VI SA/Wa 1507/13

Uzasadnienie

Zaskarżoną uchwałą z [...] marca 2012 Komisja Egzaminacyjna II stopnia nr [...] przy Ministrze Sprawiedliwości do rozpoznania odwołań od uchwał o wynikach egzaminu notarialnego przeprowadzonego w dniach 4-6 września 2012 r. (dalej Komisja II stopnia) utrzymała w mocy uchwałę Komisji Egzaminacyjnej nr [...] do spraw aplikacji notarialnej przy Ministrze Sprawiedliwości z siedzibą w [...] w sprawie ustalenia wyniku egzaminu notarialnego (dalej Komisja Egzaminacyjna) z [...] września 2012 r., którą stwierdzono, że L. T. (dalej skarżący) uzyskał negatywny wynik z egzaminu notarialnego. Jako podstawę zaskarżonej uchwały wskazano art. 74h § 1, § 9 i § 12 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. - Prawo o notariacie (Dz. U. z 2008 r. nr 189, poz. 1158 ze zm.), dalej p.n. w zw. z art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a.

Jak wynika z uzasadnienia zaskarżonej uchwały skarżący we wrześniu 2012 r. przystąpił do egzaminu notarialnego, składającego się z trzech części. Z części pierwszej egzaminu (zestaw pytań testowych) skarżący otrzymał ocenę dobrą, z drugiej części egzaminu (dwa projekty aktów notarialnych) otrzymał ocenę niedostateczną, (przy czym za projekt pierwszego aktu notarialnego ocenę niedostateczną), a za projekt drugiego aktu notarialnego ocenę dostateczną oraz z trzeciej części egzaminu (opinia prawna) ocenę dostateczną.

Za projekt pierwszego aktu notarialnego skarżący otrzymał dwie oceny niedostateczne. Egzaminatorzy zarzucili, że skarżący nie wykonał podstawowego zadania egzaminacyjnego, polegającego na bezwarunkowym przeniesieniu własności nieruchomości.

Wobec tego, że skarżący otrzymał z drugiej części egzaminu ocenę niedostateczną Komisja Egzaminacyjna ustaliła negatywny wynik.

Od powyższego rozstrzygnięcia skarżący w terminie złożył odwołanie, w którym zarzuty skierował jedynie w stosunku do oceny uzyskanej z pierwszego projektu aktu notarialnego. Podniósł, że w stanie faktycznym opisanym w zadaniu egzaminacyjnym możliwe było jedynie sporządzenie warunkowej umowy sprzedaży nieruchomości. Z jednej bowiem strony polecenie dotyczyło bezwarunkowego przeniesienia własności nieruchomości, a z drugiej zawierało zapisy świadczące o niedopuszczalności zawarcia takiej umowy. Wskazał, że w projekcie tego aktu notarialnego, powołano prawomocne postanowienie sądu o zezwoleniu na złożenie do depozytu sądowego oraz dowód wpłaty zabezpieczonej kwoty do depozytu sądowego wraz ze zrzeczeniem się odebrania jej z powrotem, co na podstawie art. 99 u.k.w.h. stanowiło podstawę do wykreślenia hipoteki. Skarżący stanął na stanowisku, że w projekcie tego aktu notarialnego prawidłowo rozwiązał problem służebności osobistej.

Skarżący w odwołaniu powołał się na stanowisko Krajowej Rady Notarialnej, dotyczące stosowania ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, zgodnie z którym: "W przypadku sporządzenia umowy w warunkach stosowania art. 3 ustawy notariusz sporządza umowę warunkową. Ustawowy obowiązek zawiadomienia uprawnionego o treści umowy obciąża sprzedawcę (art. 598 § 1 Kodeksu cywilnego). Zawiadomienie następuje przez doręczenie uprawnionemu, za zwrotnym potwierdzeniem odbioru, wypisu aktu notarialnego. Za wyraźną zgodą zobowiązanego stwierdzoną w akcie notarialnym, czynność tę dokonuje notariusz, przy czym formuła ta nie wyłącza stosowania przepisu art. 79 pkt 3 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. - Prawo o notariacie (Dz. U. z 2002 r. Nr 42, poz. 369 i z 2003 r. Nr 49, poz. 408) (doręczanie oświadczeń). Gdy uprawnionym do pierwokupu jest Agencja Nieruchomości Rolnych zawiadomienie kieruje się do terenowo właściwego oddziału albo filii. Doręczenie przez notariusza wypisu aktu notarialnego traktowane będzie jak zawiadomienie uprawnionego przez zobowiązanego."

Zdaniem skarżącego jego projekt zawierał wiele pozytywnych cechy, które składały się na zachowanie wymogów formalnych, nadto właściwie zastosował przepisy prawa i umiejętnie je zinterpretował oraz poprawnie rozstrzygnął zagadnienia prawne przedstawione w stanie faktycznym kazusu. Podał, że:

1. projekt aktu notarialnego sporządził zgodnie z art. 7, art. 80, art. 85, art. 87 i art. 92 p.n.;

2. ponieważ zbywca nieruchomości Tatiana Myszkin była cudzoziemcem (obywatelką Ukrainy) i nie była spadkobiercą ustawowym po Katarzynie Malinowskiej, to w akcie notarialnym powołał decyzję ministra właściwego do spraw wewnętrznych, zezwalającą na nabycie nieruchomości, wydaną na podstawie ustawy z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców, z powołaniem się na właściwe przepisy tej ustawy;

3. prawidłowo oznaczył spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością wraz z właściwym określeniem sposobu jej reprezentacji, z powołaniem się na stosowne, przedłożone dokumenty, w szczególności na odpis aktualny z Krajowego Rejestru Sądowego;

