwą normę prawa materialnego oraz, czy nie uchybiły przepisom prawa regulującym zasady postępowania, a jeśli dopuściły się takich uchybień - czy te uchybienia mogły mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Uchylenie zaskarżonej decyzji następuje bowiem wówczas, gdy sąd stwierdzi, że w sprawie doszło do naruszenia prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, bądź gdy dopuszczono się naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, albo też przepisu prawa dającego podstawę do wznowienia postępowania; ponadto sąd stwierdza nieważność zaskarżonego aktu, gdy ustali, że akt taki dotknięty jest wadą nieważności - art. 145 § 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 z późn. zm., powoływanej dalej jako "P.p.s.a."). Ponadto, zgodnie z art. 134 § 1 P.p.s.a., Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.
W rozpoznanej sprawie skarga jest bezzasadna, bowiem zaskarżona decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Zamościu z dnia 27 marca 2013 r. nie narusza prawa, chociaż nie ze wszystkimi stwierdzeniami i ustaleniami zawartymi w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji i w uzasadnieniu decyzji ją poprzedzającej można zgodzić się. Mimo częściowo błędnej motywacji zaskarżonej decyzji kluczowe jednak dla rozstrzygnięcia sprawy jest stwierdzenie, że Samorządowe Kolegium Odwoławcze prawidłowo ustaliło, iż decyzja Wójta Gminy B. z dnia 12 maja 2011 r. jest dotknięta kwalifikowaną wadą prawną, ponieważ została wydana z rażącym naruszeniem prawa, w szczególności art. 33 ust. 1 P.g.k. Dawało to podstawę i zobowiązywało organ do stwierdzenia nieważności decyzji. Zgodnie z art. 156 § 1 pkt 2 K.p.a. organ administracji publicznej stwierdza nieważność decyzji, która wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa.
Postępowanie rozgraniczeniowe przeprowadza się na podstawie przepisów art. 29 i nast. ustawy z dnia 17 maja 1989 r. – Prawo geodezyjne i kartograficzne.
W myśl art. 29 ust. 1 i 2 ustawy rozgraniczenie nieruchomości ma na celu ustalenie przebiegu ich granic przez określenie położenia punktów i linii granicznych, utrwalenie tych punktów znakami granicznymi na gruncie oraz sporządzenie odpowiednich dokumentów; rozgraniczeniu podlegają, w miarę potrzeby, wszystkie albo niektóre granice określonej nieruchomości z przyległymi nieruchomościami lub innymi gruntami.
Zgodnie z art. 33 ust. 1 ustawy, wójt wydaje decyzję o rozgraniczeniu nieruchomości, jeżeli zainteresowani właściciele nieruchomości nie zawarli ugody, a ustalenie przebiegu granicy nastąpiło na podstawie zebranych dowodów lub zgodnego oświadczenia stron. Według zaś art. 33 ust. 3 ustawy, strona niezadowolona z ustalenia przebiegu granicy może żądać, w terminie 14 dni od dnia doręczenia jej decyzji w tej sprawie, przekazania sprawy sądowi.
Decyzję o rozgraniczeniu nieruchomości poprzedzają, zgodnie z art. 31 ust. 1 ustawy, czynności ustalania przebiegu granic, które wykonuje geodeta upoważniony przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Stosownie do art. 31 ust. 2 ustawy przy ustalaniu przebiegu granic bierze się pod uwagę znaki i ślady graniczne, mapy i inne dokumenty oraz punkty osnowy geodezyjnej. Natomiast jeżeli jest brak danych, o których mowa w ust. 2, lub są one niewystarczające albo sprzeczne, ustala się przebieg granicy na podstawie zgodnego oświadczenia stron lub jednej strony, gdy druga strona w toku postępowania oświadczenia nie składa i nie kwestionuje przebiegu granicy (ust. 3).
Z kolei art. 34 ust. 1 ustawy stanowi, że jeżeli w razie sporu co do przebiegu linii granicznych nie dojdzie do zawarcia ugody lub nie ma podstaw do wydania decyzji, o której mowa w art. 33 ust. 1, upoważniony geodeta tymczasowo utrwala punkty graniczne według ostatniego stanu spokojnego posiadania, dokumentów i wskazań stron, oznacza je na szkicu granicznym, sporządza opinię i całość dokumentacji przekazuje właściwemu wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta). W tej sytuacji wójt umarza postępowanie administracyjne i przekazuje sprawę z urzędu do rozpatrzenia sądowi (art. 34 ust. 2).
Z przytoczonych przepisów wynika, że istotą rozgraniczenia nieruchomości jest ustalenie przebiegu granicy pomiędzy sąsiadującymi nieruchomościami w celu ustalenia jaki jest zasięg prawa własności właścicieli tych nieruchomości. Podkreślić należy, że przedmiotem rozgraniczenia są nieruchomości, a więc rozgraniczenie następuje w celu ustalanie granic pomiędzy nieruchomościami, a nie pomiędzy działkami ewidencyjnymi. Dla potrzeb postępowania rozgraniczeniowego istotna jest definicja nieruchomości sformułowana w art. 46 § 1 K.c. Zgodnie z powołanym przepisem, nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności. Znaczenie dla postępowania rozgraniczeniowego ma ta część przepisu, która dotyczy nieruchomości gruntowych, bowiem rozgraniczaniu na podstawie art. 29 i nast. P.g.k. podlegają nieruchomości gruntowe.
Z art. 46 § 1 K.c. wynika, że nieruchomościami są grunty będące częściami powierzchni ziemskiej stanowiącymi odrębny przedmiot własności. Kodeksowa definicja nieruchomości ma więc charakter materialnoprawny i odwołuje się do dwóch kryteriów, które muszą wystąpić łącznie: odrębności fizycznej - polegającej na istnieniu ustalonych granic zewnętrznych gruntu (wytyczonych, a w każdym razie obiektywnie istniejących na gruncie i zwykle wskazanych na mapie geodezyjnej) i odrębności prawnej - polegającej na przynależności gruntu do tego samego właściciela lub tych samych współwłaścicieli (poprzez przypisanie prawa własności nieruchomości konkretnemu podmiotowi lub konkretnym podmiotom w razie współwłasności).
W związku z tym podstawowym obowiązkiem organu, do którego został złożony wniosek o rozgraniczenie nieruchomości jest ustalenie, czy nieruchomości w podanym wyżej rozumieniu istnieją. Nie jest przy tym przesądzające o powyższym ustaleniu istnienie wyodrębnionych działek ewidencyjnych, ponieważ pojęcie nieruchomości nie jest tożsame z pojęciem działki ewidencyjnej. Nieruchomość gruntowa w rozumieniu art. 46 § 1 K.c. może obejmować jedną lub więcej działek gruntu wyodrębnionych geodezyjnie, należących do tego samego właściciela.
W rozpoznawanej sprawie nie ma wątpliwości, że istnieje nieruchomość należąca do skarżącego D. K., oznaczona jako działka nr 1. Działka ta stanowi nieruchomość, dla której prowadzona jest księga wieczysta KW [...]. Ze znajdującego się w administracyjnych aktach sprawy odpisu księgi wieczystej wynika, że nieruchomość w ujęciu wieczystoksięgowym jest tożsama z działką nr 1, ponieważ jest to jedyna działka objęta tą księga wieczystą.
Wójt Gminy B. nie ustalił natomiast w sposób wystarczający dla wydania decyzji o rozgraniczeniu nieruchomości (tak jak rozstrzygnięcie zostało sformułowane w decyzji) czy rzeczywiście istnieje drugi przedmiot rozgraniczenia wskazywany przez wnioskodawcę, to jest nieruchomość oznaczona jako działka nr 2. Oczywiste jest przy tym, że istnieje wyodrębniona geodezyjnie działka oznaczona numerem 2. Jednak podkreślić należy, że istnienie wyodrębnionej geodezyjnie działki, uwidocznionej w ewidencji gruntów, nie przesądza o istnieniu odrębnej nieruchomości w rozumieniu art. 46 § 1 K.c. Brak prawidłowego ustalenia, czy działka nr 2 stanowi nieruchomość w rozumieniu art. 46 § 1 K.c. jest ściśle związane z brakiem prawidłowego ustalenia do kogo ta nieruchomość należy. Ustalenie, że nieruchomość należy do Skarbu Państwa oparte zostało wyłącznie na treści ewidencji gruntów, w której w dniu wydawania decyzji o rozgraniczeniu jako właściciela nieruchomości ujawniono Skarb Państwa, a jako zarządcę Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Oddział Regionalny w B. Jednak ze znajdującego się w aktach sprawy wypisu z rejestru gruntów wynika, że w operacie ewidencyjnym nie ma żadnego dokumentu źródłowego, który uzasadniałby taki wpis właściciela nieruchomości. Z akt sprawy wynika, że w postępowaniu rozgraniczeniowym nie podjęto próby ustalenia, czy taki dokument uzasadniający wpisanie w ewidencji gruntów Skarbu Państwa w ogóle istnieje. Według art. 24 ust. 1 P.g.k. operat ewidencyjny składa się nie tylko z bazy danych obejmujących informacje, o których mowa w art. 20 ust. 1 ustawy, a więc między innymi o właścicielach nieruchomości. Operat ewidencyjny zawiera także zbiór dokumentów uzasadniających wpisy do bazy danych.
