I SA/Bk 323/13
Wyrok
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku
2013-11-13Nietezowane
Artykuły przypisane do orzeczenia
Do tego artykulu posiadamy jeszcze 13 orzeczeń.
Kup dostęp i zobacz, do jakich przepisów odnosi się orzeczenie. Znajdź inne potrzebne orzeczenia.
Skład sądu
Jacek Pruszyński /przewodniczący sprawozdawca/Sentencja
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA (del.) Patrycja Joanna Suwaj, sędzia WSA Jacek Pruszyński (spr.), sędzia WSA Urszula Barbara Rymarska, Protokolant st. sekretarz sądowy Beata Rusiecka, po rozpoznaniu w Wydziale I na rozprawie w dniu 30 października 2013 r. sprawy ze skargi M. B. na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w B. z dnia [...] kwietnia 2013 r., nr [...] w przedmiocie obciążenia wierzyciela kosztami postępowania egzekucyjnego 1. uchyla zaskarżone postanowienie oraz poprzedzające jego wydanie postanowienie Naczelnika P. Urzędu Skarbowego w B. z dnia [...].12.2012 r., nr [...], 2. stwierdza, że uchylone postanowienia nie mogą być wykonane w całości do czasu uprawomocnienia się niniejszego wyroku.
Uzasadnienie
Przedmiotem zaskarżenia jest postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej
w B. z [...] kwietnia 2013 r. nr [...] utrzymujące w mocy postanowienie Naczelnika P. Urzędu Skarbowego w B. z [...] grudnia 2012 r. nr [...] w sprawie obciążenia Pana M. B. (dalej skarżący, wierzyciel) jako wierzyciela kosztami postępowania egzekucyjnego w kwocie 643,57 zł.
W uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia wskazano, że na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w B. z [...] czerwca 2010 r. sygn. akt [...] oraz postanowienia Sądu Okręgowego w B. z [...] września 2010 r. sygn. akt [...] Naczelnik P. Urzędu Skarbowego w B. został wyznaczony do dalszego prowadzenia łącznej egzekucji wobec majątku P. Operator Pocztowy Sp. z o.o. w B.
W dniu [...] grudnia 2010 r. organ ten otrzymał od Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w B. E. D. akta sprawy nr KM [...]
w celu realizacji należności wynikających z nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym Sądu Rejonowego w L. z [...] kwietnia 2010 r. sygn. akt
[...].
Postanowieniem z [...] grudnia 2012 r. nr [...] organ egzekucyjny, na podstawie art. 59 § 3 w związku z art. 59 § 2 ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r., poz. 1015 ze zm., dalej: "u.p.e.a.") umorzył postępowanie egzekucyjne.
Następnie postanowieniem z [...] grudnia 2012 r. Naczelnik P. Urzędu Skarbowego w B. obciążył skarżącego, jako wierzyciela, kosztami egzekucyjnymi, powstałymi w prowadzonym postępowaniu egzekucyjnym.
W zażaleniu na powyższe postanowienie skarżący podniósł, że dochodzona wierzytelność dotyczyła nieotrzymanego wynagrodzenia za pracę u dłużnika za okres trzech miesięcy. Wskazał, że z tytułu prowadzonej egzekucji nie otrzymał żadnych środków. Skarżący podkreślił, że od dwóch lat pozostaje bez pracy i nie jest w stanie pokryć kosztów postępowania egzekucyjnego.
Utrzymując w mocy postanowienie organu I instancji Dyrektor Izby Skarbowej w B. wyjaśnił, że obciążenie skarżącego, jako wierzyciela, kosztami egzekucyjnymi powstałymi w trakcie egzekucji prowadzonej wobec majątku P. Operator Pocztowy Sp. z o.o. w B. jest następstwem umorzenia przez organ egzekucyjny postępowania egzekucyjnego postanowieniem z [...] grudnia 2012 r., które nie podlega ocenie w tym postępowaniu. Skutkiem umorzenia postępowania egzekucyjnego było to, że koszty egzekucyjne nie mogły być ściągnięte od zobowiązanego, a w konsekwencji - zgodnie z art. 64c § 4 u.p.e.a. - obciążają wierzyciela. Po umorzeniu postępowania egzekucyjnego, organ egzekucyjny nie ma już podstawy do ściągnięcia kosztów egzekucyjnych od zobowiązanego, stąd zobowiązanym do pokrycia tych kosztów jest wierzyciel należności pieniężnych objętych tytułami wykonawczym, w przedmiotowej sprawie wynikających z nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym Sądu Rejonowego w L. z [...] kwietnia 2010 r.
