IV SA/Wr 506/13
Postanowienie
Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu
2014-01-13Nietezowane
Artykuły przypisane do orzeczenia
Do tego artykulu posiadamy jeszcze 13 orzeczeń.
Kup dostęp i zobacz, do jakich przepisów odnosi się orzeczenie. Znajdź inne potrzebne orzeczenia.
Skład sądu
Lidia Serwiniowska /przewodniczący sprawozdawca/Sentencja
Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w składzie następującym: Przewodniczący: Sędzia WSA Lidia Serwiniowska po rozpoznaniu w dniu 13 stycznia 2014 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy z wniosku Z. R. o przyznanie prawa pomocy w zakresie obejmującym ustanowienie pełnomocnika z urzędu w sprawie ze skargi Z. R. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w L. z dnia [...] r., nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania dodatku mieszkaniowego postanawia: oddalić wniosek o przyznanie prawa pomocy. WSA/post. 1 - sentencja postanowienia
Uzasadnienie
Skarżący wniósł w niniejszej sprawie wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie adwokata z urzędu. W jego uzasadnieniu podniósł, że jest osobą bezrobotną nie osiągającą dochodów i nie posiadającą majątku, zmuszoną głodować. Posiada mieszkanie kwaterunkowe o powierzchni [...] m2.
W treści uzasadnienia tego wniosku wskazał również, że wnosi o przyznanie prawa pomocy celu wniesienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem wyroku Sądu z dnia 9 grudnia 2013 r. oddalającego skargę. Ze zwrotnego potwierdzenia
odbioru wynika, że wyrok ten wraz z uzasadnieniem został doręczony skarżącemu w
dniu 24 grudnia 2013 r.
Żądanie ustanowienia adwokata z urzędu celu wniesienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem wyroku skarżący wyraził również w piśmie z dnia 27 grudnia 2013 r. dołączonym do powyższego wniosku o przyznanie prawa pomocy.
Rozpoznając niniejszy wniosek stwierdzić należy, że Skarżący w [...] r., [...]
r., [...] r., [...] r. i [...] r. wniósł do tut. Sądu Wydziału IV 207 skarg. W 116
sprawach skarga została odrzucona, natomiast w 9 sprawach zostało umorzone postępowanie sądowe. W 13 sprawach oddalono skargę, zaś w jednej sprawie o sygn. akt IV SA/Wr 98/10 uchylono decyzję organu I i II instancji. Dodatkowo w trzech sprawach skarżący wniósł o wymierzenie organowi grzywny.
1
Skarżący złożył łącznie 69 wniosków o przyznanie prawa pomocy, przy czym 7 wniosków pozostawiono bez rozpoznania, 2 wnioski oddalono przez Sąd na podstawie art. 247 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnym z uwagi na oczywistą bezzasadność skargi, zaś wskutek rozpoznania 27 wniosków przyznano skarżącemu prawo pomocy w zakresie obejmującym ustanowienie pełnomocnika z urzędu. W trzech sprawach umorzono postępowanie wszczęte wnioskiem o przyznanie prawa pomocy w zakresie obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych, w jednej ze spraw, w której wcześniej oddalono wniosek z uwagi na oczywistą bezzasadność skargi (sygn. akt IV SABA/Wr 2/10) również umorzono postępowanie wszczęte kolejnym wnioskiem o przyznanie tego prawa. Natomiast w jednej z tych 69 spraw, tj. w sprawie o sygn. akt IV SA/Wr 367/10 poinformowano skarżącego, pismem Sądu, iż jest zwolniony z mocy ustawy z kosztów sądowych.
WSA/post.1 - uzasadnienie postanowienia
Sygn.akt IV SA/Wr 506/13
W większości spraw wyznaczony z urzędu adwokat składał opinię o braku podstaw do wniesienia skargi kasacyjnej. Skarżący wypowiadał również pełnomocnictwa wyznaczonym z urzędu pełnomocnikom.
