IV SA 330/92
Wyrok
NSA w Warszawie (przed reformą)
1992-08-05Nietezowane
Artykuły przypisane do orzeczenia
Do tego artykulu posiadamy jeszcze 13 orzeczeń.
Kup dostęp i zobacz, do jakich przepisów odnosi się orzeczenie. Znajdź inne potrzebne orzeczenia.
Skład sądu
Strzępek Kazimierz /przewodniczący/
Gorczycka-Muszyńska Barbara /sprawozdawca/
Myślińska MariaUzasadnienie
Minister Przemysłu i Handlu decyzją z dnia 23 grudnia 1991 r. na podstawie art. 156 par. 1 pkt 2 i art. 157 Kpa stwierdził nieważność zarządzenia Ministra Przemysłu Drobnego i Rzemiosła z dnia 31 grudnia 1952 r., ustanawiającego przymusowy zarząd nad przedsiębiorstwem "M. G." w A. oraz orzeczenia Przewodniczącego Komitetu Drobnej Wytwórczości z dnia 16 października 1962 r. w sprawie przejęcia na własność państwa tego przedsiębiorstwa.
W uzasadnieniu tej decyzji wskazano, że orzeczenie o ustanowieniu przymusowego zarządu nad tym młynem z powołaniem się na przepis art. 1 ust. 2 i art. 2 dekretu z dnia 16 grudnia 1918 r. w przedmiocie przymusowego zarządu państwowego, wydane zostało z rażącym naruszeniem tych przepisów. W przypadku przedmiotowego młyna nie występowała bowiem żadna z określonych w tych przepisach przesłanek, uzasadniających ustanowienie przymusowego zarządu. M. G. bowiem w dacie wydawania orzeczenia był czynny, a nadto - co najmniej wątpliwe było zaliczenie go do grupy przedsiębiorstw o istotnym znaczeniu dla gospodarki narodowej. Organ nadzoru wskazał ponadto, iż przeprowadzone postępowanie administracyjne nie daje podstaw do przyjęcia, że orzeczenie o ustanowieniu przymusowego zarządu wywołało nieodwracalne skutki prawne.
Skargę na tę decyzję wniosła do Naczelnego Sądu Administracyjnego Spółdzielnia Pracy, która na podstawie decyzji Powiatowej Rady Narodowej z dnia 2 sierpnia 1973 r. i dnia 15 września 1973 r. otrzymała w użytkowanie teren wraz z budynkami po byłym młynie.
Skarżąca zarzuca, że poczyniła z własnych środków znaczne nakłady na remont i modernizację byłego młyna, nadto dokupiła działkę sąsiadującą z omawianą nieruchomością i wybudowała na tej działce szereg obiektów. W rezultacie tych działań, w ocenie skarżącej, aktualna wartość zakładu przekracza wartość majątku przejętego przez Skarb Państwa od byłego właściciela. Zdaniem skarżącej, od czasu wydania decyzji pozbawiającej własności poprzedniego właściciela, zaszły tak duże i nieodwracalne zmiany, że wydanie decyzji reprywatyzacyjnej stało się niemożliwe". Jednocześnie skarżąca podała, że zwrot przedsiębiorstwa "M. G." poprzedniemu właścicielowi doprowadzi do upadłości Spółdzielni i w konsekwencji pozbawi pracy ponad 100 osób.
W odpowiedzi na skargę organ nadzoru wniósł o jej oddalenie podając m. in., że "zarzut pozbawienia pracy 100 osób w świetle dokonanych ustaleń jest wysoce przesadzony, ponieważ w wyodrębnionym zakładzie na przejętej nieruchomości, łącznie z kierownikiem i dozorcą pracuje 5 osób".
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Zakres kontroli sądowej w rozpoznawanej sprawie wyznacza przedmiot zaskarżonej decyzji, a jest nim kwestia istnienia podstaw do stwierdzenia nieważności orzeczenia o ustanowieniu przymusowego zarządu nad młynem stanowiącym wówczas własność prywatną oraz o przejęciu na własność państwa tego młyna. Oceniając legalność zaskarżonej decyzji - w granicach przysługujących sądowi kompetencji - sąd nie znalazł podstaw do uznania, że decyzja ta narusza prawo. Zarządzenie o ustanowieniu przymusowego zarządu nad przedmiotowym młynem wydane zostało z powołaniem się na art. 1 pkt 3 dekretu z dnia 16 grudnia 1918 r. Przepis ten uzależniał możliwość ustanowienia takiego zarządu /w odniesieniu do przedsiębiorstwa/ od istnienia łącznie następujących przesłanek:
musiała istnieć groźba zatrzymania przedsiębiorstwa lub to zatrzymanie musiało być faktem,
utrzymanie w ruchu przedsiębiorstwa lub jego uruchomienie musiało leżeć w interesie państwa.