Ewidencja gruntów i budynków ma charakter wyłącznie informacyjny. Ujawnienie w niej określonego podmiotu jako właściciela nieruchomości nie jest więc szczególnym dowodem, że ta osoba jest rzeczywiście właścicielem nieruchomości. Jest jedynie informacją, że istnieje dowód (dokument) wskazujący, że osoba wpisana w ewidencji gruntów jest właścicielem nieruchomości. Wskazywane w skardze przepisy art. 20 ust. 2 pkt 1 oraz art. 21 P.g.k. nie są podstawą do nadania danym z ewidencji gruntów szczególnego znaczenia dowodowego w innych sprawach niż wyraźnie wymienione w art. 21 P.g.k., a więc dla potrzeb planowania gospodarczego, planowania przestrzennego, wymiaru podatków i świadczeń, oznaczania nieruchomości w księgach wieczystych, statystyki publicznej, gospodarki nieruchomościami oraz ewidencji gospodarstw rolnych.
Dowodem własności w postępowaniu rozgraniczeniowym jest dokument uzasadniający wpisanie podmiotu do ewidencji gruntów. Jeżeli wpis w ewidencji gruntów jest niezgodny z treścią dokumentów świadczących o przysługiwaniu własności nieruchomości, to przesądzająca o stanie prawnym jest treść tych dokumentów, niezależnie od tego czy te dokumenty znalazły się w operacie ewidencyjnym, czy znajdują się poza tym operatem. Jeżeli natomiast operat ewidencyjny nie zawiera żadnych dokumentów uzasadniających wpis właściciela w ewidencji gruntów i takie dokumenty nie są znane, to wówczas wpis w ewidencji gruntów nie może być uznany za wystarczający i przesądzający dowód tego kto jest właścicielem nieruchomości. Wówczas w niektórych sytuacjach może powstać także wątpliwość, czy działka ewidencyjna wykazywana w ewidencji gruntów jako odrębna nieruchomość jest rzeczywiście nieruchomością w rozumieniu art. 46 § 1 K.c. i czy nie wchodzi w skład sąsiadujących z nią nieruchomości. Takie wątpliwości są szczególnie uzasadnione w przypadku działek ewidencyjnych, które zostały wyodrębnione przy zakładaniu ewidencji gruntów tylko z tej przyczyny, że stanowią lub stanowiły rowy melioracyjne.
Z pisma prowadzącego ewidencję gruntów Starosty [...] z dnia 27 lutego 2012 r. do Wójta Gminy w B. (k. [...] akt administracyjnych) wynika, że działka nr 2 została wyodrębniona podczas pomiaru do założenia ewidencji gruntów wykonanego w latach 1960-ych. Wówczas rowom będącym urządzeniami melioracji wodnych szczegółowych nadano odrębne numery działek i ujawniono te działki w rejestrze w pozycji rejestrowej Skarbu Państwa w zarządzie Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych. W opinii Starosty [...], powołującego się na stanowisko Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 20 października 2005 r. skierowane do wszystkich Wojewódzkich Inspektorów Nadzoru Geodezyjnego i Kartograficznego, rowy stanowiące urządzenia melioracji wodnych szczegółowych nie powinny być wykazane w ewidencji gruntów jako odrębne działki i w ramach modernizacji ewidencji gruntów i budynków powinny być z urzędu włączone do działek przyległych jako użytek. Z tej przyczyny do czasu modernizacji ewidencji gruntów i budynków Starosta wykreślił działkę nr 2 z pozycji rejestrowej Skarbu Państwa i wpisał do pozycji rejestrowej "właściciel nieustalony".
Należy w związku z tym wskazać, że praktykowane podczas pomiaru do założenia ewidencji gruntów wyodrębnianie rowów będącym urządzeniami melioracji wodnych jako odrębnych działek ewidencyjnych i ujawnianie w ewidencji gruntów w pozycji rejestrowej Skarbu Państwa, nie zawsze uwzględniało rzeczywisty stan prawny nieruchomości zajętych pod urządzenia melioracji wodnych. Zgodnie z obowiązującymi wówczas przepisami ustawy z dnia 22 maja 1958 r. o popieraniu melioracji wodnych dla potrzeb rolnictwa (tekst jednolity Dz. U. z 1963 r. Nr 42, poz. 237 z późn. zm.) urządzenia melioracji wodnych dzieliły się na urządzenia melioracji podstawowych, półpodstawowych i szczegółowych. Jedynie wykonywanie melioracji wodnych podstawowych należało do Państwa, natomiast wykonywanie melioracji półpodstawowych i szczegółowych należało do spółek wodnych i zainteresowanych właścicieli gruntów. Tylko na wniosek spółki wodnej lub zainteresowanych właścicieli gruntów organ administracji rolnej prezydium powiatowej rady narodowej mógł podjąć decyzję o wykonaniu melioracji półpodstawowych i szczegółowych przez Państwo za zwrotem części kosztów.
Z przepisów ustawy o popieraniu melioracji wodnych dla potrzeb rolnictwa wynika, że przeprowadzenie melioracji nie prowadziło nigdy z mocy prawa do zmiany stosunków własnościowych. W razie takiej potrzeby podstawę do wywłaszczenia z własności nieruchomości mógł stanowić początkowo - do dnia 12 grudnia 1962 r., to jest do wejścia w życie ustawy z dnia 30 maja 1962 r. – Prawo wodne (Dz. U. z 1962 r. Nr 34, poz. 158) przepis art. 124 ustawy wodnej z dnia 19 września 1922 r. (tekst jednolity Dz. U. z 1928 r. Nr 62, poz. 574 z późn. zm.). Należy zaznaczyć, że taki sam stan prawny obowiązywał także pod rządami wcześniejszych przepisów dotyczących przeprowadzania melioracji, to jest ustawy z dnia 13 lipca 1939 r. o popieraniu melioracyj wodnych dla potrzeb rolnictwa (Dz. U. z 1939 r. Nr 64, poz. 428) oraz rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 marca 1928 r. o popieraniu melioracyj rolnych (Dz. U. z 1928 r. Nr 36, poz. 344).
Od dnia 5 lipca 1963 r., to jest od wejścia w życie art. 12 ust. 1 ustawy o popieraniu melioracji wodnych dla potrzeb rolnictwa (według numeracji w tekście jednolitym) przewidziane do zmeliorowania grunty, położone w obrębie terenów bagiennych oraz kompleksów łąkowo-pastwiskowych, mogły być wywłaszczone w całości lub w części na rzecz Państwa na zasadach i w trybie przewidzianych w przepisach o wywłaszczaniu nieruchomości (to jest w ustawie z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości – Dz. U. z 1958 r. Nr 17, poz. 70). Jednak zgodnie z art. 12 ust. 2 ustawy o popieraniu melioracji wodnych dla potrzeb rolnictwa wywłaszczenie mogło być przeprowadzone w tych przypadkach, gdy wymagały tego względy racjonalnego wykorzystania całego terenu bagiennego lub kompleksu łąkowo-pastwiskowego, a w szczególności, gdy przy tym właściciel gruntów: 1) nie prowadził w ogóle gospodarstwa rolnego bądź 2) prowadził je, ale gospodarstwo to położone było w takiej odległości od gruntów meliorowanych, że racjonalne ich wykorzystanie było niemożliwe lub w znaczny sposób utrudnione, bądź 3) charakter gospodarstwa rolnego i jego zdolność produkcyjna wskazywały, że grunty te w jego ramach nie mogły być w pełni wykorzystane. Przepis ust. 1 stosował się odpowiednio do gruntów przewidzianych do rolniczego wykorzystania ścieków, z tym że wywłaszczeniem powinien być objęty obszar gruntu niezbędny dla prowadzenia przez Państwo odpowiedniej gospodarki rolnej lub leśnej zapewniającej możność odbioru ścieków w ciągu całego roku.
Potrzeba wywłaszczenia mogła zachodzić w szczególności w razie wykonywania przez Państwo melioracji wodnych podstawowych. Nie było natomiast potrzebne wywłaszczenie w celu wykonywania urządzeń melioracji półpodstawowych i szczegółowych, których wykonanie należało do spółek wodnych i zainteresowanych właścicieli gruntów. Jedynie wyjątkowo przepisy ustawy przewidywały w takich sytuacjach możliwość przejęcia przez Państwo własności nieruchomości za zgodą lub na wniosek właściciela nieruchomości. Zgodnie z art. 4 ust. 4 ustawy, jeżeli melioracje miały być przeprowadzone na gruntach położonych w obrębie terenów bagiennych lub kompleksów łąkowo-pastwiskowych, jak również na terenach przewidzianych do rolniczego wykorzystania ścieków, Państwo za zgodą zainteresowanego właściciela takich gruntów mogło zamiast przypadającej od niego opłaty melioracyjnej przejąć odpowiednią część tych gruntów. Według art. 9 ust. 1 ustawy w przypadku, gdy wskutek zajęcia części nieruchomości pod urządzenia melioracji wodnych półpodstawowych lub szczegółowych nieruchomość ta nie mogła być racjonalnie użytkowana na cele dotychczasowe, podlegała ona na wniosek właściciela wykupowi na rzecz Państwa na zasadach i w trybie przewidzianych w ustawie o wywłaszczeniu nieruchomości na cele państwowe.