Skarżący złożył również w ponad 140 sprawach wnioski o stwierdzenie niezgodności z prawem orzeczeń kończących postępowanie sądowe, a także wnioski o dokonanie wykładni tych orzeczeń i wstrzymanie ich wykonania. Skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem orzeczenia kończącego postępowanie zostały odrzucone, ponieważ nie zostały sporządzone przez profesjonalnego pełnomocnika. Wnioski o wykładnię orzeczeń zostały załatwione odmownie lub też dodatkowo umorzono postępowanie wszczęte kolejnymi wnioskami w tym przedmiocie. We wszystkich sprawach odmówiono wstrzymania wykonania orzeczenia.
Ponadto skarżący wielokrotnie składał wnioski o wyłącznie sędziów Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we W. przy czym po wyznaczeniu przez Naczelny Sąd Administracyjny innego Sądu np. w G. , w O. skarżący złożył kolejny wniosek o wyłączenie składu tego innego Sądu.
Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Prawo pomocy obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego. Ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego w ramach prawa pomocy jest równoznaczne z udzieleniem pełnomocnictwa - art. 244 § 1 i § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2012 r. poz. 270; dalej p.p.s.a.)
2
Przepis art. 245 p.p.s.a. przewiduje możliwość przyznania prawa pomocy w zakresie całkowitym lub częściowym. Prawo pomocy w zakresie całkowitym obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie profesjonalnego pełnomocnika w sytuacji, kiedy osoba fizyczna wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania (art. 246 § 1 pkt 1 p.p.s.a.). Z kolei prawo pomocy w zakresie częściowym (art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a.) polega na zwolnieniu tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tyko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego, a przyznanie tego prawa następuje w sytuacji, gdy osoba fizyczna wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania dla siebie i rodziny.
WSA/post.1 - uzasadnienie postanowienia
Sygn. akt IV SA/Wr 506/13
Konstrukcja prawna prawa pomocy w zakresie całkowitym ogranicza rolę sądu jedynie do oceny materialnej sytuacji Skarżącego tj. czy jest on w stanie ponieść ekonomiczny ciężar kosztów postępowania. Negatywne ustalenie, co do takiej możliwości determinują orzeczenie o ustanowieniu pełnomocnika z urzędu. O przyznaniu prawa pomocy w tym zakresie decyduje ocena możliwości finansowych wnioskodawcy i zakres wniosku. Sąd nie ma podstaw do dokonywania jakiejkolwiek oceny zasadności udziału pełnomocnika z urzędu w sprawie, mimo, że koszty takiego udziału ponosi zwykle Skarb Państwa. Niewątpliwie tak szeroki dostęp do prawa pomocy w procedurze sądowoadministracyjnej (przykładowo w Kodeksie postępowania cywilnego art. 117 § 5, pozwala sądom na ocenę, czy udział pełnomocnika w danej sprawie jest uzasadniony) wymaga szczególnie wnikliwej oceny sposobu realizacji tego prawa przez skarżących.
Prawo dostępu do sądu jest jednym z podstawowych wolności człowieka stanowiąc gwarancję demokratycznego państwa prawnego. W obecnym ustroju politycznym regulację oraz procedury ochrony wolności i praw człowieka określa Konstytucja RP. Postanowienia ustawy zasadniczej prawo do sądu klasyfikują wśród praw osobistych, jednocześnie postrzegają je jako środek służący dochodzeniu określonych praw.
Treść podmiotowego prawa do sądu obejmuje prawo dostępu do sądu, prawo do odpowiednio ukształtowanej procedury i prawo do uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia sprawy. Funkcją prawa jest zapewnienie każdemu prawnie skutecznej możliwości zwrócenia się do organu sądowego o rozpoznanie sprawy i wydanie orzeczenia zgodnie z treścią prawa materialnego.
Formą realizacji prawa do sądu jest analizowana instytucja prawa pomocy. Przykładem ograniczenia prawa dostępu do sądu są zbyt wysokie koszty opłat sądowych, nadmierny formalizm procesowy, trudności w dostępie do pomocy prawnej i dostępie niezamożnych obywateli do usług prawniczych.