4. przy zawarciu umów pożyczki i hipoteki pomiędzy członkiem zarządu, a spółką z ograniczoną odpowiedzialnością, spółkę reprezentował pełnomocnik powołany w trybie art. 210 § 1 k.s.h., to jest uchwałą Zgromadzenie Wspólników zawartą w formie aktu notarialnego, który to pełnomocnik nie był członkiem zarządu, rady nadzorczej, ani nie pozostawał w stosunku zależności pracowniczej, służbowej lub innej z osobami pełniącymi te funkcje w organach spółki;

5. w projekcie aktu notarialnego przywołał uchwały organów spółki, wyrażające zgodę na dokonanie czynności objętych aktem, w szczególności powołał uchwałę Zgromadzenia Wspólników spółki, wyrażającą zgodę na nabycie przez spółkę nieruchomości, na zawarcie umowy pożyczki w kwocie 50.000 złotych (pięćdziesięciu tysięcy złotych) z członkiem zarządu Spółki - Tomaszem Bartkowiakiem oraz na ustanowienie na tej nieruchomości hipoteki w celu zabezpieczenia wierzytelności z tej umowy pożyczki;

6. zgodnie z art. 99 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece złożono prawomocne postanowienie sądu o zezwoleniu na złożenie do depozytu sądowego oraz dowód wpłaty zabezpieczonej kwoty do depozytu sądowego ze zrzeczeniem się odebrania jej z powrotem, co stanowiło podstawę wykreślenia hipoteki umownej zwykłej z działu IV księgi wieczystej wpisanej na rzecz Jana Kowalskiego, którego miejsce zamieszkania nie jest znane, a dług nie został spłacony;

7. z projektu aktu notarialnego wynikało, iż przysługujące uprawnionym (jako spadkobiercom) prawo z tytułu umownego pierwokupu wygasło poprzez złożenie oświadczenie o zrzeczeniu się tego prawa z podpisem notarialnie poświadczonym, na które to zrzeczenie się prawa przez małoletniego zgodę wyraził sąd, przy czym przyjęto, że przedstawicielem ustawowym małoletniego jest druga żona Ryszarda Baraniaka - Małgorzata Baraniak;

8. ustalił, iż Marioli Tomasik nie przysługiwała służebność osobista, po zmarłym jej mężu Janie Tomasiku, ponieważ umowa ustanawiająca służebność osobistą nie przewidywała sytuacji, w której po śmierci uprawnionego służebność ta będzie przysługiwać dzieciom, rodzicom i małżonkowi uprawnionego, co umożliwiło wraz z odpisem aktu zgonu wyżej wymienionego wykreślenie służebności osobistej z działu III księgi wieczystej;

9. projekt aktu notarialnego zawierał zapis wynikający z art. 87 § 1 pkt 3 i § 2 p.n.;

10. przywołał pisemne zaświadczenia Naczelnika Urzędu Skarbowego, o których mowa w art. 19 ust. 6 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn, w których Naczelnik stwierdził, że odpowiednio podatek został zapłacony przez Tatianę Myszkin, natomiast Felicja Zasada jest zwolniona z tego podatku na podstawie art. 4a ustawy;

11. w projekcie aktu notarialnego przywołał prawomocne postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku po Ryszardzie Baraniaku oraz prawomocne postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku po Katarzynie Malinowskiej;

12. projekt aktu notarialnego zawierał dokumenty stanowiące podstawę oznaczenie nieruchomości takie jak wypisy z rejestru gruntów, wypis z kartoteki budynków oraz wypis z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, na podstawie tych dokumentów zostało także ustalone, że w stosunku do działki ewidencyjnej oznaczonej numer 1 przysługuje dzierżawcy ustawowe prawo pierwokupu, które implikowało konieczność zawarcia umowy warunkowej;

13. przywołał dokument w postaci świadectwa charakterystyki energetycznej, sporządzony zgodnie z art. 5 ust. 3 - 7 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane;

14. projekt aktu notarialnego zawierał prawidłowe i niezbędne pouczenia, w szczególności o skutkach przewidzianych w Kodeksie karny skarbowym w razie podania nieprawdy lub zatajenia prawdy, przez co podatek narażony jest na uszczuplenie;

15. projekt aktu notarialnego zawierał prawidłowo sformułowane wnioski wieczystoksięgowe w oparciu o stosowne dokumenty stanowiące podstawy wpisów; wnioski obejmowały żądania: wykreślenia wpisanych w księdze wieczystej ograniczonych praw rzeczowych i prawa osobistego, wpisania w księdze wieczystej właściciela nieruchomości, ponadto, wnioski zostały złożone przez osoby uprawnione zgodnie z art. 6262 § 5 Kodeksu postępowania cywilnego;

16. w akcie notarialnym pobrał w prawidłowej wysokości: taksę notarialną, opłaty sądowe, a także podano podstawy niedobrania podatku od warunkowej umowy sprzedaży oraz od warunkowej umowy ustanowienia hipoteki.

Mając powyższe na uwadze skarżący wniósł o zmianę uchwały Komisji Egzaminacyjnej w sprawie ustalenia wyniku egzaminu notarialnego przez ustalenie wyniku pozytywnego.

