I SA/Ol 587/13

Uzasadnienie

Zaskarżonymi postanowieniami z dnia "[...]" nr "[...]" i nr "[...]" Dyrektor Izby Skarbowej (dalej: Dyrektor IS, organ odwoławczy, organ wyższego stopnia, organ nadzoru) utrzymał w mocy postanowienia Dyrektora Izby Celnej z dnia "[...]", nr "[...]" i nr "[...]", w przedmiocie zarzutów w sprawie prowadzonej egzekucji.

Z akt sprawy wynika, że Dyrektor Izby Celnej (dalej: Dyrektor IC, organ egzekucyjny, organ I instancji) prowadził egzekucję administracyjną wobec majątku A. Sp. z o.o. Sp. k. (dalej: Spółka, zobowiązana strona, skarżąca) na podstawie tytułów wykonawczych nr "[...]" i nr "[...]", wystawionych przez Dyrektora Izby Celnej w G., obejmujących należności z tytułu cła za styczeń 2013r.

Jako podstawę prawną egzekwowanych należności wskazano w tytułach wykonawczych decyzję Dyrektora Izby Celnej w G. (dalej wierzyciel) z dnia "[...]" nr "[...]" i nr "[...]", określające stawkę oraz wysokość cła antydumpingowego (A30).

Wszczęcie egzekucji administracyjnej na podstawie ww. tytułów wykonawczych nastąpiło w dniu 31 stycznia 2013r. poprzez doręczenie odpisów tych tytułów członkowi zarządu Spółki P.W. Wraz z doręczeniem przedmiotowego dokumentu egzekutorzy pobrali pieniądze od przedstawiciela zobowiązanej Spółki, co spowodowało uiszczenie w całości egzekwowanych należności.

Spółka reprezentowana przez doradcę podatkowego R.M., zgłosiła zarzuty w sprawie prowadzonej egzekucji, podnosząc błąd co do osoby zobowiązanego oraz zastosowanie zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego. W uzasadnieniu wskazano, że w rubryce A tytułów wykonawczych podano nieaktualny adres poprzedniej siedziby Spółki, a ponadto wskazano w poz. 10 podmiot, który nie jest zobowiązanym - zobowiązanie powstało bowiem u A. Spółka cywilna. Skarżąca jest natomiast następcą prawnym tego podmiotu w wyniku jego przekształcenia na podstawie art. 551 § 2 kodeksu spółek handlowych.

Podnosząc zarzut zastosowania zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego wskazano natomiast, że poborcy skarbowi IC zażądali w siedzibie Spółki natychmiastowej, bezpośredniej spłaty zaległości objętej tytułem wykonawczym poprzez przekazanie im gotówki. Żądanie to zostało przedstawione w formie warunku, tzn. jeśli Spółka nie uiści gotówki do rąk poborców, to organ dokona zajęcia rachunku bankowego. W ocenie Strony wnoszącej zarzuty, takie działanie nosi znamiona działania w celu osiągnięcia osobistej korzyści przez poborców skarbowych, w postaci należnych im kosztów egzekucyjnych. Stoi również w sprzeczności z zasadą stosowania najmniej uciążliwego środka egzekucyjnego oraz nie powinno mieć miejsca w demokratycznym państwie prawa, kojarzy się wręcz, jak to określiła strona, z innymi obszarami działalności niekoniecznie zgodnej z prawem.

Postanowieniami z dnia "[...]", wymienionymi na wstępie, Dyrektor IC uznał wniesione zarzuty za nieuzasadnione. W zakresie zarzutu błędu co do zobowiązanego organ egzekucyjny wypowiedział się po uzyskaniu ostatecznego stanowiska wierzyciela - Dyrektora Izby Celnej w G. (postanowienia z dnia 1"[...]" nr "[...]" i nr "[...]", utrzymane w mocy postanowieniami z dnia 2"[...]" nr "[...]" i nr "[...]"). Odnosząc się do zarzutu zastosowania zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego Dyrektor IC uznał, że egzekucja z pieniędzy nie jest takim środkiem. Organ zwrócił uwagę, iż ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji nie wymaga uzgadniania z zobowiązanym wyboru środka egzekucyjnego, że wybór ten należy wyłącznie do organu prowadzącego egzekucję.