Organ odwoławczy wskazał, że w sentencji zaskarżonego postanowienia organ egzekucyjny nie wyszczególnił, w jakiej wysokości koszty egzekucyjne za jakiego rodzaju czynności egzekucyjne zostały naliczone. Wskazał jedynie łączną kwotę naliczonych kosztów egzekucyjnych. Zgromadzony materiał dowodowy pozwala jednak na poczynienie ustaleń faktycznych w zakresie prawidłowości naliczenia kosztów egzekucyjnych. Wynika z niego, że Naczelnik P. Urzędu Skarbowego w B. zastosował środek egzekucyjny w postaci zajęcia ruchomości. W tym przypadku stosownie do art. 64 § 1 pkt 5 i § 7 u.p.e.a. koszty egzekucyjne zostały prawidłowo naliczone w kwocie 643,57 zł.
Odnosząc się do zarzutów skarżącego, organ zauważył, że postępowanie egzekucyjne prowadzone jest na wniosek wierzyciela, stąd nie może on uchylić się od obowiązku pokrycia kosztów postępowania egzekucyjnego z tego powodu, że było ono nieefektywne. Ustawodawca bowiem nie uzależnia powyższego obowiązku od efektywności prowadzonego postępowania.
Organ egzekucyjny postąpił też zgodnie z art. 115 u.p.e.a., bowiem
z postanowienia z [...] grudnia 2012 r. dotyczącego planu podziału kwoty 1.132,26 zł, uzyskanej z egzekucji z ruchomości wynika, że organ zaspokoił koszty egzekucyjne w postaci wydatków poniesionych z tytułu wyceny ruchomości przez biegłego skarbowego i ogłoszenia w prasie. Na powyższe postanowienie skarżący nie wnosił zażalenia.
Na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w B. skarżący wniósł skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku. Zaskarżonemu postanowieniu zarzucił:
1. naruszenie art. 771 k.p.c., w myśl którego strona zwolniona od kosztów sądowych w postępowaniu rozpoznawczym, jest zwolniona od kosztów postępowania egzekucyjnego. Skarżący na mocy art. 96 ust. 1 pkt 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, jako pracownik dochodzący wynagrodzenia za pracę, był zwolniony od kosztów, a zwolnienie to, jako prawo nabyte przysługiwało mu także w egzekucji administracyjnej;
2. nie zawarcie w postanowieniu Naczelnika P. Urzędu Skarbowego
w B. z [...] grudnia 2012 r. podstawy prawnej wynikającej z przepisów k.p.a.;
3. naruszenie art. 7, art. 77, art. 124 § 2 k.p.a. oraz art. 64 § 1 u.p.e.a.;
4. obciążenie skarżącego kosztami zajęcia nieruchomości, pomimo, że na protokole zajęcia ruchomości z dnia [...] października 2011 r. nie figuruje on jako wierzyciel, zaś protokół o stanie majątkowym zobowiązanego z dnia [...] września 2011 r. nie zawiera numerów tytułów wykonawczych;
5. obciążenie skarżącego kosztami zajęcia nieruchomości, pomimo, że organ egzekucyjny nie wyszczególnił w jakiej wysokości zostały naliczone koszty egzekucyjne za jakiego rodzaju czynności.
Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości.
W odpowiedzi na skargę Dyrektora Izby Skarbowej w B. wniósł o jej oddalenie podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonym postanowieniu.
Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga jest zasadna.
Spór w sprawie dotyczy prawidłowości obciążenia skarżącego, jako wierzyciela, kosztami postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez Naczelnika P. Urzędu Skarbowego w B.
Oceniając to zagadnienie na wstępie należy wskazać, że dochodzona przez skarżącego należność wynika z tytułu wykonawczego w postaci nakazu zapłaty
w postępowaniu upominawczym Sądu Rejonowego w L. z [...] kwietnia 2010 r. sygn. akt [...] wydanego wobec P. Operator Pocztowy Sp. z o.o.
w B. Na wniosek wierzyciela postępowanie egzekucyjne dotyczące tej należności zostało wszczęte i było następnie prowadzone przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w B. W związku ze zbiegiem egzekucji Sąd Rejonowy w B. postanowieniem z [...] czerwca 2010 r. sygn. akt
[...] wyznaczył Naczelnika P. Urzędu Skarbowego w B. do dalszego prowadzenia łącznej egzekucji wobec majątku P. Operator Pocztowy Sp. z o.o. w B. Postanowienie to zostało następnie utrzymane w mocy postanowieniem Sądu Okręgowego w B. z [...] września 2010 r. sygn. akt
[...]. Naczelnik P. Urzędu Skarbowego w B., jako organ egzekucyjny, [...] października 2011 r. dokonał zajęcia ruchomości dłużnika,
a następnie postanowieniem z [...] grudnia 2012 r. dokonał podziału kwoty uzyskanej z egzekucji ruchomości pokrywając część poniesionych wydatków – koszty wyceny ruchomości przez biegłego skarbowego i ogłoszenia w prasie. Postanowieniem
z [...] grudnia 2012 r. Naczelnik P. Urzędu Skarbowego w B. umorzył postępowanie egzekucyjne, stwierdzając brak majątku dłużnika, z którego możliwe byłoby egzekwowanie należności. W konsekwencji, w wydanym tego samego dnia postanowieniu, organ egzekucyjny na podstawie art. 64c § 1, 4 i 7 u.p.e.a. rozstrzygnął o obciążeniu wierzyciela kosztami przeprowadzonego postępowania egzekucyjnego.
