III SA/Gd 621/13

Uzasadnienie

M. T.-Ł. ma prawo do wcześniejszej emerytury od dnia 1 stycznia 2011 r., ustalone decyzją ZUS-u [...] z dnia 8 lutego 2011 r.( dowód – akta ZUS [...]).

W okresie od dnia 1 października 2011 r. do dnia 1 stycznia 2013 r. wypłata świadczenia była wstrzymana przez ZUS na podstawie art. 103 a ustawy dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U 2009 Nr 153, poz. 1227 ze zm.) ( kontynuacja zatrudnienia).

Pismem z dnia 4 stycznia 2013 r. M. T.-Ł. zwróciła się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych - Oddział w [...] z wnioskiem o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o wypłatę emerytury od dnia 1 października 2011 r. w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r. w sprawie sygn. akt K 2/12.

Dokonując uchybionej czynności, M. T.-Ł. wniosła o wypłacenie emerytury za okres od października 2011 r.

Wnioskodawczyni zaznaczyła, że jest nadal zatrudniona, a o wydaniu przez Trybunał Konstytucyjny korzystnego dla niej wyroku dowiedziała się dopiero w dniu 4 stycznia 2013 r. i tego dnia składa wniosek. Wniosek o przywrócenie terminu został uzasadniony przewlekłą chorobą skarżącej i przebywaniem przez wnioskodawczynię na długotrwałym zwolnieniu lekarskim oraz nagłą chorobą matki.

Decyzją z dnia 16 stycznia 2013 r., numer [...] Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G., wskazał w pkt. 1 decyzji, że po rozpatrzeniu wniosku, na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wznawia wypłatę emerytury na rzecz M. T.-Ł. od dnia 1 stycznia 2013 r., tj. od miesiąca w którym zgłoszono wniosek.

W pkt. 2 decyzji, powołując art. 149 § 3 w zw. z art. 145 K.p.a. oraz art. 83 b ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 r., Nr 205, poz. 1585 ze zm.), organ odmówił wznowienia postępowania w sprawie wypłaty emerytury od dnia 1 października 2011 r. w związku z ogłoszeniem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13.11.2012 r. sygn. akt K2/12.W uzasadnieniu wskazano, że skargę o wznowienie postępowania wnosi się w terminie miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego co nastąpiło z dniem ogłoszenia wyroku tj. w dniu 22 listopada 2012 r. Wniosek z dnia 4 stycznia 2013 r. został złożony po terminie.

W decyzji zawarto pouczenie o prawie wniesienia odwołania do sądu powszechnego.

W odwołaniu z dnia 15 lutego 2013 r., skierowanym do Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w G., M. T.-Ł. wskazała, że decyzja ZUS - Oddziału w G., w części, w jakiej odmówiono skarżącej wznowienia wypłaty emerytury od dnia 1 października 2011 r., jest niesprawiedliwa i narusza prawa gwarantowane Konstytucją. Odwołująca się powtórzyła prośbę o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o wypłatę emerytury od dnia 1 października 2011 r. i ponownie przytoczyła okoliczności, które uniemożliwiły skarżącej dokonanie czynności w terminie.

Postanowieniem z dnia 10 czerwca 2013 r., w sprawie sygn. akt [...] Sąd Okręgowy w G. VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych przekazał odwołanie Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w G. jako właściwemu miejscowo i rzeczowo do jego rozpoznania.

W postanowieniu stwierdzono, że właściwość sądu powszechnego do rozpoznania sprawy wyłącza jej przedmiot. Podjęte rozstrzygnięcie dotyczy wyłącznie dopuszczalności wznowienia postępowania w sprawie ( skarżąca odwołała się jedynie od tej części decyzji ZUS) i nie ma charakteru decyzji merytorycznej w przedmiocie wypłaty emerytury, o której mowa w art. 83 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Dopiero bowiem przesądzenie o zasadności wznowienia postępowania w trybie regulowanym K.p.a. (również w kontekście wniosku strony o przywrócenie terminu), będzie miało wpływ na wydanie przez organ rentowy decyzji w zakresie prawa ubezpieczonej, mającego źródło w przepisach z zakresu ubezpieczeń społecznych.

Po przekazaniu odwołania przez Sąd Okręgowy w G. VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w G., ZUS Oddział w G. wniósł o oddalenie skargi M. T.-Ł., argumentując, że wniosek skarżącej o wznowienie postępowania w sprawie wypłaty emerytury należnej od dnia 1 października 2011 r. został złożony po terminie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku zważył, co następuje:

Zgodnie z zasadami wyrażonymi w art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości poprzez kontrolę działalności administracji publicznej. Kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem. W przypadku stwierdzenia przez Sąd, iż decyzja lub postanowienie zostały wydane z naruszeniem prawa materialnego lub procesowego, które miało wpływ na wynik sprawy bądź stanowi naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego, podlegają one uchyleniu ( art. 145 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm., normującej postępowanie przed sądami administracyjnymi, zwanej dalej p.p.s.a.).