Komisja II stopnia odnosząc się do zarzutów odwołania częściowo uznała je za zasadne. Zgodziła się bowiem z argumentacją, co do stanowiska egzaminatorów w zakresie braku uwzględnienia w projekcie aktu notarialnego art. 301 k.c. Zgodnie z wymienionym przepisem mający służebność mieszkania może przyjąć na mieszkanie małżonka i dzieci małoletnie. W myśl § 2 powołanego przepisu, można się umówić, że po śmierci uprawnionego służebność mieszkania przysługiwać będzie jego dzieciom, rodzicom i małżonkowi. Samo przyjęcie na mieszkanie małżonka osoby, której przysługuje służebność mieszkania nie oznacza, że służebność ta będzie przysługiwać temu małżonkowi po śmierci uprawnionego. Do osiągnięcia takiego skutku konieczne jest zawarcie w umowie ustanowienia służebności osobistej zastrzeżenia, o jakim mowa w art. 301 § 2 k.c. Komisja II stopnia przypomniała, że w stanie faktycznym stanowiącym podstawę sporządzenia projektu pierwszego aktu notarialnego wskazano, że uprawniony z tytułu służebności osobistej Jan Tomasik zmarł bezpotomnie dnia 1 maja 2006 r., a w dacie śmierci był żonaty z Mariolą Tomasik. Z kolei w poleceniu egzaminacyjnym zalecono, aby zdający uzupełnił brakujące elementy stanu faktycznego według własnego uznania i sporządził projekt aktu notarialnego dokumentującego umowę przeniesienia własności nieruchomości w stanie wolnym od jakichkolwiek dotychczasowych obciążeń. Zdaniem organu obowiązek uzupełnienia ww. stanu faktycznego przez zdającego nie może jednak iść tak daleko, aby wprowadzać dalsze ograniczenia w zbyciu nieruchomości w stanie nieobciążonym po to, aby następnie proponować rozwiązania w jaki sposób ograniczenia te usunąć. Jej zdaniem w stanie faktycznym kazusu egzaminacyjnego nie wskazano, aby w umowie ustanowienia służebności osobistej wprowadzono zastrzeżenie, o jakim mowa w art. 301 § 2 k.c. Z treści księgi wieczystej nie wynika również, aby ujawniono w niej jakiekolwiek roszczenia Marioli Tomasik w związku ze służebnością mieszkania przysługującą Janowi Tomasikowi. W tym stanie rzeczy Komisja II stopnia uznała, że nie istniało obciążenie nieruchomości wynikające z uprawnienia Marioli Tomasik w związku ze służebnością mieszkania, co do którego należałoby uzupełniać stan faktyczny celem zniesienia tego obciążenia. W jej ocenie wystarczające było przyjęcie wygaśnięcia służebności przysługującej Janowi Tomasikowi wobec śmierci uprawnionego (art. 299 k.c.). Organ zwrócił także uwagę, że w § 4 projektu omawianego aktu zostało zawarte oświadczenie, iż umowa o służebność nie przewidywała sytuacji określonej w art. 301 § 2 k.c.

Za niezasadny Komisja II stopnia uznała zarzut jednego z egzaminatorów, że w projekcie ww. aktu nie powołano się na zbadanie przez notariusza testamentu pod kątem ewentualnych zapisów. Wskazała, że zapis zwykły prowadzi do powstania stosunku obligacyjnego pomiędzy zapisobiorcą a spadkobiercami i nie podlega ocenie notariusza.

Komisja II stopnia podzieliła uwagi obu egzaminatorów którzy zgodnie zarzucili, że skarżący nie wykonał podstawowego zadania egzaminacyjnego, polegającego na bezwarunkowym przeniesieniu własności nieruchomości. W tej sytuacji nie zasługują na uwzględnienie twierdzenia skarżącego, co do prawidłowości wykonania przez niego zadania egzaminacyjnego. Wskazała, że takiego wykonania nie stanowiło skonstruowanie umowy warunkowej. Dodała przy tym, że do inwencji zdających pozostawiony był sposób zniesienia ograniczeń i obciążeń dotyczących nieruchomości, w szczególności w zakresie prawa pierwokupu ustawowego. Dopuszczalne było np. powołanie się w umowie przenoszącej własność na uprzednio zawartą umowę warunkową z zaznaczeniem w prawidłowej formie, że dzierżawca z tego prawa nie skorzystał. Można było zawrzeć w projekcie aktu notarialnego wprost oświadczenie Konstantego Fijałkowskiego, że z tego prawa nie korzysta albo rozwiązać problem przez rozwiązanie umowy dzierżawy. Komisja II stopnia podniosła, że skarżący z żadnego z tych rozwiązań nie skorzystał, natomiast sporządzając umowę warunkową, nie wykonał zadania egzaminacyjnego.

Zdaniem organu - wbrew twierdzeniom skarżącego, nie rozwiązał on prawidłowo problemu hipoteki umownej, gdyż w projekcie aktu notarialnego nie przywołał oświadczenia dłużniczek we właściwej formie o zrzeczeniu się odebrania kwoty złożonej do depozytu sądowego. Wobec tego - tym zakresie, uznano zarzuty egzaminatorów za zasadne.