Zobowiązana, reprezentowana przez dotychczasowego pełnomocnika, wniosła zażalenia na ww. postanowienia organu egzekucyjnego. W treści zażaleń powtórzyła argumentację przedstawioną w piśmie w sprawie zarzutów.

Rozpatrując zażalenie w motywach wymienionych na wstępie postanowień z dnia "[...]" Dyrektor IS powołał się na art. 33 i art. 34 § 1 ustawy z dnia 17 czerwca 1966r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jednolity Dz.U. z 2012r., poz. 1015 ze zm.), dalej u.p.e.a., i stwierdził, że prowadzone przez Dyrektora Izby Celnej postępowania egzekucyjne, w tym dokonane w ich toku czynności egzekucyjne, są prawidłowe. Również postępowanie organu egzekucyjnego w sprawie zgłoszonych zarzutów uznał za przeprowadzone prawidłowo i zgodnie z trybem określonym w art. 34 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Organ odwoławczy stwierdził, że zarzuty skarżącego są niezasadne.

Dyrektor IS wyjaśnił, że w zakresie zarzutu błędu co do zobowiązanego organ egzekucyjny był związany ww. stanowiskiem wierzyciela - Dyrektora Izby Celnej w G., prawidłowo więc uznał wniesiony zarzut, za nieuzasadniony. Wyjaśnił, że organ egzekucyjny podjął działania egzekucyjne wobec właściwego podmiotu. Zachodzi również tożsamość osoby zobowiązanej określonej w tytule wykonawczym z osobą wskazaną w decyzji, z której wynika egzekwowany obowiązek.

Odnośnie podania w tytule wykonawczym nieaktualnego adresu Spółki, tj. ul. S. 1, co w ocenie skarżącego świadczy również o błędzie co do osoby zobowiązanego, organ wyższego stopnia podał, że adres figurujący w tytułach jest zgodny z adresem wynikającym z ewidencji prowadzonej przez wierzyciela. Adres ten zgodny jest z adresem, jakim posługiwał się organ dla potrzeb postępowania wymiarowego (taki adres został wskazany w postanowieniu w sprawie wszczęcia z urzędu postępowania w sprawie kontroli zgłoszenia celnego, jak również w decyzjach wymiarowych wydanych przez organy podatkowe w I i II instancji). Adres ten nie był kwestionowany przez Stronę. Przedstawił treść art. 146 § 1 Ordynacji podatkowej odnośnie obowiązku zawiadomienia organu podatkowego o zmianie adresu i powołał się na wyrok WSA w Gdańsku z dnia 11 stycznia 2011r. sygn. akt I SA/Gd 763/10, zgodnie z którym wierzyciel posiadający adres podatnika w toku prowadzonego postępowania podatkowego nie ma obowiązku prowadzenia odrębnego postępowania celem ustalenia adresu dla potrzeb sporządzenia tytułu wykonawczego.

Dyrektor IS stwierdził, że wierzyciel nie dysponował innym adresem skarżącego, dlatego też na etapie wystawiania tytułu wykonawczego nie miał żadnych podstaw aby przypuszczać, iż posiadany adres jest nieprawidłowy. W konsekwencji słusznie Dyrektor IC wskazał, iż pomimo nieprawidłowego zaznaczenia w tytule wykonawczym przez wierzyciela, iż zobowiązany jest podmiotem, u którego powstało zobowiązanie, jak również wskazania nieaktualnego adresu Spółki, na podstawie danych zawartych w tytule wykonawczym, w sposób jednoznaczny można zidentyfikować zobowiązany podmiot. Tym samym zarzut błędu co do osoby zobowiązanej, jest bezpodstawny.