Należy jednak podkreślić, że prawo dostępu do sądu nie jest prawem absolutnym, które musi zostać w każdym jednostkowym przypadku zrealizowane za każdą cenę. Europejski Trybunał Praw Człowieka w orzecznictwie określa, iż podlega ono uprawnionym ograniczeniom: terminom ustawowym, okresom przedawnienia, zabezpieczeniom kosztów, regulacjom dotyczącym nieletnich lub osób umysłowo chorych (sprawa Związek Nauczycielstwa Polskiego przeciwko Polsce, wyrok ETPC z dnia 21 września 2004 r., skarga nr 42049/98). Podobnie Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 10 maja 2000 r. stwierdził, iż nie istnieje bezwzględne i absolutne prawo do
WSA/post.1 - uzasadnienie postanowienia 3
Sygn. akt IV SA/Wr 506/13
sądu, które nie podlegałoby jakimkolwiek ograniczeniom i które w konsekwencji stwarzałoby uprawnionemu nieograniczoną możliwość ochrony praw na drodze sądowej. Ograniczenie prawa do sądu może być konieczne ze względu na inne wartości powszechnie szanowane w państwie prawnym, w szczególności bezpieczeństwo prawne, zasadę legalizmu bądź zaufanie do prawa (wyroki TK z dnia 10 maja 2000 r" K 21/99, OTK ZU 2000/4/109).
Realizacja konstytucyjnej gwarancji prawa do sądu, w szczególności dostępu do sądu, wymaga sprawnie funkcjonującego systemu, który nie ograniczając praktyk sądowych, w bezpośredni sposób wpłynie na możliwość dochodzenia praw jednostki. Przede wszystkim uwzględni różne interesy przeciwników procesowych, interesy społeczne, wartości uznawane za słuszne w demokratycznym państwie, instytucję niezawisłości sędziego, ekonomię procesową, koszty wymiaru sprawiedliwości, opłaty ponoszone w postępowaniach sądowych, dostęp do pomocy prawnej w sprawach z wyboru, a także realizację praw ubogich.
Przy analizie prawa do sądu na zainteresowanie zasługuje problem nadużycia tegoż prawa. Zgodzić się należy z poglądem zaprezentowanym przez H. Doleckiego, iż "przyznanie daleko idących uprawnień do korzystania z drogi sądowej stwarza możliwości zaistnienia sytuacji, w których prawo to może być wykorzystywane niezgodnie z jego celem, nie dla ochrony praw jednostki, lecz wyłącznie w celu szykanowania innej osoby, co stanowi nadużycie prawa" (zob. H. Dolecki, Sądownictwo administracyjne gwarantem wolności i praw obywatelskich 1980-2005. Nadużycie prawa do sądu, Warszawa 2005.).
W nauce prawa przyjęto pogląd, że istnieje możliwość nadużycia publicznych praw podmiotowych zarówno w zakresie prawa materialnego, jak i procesowego.
Przenosząc powyższe uwagi ogólne na grunt niniejszej sprawy Sąd, uwzględniając znaną mu z urzędu okoliczność zainicjowania przez Skarżącego szeregu postępowań, w których złożył on wnioski o prawo pomocy, rozważył w pierwszej kolejności, czy wnioskujący o pomoc nie nadużył tego prawa.
Skarżący, jak zostało to wyżej wskazane, wniósł w okresie od 2009 r. do 2013 r. 207 skarg.
Sąd podkreśla, że samo wnoszenie dużej ilości skarg nie oznacza, że strona nadużywa prawa do sądu albowiem nie można przy dokonywaniu takiej oceny abstrahować od charakteru tych spraw, przy czym nie chodzi o dokonywanie jakiejkolwiek oceny zasadności skarg, ale o rodzaj zaskarżonych orzeczeń. Strona, która ma rozległe interesy i ochronie tych interesów służy dochodzenie praw przed
WSA/post.1 - uzasadnienie postanowienia 4
Sygn. akt IV SA/Wr 506/13
sądem, inicjując nawet znaczną ilość spraw nie narazi się na ocenę, że takim działaniem nadużywa swego prawa.