Przepisy ustawy o popieraniu melioracji wodnych dla potrzeb rolnictwa utraciły moc z dniem 1 stycznia 1975 r., to jest z wejściem w życie ustawy z dnia 24 października 1974 r. - Prawo wodne (Dz. U. z 197 4 r. Nr 38, poz. 230 z późn. zm.). Przepisy art. 95 Prawa wodnego zawierały normę podobną do wynikającej z art. 12 ustawy o popieraniu melioracji wodnych dla potrzeb rolnictwa. Obecnie obowiązujące od dnia 1 stycznia 2002 r. przepisy ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r. poz. 145 z późn. zm.) przewidują, że tylko urządzenia melioracji wodnych podstawowych stanowią własność Skarbu Państwa (art. 72 ust. 1), z tym, że rowów nie zalicza się do tych urządzeń (art. 71 ust. 1). Rowy wraz z budowlami związanymi z nimi funkcjonalnie są urządzeniami melioracji wodnych szczegółowych (art. 73 ust. 1), a ich wykonywanie co do zasady należy do właścicieli gruntów (art. 74 ust. 1), natomiast utrzymywanie należy do zainteresowanych właścicieli gruntów, a jeżeli urządzenia te są objęte działalnością spółki wodnej – do tej spółki (art. 77 ust. 1).
Można zatem stwierdzić, że wskazana w piśmie Starosty [...] nieprawidłowa praktyka przy zakładaniu ewidencji gruntów, dotycząca wyodrębniania geodezyjnego rowów i przypisywania ich w ewidencji gruntów Skarbowi Państwa jako właścicielowi tych nieruchomości, niezależnie od istnienia czy braku tytułu własności Skarbu Państwa, a także treść omówionych wyżej przepisów, nakazują przyjmowanie w postępowaniu rozgraniczeniowym, że wpis w ewidencji gruntów Skarbu Państwa jako właściciela nieruchomości stanowiących wyłącznie rowy melioracyjne, przecinające nieruchomości nie należące do Skarbu Państwa, nie może stanowić dowodu własności nieruchomości, jeżeli wpis ten nie jest oparty o jakikolwiek dokument źródłowy wskazujący na nabycie nieruchomości przez Skarb Państwa w drodze wywłaszczenia lub innego zdarzenia wskazującego na nabycie własności. Nieruchomości zajęte wyłącznie pod rowy melioracyjne, jedynie w szczególnych przypadkach stanowią nieruchomości należące do Skarbu Państwa, w szczególności jeżeli zostały nabyte przez Skarb Państwa przez wywłaszczenie lub w inny sposób przewidziany przepisami regulujących przeprowadzanie melioracji. Rowy melioracyjne, jeżeli nie zostały wywłaszczone lub inaczej nabyte przez Skarb Państwa należą do nieruchomości, przez które są przeprowadzone, a jeżeli faktycznie graniczą z tymi nieruchomościami, to wówczas należą albo do jednej albo do drugiej nieruchomości, albo do każdej z tych nieruchomości w odpowiedniej części – zgodnie ze stanem prawnym granic nieruchomości. Wpisy Skarbu Państwa w ewidencji gruntów i budynków jako właściciela działek stanowiących rowy melioracyjne, jeżeli wpisy te nie są poparte dokumentami źródłowymi, nie mają istotnej wartości dowodowej, między innymi ze względu na błędy popełniane w czasie zakładania ewidencji gruntów.
Wskazać należy, że postępowanie rozgraniczeniowe może doprowadzić do ustalenia, że rów melioracyjny wyodrębniony jako działka ewidencyjna nie stanowi w rzeczywistości odrębnej nieruchomości, ponieważ należy do nieruchomości, którą przecina, albo do jednej z przylegających nieruchomości, albo do obydwu z nich. Wówczas częściowo ulega zmianie przedmiot rozgraniczenia, bowiem chodzi w takiej sytuacji nie o ustalenie granicy z nieruchomością wskazaną we wniosku (która nie istnieje), lecz o ustalenie granicy z nieruchomością w rzeczywistości sąsiadującą z nieruchomością wnioskodawcy. Takie ustalenie zwykle może doprowadzić do zmiany kręgu stron postępowania. Natomiast w razie ustalenia, że rów melioracyjny przecina nieruchomość wnioskodawcy, przeprowadzenie rozgraniczenia, w tym wydanie decyzji administracyjnej okazuje się bezprzedmiotowe.
W badanej sprawie w postępowaniu rozgraniczeniowym nie podjęto jakiejkolwiek próby ustalenia rzeczywistego stanu prawnego działki nr 2, a więc nie ustalono prawidłowo, czy rzeczywiście stanowi odrębną nieruchomość i kto jest właścicielem tej nieruchomości. Oparcie się w tym postępowaniu o nie mający źródłowego uzasadnienia wpis w ewidencji gruntów nie może być uznane za wystarczające. Należy zatem zgodzić się ze stanowiskiem Samorządowego Kolegium Odwoławczego, że decyzja Wójta Gminy Biłgoraj z dnia 12 maja 2011 r. wydana została z rażącym naruszeniem art. art. 7 i 77 § 1 K.p.a., albowiem organ prowadzący postępowanie dokonał rozgraniczenia bez ustalenia stanu faktycznego pozwalającego na dokonanie tej czynności. W rezultacie decyzja wydana została z rażącym naruszeniem art. 33 ust. 1 P.g.k., ponieważ zaniechanie prawidłowego ustalenia, czy działka nr 2 wskazywana jako sąsiadująca z nieruchomością wnioskodawcy rzeczywiście stanowi odrębną nieruchomość należącą do Skarbu Państwa nie pozwalało na ustalenie przebiegu granicy na podstawie zebranych dowodów lub zgodnego oświadczenia stron – tak jak tego wymaga przepis art. 33 ust. 1 P.g.k. Takie naruszenie art. 33 ust. 1 ustawy jest rażącym naruszenie prawa w rozumieniu art. 156 § 1 pkt 2 K.p.a., ponieważ oznacza dokonanie rozgraniczenia bez ustalenia czy rzeczywiście istnieje wskazywany we wniosku przedmiot rozgraniczenia. Stanowi to zaprzeczenie istoty instytucji rozgraniczenia polegającej na usunięciu niepewności co do tego jak daleko sięga prawo własności właścicieli sąsiadujących ze sobą nieruchomości.
Biorąc pod uwagę wszystkie omówione okoliczności Wojewódzki Sąd Administracyjny oddalił skargę na podstawie art. 151 P.p.s.a.
Nietezowane
Artykuły przypisane do orzeczenia
Kup dostęp i zobacz, do jakich przepisów odnosi się orzeczenie. Znajdź inne potrzebne orzeczenia.
Skład sądu
Ewa IbromGrzegorz Wałejko /sprawozdawca/
Marek Zalewski /przewodniczący/
Sentencja
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Marek Zalewski, Sędziowie Sędzia WSA Ewa Ibrom, Sędzia WSA Grzegorz Wałejko (sprawozdawca), Protokolant Stażysta Bartłomiej Maciak, po rozpoznaniu w Wydziale III na rozprawie w dniu 14 listopada 2013 r. sprawy ze skargi D. K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] marca 2013 r. nr [...] w przedmiocie stwierdzenia nieważności decyzji Wójta Gminy z dnia [...] maja 2011 r. Nr [...] o rozgraniczeniu nieruchomości oddala skargę.
Uzasadnienie
Zaskarżoną decyzją z dnia 27 marca 2013 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Zamościu, po rozpatrzeniu wniosku D. K. o ponowne rozpatrzenie sprawy zakończonej decyzją Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Zamościu z dnia 28 lutego 2013 r. stwierdzającą nieważność decyzji Wójta Gminy B. z dnia 12 maja 2011 r. w przedmiocie rozgraniczenia nieruchomości oznaczonej jako działka nr 1 z działką nr 2 w miejscowości R., utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję.
Z akt sprawy wynika, że na wniosek D. K. o rozgraniczenie nieruchomości Wójt Gminy B. wydał w dniu 12 maja 2011 r. decyzję w przedmiocie rozgraniczenia nieruchomości oznaczonej jako działka nr 1 z nieruchomością oznaczoną jako działka nr 2 położonymi w miejscowości R. Podstawę prawną decyzji stanowił przepis art. 33 ust. 1 ustawy z dnia 17 maja 1990 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne (tekst jednolity Dz. U. z 2010 r. Nr 193, poz. 1287, z późn. zm., dalej powoływanej także jako "P.g.k."). Dla nieruchomości oznaczonej jako działka nr 1 prowadzona jest przez Sąd Rejonowy w [...] księga wieczysta KW [...], w której jako właściciel nieruchomości wpisany jest D. K. Z decyzji wynika, że organ rozgraniczający przyjął, iż właścicielem nieruchomości oznaczonej jako działka nr 2, stanowiącej rów melioracyjny, jest Skarb Państwa. O wszczęciu postępowania rozgraniczeniowego jako reprezentującego Skarb Państwa zawiadomiono Starostę [...], który – jak wynika z akt sprawy - nie brał aktywnie udziału w sprawie. Decyzja została wydana na podstawie ustaleń udokumentowanych protokołem granicznym sporządzonym w dniu 18 marca 2011 r. przez uprawnionego geodetę w obecności jednej strony, to jest D. K.