W zakresie zarzutu zastosowania zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego organ wyjaśnił, że celem każdego postępowania egzekucyjnego jest doprowadzenie do zaspokojenia należności wierzyciela. W tym kontekście, z treści art. 7 § 2 u.p.e.a. jednoznacznie wynika konieczność zastosowania takiego środka lub środków egzekucyjnych, które umożliwią pokrycie powstałych zaległości. Natomiast zastosowanie najmniej uciążliwego środka egzekucyjnego może mieć miejsce w przypadku istnienia w tym względzie możliwości wyboru. Organ odwoławczy wymienił katalog środków egzekucyjnych określony w art. 1a pkt 12 ustawy i stwierdził, że Dyrektor IC, wobec braku uprzedniego spełnienia obowiązku ciążącego na zobowiązanym, zastosował środek egzekucyjny w postaci egzekucji z pieniędzy. W ocenie organu nadzoru, uwzględniając okoliczności niniejszej sprawy nie można uznać, że zastosowany środek był zbyt dolegliwy. Jak wyjaśnił organ egzekucyjny, to na wyraźną prośbę przedstawiciela Spółki, któremu doręczono tytuł wykonawczy, odstąpiono od zajęcia rachunku bankowego Spółki, a więc od zastosowania środka, który faktycznie mógłby utrudnić prowadzenie działalności Skarżącemu. Żaden przepis prawa nie obliguje ponadto organu egzekucyjnego do konsultowania z zobowiązanym środków egzekucyjnych, które mają zostać zastosowane. Pozostaje to w sprzeczności z istotą egzekucji, która polega na przymusowym wykonaniu obowiązku. Przyjęcie takiej praktyki mogłoby w istocie utrudnić, bądź też uniemożliwić egzekucję.

Organ przywołał art. 64 § 1 pkt 1 u.p.e.a. i wskazał procentową wysokość opłat za czynności egzekucyjne. Stwierdził, że zarzut zastosowania egzekucji z pieniędzy w kontekście chęci osiągnięcia osobistych korzyści przez poborców skarbowych, również jest chybiony. Koszty egzekucyjne nie przypadają bowiem na rzecz poborcy skarbowego, który dokonał czynności egzekucyjnych. Podał, że w myśl obowiązujących przepisów prawa, przychody z opłat za czynności egzekucyjne i opłaty manipulacyjne, a także z pobieranej od wierzycieli opłaty w wysokości 5% od kwot ściągniętych lub wpłaconych w wyniku zastosowania środków egzekucyjnych, są odprowadzane do budżetu państwa, zgodnie z ogólnymi regułami obowiązującymi w sektorze finansów publicznych. Zatem w ocenie organu nadzoru organ egzekucyjny zgodnie z normami obowiązującego prawa zastosował środek egzekucyjny, do którego był uprawniony i nie można mu zarzucać naruszenia zasad demokratycznego państwa prawa, w sytuacji podejmowania działań, do których organ ten jest on zobligowany.

W skargach Spółka reprezentowana przez dotychczasowego pełnomocnika, wniosła o uchylenie postanowień Dyrektora IS z dnia "[...]" w całości oraz zasądzenie na rzecz skarżącej zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych. Zarzuciła naruszenie art. 33 pkt 4 i 8 u.p.e.a. poprzez uznanie zarzutów za nieuzasadnione w sytuacji, gdy Spółka wykazała bezsprzecznie ich zasadność. Autor skarg powtórzył dotychczasową argumentację w tym zakresie.

Odpowiadając na skargi Dyrektor IS wniósł o ich oddalenie, podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko.

Na rozprawie w dniu 23 października 2013r. Sąd postanowił połączyć sprawy o sygn. akt I SA/Ol 587/13 i I SA/Ol 588/13 do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia oraz dalej prowadzić je pod sygn. akt I SA/Ol 587/13.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje.

Stosownie do art. 133 §1 i 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (jedn. tekst Dz.U z 2012r. poz. 270 ze zm.), dalej w skrócie p.p.s.a., sąd dokonuje kontroli zaskarżonego aktu pod względem zgodności z prawem, na podstawie akt administracyjnych, w granicach danej sprawy, nie będąc związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. W wyniku tej kontroli Sąd nie dopatrzył się naruszeń prawa skutkujących uchyleniem zaskarżonych aktów.