Tymczasem postępowania sądowe zainicjowane skargami Skarżącego zostały w większości spraw (116 spraw) zakończone postanowieniami odrzucającymi skargę np. z powodu niewyczerpania trybu postępowania, nieuzupełnienia braków formalnych skargi. Odrzucone skargi dotyczyły aktu, czynności niepodlegającego zaskarżeniu do sądu administracyjnego np. zasądzenia odszkodowania od organu. Tylko w jednej sprawie o sygn. akt IV SA/Wr 98/10 uchylono decyzję organu I i II instancji. Dodać także należy, iż postanowienia umarzające postępowanie sądowe zostały podjęte np. wskutek cofnięcia skargi. Obecnie skarżący skarży również rozstrzygnięcia organów o charakterze procesowym. Skargi te dotyczą np. postanowień odmawiających wszczęcia postępowania dotyczącego stwierdzenia nieważności decyzji bez wyczerpania trybu zaskarżenia. Ponadto skargi często mają tożsamą grafikę i układ tekstu.
Charakter rozstrzygnięć poddanych kontroli sądowej dowodzi, że celem skarżącego nie jest faktyczna obrona swych praw w postępowaniu sądowoadministracyjnym lecz inicjowanie postępowań sądowych, stanowiące cel sam w sobie.
Przedstawione wyżej okoliczności uprawniały Sąd do stwierdzenia, że domaganie się przez Skarżącego prawa pomocy w zakresie ustanowienia dla niego pełnomocnika z urzędu w tej sprawie, jak i w pozostałych, stanowi nadużycie tego prawa. Prawo pomocy stanowi formę realizacji prawa do sądu i nie może być przyznane podmiotowi, który ze swojego prawa czyni nienależyty użytek.
Skarżący wniósł o ustanowienie pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia skargi o stwierdzenie niezgodności orzeczenia z prawem.
Stosownie do art. 285a § 1 p.p.s.a skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia przysługuje od prawomocnego orzeczenia wojewódzkiego sądu administracyjnego, gdy przez jego wydanie została wyrządzona szkoda, a zamiana lub uchylenie orzeczenia w drodze innych przysługujących stronie środków prawnych nie było i nie jest możliwe.
Oznacza to, że skarga taka nie przysługuje, jeżeli stronie przysługiwała środek odwoławczy, jednakże strona nie skorzystała z tego środka.
Z treści art. 285a § 1 p.p.s.a. wynika ponadto, że skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem orzeczenia przysługuje wyłącznie od prawomocnego orzeczenia.
WSA/post.1 - uzasadnienie postanowienia 5
Sygn. akt IV SA/Wr 506/13
W myśl art. 168 § 1 p.p.s.a orzeczenie sądu staje się prawomocne, jeżeli nie przysługuje co do niego odwoławczy.
Skarżący zaś wniósł w niniejszej sprawie o przyznanie prawa pomocy poprzez ustanowienie m. in. pełnomocnika z urzędu w celu wniesienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem wyroku Sądu z dnia 9 grudnia 2013 r., który nie jest orzeczeniem prawomocnym. Wyrok ten wraz z uzasadnieniem został doręczony skarżącemu w dniu 24 grudnia 2013 r.
Od wyroku tego przysługuje na obecnym etapie postępowania prawo do wniesienia skargi kasacyjnej, o czym skarżący został pouczony w piśmie Sądu z dnia 17 grudnia 2013 r. doręczającym to orzeczenie.
Z treści art. 177 § 1 p.p.s.a. wynika, że skargę kasacyjną wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok lub postanowienie, w terminie 30 dni od dnia doręczenia, stronie odpisu orzeczenia z uzasadnieniem.
W niniejszej sprawie nie upłynął zatem termin do wniesienia skargi kasacyjnej.
Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem orzeczenia nie może być traktowana jako alternatywa dla środków odwoławczych takich jak np. skarga kasacyjna (por. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Komentarz 2011 r., red. R. Hauser, M. Wierzbowski, str. 917). Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem orzeczenia nie może w szczególności zastępować, wyprzedzać, ani uzupełniać skargi kasacyjnej, kierowanej do Naczelnego Sądu Administracyjnego (por. np. Wyrok NSA z dnia 14 marca 2012 r" I FNP7//11).
W świetle powyższych okoliczności domaganie się prawa pomocy w zakresie pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia skargi o stwierdzenie niezgodności orzeczenia z prawem stanowi nadużycie prawa do takiej pomocy i skutkuje oddaleniem wniosku w tym zakresie na podstawie art. 247 p.p.s.a., zgodnie z którym prawo pomocy nie przysługuje w razie oczywistej bezzasadności skargi.