Organem właściwym do prowadzenia egzekucji należności zgłoszonych przez skarżącego jest zatem komornik sądowy. Upoważnienie Naczelnika P. Urzędu Skarbowego w B. do prowadzenia egzekucji tychże należności skarżącego wynikało z postanowienia Sądu Rejonowego wydanego w związku ze zbiegiem egzekucji.
Zgodnie z art. 62 u.p.e.a. w przypadku zbiegu egzekucji administracyjnej
i egzekucji sądowej do tej samej nieruchomości, rzeczy albo prawa majątkowego lub niemajątkowego, organ egzekucyjny wstrzymuje czynności egzekucyjne na wniosek wierzyciela, zobowiązanego lub z urzędu i przekazuje akta egzekucji administracyjnej sądowi rejonowemu zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego. Stosownie do art. 773 § 1 k.p.c. (w brzmieniu obowiązującym w 2010 r.)
w przypadku zbiegu egzekucji administracyjnej i sądowej co do tej samej rzeczy lub prawa majątkowego, administracyjny organ egzekucyjny i komornik wstrzymują czynności egzekucyjne na wniosek wierzyciela, dłużnika lub z urzędu i przekazują akta egzekucji administracyjnej i egzekucji sądowej sądowi rejonowemu, w którego okręgu wszczęto egzekucję, w celu rozstrzygnięcia, który organ egzekucyjny - sądowy czy administracyjny - ma dalej prowadzić łącznie egzekucje w trybie właściwym dla danego organu. Sąd wydaje postanowienie w terminie 14 dni, biorąc pod uwagę stan każdego z postępowań egzekucyjnych, a jeżeli są one w równym stopniu zaawansowane, wysokość egzekwowanych należności i kolejność ich zaspokojenia, z zastrzeżeniem § 2 i 21. Równocześnie sąd postanawia, jakie już dokonane czynności egzekucyjne pozostają w mocy.
Powierzenie egzekucji organowi egzekucyjnemu - sądowemu lub administracyjnemu – oznacza, że organ ten ma dalej prowadzić łącznie egzekucje
w trybie właściwym dla danego organu. W przypadku administracyjnego organu egzekucyjnego tryb prowadzenia egzekucji reguluje ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Jednakże, zdaniem Sądu, występują sytuacje, których ta sprawa jest doskonałym przykładem, gdy dany organ egzekucyjny sądowy lub administracyjny, przejmujący egzekucję do łącznego prowadzenia, a zatem przejmując również do egzekucji należności nie podlegające ustawowo jego właściwości, musi uwzględnić szczególne konsekwencje wynikające ze zmiany trybu prowadzenia egzekucji. W kontrolowanej sprawie dotyczą one kwestii możliwości obciążenia kosztami postępowania egzekucyjnego wierzyciela.
Otóż zgodnie z art. 771 k.p.c. zwolnienie od kosztów sądowych, przyznane stronie przez sąd w postępowaniu rozpoznawczym lub z którego strona korzysta
z mocy ustawy, rozciąga się także na postępowanie egzekucyjne. Paragraf 185 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2007 r. Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz. U. Nr 38, poz. 249 ze zm.) stanowi, że jeżeli tytuł wykonawczy wydaje się wierzycielowi, który w postępowaniu rozpoznawczym zwolniony był od kosztów sądowych, na tytule zamieszcza się adnotację: "wierzyciel zwolniony od kosztów sądowych". Skarżący, jako pracownik, dochodząc należności objętej następnie postępowaniem egzekucyjnym, podlegał zwolnieniu od kosztów sądowych na podstawie art. 96 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 ze zm.). Zwolnienie to obejmowało zatem również postępowanie egzekucyjne. Trzeba zauważyć, ze wskazane regulacje stanowią element szczególnej ochrony przyznanej pracownikom w sprawach z zakresu prawa pracy. Okoliczność ta była uwzględniona przez Komornika Sądowego prowadzącego egzekucję na wniosek wierzyciela (k. [...] akt [...]).