W dniu 16 września 2011 r. małżonkowie K. Ł. i U. Ł. skierowali do Wójta Gminy B. wniosek o wznowienie postępowania rozgraniczeniowego zakończonego decyzją z dnia 12 maja 2011 r., wskazując w uzasadnieniu, że nie brali udziału w postępowaniu, a w wyniku rozgraniczenia działki nr 1 D. K. z działką nr 2, stanowiącej rów, zostały naruszone granice ich działki nr 1, poprzez przesunięcie granicy rowu na teren ich działki. Podnieśli, że Sąd Rejonowy w [...] wyrokiem z dnia 15 listopada 2010 r. w sprawie oznaczonej sygn. akt [...] z ich powództwa przeciwko D. K. orzekł przywrócenie posiadania części działki gruntu nr 1 (do rowu), zajętej przez D. K. i nakazał pozwanemu zaniechanie dokonywania w przyszłości naruszeń. Wnioskodawcy zaznaczyli, że geodeta nie tylko nie uwzględnił w trakcie postępowania wskazanego wyroku, lecz również pominął fakt istnienia rowu, przesuwając granice działki nr 1 należącej do D. K. poza jej obszar. Nie uwzględnił również okoliczności, że działka nr 2, stanowiąca rów, miała nieuregulowany stan prawny.
Wójt Gminy B. decyzją z dnia 17 grudnia 2012 r., po wznowieniu postępowania, odmówił uchylenia udecyzji z dnia 12 maja 2011 r.
Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Zamościu, wskazując, że działa z urzędu, decyzją z dnia 28 lutego 2013 r. stwierdziło nieważność decyzji Wójta Gminy B. z dnia 12 maja 2011 r. o rozgraniczeniu nieruchomości.
Decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego została wydana po złożeniu przez małżonków K. Ł. i U. Ł. pisma z dnia 2 stycznia 2013 r., w którym wnosili o stwierdzenie nieważności decyzji o rozgraniczeniu. Według oceny Samorządowego Kolegium Odwoławczego w świetle decyzji Wójta Gminy B. z 12 maja 2011 r. oraz treści art. 157 § 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r., poz. 267, powoływanej dalej jako K.p.a.) K. Ł. i U. Ł. nie są legitymowani do żądania stwierdzenia nieważności decyzji. Zgodnie z art. 157 § 2 K.p.a. postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji wszczyna się na wniosek strony lub z urzędu. W postępowaniu rozgraniczeniowym zakończonym decyzją Wójta Gminy B. z dnia 12 maja 2011 r. K. Ł. i U. Ł. nie brali udziału i nie byli stronami tego postępowania. Nie są właścicielami opisanych w decyzji działek nr 1 i nr 2 i nie mają interesu prawnego w zainicjowaniu postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji. Jednak biorąc pod uwagę, że materiał dowodowy wskazuje na istnienie przesłanek stwierdzenia nieważności decyzji z powodu wydania jej z rażącym naruszeniem prawa, Samorządowe Kolegium Odwoławcze stwierdziło, że miało obowiązek wszczęcia postępowania z urzędu. O wszczęciu postępowania Kolegium zawiadomiło stronę i organ pierwszej instancji pismem z dnia 12 lutego 2011 r.
W piśmie z dnia 2 stycznia 2013 r. zawierającym wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji o rozgraniczeniu, K. Ł. i U. Ł. zarzucali, że w wyniku rozgraniczenia nieruchomości naruszono granicę ich nieruchomości, to jest działki nr 1, która nie była objęta postępowaniem rozgraniczeniowym. Granica ich nieruchomości została przesunięta o 46 m w głąb ich działki. Geodeta wytyczył nowe granice na terenie ich działki, mimo że pomiędzy działką nr 1 i działką nr 3 przebiega rów o szerokości 3 m oznaczony jako działka nr 2. Właściciel tego rowu nie został ustalony.
W postępowaniu o stwierdzenie nieważności decyzji Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Zamościu ustaliło, że zgodnie z treścią księgi wieczystej właścicielem nieruchomości oznaczonej jako działka nr 1 jest D. K. Jego wniosek o rozgraniczenie dotyczył granicy z nieruchomością oznaczoną jako działka nr 2. Według wypisu z rejestru gruntów z dnia 18 marca 2011 r. działka nr 2 oznaczona symbolem użytków rolnych "W" (rowy) stanowi przedmiot własności Skarbu Państwa w trwałym zarządzie Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych Oddział Regionalny w B.
W aktach sprawy znajduje się drugi wypis z rejestru gruntów z dnia 17 sierpnia 2011 r., według którego właściciel działki nr 2 jest nieustalony. Z akt sprawy wynika, że prowadzący ewidencję gruntów i budynków Starosta [...] w dniu 15 czerwca 2011 r. usunął wpis Skarbu Państwa jako właściciela nieruchomości (działki nr 2) i wpisał ją do pozycji "właściciel nieustalony" (pismo Starosty [...] z dnia 27 lutego 2012 r. do Wójta Gminy w [...] - k.[...] akt administracyjnych)
Uprawniony geodeta sporządził operat techniczny oraz protokół graniczny w dniu 18 marca 2011 r. ustalając przebieg granicy między nieruchomością D. K. oznaczoną jako działka nr 1 oraz nieruchomością oznaczoną jako działka nr 2 stanowiącą własność Skarbu Państwa. Protokół został podpisany przez geodetę i D. K. Kolegium ustaliło, że w skardze do Lubelskiego Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Geodezyjnego i Kartograficznego na czynności geodety przeprowadzającego rozgraniczenie małżonkowie Ł. zarzucali między innymi zignorowanie przez geodetę istnienia rowu między działką nr 1 D. K. a ich działką nr 3 i ustalenia nowej granicy na ich działce w odległości 46 m od rowu. W związku z tą skargą Lubelski Wojewódzki Inspektor Nadzoru Geodezyjnego i Kartograficznego w piśmie z dnia 19 stycznia 2012 r. do Samorządowego Kolegium Odwoławczego informującym o wyniku badania dokumentów geodezyjnych tego rozgraniczenia stwierdził, że rozgraniczenie przeprowadzono pomimo braku uregulowania własności nieruchomości objętej rozgraniczeniem.
Samorządowe Kolegium Odwoławcze wskazało, że zgodnie z art. 29 ust. 1 P.g.k. rozgraniczenie nieruchomości ma na celu ustalenie przebiegu ich granic przez określenie punktów i linii granicznych, utrwalenie tych punktów znakami granicznymi na gruncie oraz sporządzenie odpowiednich dokumentów. Stosownie do art. 31 ust. 2 ustawy przy ustalaniu granic bierze się pod uwagę znaki i ślady graniczne, mapy i inne dokumenty oraz punkty osnowy geodezyjnej. Jeżeli brak danych, o których mowa w ust. 2 lub są one niewystarczające albo sprzeczne, ustala się przebieg granicy na podstawie zgodnego oświadczenia stron, albo jednej strony, gdy druga strona w toku postępowania oświadczenia nie składa i nie kwestionuje przebiegu granicy. Istotne znaczenie dla prawidłowości rozgraniczenia nieruchomości i wydania decyzji o rozgraniczeniu ma również przepis art. 33 ust. 1, który stanowi, że wójt wydaje decyzję o rozgraniczeniu nieruchomości, jeżeli zainteresowani właściciele nieruchomości nie zawarli ugody, a ustalenie przebiegu granicy nastąpiło na podstawie zebranych dowodów lub zgodnego oświadczenia stron.
Kolegium wskazało, że według decyzji z dnia 12 maja 2011 r. o rozgraniczeniu nieruchomości granica między działką nr 1 i działką nr 2, stanowiącą własność Skarbu Państwa, przebiega od punktu [...] do punktu [...] zgodnie z opisem granic i szkicem granicznym wykazanym w protokole granicznym z dnia 18 marca 2011 r. sporządzonym przez uprawnionego geodetę. W opinii Kolegium istnienie rowu jako działki nr 2 oddzielającego działki nr 1 i nr 3 nie budzi wątpliwości, gdyż potwierdzają to wypisy z ewidencji gruntów oraz załączone do akt sprawy szkice i mapy. Z wypisu z ewidencji gruntów z dnia 17 sierpnia 2011 r. wynika, że właściciel rowu jest nieustalony. W tej sytuacji Kolegium stwierdziło, że rozgraniczenia dokonano bez dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego, co oznacza wydanie decyzji z dnia 12 maja 2011 r. z rażącym naruszeniem art. 7 i art. 77 § 1 K.p.a. W myśl przepisów P.g.k. wydanie decyzji o rozgraniczeniu nieruchomości może nastąpić tylko wtedy, gdy ustalenie przebiegu granic nie budzi wątpliwości. W świetle zebranego materiału dowodowego wskazującego, że właściciel działki nr 2 jest nieustalony, decyzja z dnia 12 maja 2011 r. została wydana również z rażącym naruszeniem art. 33 ust. 1 P.g.k. Istotą postępowania rozgraniczeniowego jest ustalenie do jakich granic sięga prawo właściciela, a więc geodeta miał obowiązek w pierwszej kolejności ustalić przebieg granicy prawnej działki nr 2 wynikającej z tytułu prawnego. Skoro tytułu takiego nie ma, to odtworzenie przebiegu takiej granicy na gruncie jest niemożliwe.