Oczywistą bezzasadność skargi, o której mowa w tym przepisie należy łączyć nie tylko z merytoryczną jej oceną, ale i z możliwością jej wniesienia.
Na obecnym zaś etapie postępowania sądowego skarżącemu nie przysługuje prawo do skutecznego wniesienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.
Na marginesie należy dodać, że skarga taka byłaby zatem skargą niedopuszczalną z innych przyczyn, o których mowa w art. 285h § 1 p.p.s.a.
W orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wskazano między innymi na przypadki niedopuszczalności skargi o charakterze pieniaczym lub jeśli w
WSA/post.1 - uzasadnienie postanowienia 6
Sygn. akt IV SA/Wr 506/13
skardze używano obraźliwego i agresywnego języka (por. postanowienie NSA z dnia 26 lipca 2013 r., sygn. akt II FZ 463/13).
W ocenie Sądu prawo strony do realizacji subiektywnej potrzeby zaskarżania wszelkich czynności organu (zaskarżalnych i niezaskarżalnych) nie może być bezwzględnie realizowane i musi znaleźć ograniczenia w konfrontacji interesów pozostałych członków społeczności korzystającej z praw konstytucyjnych, w ramach realizacji swoich uprawnień nie oczekują oni, że w ramach państwa prawa, Skarb Państwa sfinansuje kosztowną realizację prawa do sądu bez względu na jej racjonalność i zakres interesów chronionych takim postępowaniem. W przypadku Skarżącego, którego zdecydowana większość skarg została odrzucona można mieć wątpliwości, jaki jest cel wnoszenia skarg i domagania się prawa pomocy w zakresie ustanowienia pełnomocnika, który i tak - (jak dowodzi dotychczasowa praktyka) po odrzuconej skardze lub oddalonej skardze, co miało miejsce jedynie w 26 sprawach - składał tylko opinię o niezasadności wnoszenia skargi kasacyjnej.
Mając powyższe na uwadze Sąd, na podstawie art. 247 p.p.s.a, oddalił wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie obejmującym ustanowienie pełnomocnika z urzędu.
Natomiast odnośnie wniosku w zakresie obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych wskazać należy, iż skarżący jest zwolniony z obowiązku ponoszenia wszelkich kosztów sądowych na podstawie art. 239 pkt 1 lit "a" p .p. s. a., z którego wynika, że nie ma obowiązku uiszczenia kosztów sądowych strona skarżąca działanie lub bezczynność organu albo przewlekłe prowadzenie postępowania w sprawach z zakresu pomocy i opieki społecznej.
WSA/post.1 – uzasadnienie postanowienia 7
Nietezowane
Artykuły przypisane do orzeczenia
Kup dostęp i zobacz, do jakich przepisów odnosi się orzeczenie. Znajdź inne potrzebne orzeczenia.
Skład sądu
Lidia Serwiniowska /przewodniczący sprawozdawca/Sentencja
Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w składzie następującym: Przewodniczący: Sędzia WSA Lidia Serwiniowska po rozpoznaniu w dniu 13 stycznia 2014 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy z wniosku Z. R. o przyznanie prawa pomocy w zakresie obejmującym ustanowienie pełnomocnika z urzędu w sprawie ze skargi Z. R. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w L. z dnia [...] r., nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania dodatku mieszkaniowego postanawia: oddalić wniosek o przyznanie prawa pomocy. WSA/post. 1 - sentencja postanowienia
Uzasadnienie
Skarżący wniósł w niniejszej sprawie wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie adwokata z urzędu. W jego uzasadnieniu podniósł, że jest osobą bezrobotną nie osiągającą dochodów i nie posiadającą majątku, zmuszoną głodować. Posiada mieszkanie kwaterunkowe o powierzchni [...] m2.
W treści uzasadnienia tego wniosku wskazał również, że wnosi o przyznanie prawa pomocy celu wniesienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem wyroku Sądu z dnia 9 grudnia 2013 r. oddalającego skargę. Ze zwrotnego potwierdzenia
odbioru wynika, że wyrok ten wraz z uzasadnieniem został doręczony skarżącemu w
dniu 24 grudnia 2013 r.