Komisja II stopnia wskazała – czyniąc to z urzędu, że skarżący nie powołał w akcie notarialnym pełnomocnika ustanowionego w trybie art. 210 k.s.h. do reprezentowania spółki przy zawarciu umowy hipoteki z członkiem zarządu, a oświadczenie w tym zakresie złożył Andrzej Brygier. Organ podał, że pełnomocnictwo udzielone na podstawie art. 210 k.s.h. pozostaje w sferze prawidłowej reprezentacji osoby prawnej i wywołuje istotne konsekwencje w zakresie skuteczności tej czynności prawnej. Nadto wskazano, że stanowisko Sądu Najwyższego w powyższej kwestii jest rozbieżne. I tak zgodnie z jednym poglądem, brak należytej reprezentacji powoduje nieważność umowy bez możliwości jej konwalidowania, gdzie nieważność ta następuje bądź to na podstawie art. 58 § 1 k.c., bądź to na podstawie art. 39 w zw. z art. 38 k.c. (np. wyroki Sądu Najwyższego z 3 marca 2005 r., II CK 409/04, OSNC 2006/2/33 oraz z 15 lutego 2002 r. III CKN 494/99, LEX nr 54459). Według drugiego stanowiska natomiast istnieje możliwość potwierdzenia takiej czynności przez samą osobę prawną przy odpowiednim zastosowaniu przepisów o pełnomocnictwie, to jest art. 103 k.c. (np. postanowienie Sądu Najwyższego z 11 marca 2010 r. IV CSK 413/09, LEX nr 677902). Komisja II stopnia wskazała, że przyjmując korzystniejszą - drugą koncepcję zaprezentowaną przez Sąd Najwyższy, udokumentowana przez skarżącego umowa hipoteki jest czynnością prawną tzw. kulejącą, której ważność zależy od jej potwierdzenia przez spółkę (odpowiednie stosowanie art. 103 § 1 k.c. w zw. z art. 2 k.s.h. i art. 210 k.s.h.).

Organ podniósł przy tym, że skarżący powołując jako przedstawicielkę ustawową małoletniego Krzysztofa Baraniaka - Małgorzatę Baraniak, nie zaś Magdalenę Krakowiak, wykazał się znajomością art. 101 § 3 k.r.o.

Uwzględniając powyższe okoliczności Komisja II stopnia ostatecznie przyjęła, że z podniesionych przez egzaminatorów zarzutów nie znalazły potwierdzenia uchybienia, polegające na nie odniesieniu się do art. 301 § 2 k.c. oraz niezbadaniu przez notariusza testamentu. Błędami rzutującymi na ostateczną ocenę pracy skarżącego były natomiast uchybienia polegające na naruszeniu art. 210 k.s.h., nierozwiązaniu w sposób prawidłowy problemu hipoteki obciążającej nieruchomość, niewłaściwym określeniu przedstawiciela ustawowego małoletniego Krzysztofa Baraniaka, nieskutecznym oświadczeniu o ustanowieniu hipoteki zabezpieczającej pożyczkę oraz na zawarciu umowy warunkowej sprzedaży nieruchomości. To ostatnie uchybienie spowodowało, że nie zostało wykonane podstawowe zadanie egzaminacyjne polegające na bezwarunkowym przeniesieniu własności nieruchomości. Komisja II stopnia przyjmując za zasadne stanowisko skarżącego, co do możliwości warunkowego ustanowienia hipoteki jako ograniczonego prawa rzeczowego (art. 245 § 2 k.c.), wskazała, że i ten problem nie został prawidłowo rozwiązany w pracy egzaminacyjnej. Oświadczenie o ustanowieniu hipoteki, które stanowiło element umowy, złożone zostało bowiem przez Andrzeja Brygiera, który nie został ustanowiony pełnomocnikiem spółki w trybie art. 210 k.s.h., co powoduje bezskuteczność tej czynności w dacie jej dokonania.

Reasumując powyższe ustalenie Komisja II stopnia uznała, że brak jest podstaw do uwzględnienia odwołania i podwyższenia oceny cząstkowej za sporny projekt aktu notarialnego, oraz że praca egzaminacyjna nie zasługuje na ocenę wyższą od ocen cząstkowych wystawionych przez egzaminatorów, tj. na ocenę wyższą niż niedostateczna (2).

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie L. T. uchwale zarzucił:

1. naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, to jest art. 74h § 12 p.n. poprzez;

a. niewyjaśnienie, czy nieprawidłowo sformułowane zadanie egzaminacyjne miało wpływ na sposób jego rozwiązania, a tym samym na ocenę z pierwszego projektu aktu notarialnego i w konsekwencji na ustalenie wyniku egzaminu notarialnego;

b. brak oceny całości materiału dowodowego (zadania egzaminacyjnego), w szczególności pominięcie elementów prawidłowo wykonanych w pierwszym projekcie aktu notarialnego i wskazanych w odwołaniu;

c. nieuwzględnienie stanowiska Krajowej Rady Notarialnej, dotyczącej problematyki stosowania ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, które to stanowiska miało istotny wpływ na sposób rozwiązania zadania egzaminacyjnego przez skarżącego;

2. naruszenie przepisów prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, to jest:

a. art. 74 § 3 p.n. zgodnie, z którym egzamin notarialny polega na sprawdzeniu przygotowania prawniczego osoby przystępującej do egzaminu notarialnego, do samodzielnego i należytego wykonywania zawodu notariusza, w tym wiedzy i umiejętności jej praktycznego zastosowania;

b. art. 74e § 2 p.n. zgodnie, z którym podstawą oceny z każdego z zadań z części drugiej i trzeciej egzaminu notarialnego jest zachowanie wymogów formalnych, właściwość zastosowanych przepisów prawa i umiejętność ich interpretacji oraz poprawność zaproponowanego przez zdającego sposobu rozstrzygnięcia problemu.

W związku z tym, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) i c) oraz art. 200 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (j.t. Dz. U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.),dalej p.p.s.a. skarżący wniósł o uchylenie skarżonej uchwały w całości i zasądzenie kosztów postępowania według norm prawem przepisanych.