W ocenie Samorządowego Kolegium Odwoławczego decyzja o rozgraniczeniu wydana została z rażącym naruszeniem art. 7 i art. 77 § 1 K.p.a. oraz art. 31 ust. 2 i 3, a także wskazanego wyżej art. 33 ust. 1 P.g.k. W związku z tym organ stwierdził nieważność tej decyzji na podstawie art. 156 § 1 pkt 2 K.p.a.
Wobec powyższego, D. K. złożył wniosek do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Zamościu o ponowne rozpatrzenie sprawy, podnosząc, że Kolegium nie rozpatrzyło całości materiału przy wydaniu decyzji, przez co naruszyło przepisy art. art. 7, 77 i 78 K.p.a. Skarżący wskazał, że w dniu wydania decyzji przez Wójta Gminy B. ustalono na podstawie informacji z ewidencji gruntów, że działka nr 2 jest przedmiotem własności Skarbu Państwa i pozostaje w trwałym zarządzie Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych Odział w B. Wprawdzie dla nieruchomości tej nie założono księgi wieczystej, ale treść wypisu z rejestru gruntów z dnia 18 marca 2011 r. nie budzi wątpliwości. Zdaniem skarżącego organ nie mógł opierać się na wydanym trzy miesiące później wypisie z rejestru gruntów z dnia 17 sierpnia 2011 r. Jego zdaniem, rozstrzygnięcie sądów w cywilnym postępowaniu o naruszenie posiadania nie stanowi podstawy do rozstrzygnięcia kwestii własności w postępowaniu cywilnym i postępowaniu administracyjnym.
Zaskarżoną decyzją z dnia 27 marca 2013 r., Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Zamościu, po rozpatrzeniu wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, utrzymało w mocy swoją decyzję z dnia 13 marca 2013 r. W uzasadnieniu decyzji Kolegium wskazało, że według art. 33 ust. 1 P.g.k. wójt wydaje decyzję o rozgraniczeniu, jeżeli zainteresowani właściciele nie zawarli ugody, a ustalenia przebiegu granic nastąpiło na podstawie zebranych dowodów lub zgodnego oświadczenia stron. Kolegium stwierdziło, że w rozpoznawanej sprawie nie doszło do zawarcia ugody, a także niemożliwe było ustalenie przebiegu granicy w oparciu o zgodne oświadczenie stron, skoro Wójt Gminy B. niewłaściwie ustalił strony postępowania. Według ustaleń organu odwoławczego z akt sprawy wynika, że Wójt Gminy B. wydając postanowienie z dnia 4 marca 2011 r. o wszczęciu na wniosek D. K. postępowania rozgraniczeniowego, nie dołączył do akt sprawy wypisu z rejestru gruntów, który jest - w ocenie organu - podstawowym dokumentem określającym, kto jest właścicielem działki sąsiedniej nr 2. Wójt Gminy B. bez właściwego ustalenia stanu prawnego wskazał właściciela działki nr 2 - Skarb Państwa. Dokument ten pojawił się w aktach sprawy po wszczęciu postępowania i wezwaniu stron (18 marca 2011 r.). Według jego treści jako właściciel wskazany był Skarb Państwa, a jako sprawujący trwały zarząd Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Oddział Regionalny B.
Samorządowe Kolegium Odwoławcze wskazało, że trwały zarząd jest formą prawną władania nieruchomością, a wynikające z niej korzystanie z nieruchomości określa szczegółowo art. 43 ust. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jednolity Dz. U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651, z późn. zm.) W związku z tym zgodnie z art. 43 ustawy o gospodarce nieruchomościami i art. 28 K.p.a., stroną postępowania rozgraniczeniowego powinien być D. K. i Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Oddział Regionalny w B., a nie Starosta B. W ocenie Kolegium już na etapie wszczęcia postępowania administracyjnego nie ustalono prawidłowo stron postępowania rozgraniczeniowego, co narusza podstawową zasadę rozgraniczenia nieruchomości zawartą w przepisach P.g.k. oraz w przepisach K.p.a.
W opinii organu z chwilą powiadomienia właściwej strony postępowania rozgraniczeniowego, to jest Wojewódzkiego Zarządu Inwestycji i Urządzeń Rolnych Oddział Regionalny w B. o wszczęciu postępowania rozgraniczeniowego, już na etapie tego wszczęcia Wójt Gminy B. uzyskałby podstawową informację o stanie prawnym działki nr 2. Takie działania nie zostały podjęte, przez co już na tym etapie postępowania organ prowadzący postępowanie rozgraniczeniowe naruszył podstawowe zasady K.p.a.(art. art. 7, 77 § 1 i 80).
Kolegium wskazało, że według treści protokołu granicznego z dnia 18 marca 2011 r. z jednej strony "podstawowym dokumentem świadczącym o przebiegu granicy działki nr 1 z działką nr 2 w R. jest mapa ewidencji gruntów oraz zarys pomiarowy na podkładzie fotogrametrycznym", a z drugiej strony geodeta stwierdził w wynikach wywiadu terenowego, że "bez wskazań wnioskodawcy trudno byłoby ustalić przebieg tej granicy, brak znaków rowu na całej długości działki nr 1". Tak dokonane czynności przez uprawnionego geodetę służyły organowi pierwszej instancji jako podstawa do wydania decyzji w trybie art. 33 ust. 1 P.g.k. Stosownie do art. 31 ust. 2 i 3 tej ustawy przy ustalaniu przebiegu granic bierze się pod uwagę znaki i ślady graniczne, mapy i inne dokumenty oraz punkty osnowy geodezyjnej. Jeżeli jest brak danych, o których mowa w ust. 2 lub są one niewystarczające albo sprzeczne, ustala się przebieg granic na podstawie zgodnego oświadczenia stron lub jednej strony, gdy druga strona w toku postępowania oświadczenia nie składa i nie kwestionuje przebiegu granicy.
Kolegium ponownie podkreśliło, że po pierwsze w postępowaniu brak było właściwie ustalonych stron postępowania, a po drugie na podstawie tak zebranego materiału dowodowego organ nie był uprawniony do wydania decyzji w trybie art. 33 ust. 1 P.g.k. Istotą postępowania rozgraniczeniowego jest bowiem ustalenie do jakich granic sięga prawo własności - to geodeta w pierwszej kolejności winien ustalić przebieg granicy prawnej przede wszystkim w oparciu o stan prawny nieruchomości wynikający z tytułów prawa własności. Wśród dokumentów stanowiących podstawę ustalenia przebiegu granic rozróżnia się dokumenty stwierdzające stan prawny nieruchomości i dokumenty określające położenie punktów granicznych i przebieg granic nieruchomości. W opinii Kolegium w postępowaniu rozgraniczeniowym nie zebrano dowodów dających możliwość ustalenia przebiegu granicy. Zdaniem Kolegium skoro geodeta ustalał granice według wskazań wnioskodawcy D. K., to ten w trakcie postępowania był zobowiązany zapoznać geodetę z wyrokiem Sądu Rejonowego w [...] z dnia 15 listopada 2010 r. Niezależnie też od informacji D. K., geodeta winien takich ustaleń dokonać sam. Uzasadnienie treści wydanego wyroku szczegółowo określa granice działki nr 1 D. K., zaś na powyższą okoliczność sporządzony został dla sądu szkic sytuacyjny. Wiarygodność informacji uzyskanych od wnioskodawcy należy więc poddać pod rozwagę i ocenę.
W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego D. K. wniósł o uchylenie decyzji Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Zamościu z dnia 27 marca 2013 r., zarzucając zaskarżonej decyzji naruszenie:
1/ art. 28 K.p.a. w związku z art. 152 i 153 Kodeksu cywilnego (K.c.) w związku z art. 29 ust. 1 i 2 P.g.k. poprzez uznanie, że organ niewłaściwie ustalił strony postępowania oraz, że stronami postępowania powinni być U. Ł. i K. Ł.;
2/ art. 7 w zw. z art. 77 § 1 K.p.a. poprzez uznanie, że w świetle zebranego materiału dowodowego stronami postępowania powinni być U. Ł. i K. Ł. oraz uznanie, że organ nie był władny wydać decyzji w oparciu o przepisy art. 33 P.g.k.
W uzasadnieniu skarżący wskazał, że przepisy P.g.k. nie definiują pojęcia strony w postępowaniu rozgraniczeniowym. Wobec tego ustalenie strony w tym postępowaniu następuje na podstawie art. 28 K.p.a. Postępowanie rozgraniczeniowe dotyczy ustalenia przebiegu linii granicznej pomiędzy nieruchomościami, tak więc związane jest bezpośrednio z realizacją prawa własności nieruchomości. W tej sytuacji, stroną postępowania rozgraniczeniowego będzie właściciel lub użytkownik wieczysty nieruchomości objętej rozgraniczeniem.
Zdaniem skarżącego, dla ustalenia własności rozgraniczanych nieruchomości nie ma znaczenia fakt, że klika miesięcy przed wydaniem decyzji, przed Sądem Rejonowym w [...] zakończyło się postępowanie w przedmiocie naruszenia posiadania pomiędzy D. K. a K. Ł. i U. Ł. Zgodnie z art. 478 K.p.c. w sprawach o naruszenie posiadania sąd bada jedynie ostatni stan posiadania i fakt jego naruszenia, nie rozpoznając samego prawa ani dobrej wiary pozwanego. Rozstrzygnięcia sądów w cywilnym postępowaniu odrębnym o naruszenie posiadania nie stanowią podstawy do rozstrzygnięcia kwestii własności w postępowaniu cywilnym i postępowaniu administracyjnym.