Z materiału dowodowego wynika ewidentnie, że w przypadku spornego młyna przesłanki te nie zachodziły.
Nie istniała groźba ustania działalności młyna ani nie zachodziła potrzeba jego uruchomienia, bowiem w chwili ustanowienia przymusowego zarządu młyn ten był czynny. Skoro zatem nie zachodziły przesłanki ustanowienia takiego zarządu, o których mowa w art. 1 pkt 3 cytowanego dekretu, to wydanie orzeczenia o ustanowieniu takiego zarządu zostało dokonane z rażącym naruszeniem prawa, bowiem treść tego orzeczenia pozostawała w oczywistej sprzeczności z treścią normy prawnej. W kwestii rozciągania zakresu działania dekretu na sytuacje nie przewidziane jednoznacznie w tym dekrecie wypowiedział się Sąd Najwyższy w orzeczeniu w składzie 7 sędziów z dnia 8 grudnia 1987 r. III CZP 47/87 /OSN 1988 nr 7-8 poz. 91/ stwierdzając m.in., że takie działanie organów "mogło nastąpić jedynie w praktyce nie liczącej się zarówno z celami dekretu, jak i z treścią uregulowań, a także zasadami nowego prawa. (...) Praktyka taka zatem służyła realizowaniu celów nie wiążących się z racją dekretu, lecz z określonymi kierunkami polityki ówczesnego okresu".
W opisanym wyżej stanie faktycznym i prawnym, Minister był nie tylko uprawniony, lecz także miał obowiązek stwierdzenia nieważności orzeczenia o ustanowieniu przymusowego zarządu państwowego nad omawianym młynem. Decyzje wydawane na podstawie art. 156 par. 1 Kpa mają bowiem charakter związany, co oznacza, że w sytuacji, kiedy ustalone zostanie, iż decyzja administracyjna dotknięta jest którąkolwiek z wad wymienionych w tym przepisie - stwierdzenie nieważności takiej decyzji nie jest pozostawione uznaniu organu nadzoru, lecz organ ten jest stanowczo zobowiązany do stwierdzenia nieważności takiej decyzji. Konsekwencją uznania orzeczenia o ustanowieniu przymusowego zarządu państwowego za nieważne jest to, że do mienia objętego takim zarządem nie miała zastosowania ustawa z dnia 25 lutego 1958 r. o uregulowaniu stanu prawnego mienia pozostającego pod przymusowym zarządem. W związku z tym organ nadzoru obowiązany był stwierdzić także nieważność orzeczenia Przewodniczącego Komitetu Drobnej Wytwórczości z dnia 16 października 1961 r. stwierdzającego przejście z mocy prawa na własność państwa omawianego młyna. Podnoszony w skardze zarzut zaistnienia nieodwracalnych skutków prawnych jest bezzasadny. O nieodwracalności skutków prawnych wywołanych wadliwą decyzją może być mowa wówczas, gdy np. dokonano całkowitego zniszczenia rzeczy, której nie można odtworzyć lub pozbawiono osobę uprawnień, których następnie nie można przywrócić czy to z uwagi na utratę prawnych kwalifikacji, czy też zmiany stanu prawnego /por. "Kodeks Postępowania Administracyjnego - Komentarz", Wyd. Prawnicze, Warszawa 1989, str. 257/.
Nieodwracalność skutków prawnych w rozumieniu art. 156 par. 2 Kpa oznacza więc w szczególności sytuację, w której poprzedni stan prawny nie może być przywrócony, gdyż przestał istnieć przedmiot którego prawo dotyczyło lub też przedmiot, któremu prawo przysługiwało utracił zdolność do zachowania tego prawa albo wygasła Instytucja stanowiąca źródło prawa.
W sprawie niniejszej żadna z ww. sytuacji nie zachodzi. Istnieje bowiem parcela i stoi na niej budynek po przejętym młynie, zgłosił się także właściciel przejętego młyna. Kwestia zaś wielkości i rodzaju poczynionych przez skarżący nakładów jest okolicznością pozostającą bez wpływu na ocenę legalności orzeczeń o ustanowieniu przymusowego zarządu i przejęciu mienia na własność Skarbu Państwa i może znaleźć właściwe rozstrzygnięcie wyłącznie na drodze cywilnoprawnej w postępowaniu przed sądem powszechnym. Z tych względów, działając na zasadzie art. 207 par. 5 Kpa, Naczelny Sąd Administracyjny skargę oddalił.