Przepisy art. 2 i 3 p.p.s.a. określają ogólną właściwość sądów administracyjnych (powołanych do rozpatrywania spraw sądowoadministracyjnych, do których – z zasady nie należą sprawy emerytalne), a przepisy art. 58 § 1 pkt. ustawy nakazują odrzucenie skargi, jeżeli sprawa nie należy do właściwości sądu administracyjnego. Natomiast w § 4 cyt. artykułu postanowiono, że Sąd nie może odrzucić skargi z powodu, o którym mowa w § 1 pkt. 1, jeżeli w tej sprawie sąd powszechny uznał się za niewłaściwy.

Jak wskazano w części wstępnej niniejszego uzasadnienia, sprawa z odwołania M. T.-Ł., skierowanego przez skarżącą zgodnie z pouczeniem zawartym w kwestionowanej decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych [...] z dnia 16 stycznia 2013 r., znak [...] do Sądu Okręgowego w G., VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, przekazana została, na mocy postanowienia tego Sądu z dnia 10 czerwca 2013 r. w sprawie sygn. akt [...] Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w G. jako właściwemu miejscowo i rzeczowo do jej rozpoznania.

W orzecznictwie NSA i wojewódzkich sądów administracyjnych przyjmuje się, że kognicja sądów administracyjnych w sprawach z zakresu rent i emerytur przewidziana została wyłącznie w sprawach wymienionych enumeratywnie w art. 83 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zatem w ramach przyznanych ustawowo kompetencji sądy powszechne w postępowaniu odwoławczym rozstrzygają o prawidłowości decyzji organów rentowych rozstrzygających sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych zarówno w sposób merytoryczny, jak również formalny.( por. uchwała 7 sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 11 czerwca 2013 r. w sprawie sygn. akt I OPS 1/13, LEX nr 1350582).

Współistnieje również pogląd, że, ze względu na treść art.464 kpc, wyjątkiem od powyższej reguły są sprawy, w których, jak w niniejszej, sąd powszechny uznał, że niedopuszczalne jest odrzucenie pozwu ze względu na niedopuszczalność drogi sądowej, gdy do rozpoznania sprawy właściwy jest inny organ, któremu sąd przekaże sprawę.

W postanowieniu z dnia 10 czerwca 2013 r. sygn. akt [...] Sądu Okręgowego w G. - VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych podstawą prawną przekazania odwołania ubezpieczonej Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w G., jako właściwemu miejscowo i rzeczowo do jego rozpoznania, jest art. 464 § 1 kpc.

Mając powyższe na względzie Sąd w składzie orzekającym przyjął, że jest właściwy w sprawie w związku z 58 § 4 p.p.s.a. tj. uznaniem się przez sąd powszechny za niewłaściwy i przekazaniem sprawy do rozpoznania temu sądowi, jako sądowi właściwemu ( por. postanowienie WSA w Gliwicach z dn. 20 stycznia 2005 r. IV SAB/GL 23/04, OSP 2006, nr 7-8, poz. 84 z aprobującą glosą B.Adamiak; częściowo -glosa do postanowienia NSA z dn. 18 czerwca 2010 r., IIFSK 67/08, ZNSA 2011/1/164-169. nr LEX 128165; komentarz do Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi T.Woś,H.Knysiak-Molczyk,M.Romańska, wyd.5 LexisNexis, W-wa 2012 r., str. 475 i n.).

Powracając do przedmiotu skargi M. T.-Ł. rozpoznanej w niniejszym postępowaniu, należy zważyć, co następuje.

Odmawiając skarżącej, z powołaniem art. 149 § 3 kpa w zw. z art. 145 a kpa, wznowienia postępowania w sprawie wypłaty emerytury od dnia 1 października 2010 r. w związku z ogłoszeniem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13.11. 2012 r. w sprawie sygn. akt K2/12, organ przeoczył, że zgodnie z art. 145a § 1 kpa można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja.

Przepis § 2 cyt. art. stanowi, że w sytuacji określonej w § 1 skargę o wznowienie wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.