Skarżący wskazał, że dla nieruchomości oznaczonej jako działka nr 2 nie jest prowadzona księga wieczysta. Wójt Gminy B. oparł zatem ustalenia stanu prawnego nieruchomości na wypisie z ewidencji gruntów. Zgodnie z art. 31 ust. 2 P.g.k. przy ustalaniu przebiegu granic bierze się pod uwagę znaki i ślady graniczne, mapy i inne dokumenty oraz punkty osnowy geodezyjnej. Przepis art. 21 ust. 1 ustawy stanowi, że podstawę planowania gospodarczego, planowania przestrzennego, wymiaru podatków i świadczeń, oznaczania nieruchomości w księgach wieczystych, statystyki publicznej, gospodarki nieruchomościami oraz ewidencji gospodarstw rolnych stanowią dane zawarte w ewidencji gruntów i budynków. Z kolei przepis art. 20 ust. 2 pkt. 1 ustawy stanowi, że w ewidencji gruntów i budynków wykazuje się także właściciela. Mając na względzie przytoczone przepisy należy według skarżącego uznać, że zarówno geodeta wykonujący czynności rozgraniczeniowe, jak i Wójt Gminy B., wydając decyzję z dnia 12 maja 2011 r., zgodnie z prawem uwzględnili informacje zawarte w ewidencji gruntów według stanu na dzień dokonywania czynności i wydawania decyzji. Z wypisu z ewidencji gruntów i budynków z dnia 18 marca 2011 r. wynikało wprost, że właścicielem działki nr 2 jest Skarb Państwa, oraz że działka znajduje się w trwałym zarządzie Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych Odział Regionalny w B. Zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami z zastrzeżeniem wyjątków wynikających z przepisów ustawy oraz odrębnych ustaw, organem reprezentującym Skarb Państwa w sprawach gospodarowania nieruchomościami jest starosta. Natomiast przepis art. 11a stanowi, że przepis art. 11 ust. 1 stosuje się do czynności prawnych lub czynności procesowych podejmowanych na rzecz lub w interesie Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego.
Dalej skarżący wskazał, że K. Ł. i U. Ł. nie przysługują żadne prawa rzeczowe do nieruchomości oznaczonej jako działka nr 2 i z tych względów nie mieli oni przymiotu strony w postępowaniu rozgraniczeniowym.
W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Zamościu wniosło o oddalenie skargi, podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Odnosząc się do treści skargi organ wskazał, że nie wyrażał poglądu, że stronami postępowania rozgraniczeniowego powinni być K. Ł. i U. Ł. Wskazał natomiast, że nie ustalono właściwie stron postępowania rozgraniczeniowego i że stroną powinien być Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Odział Regionalny w B., do czego zobowiązywało go prawo trwałego zarządu przysługujące do działki nr 2.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie zważył, co następuje.
Na wstępie należy wskazać, że dokonując kontroli działalności organów administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, sąd administracyjny bada, czy organy te do ustalonego stanu faktycznego zastosowały właściwą normę prawa materialnego oraz, czy nie uchybiły przepisom prawa regulującym zasady postępowania, a jeśli dopuściły się takich uchybień - czy te uchybienia mogły mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Uchylenie zaskarżonej decyzji następuje bowiem wówczas, gdy sąd stwierdzi, że w sprawie doszło do naruszenia prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, bądź gdy dopuszczono się naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, albo też przepisu prawa dającego podstawę do wznowienia postępowania; ponadto sąd stwierdza nieważność zaskarżonego aktu, gdy ustali, że akt taki dotknięty jest wadą nieważności - art. 145 § 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 z późn. zm., powoływanej dalej jako "P.p.s.a."). Ponadto, zgodnie z art. 134 § 1 P.p.s.a., Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.
W rozpoznanej sprawie skarga jest bezzasadna, bowiem zaskarżona decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Zamościu z dnia 27 marca 2013 r. nie narusza prawa, chociaż nie ze wszystkimi stwierdzeniami i ustaleniami zawartymi w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji i w uzasadnieniu decyzji ją poprzedzającej można zgodzić się. Mimo częściowo błędnej motywacji zaskarżonej decyzji kluczowe jednak dla rozstrzygnięcia sprawy jest stwierdzenie, że Samorządowe Kolegium Odwoławcze prawidłowo ustaliło, iż decyzja Wójta Gminy B. z dnia 12 maja 2011 r. jest dotknięta kwalifikowaną wadą prawną, ponieważ została wydana z rażącym naruszeniem prawa, w szczególności art. 33 ust. 1 P.g.k. Dawało to podstawę i zobowiązywało organ do stwierdzenia nieważności decyzji. Zgodnie z art. 156 § 1 pkt 2 K.p.a. organ administracji publicznej stwierdza nieważność decyzji, która wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa.
Postępowanie rozgraniczeniowe przeprowadza się na podstawie przepisów art. 29 i nast. ustawy z dnia 17 maja 1989 r. – Prawo geodezyjne i kartograficzne.
W myśl art. 29 ust. 1 i 2 ustawy rozgraniczenie nieruchomości ma na celu ustalenie przebiegu ich granic przez określenie położenia punktów i linii granicznych, utrwalenie tych punktów znakami granicznymi na gruncie oraz sporządzenie odpowiednich dokumentów; rozgraniczeniu podlegają, w miarę potrzeby, wszystkie albo niektóre granice określonej nieruchomości z przyległymi nieruchomościami lub innymi gruntami.
Zgodnie z art. 33 ust. 1 ustawy, wójt wydaje decyzję o rozgraniczeniu nieruchomości, jeżeli zainteresowani właściciele nieruchomości nie zawarli ugody, a ustalenie przebiegu granicy nastąpiło na podstawie zebranych dowodów lub zgodnego oświadczenia stron. Według zaś art. 33 ust. 3 ustawy, strona niezadowolona z ustalenia przebiegu granicy może żądać, w terminie 14 dni od dnia doręczenia jej decyzji w tej sprawie, przekazania sprawy sądowi.
Decyzję o rozgraniczeniu nieruchomości poprzedzają, zgodnie z art. 31 ust. 1 ustawy, czynności ustalania przebiegu granic, które wykonuje geodeta upoważniony przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Stosownie do art. 31 ust. 2 ustawy przy ustalaniu przebiegu granic bierze się pod uwagę znaki i ślady graniczne, mapy i inne dokumenty oraz punkty osnowy geodezyjnej. Natomiast jeżeli jest brak danych, o których mowa w ust. 2, lub są one niewystarczające albo sprzeczne, ustala się przebieg granicy na podstawie zgodnego oświadczenia stron lub jednej strony, gdy druga strona w toku postępowania oświadczenia nie składa i nie kwestionuje przebiegu granicy (ust. 3).
Z kolei art. 34 ust. 1 ustawy stanowi, że jeżeli w razie sporu co do przebiegu linii granicznych nie dojdzie do zawarcia ugody lub nie ma podstaw do wydania decyzji, o której mowa w art. 33 ust. 1, upoważniony geodeta tymczasowo utrwala punkty graniczne według ostatniego stanu spokojnego posiadania, dokumentów i wskazań stron, oznacza je na szkicu granicznym, sporządza opinię i całość dokumentacji przekazuje właściwemu wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta). W tej sytuacji wójt umarza postępowanie administracyjne i przekazuje sprawę z urzędu do rozpatrzenia sądowi (art. 34 ust. 2).
Z przytoczonych przepisów wynika, że istotą rozgraniczenia nieruchomości jest ustalenie przebiegu granicy pomiędzy sąsiadującymi nieruchomościami w celu ustalenia jaki jest zasięg prawa własności właścicieli tych nieruchomości. Podkreślić należy, że przedmiotem rozgraniczenia są nieruchomości, a więc rozgraniczenie następuje w celu ustalanie granic pomiędzy nieruchomościami, a nie pomiędzy działkami ewidencyjnymi. Dla potrzeb postępowania rozgraniczeniowego istotna jest definicja nieruchomości sformułowana w art. 46 § 1 K.c. Zgodnie z powołanym przepisem, nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności. Znaczenie dla postępowania rozgraniczeniowego ma ta część przepisu, która dotyczy nieruchomości gruntowych, bowiem rozgraniczaniu na podstawie art. 29 i nast. P.g.k. podlegają nieruchomości gruntowe.
Z art. 46 § 1 K.c. wynika, że nieruchomościami są grunty będące częściami powierzchni ziemskiej stanowiącymi odrębny przedmiot własności. Kodeksowa definicja nieruchomości ma więc charakter materialnoprawny i odwołuje się do dwóch kryteriów, które muszą wystąpić łącznie: odrębności fizycznej - polegającej na istnieniu ustalonych granic zewnętrznych gruntu (wytyczonych, a w każdym razie obiektywnie istniejących na gruncie i zwykle wskazanych na mapie geodezyjnej) i odrębności prawnej - polegającej na przynależności gruntu do tego samego właściciela lub tych samych współwłaścicieli (poprzez przypisanie prawa własności nieruchomości konkretnemu podmiotowi lub konkretnym podmiotom w razie współwłasności).