Zwolnienia takiego nie przewidują natomiast przepisy ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Przepisy te stanowią w szczególności, że koszty egzekucyjne, czyli opłaty, o których mowa w art. 64 § 1 i 6 oraz w art. 64a, wraz
z wydatkami poniesionymi przez organ egzekucyjny, zasadniczo obciążają zobowiązanego - art. 64c § 1 u.p.e.a. Jednakże, jeżeli koszty egzekucyjne nie mogą być ściągnięte od zobowiązanego, z zastrzeżeniem § 4a-4c oraz art. 64e § 4a, pokrywa je wierzyciel - art. 64c § 4 u.p.e.a. Ograniczając się do treści przywołanych regulacji, w przypadku umorzenia postępowania egzekucyjnego, wobec stwierdzenia, że w postępowaniu tym nie uzyska się kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne, organ egzekucyjny jest obowiązany do obciążenia kosztami egzekucyjnymi wierzyciela.
Zdaniem Sądu, oceniając w kontrolowanej sprawie możliwość obciążenia skarżącego, jako wierzyciela, kosztami przeprowadzonego postępowania egzekucyjnego nie można jednak pomijać okoliczności, że korzysta on ze zwolnienia od kosztów egzekucyjnych. Zwolnienie to wynika, co prawda z regulacji zawartej
w odrębnej procedurze, czyli kodeksie postępowania cywilnego (art. 771), ale co należy podkreślić, procedurze właściwej do dochodzenia tego typu należności.
W świetle zasad Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, nie można zaakceptować stanowiska, że będąca wyłącznie skutkiem zbiegu egzekucji zmiana organu prowadzącego egzekucję powoduje utratę przez stronę tego postępowania przyznanego jej prawa. Zwolnienie od kosztów egzekucyjnych w tym przypadku rozciąga się na całe postępowanie egzekucyjne, niezależnie od tego, czy nastąpią zmiany organu prowadzącego egzekucję. Nie ma żadnych uzasadnionych przyczyn, aby strona wnioskująca o wszczęcie egzekucji ponosiła negatywne konsekwencje, wynikające wyłącznie z konieczności rozstrzygnięcia zbiegu egzekucji sądowej
i administracyjnej. Zwłaszcza, że w świetle przesłanek określonych w art. 773 § 1 k.p.c., wskazane konsekwencje (zakładając, że w takim przypadku zachodzą) nie dają możliwości skutecznego kwestionowania postanowienia sądu rejonowego rozstrzygającego, który organ – sądowy, czy administracyjny ma prowadzić łącznie egzekucję.
Wykładnia opierająca się na założeniu, że wyznaczenie określonego organu do prowadzenia łącznej egzekucji art. 773 § 1 k.p.c., w sytuacji gdy właściwym organem w tym zakresie był inny organ (sądowy albo administracyjny) oznacza utratę przez wierzyciela prawa zwolnienia od kosztów egzekucyjnych, narusza wyrażoną w art. 2 Konstytucji RP zasadę demokratycznego państwa prawnego
i wywiedzione z niej szczegółowe zasady: ochrony praw nabytych, zaufania obywateli do państwa i stanowionego przezeń prawa oraz bezpieczeństwa prawnego obywateli. Zastosowanie normy mającej wyłącznie na celu niedopuszczenie do prowadzenia egzekucji z tego samego składnika majątku zobowiązanego przez kilka organów egzekucyjnych, nie może narażać strony postępowania egzekucyjnego na prawne skutki, których nie mogła przewidzieć w momencie podejmowania decyzji
o wszczęciu tego postępowania. Strona bowiem pozostawała w uzasadnionym
i racjonalnym przekonaniu, że jej działania podejmowane w ramach stosownej procedury egzekucyjnej i wszelkie związane z tym następstwa nie wywołają dla niej negatywnych konsekwencji w postaci obciążenia kosztami egzekucyjnymi. Przyjęta przez organ interpretacja zaufanie to podważa, naruszając tym samym bezpieczeństwo prawne tego podmiotu.
Zdaniem Sądu, należy zatem przyjąć, że wierzyciel, który ma mocy art. 771 k.p.c. korzysta w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym przez komornika sądowego ze zwolnienia od kosztów egzekucyjnych, może korzystać dalej z tego zwolnienia także w sytuacji, gdy egzekucja została przejęta do prowadzenia przez administracyjny organ egzekucyjny w ramach regulacji przewidzianej w art. 773 k.p.c.
Organ egzekucyjny nie miał zatem podstaw do obciążenia skarżącego, jako wierzyciela, kosztami postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 64c § 4 u.p.e.a.
W tym stanie rzeczy, mając na uwadze wymienione naruszenia przepisów postępowania, które mogły mieć istotny wpływ na wynik sprawy Sąd, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a oraz art. 135 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo
o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.) uchylił zaskarżone postanowienie oraz poprzedzające je postanowienie organu I instancji. O niewykonalności uchylonych postanowień Sąd orzekł na podstawie art. 152 ww. ustawy.
