II SA/Bd 772/13

Uzasadnienie

Decyzją z dnia [...] r. Nr [...] Kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Z. K., działając z upoważnienia Wójta Gminy Z. K. ustaliła kwotę nienależnie pobranych przez skarżącego P. M. świadczeń - specjalnych zasiłków celowych z pomocy społecznej wypłaconych w okresie od października 2011 r. do lutego 2012 r. w łącznej wysokości [...] zł.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w B. (SKO) po rozpatrzeniu odwołania od ww. decyzji, decyzją z dnia [...] r. utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję organu I instancji.

Skarżący złożył skargę na powyższą decyzję SKO.

SKO w odpowiedzi na skargę, działając z urzędu, decyzją z dnia [...] r. stwierdziło nieważność decyzji własnej z dnia [...] r. Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia podano art. 54 § 3 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi oraz art. 156 § 1 pkt 2 i art. 157 § 1 ustawy Kodeks postępowania administracyjnego. W uzasadnieniu decyzji SKO przyznało, że uszło jego uwadze to, że odwołanie skarżącego dotyczyło decyzji ustalającej kwotę nienależnie pobranych świadczeń w formie specjalnych zasiłków celowych z pomocy społecznej, wypłaconych w wysokości [...] zł, a nie decyzja, którą odmówiono przyznania skarżącemu świadczenia z pomocy społecznej w formie zasiłku celowego z przeznaczeniem na żywność. Rozpatrując to odwołanie SKO odniosło argumenty w nim zawarte do decyzji odmawiającej przyznania zasiłku celowego z przeznaczeniem na zakup żywności. Jest to w ocenie SKO oczywista omyłka, którą ujawniono w wyniku weryfikacji decyzji własnej na skutek wniesionej skargi, co powoduje ziszczenie się przesłanki z art. 156 § 1 pkt 2 kpa stanowiącej podstawę stwierdzenia nieważności decyzji własnej z dnia [...] r.

Tego samego dnia tj. [...] r. SKO wydało także, na podstawie art. 134 w zw. z art. 129 § 2 kpa postanowienie, którym stwierdziło uchybienie terminu do wniesienia odwołania od decyzji organu I instancji z dnia [...] r. W uzasadnieniu postanowienia SKO wyjaśniło, że zaskarżoną decyzję odebrała P. M. w dniu 6 kwietnia 2012 r. Wobec tego 14–dniowy termin do wniesienia odwołania od tej decyzji upływał dla skarżącego z dniem 20 kwietnia 2012 r. Tymczasem skarżący złożył odwołanie w siedzibie organu w dniu 25 kwietnia 2012 r., a więc po upływie terminu i nie wniósł o przywrócenie tego terminu w trybie art. 58 kpa. Powyższe uzasadniało zdaniem organu wydanie postanowienia o stwierdzeniu uchybienia terminu do wniesienia odwołania.

W wyniku wniesionej skargi na powyższe postanowienie Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 10 października 2012 r., sygn. akt II SA/Bd 835/12 stwierdził nieważność zaskarżonego postanowienia.