Nietezowane
Artykuły przypisane do orzeczenia
Kup dostęp i zobacz, do jakich przepisów odnosi się orzeczenie. Znajdź inne potrzebne orzeczenia.
Skład sądu
Strzępek Kazimierz /przewodniczący/Gorczycka-Muszyńska Barbara /sprawozdawca/
Myślińska Maria
Uzasadnienie
Minister Przemysłu i Handlu decyzją z dnia 23 grudnia 1991 r. na podstawie art. 156 par. 1 pkt 2 i art. 157 Kpa stwierdził nieważność zarządzenia Ministra Przemysłu Drobnego i Rzemiosła z dnia 31 grudnia 1952 r., ustanawiającego przymusowy zarząd nad przedsiębiorstwem "M. G." w A. oraz orzeczenia Przewodniczącego Komitetu Drobnej Wytwórczości z dnia 16 października 1962 r. w sprawie przejęcia na własność państwa tego przedsiębiorstwa.
W uzasadnieniu tej decyzji wskazano, że orzeczenie o ustanowieniu przymusowego zarządu nad tym młynem z powołaniem się na przepis art. 1 ust. 2 i art. 2 dekretu z dnia 16 grudnia 1918 r. w przedmiocie przymusowego zarządu państwowego, wydane zostało z rażącym naruszeniem tych przepisów. W przypadku przedmiotowego młyna nie występowała bowiem żadna z określonych w tych przepisach przesłanek, uzasadniających ustanowienie przymusowego zarządu. M. G. bowiem w dacie wydawania orzeczenia był czynny, a nadto - co najmniej wątpliwe było zaliczenie go do grupy przedsiębiorstw o istotnym znaczeniu dla gospodarki narodowej. Organ nadzoru wskazał ponadto, iż przeprowadzone postępowanie administracyjne nie daje podstaw do przyjęcia, że orzeczenie o ustanowieniu przymusowego zarządu wywołało nieodwracalne skutki prawne.
Skargę na tę decyzję wniosła do Naczelnego Sądu Administracyjnego Spółdzielnia Pracy, która na podstawie decyzji Powiatowej Rady Narodowej z dnia 2 sierpnia 1973 r. i dnia 15 września 1973 r. otrzymała w użytkowanie teren wraz z budynkami po byłym młynie.
Skarżąca zarzuca, że poczyniła z własnych środków znaczne nakłady na remont i modernizację byłego młyna, nadto dokupiła działkę sąsiadującą z omawianą nieruchomością i wybudowała na tej działce szereg obiektów. W rezultacie tych działań, w ocenie skarżącej, aktualna wartość zakładu przekracza wartość majątku przejętego przez Skarb Państwa od byłego właściciela. Zdaniem skarżącej, od czasu wydania decyzji pozbawiającej własności poprzedniego właściciela, zaszły tak duże i nieodwracalne zmiany, że wydanie decyzji reprywatyzacyjnej stało się niemożliwe". Jednocześnie skarżąca podała, że zwrot przedsiębiorstwa "M. G." poprzedniemu właścicielowi doprowadzi do upadłości Spółdzielni i w konsekwencji pozbawi pracy ponad 100 osób.
W odpowiedzi na skargę organ nadzoru wniósł o jej oddalenie podając m. in., że "zarzut pozbawienia pracy 100 osób w świetle dokonanych ustaleń jest wysoce przesadzony, ponieważ w wyodrębnionym zakładzie na przejętej nieruchomości, łącznie z kierownikiem i dozorcą pracuje 5 osób".
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Zakres kontroli sądowej w rozpoznawanej sprawie wyznacza przedmiot zaskarżonej decyzji, a jest nim kwestia istnienia podstaw do stwierdzenia nieważności orzeczenia o ustanowieniu przymusowego zarządu nad młynem stanowiącym wówczas własność prywatną oraz o przejęciu na własność państwa tego młyna. Oceniając legalność zaskarżonej decyzji - w granicach przysługujących sądowi kompetencji - sąd nie znalazł podstaw do uznania, że decyzja ta narusza prawo. Zarządzenie o ustanowieniu przymusowego zarządu nad przedmiotowym młynem wydane zostało z powołaniem się na art. 1 pkt 3 dekretu z dnia 16 grudnia 1918 r. Przepis ten uzależniał możliwość ustanowienia takiego zarządu /w odniesieniu do przedsiębiorstwa/ od istnienia łącznie następujących przesłanek:
musiała istnieć groźba zatrzymania przedsiębiorstwa lub to zatrzymanie musiało być faktem,
utrzymanie w ruchu przedsiębiorstwa lub jego uruchomienie musiało leżeć w interesie państwa.