Przedmiotem zaskarżenia w niniejszej sprawie są postanowienia Dyrektora Izby Skarbowej z dnia "[...]" utrzymujące w mocy postanowienia organu egzekucyjnego - Dyrektora Izby Celnej z dnia "[...]" o uznaniu za nieuzasadnione zarzutów wniesionych na podstawie art. 33 pkt 4 i 8 u.p.e.a. w sprawie prowadzonej egzekucji należności pieniężnych. W myśl wskazanego przepisu podstawą zarzutu w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej może być m.in. błąd co do osoby zobowiązanego (art. 33 pkt 4) i zastosowanie zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego (pkt 8).

Podnoszone zarzuty organ egzekucyjny rozpatruje w trybie art. 34 u.p.e.a. Zgodnie z § 1 tego przepisu zarzuty zgłoszone na podstawie art. 33 pkt 1-7, 9 i 10, a przy egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym - także na podstawie art. 33 pkt 8, organ egzekucyjny rozpatruje po uzyskaniu stanowiska wierzyciela w zakresie zgłoszonych zarzutów, z tym że w zakresie zarzutów, o których mowa w art. 33 pkt 1-5, wypowiedź wierzyciela jest dla organu egzekucyjnego wiążąca.

Organ egzekucyjny, po otrzymaniu ostatecznego postanowienia w sprawie stanowiska wierzyciela lub postanowienia o niedopuszczalności zgłoszonego zarzutu, wydaje postanowienie w sprawie zgłoszonych zarzutów, a jeżeli zarzuty są uzasadnione - o umorzeniu postępowania egzekucyjnego albo o zastosowaniu mniej uciążliwego środka egzekucyjnego (§ 4).

Mając powyższe na uwadze Sąd stwierdza, że co do zarzutu z art. 33 pkt 4 u.p.e.a. wiążącej wypowiedzi dla organu egzekucyjnego udzielił wierzyciel - Dyrektor Izby Celnej w G.. Najpierw postanowieniami z 1"[...]" nr "[...]" i nr "[...]" uznał, że jest on nieuzasadniony, a następnie utrzymał w je mocy wydając w wyniku wniesienia zażalenia postanowienia z dnia 2"[...]" nr "[...]" i nr "[...]". Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku oddalił w dniu 2 października 2013r. skargi na ww. postanowienia ostateczne wierzyciela wyrokami o sygn. akt I SA/Gd 825/13 i I SA/Gd 826/13. W obrocie prawnym funkcjonuje zatem ostateczna wypowiedź wierzyciela co do ww. zarzutu i nie ma podstaw prawnych do jej kwestionowania w połączonych sprawach, zawisłych przed tut. Sądem.

Sąd stwierdza, że organ egzekucyjny i organ nadzoru w sposób wyczerpujący wyjaśniły w uzasadnieniach swych postanowień podwody uznania za niezasadne zarzutu błędu co do osoby zobowiązanego. Stanowią one rozwinięcie stanowiska wierzyciela w tej kwestii, którym organ egzekucyjny jest związany. Kluczowe jest tu uznanie, że działania egzekucyjne zostały podjęte wobec właściwego podmiotu. W ocenie Sądu organy prawidłowo wskazały, że nie ma w połączonych sprawach znaczenia wada w postaci zakreślenia pkt 1 w poz. 17 tytułów wykonawczych, iż zobowiązana jest podmiotem, u którego powstało zobowiązanie, zamiast pkt 2 - następcą prawnym. Również pomimo nieprawidłowości jaką jest podanie w ww. tytułach nieaktualnego adresu Spółki można w jednoznaczny sposób zidentyfikować zobowiązaną na podstawie innych danych, zamieszczonych w tytułach.