Skarżący nie zgodził się z poglądem organu, iż w sytuacji, w której z opisu stanu faktycznego wynika obowiązek sporządzenia umowy warunkowej, z zastrzeżeniem prawa pierwokupu na rzecz uprawnionego z umowy dzierżawy, prawidłowe było sporządzenie bezwarunkowej umowy przeniesienia własności nieruchomości zawarte w poleceniu. Jego zdaniem stanowisko to opiera się na całkowicie błędnej, nie uwzględniającej wszystkich istotnych aspektów zagadnienia interpretacji stanu faktycznego, który był podstawą sporządzenia pierwszego projektu aktu notarialnego. W ocenie skarżącego sporządzenie takiej umowy w ogóle nie było dopuszczalne i przywołał przytoczone w odwołaniu stanowisko Krajowej Rady Notarialnej. Mając to na uwadze zarzucił Komisji II stopnia, że w tym zakresie jedynie fragmentarycznie się ustosunkowała i nie przeprowadziła na tą okoliczność żadnej głębszej analizy, ani też nie odniosła się do argumentów zawartych w odwołaniu. Zarzucił, ze w szczególności nie odniosła się do ww. stanowiska Krajowej Rady Notarialnej.

Skarżący zarzucił Komisji II stopnia także to, że nie przeanalizowała jego pierwszego projektu aktu notarialnego pod kątem przesłanek poprawności pracy egzaminacyjnej, zawartych w art. 74e § 2 p.n., to jest nie wzięła pod uwagę w szczególności zachowania wymogów formalnych, właściwości zastosowanych przepisów prawa i umiejętność ich interpretacji oraz poprawność zaproponowanego sposobu rozstrzygnięcia problemu.

W związku z powyższym skarżący wskazał, iż sprawdzanie zadania egzaminacyjnego w oparciu o opis istotnych zagadnień na drugą i trzecią część egzaminu notarialnego nie powinno jego zdaniem być przeprowadzane w oderwaniu od innych przepisów ustawy - Prawo o notariacie, a w szczególności w oderwaniu od przesłanek zawartych w art. 74e § 2 p.n. Na poparcie takiego stanowiska przywołał wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie zgodnie, z którymi opis istotnych zagadnień nie ma charakteru wiążącego i nie tworzy nowych kryteriów ocen, gdyż te zawarte są wyłącznie w ustawie. Opis ten stanowi jedynie wzór poprawnego rozwiązania zadania. Posługiwanie się przez egzaminatorów i komisje egzaminacyjne opisem istotnych zagadnień, tj. schematem poprawnego, standardowego rozwiązania zadania egzaminacyjnego, stanowi zatem wyłącznie instrument pomocniczy, a opisowi temu nie został przyznany przez ustawodawcę żaden walor normatywny.

Zdaniem skarżącego rozstrzygnięcie jedynie w oparciu o opis istotnych zagadnień uznać należy nadto za przejaw nadmiernego formalizmu, co z kolei jest nie do pogodzenia z założeniem racjonalnego ustawodawcy, które wyklucza możliwość zaakceptowania takiego ukształtowania przepisów, które pomimo tego, że okoliczności sprawy wskazują na spełnienie przez zdającego przesłanek z art. 74e § 2 p.n., to i tak prowadzi do ustalenie negatywnego wyniku egzaminu notarialnego. Stanął na stanowisku, że dokonując analizy tych przepisów nie można odbiegać od celu, któremu mają one służyć, tj. ustaleniu, czy osoba egzaminowa spełnia warunki do należytego i samodzielnego wykonywania obowiązków notariusza, w tym czy posiada niezbędną wiedzę i umiejętność jej praktycznego stosowania. Zatem za zasadne przyjął, iż opis istotnych zagadnień nie ma charakteru normatywnego, lecz wskazuje jedynie standardowe rozwiązanie problemu, stanowiąc wyłącznie instrument pomocniczy dla członków Komisji sprawdzających pracę.

W uzasadnieniu skargi podniesiono, że w sytuacji gdy - jak w rozpatrywanej sprawie - nie dochodzi do naruszenia celu ustawowego, a jednocześnie poprzez nadmierny rygoryzm formalny zagrożony zostaje cel nadrzędny, zasadne jest dopuszczenie wszelkich dowodów pozwalających na wykazanie przez egzaminowanego okoliczności, od których zależy wynik jego egzaminu. Odwołując się do art. 75 § 1 k.p.a. stwierdził, że w niniejszej sprawie istotne znaczenie miało ww. stanowisko Krajowej Rady Notarialnej, dotyczące stosowania ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, znane mu przed egzaminem i zastosowane w trakcie rozwiązywania zadania egzaminacyjnego. Skarżący przypomniał, że zgodnie z tym stanowiskiem, w przypadku sporządzenia umowy w warunkach stosowania art. 3 ustawy notariusz sporządza umowę warunkową. W ocenie skarżącego nie uwzględnienie wspomnianego stanowiska Krajowej Rady Notarialnej, a także wydanie polecenia ewidentnie sprzecznego z ustawą o kształtowaniu ustroju rolnego, spowodowało nadmierną dwuznaczność i niejasność zadania egzaminacyjnego.

Zdaniem skarżącego Komisja II stopnia ponownie sprawdzając pracę, nie uwzględniła wszystkich elementów poprawnie wykonanych, a których uwzględnienie wystarczyło na zmianę oceny na pozytywną z zaskarżonego pierwszego projektu aktu notarialnego, a tym samym na zmianę oceny z drugiej części egzaminu notarialnego i w konsekwencji zmianę wyniku całego egzaminu na pozytywny.