W uzasadnieniu wyroku wskazał, że ponownie rozpoznając sprawę organ zobowiązany będzie ustalić czy i kiedy decyzja z dnia [...] r. się uostateczniła i dopiero wtedy podjąć kroki w celu prawidłowego rozpatrzenia odwołania skarżącego z dnia 24 kwietnia 2012 r. Zdaniem Sądu uznanie przez SKO, iż skarżący przekroczył termin z art. 129 § 2 kpa do złożenia odwołania było co najmniej przedwczesne. Jak wynika bowiem ze zwrotnego potwierdzenia odbioru decyzji organu I instancji z dnia [...]r., a co nie jest w sprawie sporne, doręczenie zostało dokonane do rąk P. M. (vide: k – 79 akt administracyjnych). Z akt administracyjnych jak i z oświadczenia skarżącego złożonego na rozprawie w dniu 10 października 2012 r. wynika natomiast, że P. M. jest córką byłej konkubiny skarżącego czyli nie jest z nim ani spokrewniona, ani spowinowacona (art. 61 ze zn. 7 i art. 61 ze zn. 8 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Ponadto nie prowadzi ze skarżącym wspólnego gospodarstwa domowego. Nie można jej zatem uznać za domownika skarżącego w rozumieniu art. 43 kpa. Natomiast osoby obce adresatowi nie są jego domownikami nawet gdy mieszkają w tym samym mieszkaniu (np. jako lokatorzy lub sublokatorzy), chyba że zostały przez adresata włączone do wspólnoty domowej i prowadzą z nim (jego rodziną) wspólne gospodarstwo. W przeciwnym razie osoby takie należy traktować jako sąsiadów adresata i o fakcie doręczenia im przeznaczonej dla niego przesyłki poinformować zainteresowanego przez umieszczenie odpowiedniego zawiadomienia na drzwiach jego mieszkania, względnie izby w jego mieszkaniu. Tymczasem P. M. została uznana zarówno przez doręczyciela jak i przez SKO za domownika skarżącego. Termin do złożenia odwołania od decyzji z dnia [...] r. liczono więc w stosunku do skarżącego od dnia, w którym ona odebrała decyzję, co w świetle powyższego Sąd uznał za nieprawidłowe i negatywnie wpływające na prawa skarżącego.

W wyniku doręczenia skarżącemu decyzji z dnia [...] r. wniósł on od niej odwołanie pismem z dnia 25 kwietnia 2013 r. podnosząc, iż powodem jej wydania było niedoinformowanie przez niego organu o rozliczeniu pieniędzy uzyskanych ze sprzedaży działki w kwocie [...] zł. W treści uzasadnienia wskazał, że kwotę uzyskaną ze sprzedaży nieruchomości przeznaczył na spłatę zadłużenia w tym: [...] zł KRUS w I., [...] zł S. Bank, [...] zł kupno samochodu, resztę pieniędzy przeznaczył na uregulowanie pozostałych zobowiązań, które zaciągnął z powodu trudnej sytuacji rodzinnej i finansowej. Ponadto podniósł, że sprawę komplikuje to, że jest właścicielem gruntu, z którego nie ma faktycznego dochodu.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w B. decyzją z dnia [...] r., nr [...] utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję.

W uzasadnieniu organ II instancji stwierdził, że podstawę zaskarżonej decyzji stanowił art. 104 ust. 1 i 3 ustawy o pomocy społecznej. Prowadząc postępowanie wyjaśniające dla celów przyznania pomocy w roku 2011 i 2012r. ustalono, że dochód miesięczny skarżącego wynosi [...] zł, na który składa się dochód z gospodarstwa rolnego w kwocie [...] + dochód z pracy dorywczej [...] zł.

Kwota uzyskiwanego dochodu, na dzień orzekania, przekracza kryterium dochodowe ustalone dla osoby samotnie gospodarującej - skarżącego i zgodnie z art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej wynosi 477,00 zł.

Stosownie do art. 41 ust. 1 pkt 2 ustawy o pomocy społecznej w szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie o dochodach przekraczających kryterium dochodowe może być przyznany specjalny zasiłek celowy w wysokości nieprzekraczającej odpowiednio kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej lub rodziny, który nie podlega zwrotowi.

Z uwagi na przekroczenie kryterium dochodowego wynoszącego wówczas 477,00 zł dla osoby samotnie gospodarującej (troje dzieci ww. od 2 czerwca 2008 r. przebywa w placówce opiekuńczo - wychowawczej) organ i instancji udzielił stronie pomocy w postaci specjalnego zasiłku celowego w października 2011r. w kwocie [...] zł, w grudniu 2011 r. w kwocie [...] zł i w lutym 2012 r. w kwocie [...] zł.

Organ odwoławczy wskazał, że skarżący P. M. składając w dniu 2 kwietnia 2012 r. kolejny wniosek o przyznanie zasiłku celowego na zakup żywności dla siebie i trojga dzieci, które miały być urlopowane z placówki opiekuńczo - wychowawczej w okresie od 4 do 11 kwietnia 2012 r., załączył akt notarialny [...] z dnia [...] r. dotyczący sprzedaży działki o pow. [...] ha za kwotę [...] zł.