Rozpoznając ponownie sprawę organ winien uwzględnić ocenę prawną zawartą w niniejszym orzeczeniu.
Nietezowane
Artykuły przypisane do orzeczenia
Kup dostęp i zobacz, do jakich przepisów odnosi się orzeczenie. Znajdź inne potrzebne orzeczenia.
Skład sądu
Jacek Pruszyński /przewodniczący sprawozdawca/Sentencja
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA (del.) Patrycja Joanna Suwaj, sędzia WSA Jacek Pruszyński (spr.), sędzia WSA Urszula Barbara Rymarska, Protokolant st. sekretarz sądowy Beata Rusiecka, po rozpoznaniu w Wydziale I na rozprawie w dniu 30 października 2013 r. sprawy ze skargi M. B. na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w B. z dnia [...] kwietnia 2013 r., nr [...] w przedmiocie obciążenia wierzyciela kosztami postępowania egzekucyjnego 1. uchyla zaskarżone postanowienie oraz poprzedzające jego wydanie postanowienie Naczelnika P. Urzędu Skarbowego w B. z dnia [...].12.2012 r., nr [...], 2. stwierdza, że uchylone postanowienia nie mogą być wykonane w całości do czasu uprawomocnienia się niniejszego wyroku.
Uzasadnienie
Przedmiotem zaskarżenia jest postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej
w B. z [...] kwietnia 2013 r. nr [...] utrzymujące w mocy postanowienie Naczelnika P. Urzędu Skarbowego w B. z [...] grudnia 2012 r. nr [...] w sprawie obciążenia Pana M. B. (dalej skarżący, wierzyciel) jako wierzyciela kosztami postępowania egzekucyjnego w kwocie 643,57 zł.
W uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia wskazano, że na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w B. z [...] czerwca 2010 r. sygn. akt [...] oraz postanowienia Sądu Okręgowego w B. z [...] września 2010 r. sygn. akt [...] Naczelnik P. Urzędu Skarbowego w B. został wyznaczony do dalszego prowadzenia łącznej egzekucji wobec majątku P. Operator Pocztowy Sp. z o.o. w B.
W dniu [...] grudnia 2010 r. organ ten otrzymał od Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w B. E. D. akta sprawy nr KM [...]
w celu realizacji należności wynikających z nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym Sądu Rejonowego w L. z [...] kwietnia 2010 r. sygn. akt
[...].
Postanowieniem z [...] grudnia 2012 r. nr [...] organ egzekucyjny, na podstawie art. 59 § 3 w związku z art. 59 § 2 ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r., poz. 1015 ze zm., dalej: "u.p.e.a.") umorzył postępowanie egzekucyjne.
Następnie postanowieniem z [...] grudnia 2012 r. Naczelnik P. Urzędu Skarbowego w B. obciążył skarżącego, jako wierzyciela, kosztami egzekucyjnymi, powstałymi w prowadzonym postępowaniu egzekucyjnym.
W zażaleniu na powyższe postanowienie skarżący podniósł, że dochodzona wierzytelność dotyczyła nieotrzymanego wynagrodzenia za pracę u dłużnika za okres trzech miesięcy. Wskazał, że z tytułu prowadzonej egzekucji nie otrzymał żadnych środków. Skarżący podkreślił, że od dwóch lat pozostaje bez pracy i nie jest w stanie pokryć kosztów postępowania egzekucyjnego.
Utrzymując w mocy postanowienie organu I instancji Dyrektor Izby Skarbowej w B. wyjaśnił, że obciążenie skarżącego, jako wierzyciela, kosztami egzekucyjnymi powstałymi w trakcie egzekucji prowadzonej wobec majątku P. Operator Pocztowy Sp. z o.o. w B. jest następstwem umorzenia przez organ egzekucyjny postępowania egzekucyjnego postanowieniem z [...] grudnia 2012 r., które nie podlega ocenie w tym postępowaniu. Skutkiem umorzenia postępowania egzekucyjnego było to, że koszty egzekucyjne nie mogły być ściągnięte od zobowiązanego, a w konsekwencji - zgodnie z art. 64c § 4 u.p.e.a. - obciążają wierzyciela. Po umorzeniu postępowania egzekucyjnego, organ egzekucyjny nie ma już podstawy do ściągnięcia kosztów egzekucyjnych od zobowiązanego, stąd zobowiązanym do pokrycia tych kosztów jest wierzyciel należności pieniężnych objętych tytułami wykonawczym, w przedmiotowej sprawie wynikających z nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym Sądu Rejonowego w L. z [...] kwietnia 2010 r.