Skarżący podniósł, że może on ponosić konsekwencje wadliwie sformułowanego kazusu. Celem egzaminu notarialnego jest bowiem sprawdzenie wiedzy i umiejętności stosowania prawa, a nie ewentualna inwencja egzaminowanego w zakresie niepoprawnego polecenia, które było sprzeczne z stanem faktycznym zaprezentowanym jako jego podstawa i bezwzględnymi (ius cogens) w tym zakresie przepisami ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego. Nadto skarżący podniósł, że także sam zespół przygotowujący pytania i zadania na egzamin notarialny miał świadomość problematyczności tego kazusu, skoro w opisie istotnych zagadnień z 2012 r. (inaczej niż w latach poprzednich) nie wskazał jaką umowę egzaminowany powinien sporządzić, a jedynie w pkt 4 odniósł się do tego, że w stosunku do działki numer ew. 1 przysługuje dzierżawcy ustawowe prawo pierwokupu z uwagi na treść art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego. Dlatego też skarżący uznał, że sporządzenie przez niego warunkowej umowy sprzedaży, czyniło zadość temu warunkowi i sprawdzało jego znajomość ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego oraz umiejętność jej prawidłowego stosowania, także przy niezgodnym z treścią tej ustawy poleceniu egzaminacyjnym.

Komisja II stopnia w odpowiedzi na skargę wniosła o oddalenie skargi, podtrzymując stanowisko i argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej uchwały, gdyż uznała, że skarga jest w pewnej części zbieżna, w zakresie formułowanych zarzutów naruszenia prawa materialnego i ich uzasadnienia, z odwołaniem.

Organ nie podzielił poglądu o nieprawidłowo sformułowanym zadaniu egzaminacyjnym, traktując tego rodzaju sugestie jako wyraz subiektywnych i nieuprawnionych poglądów skarżącego. Odnośnie kwestii nieuwzględnienia ww. stanowiska Krajowej Rady Notarialnej Komisja II stopnia stwierdziła, że oczywiście wyobrazić można sobie szereg elementów, które dodatkowo znajdą się w uzasadnieniu każdej uchwały. Istotne jest jednak aby organ rozpoznał powtórnie sprawę, odniósł się do zarzutów odwołania i przedstawił motywy rozstrzygnięcia. Jej zdaniem w zaskarżonej uchwale ustosunkowała się do kwestii warunkowego charakteru sporządzonej umowy sprzedaży, a powyższe stanowisko Krajowej Rady Notarialnej było przywoływane właśnie w tym kontekście. Nadto zwróciła uwagę, że jako organ odwoławczy nie miała obowiązku odniesienia się w uzasadnieniu uchwały do każdego przywołanego przez skarżącego dokumentu, orzeczenia sądowego czy wypowiedzi doktryny.

W uzupełnieniu skargi (pismo z dnia [...] października 2013 r.) skarżący ponownie zakwestionował stanowisko organu nie uwzględniające stanowiska Krajowej Rady Notarialnej, że "w warunkach stosowania art. 3 ustawy notariusz sporządza umowę warunkową". Skarżący przypomniał, treść opisu stanu faktycznego zadania egzaminacyjnego i stwierdził, skoro nieruchomość wchodziła w skład gospodarstwa rodzinnego dzierżawcy, zatem w takiej sytuacji w myśl z art. 3 ust. 1 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego notariusz nie tylko powinien, a ma obowiązek sporządzić umowę warunkową, bowiem umowa bezwarunkowa na podstawie art. 9 ust. 1 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego jest nieważna. Zdaniem skarżącego stan faktyczny kazusu i bezwzględnie obowiązujący przepis ustawy wskazywał na konieczność sporządzenie umowy warunkowej.

W związku z tym - zdaniem skarżącego, w treści polecenia zabrakło jednoznacznego wskazania, że egzaminowany ma sporządzić umowę bezwarunkowego przeniesienia własności nieruchomości. Natomiast przy tak sformułowanym poleceniu poprawna jest, zarówno umowa przeniesienia własności nieruchomości, pod warunkiem, że uprawniony z tytułu prawa pierwokupu tego prawa nie wykona, w tym w szczególności sporządzona przez niego warunkowa umowa sprzedaży, jak też, przy spełnieniu dodatkowych przesłanek, bezwarunkowa umowa przeniesienia własności nieruchomości.

Zdaniem skarżącego wspomniane wyżej okoliczności zostały podniesione w odwołaniu, jednakże Komisja II stopnia nie zbadała ich należycie, czym naruszyła art. 74h § 12 p.n. w zw. z art. 7, art. 75 § 1, art. 77 § 1 oraz art. 80 k.p.a. w stopniu, który miał istotny wpływ na wynik sprawy.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 1 § 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej, przy czym w świetle paragrafu drugiego powołanego wyżej artykułu kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Innymi słowy, w grę wchodzi tutaj kontrola aktów lub czynności z zakresu administracji publicznej dokonywana pod względem ich zgodności z prawem materialnym i przepisami procesowymi, nie zaś według kryteriów słuszności.

Ponadto, co wymaga podkreślenia, Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną - art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, dalej jako: p.p.s.a.).

Skarga podlega oddaleniu, gdyż zaskarżona uchwała i uchwała utrzymana nią w mocy nie naruszają prawa.