W ślad za tym organ I instancji ustalił, że skarżący od października 2011 r. do lutego 2012 r. nienależnie pobrał świadczenie z pomocy społecznej w kwocie [...] zł., zatajając uzyskanie dochodu w kwocie [...] zł ze sprzedaży ww. działki.

Organ podkreślił, że przyznanie pomocy uwarunkowane jest osiąganym dochodem oraz powodami określonymi w treści art. 7 pkt 2-15 cyt. ustawy. Kryterium dochodowe dla osoby samotnie gospodarującej wynosiło 477,00 zł podczas, gdy skarżący uzyskał dochód [...] zł, co zostało wyliczone następująco: dochód z gospodarstwa rolnego w kwocie [...] zł + [...] zł z pracy dorywczej + [...] zł z tytułu sprzedaży działki tj. 1/12 z kwoty [...] zł, co wynika z treści art. 8 ust. 11 ustawy o pomocy społecznej, który stanowi, że w przypadku uzyskania w ciągu 12 miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku lub w okresie pobierania świadczenia z pomocy społecznej dochodu jednorazowego przekraczającego pięciokrotnie kwoty kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, w przypadku osoby samotnie gospodarującej - kwotę tego dochodu rozlicza się w równych częściach na 12 kolejnych miesięcy, poczynając od miesiąca, w którym dochód został wypłacony.

W przedmiotowej sprawie skarżący, w grudniu 2011 r. sprzedał nieruchomość, za którą otrzymał kwotę [...] zł, którą przeznaczył na spłatę zobowiązań finansowych i kupno samochodu. Ponadto w treści odwołania skarżący potwierdził, iż w okresie 12 miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku lub w okresie pobierania świadczenia z pomocy społecznej uzyskał jednorazowo dochód przekraczający pięciokrotnie kwotę kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, tj. [...] zł - dowód oświadczenie strony.

Zdaniem SKO prawidłowa była ocena organu I instancji, według której dochód skarżącego - wynoszący [...] zł. (przy uwzględnieniu sprzedaży nieruchomości) przekroczył kwotę kryterium dochodowego określonego w wyżej wymienionych przepisach -tj. przekroczył kwotę 477 zł. ustaloną dla osoby samotnie gospodarującej - i z tego powodu ww. nie przysługiwała pomoc w formie specjalnego zasiłku celowego.

Na powyższą decyzję skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy złożył skarżący P. M. podtrzymując argumentację zawartą w odwołaniu.

Organ w odpowiedzi na skargę wniósł o jej oddalenie, podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy zważył, co następuje:

Złożona skarga zasługiwała na uwzględnienie, aczkolwiek z innych powodów aniżeli zostały w niej podniesione.

Stosownie do art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) oraz art. 134 § 1 w zw. z art. 145 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jednolity Dz. U z 2012 r., poz. 270 ze zm.), sąd administracyjny dokonuje kontroli zaskarżonego aktu pod względem zgodności z prawem, nie będąc przy tym związanym zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. Wzruszenie zaskarżonego rozstrzygnięcia następuje w razie, gdy przedmiotowa kontrola wykaże naruszenie przepisów prawa materialnego lub postępowania w stopniu mającym istotny wpływ na wynik sprawy.

Mając na uwadze powyższe, rozpoznając skargę P. M. Sąd przede wszystkim ustalił, że decyzja organu I instancji – z dnia [...] r. Nr [...] Kierownika Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Z. K., działającego z up. Wójta Gminy Z. K. ustalająca dla skarżącego kwotę nienależnie pobranych świadczeń - specjalnych zasiłków celowych z pomocy społecznej wypłaconych w: październiku 2011 r. – [...] zł, grudniu 2011 r. – [...] zł, grudniu 2011 r. – [...] zł, lutym 2012 r. [...] zł - łącznie kwotę [...] zł została doręczona w dniu 11 kwietnia 2013 r. (vide: z.p.o. podpięte do decyzji Kierownika Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Z. K. z dnia [...] r. – akta nieponumerowane). Decyzja ta zawierała pouczenie o trybie i sposobie złożenia odwołania. W konsekwencji termin do wniesienia odwołania rozpoczyna swój bieg od momentu doręczenia decyzji stronie. W niniejszej sprawie termin na złożenie odwołania upływał z dniem 25 kwietnia 2013 r.