Żądanie ustanowienia adwokata z urzędu celu wniesienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem wyroku skarżący wyraził również w piśmie z dnia 27 grudnia 2013 r. dołączonym do powyższego wniosku o przyznanie prawa pomocy.
Rozpoznając niniejszy wniosek stwierdzić należy, że Skarżący w [...] r., [...]
r., [...] r., [...] r. i [...] r. wniósł do tut. Sądu Wydziału IV 207 skarg. W 116
sprawach skarga została odrzucona, natomiast w 9 sprawach zostało umorzone postępowanie sądowe. W 13 sprawach oddalono skargę, zaś w jednej sprawie o sygn. akt IV SA/Wr 98/10 uchylono decyzję organu I i II instancji. Dodatkowo w trzech sprawach skarżący wniósł o wymierzenie organowi grzywny.
1
Skarżący złożył łącznie 69 wniosków o przyznanie prawa pomocy, przy czym 7 wniosków pozostawiono bez rozpoznania, 2 wnioski oddalono przez Sąd na podstawie art. 247 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnym z uwagi na oczywistą bezzasadność skargi, zaś wskutek rozpoznania 27 wniosków przyznano skarżącemu prawo pomocy w zakresie obejmującym ustanowienie pełnomocnika z urzędu. W trzech sprawach umorzono postępowanie wszczęte wnioskiem o przyznanie prawa pomocy w zakresie obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych, w jednej ze spraw, w której wcześniej oddalono wniosek z uwagi na oczywistą bezzasadność skargi (sygn. akt IV SABA/Wr 2/10) również umorzono postępowanie wszczęte kolejnym wnioskiem o przyznanie tego prawa. Natomiast w jednej z tych 69 spraw, tj. w sprawie o sygn. akt IV SA/Wr 367/10 poinformowano skarżącego, pismem Sądu, iż jest zwolniony z mocy ustawy z kosztów sądowych.
WSA/post.1 - uzasadnienie postanowienia
Sygn.akt IV SA/Wr 506/13
W większości spraw wyznaczony z urzędu adwokat składał opinię o braku podstaw do wniesienia skargi kasacyjnej. Skarżący wypowiadał również pełnomocnictwa wyznaczonym z urzędu pełnomocnikom.
Skarżący złożył również w ponad 140 sprawach wnioski o stwierdzenie niezgodności z prawem orzeczeń kończących postępowanie sądowe, a także wnioski o dokonanie wykładni tych orzeczeń i wstrzymanie ich wykonania. Skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem orzeczenia kończącego postępowanie zostały odrzucone, ponieważ nie zostały sporządzone przez profesjonalnego pełnomocnika. Wnioski o wykładnię orzeczeń zostały załatwione odmownie lub też dodatkowo umorzono postępowanie wszczęte kolejnymi wnioskami w tym przedmiocie. We wszystkich sprawach odmówiono wstrzymania wykonania orzeczenia.
Ponadto skarżący wielokrotnie składał wnioski o wyłącznie sędziów Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we W. przy czym po wyznaczeniu przez Naczelny Sąd Administracyjny innego Sądu np. w G. , w O. skarżący złożył kolejny wniosek o wyłączenie składu tego innego Sądu.
Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Prawo pomocy obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego. Ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego w ramach prawa pomocy jest równoznaczne z udzieleniem pełnomocnictwa - art. 244 § 1 i § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2012 r. poz. 270; dalej p.p.s.a.)
2
Przepis art. 245 p.p.s.a. przewiduje możliwość przyznania prawa pomocy w zakresie całkowitym lub częściowym. Prawo pomocy w zakresie całkowitym obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie profesjonalnego pełnomocnika w sytuacji, kiedy osoba fizyczna wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania (art. 246 § 1 pkt 1 p.p.s.a.). Z kolei prawo pomocy w zakresie częściowym (art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a.) polega na zwolnieniu tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tyko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego, a przyznanie tego prawa następuje w sytuacji, gdy osoba fizyczna wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania dla siebie i rodziny.