W związku z tym podstawowym obowiązkiem organu, do którego został złożony wniosek o rozgraniczenie nieruchomości jest ustalenie, czy nieruchomości w podanym wyżej rozumieniu istnieją. Nie jest przy tym przesądzające o powyższym ustaleniu istnienie wyodrębnionych działek ewidencyjnych, ponieważ pojęcie nieruchomości nie jest tożsame z pojęciem działki ewidencyjnej. Nieruchomość gruntowa w rozumieniu art. 46 § 1 K.c. może obejmować jedną lub więcej działek gruntu wyodrębnionych geodezyjnie, należących do tego samego właściciela.
W rozpoznawanej sprawie nie ma wątpliwości, że istnieje nieruchomość należąca do skarżącego D. K., oznaczona jako działka nr 1. Działka ta stanowi nieruchomość, dla której prowadzona jest księga wieczysta KW [...]. Ze znajdującego się w administracyjnych aktach sprawy odpisu księgi wieczystej wynika, że nieruchomość w ujęciu wieczystoksięgowym jest tożsama z działką nr 1, ponieważ jest to jedyna działka objęta tą księga wieczystą.
Wójt Gminy B. nie ustalił natomiast w sposób wystarczający dla wydania decyzji o rozgraniczeniu nieruchomości (tak jak rozstrzygnięcie zostało sformułowane w decyzji) czy rzeczywiście istnieje drugi przedmiot rozgraniczenia wskazywany przez wnioskodawcę, to jest nieruchomość oznaczona jako działka nr 2. Oczywiste jest przy tym, że istnieje wyodrębniona geodezyjnie działka oznaczona numerem 2. Jednak podkreślić należy, że istnienie wyodrębnionej geodezyjnie działki, uwidocznionej w ewidencji gruntów, nie przesądza o istnieniu odrębnej nieruchomości w rozumieniu art. 46 § 1 K.c. Brak prawidłowego ustalenia, czy działka nr 2 stanowi nieruchomość w rozumieniu art. 46 § 1 K.c. jest ściśle związane z brakiem prawidłowego ustalenia do kogo ta nieruchomość należy. Ustalenie, że nieruchomość należy do Skarbu Państwa oparte zostało wyłącznie na treści ewidencji gruntów, w której w dniu wydawania decyzji o rozgraniczeniu jako właściciela nieruchomości ujawniono Skarb Państwa, a jako zarządcę Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Oddział Regionalny w B. Jednak ze znajdującego się w aktach sprawy wypisu z rejestru gruntów wynika, że w operacie ewidencyjnym nie ma żadnego dokumentu źródłowego, który uzasadniałby taki wpis właściciela nieruchomości. Z akt sprawy wynika, że w postępowaniu rozgraniczeniowym nie podjęto próby ustalenia, czy taki dokument uzasadniający wpisanie w ewidencji gruntów Skarbu Państwa w ogóle istnieje. Według art. 24 ust. 1 P.g.k. operat ewidencyjny składa się nie tylko z bazy danych obejmujących informacje, o których mowa w art. 20 ust. 1 ustawy, a więc między innymi o właścicielach nieruchomości. Operat ewidencyjny zawiera także zbiór dokumentów uzasadniających wpisy do bazy danych.
Ewidencja gruntów i budynków ma charakter wyłącznie informacyjny. Ujawnienie w niej określonego podmiotu jako właściciela nieruchomości nie jest więc szczególnym dowodem, że ta osoba jest rzeczywiście właścicielem nieruchomości. Jest jedynie informacją, że istnieje dowód (dokument) wskazujący, że osoba wpisana w ewidencji gruntów jest właścicielem nieruchomości. Wskazywane w skardze przepisy art. 20 ust. 2 pkt 1 oraz art. 21 P.g.k. nie są podstawą do nadania danym z ewidencji gruntów szczególnego znaczenia dowodowego w innych sprawach niż wyraźnie wymienione w art. 21 P.g.k., a więc dla potrzeb planowania gospodarczego, planowania przestrzennego, wymiaru podatków i świadczeń, oznaczania nieruchomości w księgach wieczystych, statystyki publicznej, gospodarki nieruchomościami oraz ewidencji gospodarstw rolnych.
Dowodem własności w postępowaniu rozgraniczeniowym jest dokument uzasadniający wpisanie podmiotu do ewidencji gruntów. Jeżeli wpis w ewidencji gruntów jest niezgodny z treścią dokumentów świadczących o przysługiwaniu własności nieruchomości, to przesądzająca o stanie prawnym jest treść tych dokumentów, niezależnie od tego czy te dokumenty znalazły się w operacie ewidencyjnym, czy znajdują się poza tym operatem. Jeżeli natomiast operat ewidencyjny nie zawiera żadnych dokumentów uzasadniających wpis właściciela w ewidencji gruntów i takie dokumenty nie są znane, to wówczas wpis w ewidencji gruntów nie może być uznany za wystarczający i przesądzający dowód tego kto jest właścicielem nieruchomości. Wówczas w niektórych sytuacjach może powstać także wątpliwość, czy działka ewidencyjna wykazywana w ewidencji gruntów jako odrębna nieruchomość jest rzeczywiście nieruchomością w rozumieniu art. 46 § 1 K.c. i czy nie wchodzi w skład sąsiadujących z nią nieruchomości. Takie wątpliwości są szczególnie uzasadnione w przypadku działek ewidencyjnych, które zostały wyodrębnione przy zakładaniu ewidencji gruntów tylko z tej przyczyny, że stanowią lub stanowiły rowy melioracyjne.
Z pisma prowadzącego ewidencję gruntów Starosty [...] z dnia 27 lutego 2012 r. do Wójta Gminy w B. (k. [...] akt administracyjnych) wynika, że działka nr 2 została wyodrębniona podczas pomiaru do założenia ewidencji gruntów wykonanego w latach 1960-ych. Wówczas rowom będącym urządzeniami melioracji wodnych szczegółowych nadano odrębne numery działek i ujawniono te działki w rejestrze w pozycji rejestrowej Skarbu Państwa w zarządzie Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych. W opinii Starosty [...], powołującego się na stanowisko Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 20 października 2005 r. skierowane do wszystkich Wojewódzkich Inspektorów Nadzoru Geodezyjnego i Kartograficznego, rowy stanowiące urządzenia melioracji wodnych szczegółowych nie powinny być wykazane w ewidencji gruntów jako odrębne działki i w ramach modernizacji ewidencji gruntów i budynków powinny być z urzędu włączone do działek przyległych jako użytek. Z tej przyczyny do czasu modernizacji ewidencji gruntów i budynków Starosta wykreślił działkę nr 2 z pozycji rejestrowej Skarbu Państwa i wpisał do pozycji rejestrowej "właściciel nieustalony".
Należy w związku z tym wskazać, że praktykowane podczas pomiaru do założenia ewidencji gruntów wyodrębnianie rowów będącym urządzeniami melioracji wodnych jako odrębnych działek ewidencyjnych i ujawnianie w ewidencji gruntów w pozycji rejestrowej Skarbu Państwa, nie zawsze uwzględniało rzeczywisty stan prawny nieruchomości zajętych pod urządzenia melioracji wodnych. Zgodnie z obowiązującymi wówczas przepisami ustawy z dnia 22 maja 1958 r. o popieraniu melioracji wodnych dla potrzeb rolnictwa (tekst jednolity Dz. U. z 1963 r. Nr 42, poz. 237 z późn. zm.) urządzenia melioracji wodnych dzieliły się na urządzenia melioracji podstawowych, półpodstawowych i szczegółowych. Jedynie wykonywanie melioracji wodnych podstawowych należało do Państwa, natomiast wykonywanie melioracji półpodstawowych i szczegółowych należało do spółek wodnych i zainteresowanych właścicieli gruntów. Tylko na wniosek spółki wodnej lub zainteresowanych właścicieli gruntów organ administracji rolnej prezydium powiatowej rady narodowej mógł podjąć decyzję o wykonaniu melioracji półpodstawowych i szczegółowych przez Państwo za zwrotem części kosztów.
Z przepisów ustawy o popieraniu melioracji wodnych dla potrzeb rolnictwa wynika, że przeprowadzenie melioracji nie prowadziło nigdy z mocy prawa do zmiany stosunków własnościowych. W razie takiej potrzeby podstawę do wywłaszczenia z własności nieruchomości mógł stanowić początkowo - do dnia 12 grudnia 1962 r., to jest do wejścia w życie ustawy z dnia 30 maja 1962 r. – Prawo wodne (Dz. U. z 1962 r. Nr 34, poz. 158) przepis art. 124 ustawy wodnej z dnia 19 września 1922 r. (tekst jednolity Dz. U. z 1928 r. Nr 62, poz. 574 z późn. zm.). Należy zaznaczyć, że taki sam stan prawny obowiązywał także pod rządami wcześniejszych przepisów dotyczących przeprowadzania melioracji, to jest ustawy z dnia 13 lipca 1939 r. o popieraniu melioracyj wodnych dla potrzeb rolnictwa (Dz. U. z 1939 r. Nr 64, poz. 428) oraz rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 marca 1928 r. o popieraniu melioracyj rolnych (Dz. U. z 1928 r. Nr 36, poz. 344).