Organ odwoławczy wskazał, że w sentencji zaskarżonego postanowienia organ egzekucyjny nie wyszczególnił, w jakiej wysokości koszty egzekucyjne za jakiego rodzaju czynności egzekucyjne zostały naliczone. Wskazał jedynie łączną kwotę naliczonych kosztów egzekucyjnych. Zgromadzony materiał dowodowy pozwala jednak na poczynienie ustaleń faktycznych w zakresie prawidłowości naliczenia kosztów egzekucyjnych. Wynika z niego, że Naczelnik P. Urzędu Skarbowego w B. zastosował środek egzekucyjny w postaci zajęcia ruchomości. W tym przypadku stosownie do art. 64 § 1 pkt 5 i § 7 u.p.e.a. koszty egzekucyjne zostały prawidłowo naliczone w kwocie 643,57 zł.
Odnosząc się do zarzutów skarżącego, organ zauważył, że postępowanie egzekucyjne prowadzone jest na wniosek wierzyciela, stąd nie może on uchylić się od obowiązku pokrycia kosztów postępowania egzekucyjnego z tego powodu, że było ono nieefektywne. Ustawodawca bowiem nie uzależnia powyższego obowiązku od efektywności prowadzonego postępowania.
Organ egzekucyjny postąpił też zgodnie z art. 115 u.p.e.a., bowiem
z postanowienia z [...] grudnia 2012 r. dotyczącego planu podziału kwoty 1.132,26 zł, uzyskanej z egzekucji z ruchomości wynika, że organ zaspokoił koszty egzekucyjne w postaci wydatków poniesionych z tytułu wyceny ruchomości przez biegłego skarbowego i ogłoszenia w prasie. Na powyższe postanowienie skarżący nie wnosił zażalenia.
Na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w B. skarżący wniósł skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku. Zaskarżonemu postanowieniu zarzucił:
1. naruszenie art. 771 k.p.c., w myśl którego strona zwolniona od kosztów sądowych w postępowaniu rozpoznawczym, jest zwolniona od kosztów postępowania egzekucyjnego. Skarżący na mocy art. 96 ust. 1 pkt 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, jako pracownik dochodzący wynagrodzenia za pracę, był zwolniony od kosztów, a zwolnienie to, jako prawo nabyte przysługiwało mu także w egzekucji administracyjnej;
2. nie zawarcie w postanowieniu Naczelnika P. Urzędu Skarbowego
w B. z [...] grudnia 2012 r. podstawy prawnej wynikającej z przepisów k.p.a.;
3. naruszenie art. 7, art. 77, art. 124 § 2 k.p.a. oraz art. 64 § 1 u.p.e.a.;
4. obciążenie skarżącego kosztami zajęcia nieruchomości, pomimo, że na protokole zajęcia ruchomości z dnia [...] października 2011 r. nie figuruje on jako wierzyciel, zaś protokół o stanie majątkowym zobowiązanego z dnia [...] września 2011 r. nie zawiera numerów tytułów wykonawczych;
5. obciążenie skarżącego kosztami zajęcia nieruchomości, pomimo, że organ egzekucyjny nie wyszczególnił w jakiej wysokości zostały naliczone koszty egzekucyjne za jakiego rodzaju czynności.
Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości.
W odpowiedzi na skargę Dyrektora Izby Skarbowej w B. wniósł o jej oddalenie podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonym postanowieniu.
Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga jest zasadna.
Spór w sprawie dotyczy prawidłowości obciążenia skarżącego, jako wierzyciela, kosztami postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez Naczelnika P. Urzędu Skarbowego w B.
Oceniając to zagadnienie na wstępie należy wskazać, że dochodzona przez skarżącego należność wynika z tytułu wykonawczego w postaci nakazu zapłaty
w postępowaniu upominawczym Sądu Rejonowego w L. z [...] kwietnia 2010 r. sygn. akt [...] wydanego wobec P. Operator Pocztowy Sp. z o.o.
w B. Na wniosek wierzyciela postępowanie egzekucyjne dotyczące tej należności zostało wszczęte i było następnie prowadzone przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w B. W związku ze zbiegiem egzekucji Sąd Rejonowy w B. postanowieniem z [...] czerwca 2010 r. sygn. akt
[...] wyznaczył Naczelnika P. Urzędu Skarbowego w B. do dalszego prowadzenia łącznej egzekucji wobec majątku P. Operator Pocztowy Sp. z o.o. w B. Postanowienie to zostało następnie utrzymane w mocy postanowieniem Sądu Okręgowego w B. z [...] września 2010 r. sygn. akt
[...]. Naczelnik P. Urzędu Skarbowego w B., jako organ egzekucyjny, [...] października 2011 r. dokonał zajęcia ruchomości dłużnika,
a następnie postanowieniem z [...] grudnia 2012 r. dokonał podziału kwoty uzyskanej z egzekucji ruchomości pokrywając część poniesionych wydatków – koszty wyceny ruchomości przez biegłego skarbowego i ogłoszenia w prasie. Postanowieniem
z [...] grudnia 2012 r. Naczelnik P. Urzędu Skarbowego w B. umorzył postępowanie egzekucyjne, stwierdzając brak majątku dłużnika, z którego możliwe byłoby egzekwowanie należności. W konsekwencji, w wydanym tego samego dnia postanowieniu, organ egzekucyjny na podstawie art. 64c § 1, 4 i 7 u.p.e.a. rozstrzygnął o obciążeniu wierzyciela kosztami przeprowadzonego postępowania egzekucyjnego.