Skutki wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r. w sprawie sygn. akt K2/12, w związku z którym M. T.-Ł. żądała wznowienia postępowania w sprawie i wypłaty emerytury od dnia 1 października 2011 r., nastąpiły z dniem 22 listopada 2012 r., bowiem wyrok ogłoszony został w Dz. U. 2012 r. poz.1285 w dniu 22 listopada 2012 r.( a Trybunał nie określił innej daty wejścia w życie aktu). Termin do żądania wznowienia postępowania w sprawie zakończonej ostateczną decyzją powołującą się na akt normatywny niezgodny z Konstytucją ( w tym przypadku – ustawą z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 257, poz.1726) w zw. z ustawą z dn. 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz. U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227 ze zm.) upływał z dniem 23 grudnia 2012 r.(art.57 § 3 kpa).

Podanie o wznowienie postępowania z omawianej przyczyny M. T.-Ł. wniosła do organu w dniu 4 stycznia 2013 r., a więc – z uchybieniem w/w terminowi.

Niemniej jednak, rozpoznając żądania skarżącej, organ przeoczył, że w podaniu o wznowienie postępowania skarżąca zawarła wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia podania, podając przyczyny, z powodu których terminowi uchybiła.

Termin, o którym mowa, jest terminem przywracanym ( art. 145a kpa).Ogólna reguła dotycząca kwestii przywracania terminów do dokonania określonej czynności, zawarta w art. 58 kpa stanowi, że w razie uchybienia terminu należy przywrócić termin na prośbę zainteresowanego, jeżeli uprawdopodobni, że uchybienie nastąpiło bez jego winy oraz, że prośbę o przywrócenie terminu należy wnieść w ciągu siedmiu dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu. Jednocześnie z wniesieniem prośby należy dopełnić czynności, dla której określony był termin. (§ 2 cyt. art.) i że - przywrócenie terminu do złożenia prośby przewidzianej w § 2 jest niedopuszczalne (§ 3 ).

Zatem pierwszą kwestią, jaką winien zająć się organ po wpłynięciu podania M. T.-Ł., była sprawa rozpatrzenia wniosku skarżącej o przywrócenie terminu do wniesienia podania o wznowienie postępowania z przyczyn, które skarżąca ponosiła w podaniu ( wyrok TK).

Pominięcie opisanego etapu postępowania unormowanego w kpa tj. pominięcie rozpoznania wniosku skarżącej o przywrócenie terminu (przepisy kpa mają zastosowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych z mocy art.124 ustawy o emeryturach i rentach, o ile jej przepisy nie postanawiają inaczej ), stanowi istotną wadliwość postępowania, co powodowało konieczność uchylenia zaskarżonej decyzji w części, w jakiej podlegała ona rozpatrzeniu przez sąd administracyjny w tej sprawie.

Art. 149 kpa, powołany przez organ jako podstawa rozstrzygania w sprawie z wniosku M. T.-Ł. wymaga bowiem, by, zgodnie z art. 134 w zw. z art. 144 i 126 kpa, przed rozpatrzeniem wniosku o wznowienie postępowania, zapadło ostateczne rozstrzygnięcie w kwestii przywrócenia terminu do wniesienia podania o wznowienie postępowania w sprawie zakończonej ostateczną decyzją o przyznaniu M. T.-Ł. emerytury.

Mając powyższe na uwadze Wojewódzki Sąd Administracyjny w G. uchylił zaskarżoną decyzję we wskazanej w sentencji części na podstawie art. art. 145 § 1 pkt. 1 lit. c ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (publ. jw.), uznając, że opisane naruszenie przepisów postępowania mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Natomiast mając na względzie przytoczone na wstępie przepisy prawa i ich

wykładnię, dokonaną między innymi w powołanych wyrokach i uchwałach NSA,

należy pamiętać, że ewentualne odwołanie M. T.-Ł. od

niekorzystnego dla niej rozstrzygnięcia w kwestii przywrócenia terminu do

wniesienia podania o wznowienie postępowania w sprawie emerytalnej winno być

rozpatrywane przez właściwy w sprawie sąd powszechny. ( por. również wyrok SN z dn.06.06.2013 II UK 330/12 LEX nr 1328042 "wyrok oparty na niezgodnym ex tunc z art. 2 Konstytucji RP - art. 103a u.e.r.f.u.s. (w jego niekonstytucyjnym zakresie, o którym mowa w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r., K 2/12), podlega uchyleniu na podstawie art. 190 ust. 4 Konstytucji RP w związku z art. 398 ze zn.15 k.p.c., bez zbędnego i naruszającego zasady ekonomii procesowej odesłania sprawy na drogę wniesienia skargi o wznowienie postępowania na podstawie art. 401ze zn.1 k.p.c.).