Z materiału dowodowego wynika ewidentnie, że w przypadku spornego młyna przesłanki te nie zachodziły.
Nie istniała groźba ustania działalności młyna ani nie zachodziła potrzeba jego uruchomienia, bowiem w chwili ustanowienia przymusowego zarządu młyn ten był czynny. Skoro zatem nie zachodziły przesłanki ustanowienia takiego zarządu, o których mowa w art. 1 pkt 3 cytowanego dekretu, to wydanie orzeczenia o ustanowieniu takiego zarządu zostało dokonane z rażącym naruszeniem prawa, bowiem treść tego orzeczenia pozostawała w oczywistej sprzeczności z treścią normy prawnej. W kwestii rozciągania zakresu działania dekretu na sytuacje nie przewidziane jednoznacznie w tym dekrecie wypowiedział się Sąd Najwyższy w orzeczeniu w składzie 7 sędziów z dnia 8 grudnia 1987 r. III CZP 47/87 /OSN 1988 nr 7-8 poz. 91/ stwierdzając m.in., że takie działanie organów "mogło nastąpić jedynie w praktyce nie liczącej się zarówno z celami dekretu, jak i z treścią uregulowań, a także zasadami nowego prawa. (...) Praktyka taka zatem służyła realizowaniu celów nie wiążących się z racją dekretu, lecz z określonymi kierunkami polityki ówczesnego okresu".
W opisanym wyżej stanie faktycznym i prawnym, Minister był nie tylko uprawniony, lecz także miał obowiązek stwierdzenia nieważności orzeczenia o ustanowieniu przymusowego zarządu państwowego nad omawianym młynem. Decyzje wydawane na podstawie art. 156 par. 1 Kpa mają bowiem charakter związany, co oznacza, że w sytuacji, kiedy ustalone zostanie, iż decyzja administracyjna dotknięta jest którąkolwiek z wad wymienionych w tym przepisie - stwierdzenie nieważności takiej decyzji nie jest pozostawione uznaniu organu nadzoru, lecz organ ten jest stanowczo zobowiązany do stwierdzenia nieważności takiej decyzji. Konsekwencją uznania orzeczenia o ustanowieniu przymusowego zarządu państwowego za nieważne jest to, że do mienia objętego takim zarządem nie miała zastosowania ustawa z dnia 25 lutego 1958 r. o uregulowaniu stanu prawnego mienia pozostającego pod przymusowym zarządem. W związku z tym organ nadzoru obowiązany był stwierdzić także nieważność orzeczenia Przewodniczącego Komitetu Drobnej Wytwórczości z dnia 16 października 1961 r. stwierdzającego przejście z mocy prawa na własność państwa omawianego młyna. Podnoszony w skardze zarzut zaistnienia nieodwracalnych skutków prawnych jest bezzasadny. O nieodwracalności skutków prawnych wywołanych wadliwą decyzją może być mowa wówczas, gdy np. dokonano całkowitego zniszczenia rzeczy, której nie można odtworzyć lub pozbawiono osobę uprawnień, których następnie nie można przywrócić czy to z uwagi na utratę prawnych kwalifikacji, czy też zmiany stanu prawnego /por. "Kodeks Postępowania Administracyjnego - Komentarz", Wyd. Prawnicze, Warszawa 1989, str. 257/.
Nieodwracalność skutków prawnych w rozumieniu art. 156 par. 2 Kpa oznacza więc w szczególności sytuację, w której poprzedni stan prawny nie może być przywrócony, gdyż przestał istnieć przedmiot którego prawo dotyczyło lub też przedmiot, któremu prawo przysługiwało utracił zdolność do zachowania tego prawa albo wygasła Instytucja stanowiąca źródło prawa.
W sprawie niniejszej żadna z ww. sytuacji nie zachodzi. Istnieje bowiem parcela i stoi na niej budynek po przejętym młynie, zgłosił się także właściciel przejętego młyna. Kwestia zaś wielkości i rodzaju poczynionych przez skarżący nakładów jest okolicznością pozostającą bez wpływu na ocenę legalności orzeczeń o ustanowieniu przymusowego zarządu i przejęciu mienia na własność Skarbu Państwa i może znaleźć właściwe rozstrzygnięcie wyłącznie na drodze cywilnoprawnej w postępowaniu przed sądem powszechnym. Z tych względów, działając na zasadzie art. 207 par. 5 Kpa, Naczelny Sąd Administracyjny skargę oddalił.