Na wstępie należy podkreślić, że egzamin notarialny ,jak wynika z art. 74 § 4 i art. 74d ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. - Prawa o notariacie ( Dz.U. z 2008 r., Nr 189, poz. 1158) składa się z trzech części pisemnych (art. 74 § 4 p.n.). Pierwsza polega na rozwiązaniu testu składającego się z zestawu 100 pytań zawierających po 3 propozycje odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa, oraz z karty odpowiedzi. Zdający może wybrać tylko jedną odpowiedź, którą zaznacza na karcie odpowiedzi. Za każdą prawidłową odpowiedź zdający uzyskuje 1 punkt (art. 74d § 1 p.n.). Druga składa się z 2 zadań polegających na opracowaniu projektów aktów notarialnych na podstawie opisanego przypadku (casusu) – art. 74d § 3 p.n. Natomiast trzecia część polega na opracowaniu opinii prawnej na podstawie przedstawionego problemu prawnego (art. 74d § 4 p.n.).

Stosownie do art. 74f § 1 p.n. pozytywny wynik z egzaminu notarialnego otrzymuje zdający, który z każdej części egzaminu notarialnego otrzymał ocenę pozytywną.

Zgodnie z art. 74d § 6 p.n. członkowie komisji dokonują oceny za część drugą i trzecią egzaminu notarialnego przy zastosowaniu następującej skali ocen:

1) oceny pozytywne:

a) celująca (6),

b) bardzo dobra (5),

c) dobra (4),

d) dostateczna (3);

2) ocena negatywna - niedostateczna (2).

Z kolei art. 74e p.n. stanowi:

§ 1. Test z pierwszej części egzaminu notarialnego sprawdzają niezależnie od siebie dwaj członkowie komisji wyznaczeni przez przewodniczącego komisji.

§ 2. Oceny rozwiązania każdego z zadań z części drugiej i trzeciej egzaminu notarialnego dokonują niezależnie od siebie dwaj członkowie komisji, biorąc pod uwagę w szczególności zachowanie wymogów formalnych, właściwość zastosowanych przepisów prawa i umiejętność ich interpretacji, poprawność zaproponowanego przez zdającego sposobu rozstrzygnięcia problemu.

§ 3. Każdy z członków komisji sprawdzających pracę pisemną wystawia ocenę cząstkową i sporządza pisemne uzasadnienie wystawionej oceny cząstkowej i przekazuje je niezwłocznie przewodniczącemu komisji, który załącza wszystkie uzasadnienia ocen cząstkowych dotyczące prac zdającego do protokołu z przebiegu egzaminu notarialnego.

§ 4. Ostateczną ocenę z pracy pisemnej z każdego z zadań z części drugiej i trzeciej egzaminu notarialnego stanowi średnia ocen cząstkowych przyznanych przez każdego członka komisji sprawdzającego pracę pisemną, przy czym:

1) oceny pozytywne to:

a) celująca - jeżeli średnia arytmetyczna wystawionych ocen wynosi od 5,51 do 6,00,

b) bardzo dobra - jeżeli średnia arytmetyczna wystawionych ocen wynosi od 4,51 do 5,50,

c) dobra - jeżeli średnia arytmetyczna wystawionych ocen wynosi od 3,51 do 4,50,

d) dostateczna - jeżeli średnia arytmetyczna wystawionych ocen wynosi od 3,00 do 3,50;

2) ocena negatywna - niedostateczna - jeżeli średnia arytmetyczna wystawionych ocen wynosi poniżej 3,00.

Podkreślić należy, iż skala ocen nie przewiduje ocen ułamkowych.

Sądowa kontrola uchwały Komisji, polega na zbadaniu, czy organ nie dopuścił się rażących uchybień, czy dysponował niezbędnym materiałem dowodowym uzasadniającym rozstrzygnięcie sprawy i czy dokonał wszechstronnej oceny okoliczności faktycznych istotnych dla takiego rozstrzygnięcia.

Wyjaśnić należy również, że sąd administracyjny I instancji nie jest zobowiązany odnosić się do zarzutów i argumentacji nie mających istotnego znaczenia dla oceny zgodności z prawem zaskarżonego aktu (wyrok NSA z 14 kwietnia 2010 r., sygn. akt I OSK 850/09, wyrok NSA z 23 stycznia 2013 , sygn. akt 1969/11).

Nie dokonując oceny pracy skarżącego, lecz wyłącznie uwzględniając ją jako stan faktyczny sprawy, należy podzielić argumentację Komisji II stopnia, co do istotnych jej stwierdzeń. Wnioski Komisji (w części zasadniczej pokrywające się z wnioskami egzaminatorów) zostały wyciągnięte po przeprowadzeniu postępowania w oparciu o istniejący materiał dowodowy w sprawie i właściwie uzasadnione.

Trafne wywody merytoryczne zawarte w zakwestionowanej uchwale pozwalają na pominięcie i nieprzytaczanie w tym miejscu ponownie argumentów dotyczących mankamentów prac sporządzonych przez skarżącego.

W ocenie Sądu, uzasadnienie zaskarżonej uchwały wskazuje na to, że ocena rozwiązań zadań z części drugiej egzaminu notarialnego została dokonana w aspekcie zachowania wymogów formalnych, prawidłowości zastosowanych przepisów prawa i umiejętności ich interpretacji

Dokonując zatem kontroli legalności zaskarżonych uchwał z punktu widzenia obowiązujących w tym zakresie przepisów prawa Sąd nie dopatrzył się uchybień prowadzących do uwzględnienia skargi.

W niniejszej sprawie Komisja II stopnia odniosła się w sposób szczegółowy do zarzutów podnoszonych w odwołaniu wykazując ich nietrafność w stopniu uniemożliwiającym wystawienie oceny pozytywnej. Komisja II stopnia opisała pracę skarżącego wskazując na uchybienia, które w jej ocenie dyskwalifikowały pierwszy akt notarialny - umowę bezwarunkowej sprzedaży nieruchomości.