WSA/post.1 - uzasadnienie postanowienia
Sygn. akt IV SA/Wr 506/13
Konstrukcja prawna prawa pomocy w zakresie całkowitym ogranicza rolę sądu jedynie do oceny materialnej sytuacji Skarżącego tj. czy jest on w stanie ponieść ekonomiczny ciężar kosztów postępowania. Negatywne ustalenie, co do takiej możliwości determinują orzeczenie o ustanowieniu pełnomocnika z urzędu. O przyznaniu prawa pomocy w tym zakresie decyduje ocena możliwości finansowych wnioskodawcy i zakres wniosku. Sąd nie ma podstaw do dokonywania jakiejkolwiek oceny zasadności udziału pełnomocnika z urzędu w sprawie, mimo, że koszty takiego udziału ponosi zwykle Skarb Państwa. Niewątpliwie tak szeroki dostęp do prawa pomocy w procedurze sądowoadministracyjnej (przykładowo w Kodeksie postępowania cywilnego art. 117 § 5, pozwala sądom na ocenę, czy udział pełnomocnika w danej sprawie jest uzasadniony) wymaga szczególnie wnikliwej oceny sposobu realizacji tego prawa przez skarżących.
Prawo dostępu do sądu jest jednym z podstawowych wolności człowieka stanowiąc gwarancję demokratycznego państwa prawnego. W obecnym ustroju politycznym regulację oraz procedury ochrony wolności i praw człowieka określa Konstytucja RP. Postanowienia ustawy zasadniczej prawo do sądu klasyfikują wśród praw osobistych, jednocześnie postrzegają je jako środek służący dochodzeniu określonych praw.
Treść podmiotowego prawa do sądu obejmuje prawo dostępu do sądu, prawo do odpowiednio ukształtowanej procedury i prawo do uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia sprawy. Funkcją prawa jest zapewnienie każdemu prawnie skutecznej możliwości zwrócenia się do organu sądowego o rozpoznanie sprawy i wydanie orzeczenia zgodnie z treścią prawa materialnego.
Formą realizacji prawa do sądu jest analizowana instytucja prawa pomocy. Przykładem ograniczenia prawa dostępu do sądu są zbyt wysokie koszty opłat sądowych, nadmierny formalizm procesowy, trudności w dostępie do pomocy prawnej i dostępie niezamożnych obywateli do usług prawniczych.
Należy jednak podkreślić, że prawo dostępu do sądu nie jest prawem absolutnym, które musi zostać w każdym jednostkowym przypadku zrealizowane za każdą cenę. Europejski Trybunał Praw Człowieka w orzecznictwie określa, iż podlega ono uprawnionym ograniczeniom: terminom ustawowym, okresom przedawnienia, zabezpieczeniom kosztów, regulacjom dotyczącym nieletnich lub osób umysłowo chorych (sprawa Związek Nauczycielstwa Polskiego przeciwko Polsce, wyrok ETPC z dnia 21 września 2004 r., skarga nr 42049/98). Podobnie Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 10 maja 2000 r. stwierdził, iż nie istnieje bezwzględne i absolutne prawo do
WSA/post.1 - uzasadnienie postanowienia 3
Sygn. akt IV SA/Wr 506/13
sądu, które nie podlegałoby jakimkolwiek ograniczeniom i które w konsekwencji stwarzałoby uprawnionemu nieograniczoną możliwość ochrony praw na drodze sądowej. Ograniczenie prawa do sądu może być konieczne ze względu na inne wartości powszechnie szanowane w państwie prawnym, w szczególności bezpieczeństwo prawne, zasadę legalizmu bądź zaufanie do prawa (wyroki TK z dnia 10 maja 2000 r" K 21/99, OTK ZU 2000/4/109).
Realizacja konstytucyjnej gwarancji prawa do sądu, w szczególności dostępu do sądu, wymaga sprawnie funkcjonującego systemu, który nie ograniczając praktyk sądowych, w bezpośredni sposób wpłynie na możliwość dochodzenia praw jednostki. Przede wszystkim uwzględni różne interesy przeciwników procesowych, interesy społeczne, wartości uznawane za słuszne w demokratycznym państwie, instytucję niezawisłości sędziego, ekonomię procesową, koszty wymiaru sprawiedliwości, opłaty ponoszone w postępowaniach sądowych, dostęp do pomocy prawnej w sprawach z wyboru, a także realizację praw ubogich.