Odwołanie datowane z dnia 25 kwietnia 2013 r. od przedmiotowej decyzji skarżący P. M. złożył bezpośrednio w siedzibie organu, co potwierdził na rozprawie przed tutejszym Sądem w dniu 6 listopada 2013 r. Jednakże należy wyraźnie podkreślić, że odwołanie zostało złożone w dniu 26 kwietnia 2013 r., (co potwierdza prezentata urzędu) a więc z uchybieniem terminu do jego wniesienia, określonym w art. 129 § 2 kpa. Czternastodniowy termin wniesienia odwołania liczy się od dnia doręczenia decyzji odwołującemu, w niniejszej sprawie od dnia 11 kwietnia 2013 r. a więc ostatnim dniem złożenia odwołania był 25 kwietnia 2013 r. Jeżeli strona nie złożyła wniosku o przywrócenie terminu ze skutkiem pozytywnym, jej odwołanie podlega załatwieniu w trybie art. 134 kpa.

W świetle takich ustaleń, wstępne postępowanie organu odwoławczego związane z wniesieniem przez skarżącego P. M. odwołania winno zakończyć się wydaniem postanowienia o uchybieniu terminu do wniesienia odwołania zgodnie z cytowanym art. 134 kpa. Decyzja organu I instancji, po doręczeniu jej stronie stała się ostateczna i nie mogła być przedmiotem postępowania odwoławczego bez zastosowania procedur określonych w art. 58 kpa. W niniejszym stanie faktycznym Samorządowe Kolegium Odwoławcze w B. nie było organem uprawnionym do rozpoznania odwołania w postępowaniu odwoławczym, wynika to z faktu, że tylko odwołanie wniesione przez uprawniony podmiot z zachowaniem terminu określonego w art. 129 § 2 kpa wywołuje skutek w postaci uprawnień do rozpoznania sprawy przez organ wyższej instancji.

W ugruntowanym poglądzie, zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie przyjmuje się, że rozpatrzenie odwołania wniesionego z uchybieniem terminu, który nie został przywrócony, stanowi rażące naruszenie prawa w rozumieniu art. 156 § 1 pkt 2 kpa. Oznacza bowiem niedopuszczalną weryfikację w postępowaniu odwoławczym decyzji ostatecznej, korzystającej z cech trwałości, o jakiej mowa w art. 16 § 1 kpa (patrz: uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 października 1998 r. OPS 11/98; wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 19 marca 2009 r. w sprawie II OSK 396/08; wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 13 grudnia 2006 r. w sprawie IV SA/Wa 1983/06; wyrok wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z 5 listopada 2010 r. w sprawie II SA/Rz 464/10; wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z 29 marca 2011r. w sprawie II SA/Ol 118/11).

Z mocy art. 145 § 1 pkt 2 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi jeżeli zachodzą przyczyny określone w art. 156 kpa, Sąd stwierdza nieważność decyzji. Wystąpienie podstaw do stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji, której wydanie w ustalonym stanie faktycznym było niedopuszczalne z podanych wyżej przyczyn oznacza, że załatwienie sprawy nie zależy od interpretacji przepisów prawa materialnego czego domagał się skarżący. Z tych też powodów Sąd nie odniósł się do materialnoprawnej podstawy rozstrzygnięcia, jak i skierowanych do niego zarzutów.

W pkt 2 wyroku Sąd działając na podstawie art. 152 ww ustawy orzekł, że zaskarżona decyzja nie może zostać wykonana.

W pkt 3 Sąd działając na podstawie art. 200 wyżej cyt. ustawy zasądził od Samorządowego Kolegium Odwoławczego w B. na rzecz skarżącego kwotę 16 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.