Z kolei zarzut zastosowania zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego jest wymieniony w pkt 8 art. 33 u.p.e.a. i przy egzekucji obowiązków o charakterze pieniężnym nie mógł być rozpatrzony przez wierzyciela w trybie określonym w art. 34 § 1. Zarzut ten podlegał rozpatrzeniu bezpośrednio przez organ egzekucyjny tj. Dyrektora Izby Celnej, który uczynił to wydając ww. postanowienia z dnia "[...]". W tym zakresie za rzeczowe należy uznać stanowisko organu wyższego stopnia, że zastosowanie najmniej uciążliwego środka egzekucyjnego może mieć miejsce w przypadku istnienia w tym względzie możliwości wyboru.

Zgodnie z art. 7 § 1 organ egzekucyjny stosuje środki egzekucyjne przewidziane w ustawie. Przy czym stosuje środki egzekucyjne, które prowadzą bezpośrednio do wykonania obowiązku, a spośród kilku takich środków - środki najmniej uciążliwe dla zobowiązanego (§ 2).

Katalog środków egzekucyjnych w postępowaniu egzekucyjnym dotyczącym należności pieniężnych, został wymieniony w art. 1a pkt 12 lit. a) u.p.e.a. Wskazano tu egzekucję: z pieniędzy, z wynagrodzenia za pracę, ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego oraz ubezpieczenia społecznego, a także z renty socjalnej, z rachunków bankowych, z innych wierzytelności pieniężnych, z praw z instrumentów finansowych w rozumieniu przepisów o obrocie instrumentami finansowymi, zapisanych na rachunku papierów wartościowych lub innym rachunku, oraz z wierzytelności z rachunku pieniężnego służącego do obsługi takich rachunków, z papierów wartościowych niezapisanych na rachunku papierów wartościowych, z weksla, z autorskich praw majątkowych i praw pokrewnych oraz z praw własności przemysłowej, z udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, z pozostałych praw majątkowych, z ruchomości, z nieruchomości.

Przypomnieć należy, że postępowanie egzekucyjne jest wszczynane w przypadkach uchylania się zobowiązanych od wykonania ciążących na nich obowiązków i ma charakter przymusowy. Egzekucja nie może być środkiem represji, niemniej zastosowanie jakiegokolwiek środka egzekucyjnego jest już dolegliwością, z którą musi się liczyć dłużnik niewypełniający obowiązku. Podniesiony przez skarżącą sposób prowadzenia czynności egzekucyjnych i wskazywane wymuszenie wykonania obowiązku z zastosowaniem egzekucji z pieniędzy, należy oceniać z perspektywy zastosowania wymienionych wyżej, alternatywnych środków egzekucji w konkretnej sprawie. Organ musi mieć wybór w zastosowaniu najmniej uciążliwego środka egzekucji. Stosuje taki środek, który jawi się jako najbardziej adekwatny i skuteczny w danych okolicznościach. Bez względu na kwestionowane zachowanie pracowników organu egzekucyjnego przy wszczęciu egzekucji, których strona oskarża o wywieranie nacisku na wypłatę dochodzonych należności z chęci osiągnięcia osobistych korzyści, to jednak Spółka zdecydowała o wykonaniu egzekwowanych obowiązków poprzez bezpośrednią zapłatę. Nie sposób uznać, że zastosowany środek był bardziej uciążliwy niż egzekucja z wierzytelności z rachunków pieniężnych Spółki, jej ruchomości, czy też np. nieruchomości. Skarżącą, reprezentowaną od dnia wszczęcia egzekucji przez profesjonalnego pełnomocnika wypada jedynie poinformować, że zachowanie egzekutora może być podstawą do wniesienia stosownych środków zaskarżenia, odnoszących się bezpośrednio do czynności wykonywanej w jej ocenie wadliwie, z naruszeniem prawa. Niemniej wyjaśnienia organu odwoławczego w tym zakresie należy uznać za wyczerpujące. Koszty egzekucyjne nie przypadają na rzecz poborcy skarbowego, który dokonał czynności egzekucyjnych, a odprowadzane są do budżetu państwa, zgodnie z ogólnymi regułami obowiązującymi w sektorze finansów publicznych.

Mając powyższe na względzie Sąd nie stwierdzając naruszenia prawa, na podstawie art. 151 p.p.s.a., oddalił skargi jako niezasadne.