Organem właściwym do prowadzenia egzekucji należności zgłoszonych przez skarżącego jest zatem komornik sądowy. Upoważnienie Naczelnika P. Urzędu Skarbowego w B. do prowadzenia egzekucji tychże należności skarżącego wynikało z postanowienia Sądu Rejonowego wydanego w związku ze zbiegiem egzekucji.
Zgodnie z art. 62 u.p.e.a. w przypadku zbiegu egzekucji administracyjnej
i egzekucji sądowej do tej samej nieruchomości, rzeczy albo prawa majątkowego lub niemajątkowego, organ egzekucyjny wstrzymuje czynności egzekucyjne na wniosek wierzyciela, zobowiązanego lub z urzędu i przekazuje akta egzekucji administracyjnej sądowi rejonowemu zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego. Stosownie do art. 773 § 1 k.p.c. (w brzmieniu obowiązującym w 2010 r.)
w przypadku zbiegu egzekucji administracyjnej i sądowej co do tej samej rzeczy lub prawa majątkowego, administracyjny organ egzekucyjny i komornik wstrzymują czynności egzekucyjne na wniosek wierzyciela, dłużnika lub z urzędu i przekazują akta egzekucji administracyjnej i egzekucji sądowej sądowi rejonowemu, w którego okręgu wszczęto egzekucję, w celu rozstrzygnięcia, który organ egzekucyjny - sądowy czy administracyjny - ma dalej prowadzić łącznie egzekucje w trybie właściwym dla danego organu. Sąd wydaje postanowienie w terminie 14 dni, biorąc pod uwagę stan każdego z postępowań egzekucyjnych, a jeżeli są one w równym stopniu zaawansowane, wysokość egzekwowanych należności i kolejność ich zaspokojenia, z zastrzeżeniem § 2 i 21. Równocześnie sąd postanawia, jakie już dokonane czynności egzekucyjne pozostają w mocy.
Powierzenie egzekucji organowi egzekucyjnemu - sądowemu lub administracyjnemu – oznacza, że organ ten ma dalej prowadzić łącznie egzekucje
w trybie właściwym dla danego organu. W przypadku administracyjnego organu egzekucyjnego tryb prowadzenia egzekucji reguluje ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Jednakże, zdaniem Sądu, występują sytuacje, których ta sprawa jest doskonałym przykładem, gdy dany organ egzekucyjny sądowy lub administracyjny, przejmujący egzekucję do łącznego prowadzenia, a zatem przejmując również do egzekucji należności nie podlegające ustawowo jego właściwości, musi uwzględnić szczególne konsekwencje wynikające ze zmiany trybu prowadzenia egzekucji. W kontrolowanej sprawie dotyczą one kwestii możliwości obciążenia kosztami postępowania egzekucyjnego wierzyciela.
Otóż zgodnie z art. 771 k.p.c. zwolnienie od kosztów sądowych, przyznane stronie przez sąd w postępowaniu rozpoznawczym lub z którego strona korzysta
z mocy ustawy, rozciąga się także na postępowanie egzekucyjne. Paragraf 185 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2007 r. Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz. U. Nr 38, poz. 249 ze zm.) stanowi, że jeżeli tytuł wykonawczy wydaje się wierzycielowi, który w postępowaniu rozpoznawczym zwolniony był od kosztów sądowych, na tytule zamieszcza się adnotację: "wierzyciel zwolniony od kosztów sądowych". Skarżący, jako pracownik, dochodząc należności objętej następnie postępowaniem egzekucyjnym, podlegał zwolnieniu od kosztów sądowych na podstawie art. 96 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 ze zm.). Zwolnienie to obejmowało zatem również postępowanie egzekucyjne. Trzeba zauważyć, ze wskazane regulacje stanowią element szczególnej ochrony przyznanej pracownikom w sprawach z zakresu prawa pracy. Okoliczność ta była uwzględniona przez Komornika Sądowego prowadzącego egzekucję na wniosek wierzyciela (k. [...] akt [...]).