Przechodząc do poszczególnych uchybień organ zarzucił skarżącemu błędy wpływające na ostateczną ocenę pracy, a mianowicie; uchybienia polegające na naruszeniu art. 210 k.s.h., nierozwiązaniu w sposób prawidłowy problemu hipoteki obciążającej nieruchomość, niewłaściwym określeniu przedstawiciela ustawowego małoletniego Krzysztofa Baraniaka, nieskutecznym oświadczeniu o ustanowieniu hipoteki zabezpieczającej pożyczkę oraz na zawarciu umowy warunkowej sprzedaży nieruchomości. To ostatnie uchybienie spowodowało, że nie zostało wykonane podstawowe zadanie egzaminacyjne polegające na bezwarunkowym przeniesieniu własności nieruchomości. Komisja II stopnia przyjmując za zasadne stanowisko skarżącego, co do możliwości warunkowego ustanowienia hipoteki jako ograniczonego prawa rzeczowego (art. 245 § 2 k.c.), wskazała, że i ten problem nie został prawidłowo rozwiązany w pracy egzaminacyjnej. Oświadczenie o ustanowieniu hipoteki, które stanowiło element umowy, złożone zostało bowiem przez Andrzeja Brygiera, który nie został ustanowiony pełnomocnikiem spółki w trybie art. 210 k.s.h., co powoduje bezskuteczność tej czynności w dacie jej dokonania.

Ustosunkowując się do zarzutu wadliwego sformułowania zadania egzaminacyjnego Sąd przypomina, że zadanie to brzmiało; "Proszę sporządzić projekt aktu notarialnego dokumentującego umowę przeniesienia własności nieruchomości w stanie wolnym od jakichkolwiek dotychczasowych obciążeń oraz umowę pożyczki i umowę hipoteki." A zatem, wbrew twierdzeniom skarżącego treścią przedmiotowego zadania nie było sporządzenie warunkowej umowy sprzedaży nieruchomości. Sąd podziela stanowisko Komisji, że zadanie to było opisane jednoznacznie i nie nasuwało żadnych wątpliwości interpretacyjnych. Po drugie trafna jest w tym zakresie uwaga Komisji, iż do inwencji zdających pozostawiony był sposób zniesienia ograniczeń i obciążeń dotyczących nieruchomości, w szczególności w zakresie prawa pierwokupu ustawowego. Dopuszczalne było np. powołanie się w umowie przenoszącej własność na uprzednio zawartą umowę warunkową z zaznaczeniem w prawidłowej formie, że dzierżawca z tego prawa nie skorzystał. Można było zawrzeć w projekcie aktu notarialnego wprost oświadczenie Konstantego Fijałkowskiego, że z tego prawa nie korzysta albo rozwiązać problem przez rozwiązanie umowy dzierżawy. W tej sytuacji w ocenie Sądu sporządzenie umowy warunkowej było poważnym i istotnym błędem sporządzonej pracy. W konsekwencji nie zasługuje na uwzględnienie stanowisko skarżącego, że oba warianty projektu aktu notarialnego - warunkowy i bezwarunkowy powinny być uznane za poprawne wykonanie zadania egzaminacyjnego. W tym aspekcie sprawy skarżący pomija fakt, że w kazusie chodziło o sporządzenie umowy sprzedaży w stanie wolnym od jakichkolwiek obciążeń, co zasadniczo wyklucza uznanie warunkowej umowy sprzedaży za prawidłowe wykonanie zadania.

W tych warunkach Sąd uznał, że ocena rozwiązania zadania z części drugiej egzaminu w zakresie projektu aktu notarialnego umowy sprzedaży została dokonana w aspekcie zachowania wymogów formalnych, prawidłowości zastosowanych przepisów prawa i umiejętności ich interpretacji i jest prawidłowa zarówno pod względem formalnym , jak i materialnym

Na zakończenie powyższych wywodów należy podkreślić, że ustawodawca wymaga od kandydata na notariusza zarówno posiadania wiedzy, jak i umiejętności jej praktycznego zastosowania, zaś egzamin polega na sprawdzeniu przygotowania prawniczego zdającego do samodzielnego i należytego wykonywania zawodu notariusza. Wymóg ten jest oczywisty, skoro z istoty zawodu wynika, że notariusz jest powołany do dokonywania czynności, którym strony są obowiązane lub pragną nadać formę notarialną (czynności notarialnych), w zakresie swoich uprawnień działa jako osoba zaufania publicznego, zaś czynności notarialne, dokonane przez niego zgodnie z prawem, mają charakter dokumentu urzędowego (art. 1 § 1, 2 § 1 i § 2 Prawa o notariacie).

Reasumując powyższe rozważania Sąd podziela stanowisko Komisji II stopnia , że sporządzony projekt pierwszego aktu notarialnego zawiera mankamenty, których nie tyle ilość ale waga stanowi o nieprawidłowym rozwiązaniu tego zadania pod względem materialnoprawnym.

Reasumując, Sąd stwierdził, że w niniejszej sprawie postępowanie zostało przeprowadzone w sposób prawidłowy, a zgromadzony materiał dowodowy dawał podstawę do wydania uchwały ustalającej negatywny wynik z egzaminu notarialnego. Rozstrzygnięcia organów obu instancji zostały uzasadnione w sposób odpowiadający prawu materialnemu. Organy te w żadnym stopniu nie dopuściły się także zarzucanego naruszenia przepisów prawa procesowego.

Wobec powyższego Sąd na mocy art. 151 p.p.s.a. oddalił skargę jako niezasadną.