Od dnia 5 lipca 1963 r., to jest od wejścia w życie art. 12 ust. 1 ustawy o popieraniu melioracji wodnych dla potrzeb rolnictwa (według numeracji w tekście jednolitym) przewidziane do zmeliorowania grunty, położone w obrębie terenów bagiennych oraz kompleksów łąkowo-pastwiskowych, mogły być wywłaszczone w całości lub w części na rzecz Państwa na zasadach i w trybie przewidzianych w przepisach o wywłaszczaniu nieruchomości (to jest w ustawie z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości – Dz. U. z 1958 r. Nr 17, poz. 70). Jednak zgodnie z art. 12 ust. 2 ustawy o popieraniu melioracji wodnych dla potrzeb rolnictwa wywłaszczenie mogło być przeprowadzone w tych przypadkach, gdy wymagały tego względy racjonalnego wykorzystania całego terenu bagiennego lub kompleksu łąkowo-pastwiskowego, a w szczególności, gdy przy tym właściciel gruntów: 1) nie prowadził w ogóle gospodarstwa rolnego bądź 2) prowadził je, ale gospodarstwo to położone było w takiej odległości od gruntów meliorowanych, że racjonalne ich wykorzystanie było niemożliwe lub w znaczny sposób utrudnione, bądź 3) charakter gospodarstwa rolnego i jego zdolność produkcyjna wskazywały, że grunty te w jego ramach nie mogły być w pełni wykorzystane. Przepis ust. 1 stosował się odpowiednio do gruntów przewidzianych do rolniczego wykorzystania ścieków, z tym że wywłaszczeniem powinien być objęty obszar gruntu niezbędny dla prowadzenia przez Państwo odpowiedniej gospodarki rolnej lub leśnej zapewniającej możność odbioru ścieków w ciągu całego roku.
Potrzeba wywłaszczenia mogła zachodzić w szczególności w razie wykonywania przez Państwo melioracji wodnych podstawowych. Nie było natomiast potrzebne wywłaszczenie w celu wykonywania urządzeń melioracji półpodstawowych i szczegółowych, których wykonanie należało do spółek wodnych i zainteresowanych właścicieli gruntów. Jedynie wyjątkowo przepisy ustawy przewidywały w takich sytuacjach możliwość przejęcia przez Państwo własności nieruchomości za zgodą lub na wniosek właściciela nieruchomości. Zgodnie z art. 4 ust. 4 ustawy, jeżeli melioracje miały być przeprowadzone na gruntach położonych w obrębie terenów bagiennych lub kompleksów łąkowo-pastwiskowych, jak również na terenach przewidzianych do rolniczego wykorzystania ścieków, Państwo za zgodą zainteresowanego właściciela takich gruntów mogło zamiast przypadającej od niego opłaty melioracyjnej przejąć odpowiednią część tych gruntów. Według art. 9 ust. 1 ustawy w przypadku, gdy wskutek zajęcia części nieruchomości pod urządzenia melioracji wodnych półpodstawowych lub szczegółowych nieruchomość ta nie mogła być racjonalnie użytkowana na cele dotychczasowe, podlegała ona na wniosek właściciela wykupowi na rzecz Państwa na zasadach i w trybie przewidzianych w ustawie o wywłaszczeniu nieruchomości na cele państwowe.
Przepisy ustawy o popieraniu melioracji wodnych dla potrzeb rolnictwa utraciły moc z dniem 1 stycznia 1975 r., to jest z wejściem w życie ustawy z dnia 24 października 1974 r. - Prawo wodne (Dz. U. z 197 4 r. Nr 38, poz. 230 z późn. zm.). Przepisy art. 95 Prawa wodnego zawierały normę podobną do wynikającej z art. 12 ustawy o popieraniu melioracji wodnych dla potrzeb rolnictwa. Obecnie obowiązujące od dnia 1 stycznia 2002 r. przepisy ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r. poz. 145 z późn. zm.) przewidują, że tylko urządzenia melioracji wodnych podstawowych stanowią własność Skarbu Państwa (art. 72 ust. 1), z tym, że rowów nie zalicza się do tych urządzeń (art. 71 ust. 1). Rowy wraz z budowlami związanymi z nimi funkcjonalnie są urządzeniami melioracji wodnych szczegółowych (art. 73 ust. 1), a ich wykonywanie co do zasady należy do właścicieli gruntów (art. 74 ust. 1), natomiast utrzymywanie należy do zainteresowanych właścicieli gruntów, a jeżeli urządzenia te są objęte działalnością spółki wodnej – do tej spółki (art. 77 ust. 1).
Można zatem stwierdzić, że wskazana w piśmie Starosty [...] nieprawidłowa praktyka przy zakładaniu ewidencji gruntów, dotycząca wyodrębniania geodezyjnego rowów i przypisywania ich w ewidencji gruntów Skarbowi Państwa jako właścicielowi tych nieruchomości, niezależnie od istnienia czy braku tytułu własności Skarbu Państwa, a także treść omówionych wyżej przepisów, nakazują przyjmowanie w postępowaniu rozgraniczeniowym, że wpis w ewidencji gruntów Skarbu Państwa jako właściciela nieruchomości stanowiących wyłącznie rowy melioracyjne, przecinające nieruchomości nie należące do Skarbu Państwa, nie może stanowić dowodu własności nieruchomości, jeżeli wpis ten nie jest oparty o jakikolwiek dokument źródłowy wskazujący na nabycie nieruchomości przez Skarb Państwa w drodze wywłaszczenia lub innego zdarzenia wskazującego na nabycie własności. Nieruchomości zajęte wyłącznie pod rowy melioracyjne, jedynie w szczególnych przypadkach stanowią nieruchomości należące do Skarbu Państwa, w szczególności jeżeli zostały nabyte przez Skarb Państwa przez wywłaszczenie lub w inny sposób przewidziany przepisami regulujących przeprowadzanie melioracji. Rowy melioracyjne, jeżeli nie zostały wywłaszczone lub inaczej nabyte przez Skarb Państwa należą do nieruchomości, przez które są przeprowadzone, a jeżeli faktycznie graniczą z tymi nieruchomościami, to wówczas należą albo do jednej albo do drugiej nieruchomości, albo do każdej z tych nieruchomości w odpowiedniej części – zgodnie ze stanem prawnym granic nieruchomości. Wpisy Skarbu Państwa w ewidencji gruntów i budynków jako właściciela działek stanowiących rowy melioracyjne, jeżeli wpisy te nie są poparte dokumentami źródłowymi, nie mają istotnej wartości dowodowej, między innymi ze względu na błędy popełniane w czasie zakładania ewidencji gruntów.
Wskazać należy, że postępowanie rozgraniczeniowe może doprowadzić do ustalenia, że rów melioracyjny wyodrębniony jako działka ewidencyjna nie stanowi w rzeczywistości odrębnej nieruchomości, ponieważ należy do nieruchomości, którą przecina, albo do jednej z przylegających nieruchomości, albo do obydwu z nich. Wówczas częściowo ulega zmianie przedmiot rozgraniczenia, bowiem chodzi w takiej sytuacji nie o ustalenie granicy z nieruchomością wskazaną we wniosku (która nie istnieje), lecz o ustalenie granicy z nieruchomością w rzeczywistości sąsiadującą z nieruchomością wnioskodawcy. Takie ustalenie zwykle może doprowadzić do zmiany kręgu stron postępowania. Natomiast w razie ustalenia, że rów melioracyjny przecina nieruchomość wnioskodawcy, przeprowadzenie rozgraniczenia, w tym wydanie decyzji administracyjnej okazuje się bezprzedmiotowe.
W badanej sprawie w postępowaniu rozgraniczeniowym nie podjęto jakiejkolwiek próby ustalenia rzeczywistego stanu prawnego działki nr 2, a więc nie ustalono prawidłowo, czy rzeczywiście stanowi odrębną nieruchomość i kto jest właścicielem tej nieruchomości. Oparcie się w tym postępowaniu o nie mający źródłowego uzasadnienia wpis w ewidencji gruntów nie może być uznane za wystarczające. Należy zatem zgodzić się ze stanowiskiem Samorządowego Kolegium Odwoławczego, że decyzja Wójta Gminy Biłgoraj z dnia 12 maja 2011 r. wydana została z rażącym naruszeniem art. art. 7 i 77 § 1 K.p.a., albowiem organ prowadzący postępowanie dokonał rozgraniczenia bez ustalenia stanu faktycznego pozwalającego na dokonanie tej czynności. W rezultacie decyzja wydana została z rażącym naruszeniem art. 33 ust. 1 P.g.k., ponieważ zaniechanie prawidłowego ustalenia, czy działka nr 2 wskazywana jako sąsiadująca z nieruchomością wnioskodawcy rzeczywiście stanowi odrębną nieruchomość należącą do Skarbu Państwa nie pozwalało na ustalenie przebiegu granicy na podstawie zebranych dowodów lub zgodnego oświadczenia stron – tak jak tego wymaga przepis art. 33 ust. 1 P.g.k. Takie naruszenie art. 33 ust. 1 ustawy jest rażącym naruszenie prawa w rozumieniu art. 156 § 1 pkt 2 K.p.a., ponieważ oznacza dokonanie rozgraniczenia bez ustalenia czy rzeczywiście istnieje wskazywany we wniosku przedmiot rozgraniczenia. Stanowi to zaprzeczenie istoty instytucji rozgraniczenia polegającej na usunięciu niepewności co do tego jak daleko sięga prawo własności właścicieli sąsiadujących ze sobą nieruchomości.
Biorąc pod uwagę wszystkie omówione okoliczności Wojewódzki Sąd Administracyjny oddalił skargę na podstawie art. 151 P.p.s.a.