Zwolnienia takiego nie przewidują natomiast przepisy ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Przepisy te stanowią w szczególności, że koszty egzekucyjne, czyli opłaty, o których mowa w art. 64 § 1 i 6 oraz w art. 64a, wraz
z wydatkami poniesionymi przez organ egzekucyjny, zasadniczo obciążają zobowiązanego - art. 64c § 1 u.p.e.a. Jednakże, jeżeli koszty egzekucyjne nie mogą być ściągnięte od zobowiązanego, z zastrzeżeniem § 4a-4c oraz art. 64e § 4a, pokrywa je wierzyciel - art. 64c § 4 u.p.e.a. Ograniczając się do treści przywołanych regulacji, w przypadku umorzenia postępowania egzekucyjnego, wobec stwierdzenia, że w postępowaniu tym nie uzyska się kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne, organ egzekucyjny jest obowiązany do obciążenia kosztami egzekucyjnymi wierzyciela.
Zdaniem Sądu, oceniając w kontrolowanej sprawie możliwość obciążenia skarżącego, jako wierzyciela, kosztami przeprowadzonego postępowania egzekucyjnego nie można jednak pomijać okoliczności, że korzysta on ze zwolnienia od kosztów egzekucyjnych. Zwolnienie to wynika, co prawda z regulacji zawartej
w odrębnej procedurze, czyli kodeksie postępowania cywilnego (art. 771), ale co należy podkreślić, procedurze właściwej do dochodzenia tego typu należności.
W świetle zasad Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, nie można zaakceptować stanowiska, że będąca wyłącznie skutkiem zbiegu egzekucji zmiana organu prowadzącego egzekucję powoduje utratę przez stronę tego postępowania przyznanego jej prawa. Zwolnienie od kosztów egzekucyjnych w tym przypadku rozciąga się na całe postępowanie egzekucyjne, niezależnie od tego, czy nastąpią zmiany organu prowadzącego egzekucję. Nie ma żadnych uzasadnionych przyczyn, aby strona wnioskująca o wszczęcie egzekucji ponosiła negatywne konsekwencje, wynikające wyłącznie z konieczności rozstrzygnięcia zbiegu egzekucji sądowej
i administracyjnej. Zwłaszcza, że w świetle przesłanek określonych w art. 773 § 1 k.p.c., wskazane konsekwencje (zakładając, że w takim przypadku zachodzą) nie dają możliwości skutecznego kwestionowania postanowienia sądu rejonowego rozstrzygającego, który organ – sądowy, czy administracyjny ma prowadzić łącznie egzekucję.
Wykładnia opierająca się na założeniu, że wyznaczenie określonego organu do prowadzenia łącznej egzekucji art. 773 § 1 k.p.c., w sytuacji gdy właściwym organem w tym zakresie był inny organ (sądowy albo administracyjny) oznacza utratę przez wierzyciela prawa zwolnienia od kosztów egzekucyjnych, narusza wyrażoną w art. 2 Konstytucji RP zasadę demokratycznego państwa prawnego
i wywiedzione z niej szczegółowe zasady: ochrony praw nabytych, zaufania obywateli do państwa i stanowionego przezeń prawa oraz bezpieczeństwa prawnego obywateli. Zastosowanie normy mającej wyłącznie na celu niedopuszczenie do prowadzenia egzekucji z tego samego składnika majątku zobowiązanego przez kilka organów egzekucyjnych, nie może narażać strony postępowania egzekucyjnego na prawne skutki, których nie mogła przewidzieć w momencie podejmowania decyzji
o wszczęciu tego postępowania. Strona bowiem pozostawała w uzasadnionym
i racjonalnym przekonaniu, że jej działania podejmowane w ramach stosownej procedury egzekucyjnej i wszelkie związane z tym następstwa nie wywołają dla niej negatywnych konsekwencji w postaci obciążenia kosztami egzekucyjnymi. Przyjęta przez organ interpretacja zaufanie to podważa, naruszając tym samym bezpieczeństwo prawne tego podmiotu.
Zdaniem Sądu, należy zatem przyjąć, że wierzyciel, który ma mocy art. 771 k.p.c. korzysta w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym przez komornika sądowego ze zwolnienia od kosztów egzekucyjnych, może korzystać dalej z tego zwolnienia także w sytuacji, gdy egzekucja została przejęta do prowadzenia przez administracyjny organ egzekucyjny w ramach regulacji przewidzianej w art. 773 k.p.c.
Organ egzekucyjny nie miał zatem podstaw do obciążenia skarżącego, jako wierzyciela, kosztami postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 64c § 4 u.p.e.a.
W tym stanie rzeczy, mając na uwadze wymienione naruszenia przepisów postępowania, które mogły mieć istotny wpływ na wynik sprawy Sąd, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a oraz art. 135 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo
o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.) uchylił zaskarżone postanowienie oraz poprzedzające je postanowienie organu I instancji. O niewykonalności uchylonych postanowień Sąd orzekł na podstawie art. 152 ww. ustawy.
Rozpoznając ponownie sprawę organ winien uwzględnić ocenę prawną zawartą w niniejszym orzeczeniu.