Przy analizie prawa do sądu na zainteresowanie zasługuje problem nadużycia tegoż prawa. Zgodzić się należy z poglądem zaprezentowanym przez H. Doleckiego, iż "przyznanie daleko idących uprawnień do korzystania z drogi sądowej stwarza możliwości zaistnienia sytuacji, w których prawo to może być wykorzystywane niezgodnie z jego celem, nie dla ochrony praw jednostki, lecz wyłącznie w celu szykanowania innej osoby, co stanowi nadużycie prawa" (zob. H. Dolecki, Sądownictwo administracyjne gwarantem wolności i praw obywatelskich 1980-2005. Nadużycie prawa do sądu, Warszawa 2005.).
W nauce prawa przyjęto pogląd, że istnieje możliwość nadużycia publicznych praw podmiotowych zarówno w zakresie prawa materialnego, jak i procesowego.
Przenosząc powyższe uwagi ogólne na grunt niniejszej sprawy Sąd, uwzględniając znaną mu z urzędu okoliczność zainicjowania przez Skarżącego szeregu postępowań, w których złożył on wnioski o prawo pomocy, rozważył w pierwszej kolejności, czy wnioskujący o pomoc nie nadużył tego prawa.
Skarżący, jak zostało to wyżej wskazane, wniósł w okresie od 2009 r. do 2013 r. 207 skarg.
Sąd podkreśla, że samo wnoszenie dużej ilości skarg nie oznacza, że strona nadużywa prawa do sądu albowiem nie można przy dokonywaniu takiej oceny abstrahować od charakteru tych spraw, przy czym nie chodzi o dokonywanie jakiejkolwiek oceny zasadności skarg, ale o rodzaj zaskarżonych orzeczeń. Strona, która ma rozległe interesy i ochronie tych interesów służy dochodzenie praw przed
WSA/post.1 - uzasadnienie postanowienia 4
Sygn. akt IV SA/Wr 506/13
sądem, inicjując nawet znaczną ilość spraw nie narazi się na ocenę, że takim działaniem nadużywa swego prawa.
Tymczasem postępowania sądowe zainicjowane skargami Skarżącego zostały w większości spraw (116 spraw) zakończone postanowieniami odrzucającymi skargę np. z powodu niewyczerpania trybu postępowania, nieuzupełnienia braków formalnych skargi. Odrzucone skargi dotyczyły aktu, czynności niepodlegającego zaskarżeniu do sądu administracyjnego np. zasądzenia odszkodowania od organu. Tylko w jednej sprawie o sygn. akt IV SA/Wr 98/10 uchylono decyzję organu I i II instancji. Dodać także należy, iż postanowienia umarzające postępowanie sądowe zostały podjęte np. wskutek cofnięcia skargi. Obecnie skarżący skarży również rozstrzygnięcia organów o charakterze procesowym. Skargi te dotyczą np. postanowień odmawiających wszczęcia postępowania dotyczącego stwierdzenia nieważności decyzji bez wyczerpania trybu zaskarżenia. Ponadto skargi często mają tożsamą grafikę i układ tekstu.
Charakter rozstrzygnięć poddanych kontroli sądowej dowodzi, że celem skarżącego nie jest faktyczna obrona swych praw w postępowaniu sądowoadministracyjnym lecz inicjowanie postępowań sądowych, stanowiące cel sam w sobie.
Przedstawione wyżej okoliczności uprawniały Sąd do stwierdzenia, że domaganie się przez Skarżącego prawa pomocy w zakresie ustanowienia dla niego pełnomocnika z urzędu w tej sprawie, jak i w pozostałych, stanowi nadużycie tego prawa. Prawo pomocy stanowi formę realizacji prawa do sądu i nie może być przyznane podmiotowi, który ze swojego prawa czyni nienależyty użytek.
Skarżący wniósł o ustanowienie pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia skargi o stwierdzenie niezgodności orzeczenia z prawem.
Stosownie do art. 285a § 1 p.p.s.a skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia przysługuje od prawomocnego orzeczenia wojewódzkiego sądu administracyjnego, gdy przez jego wydanie została wyrządzona szkoda, a zamiana lub uchylenie orzeczenia w drodze innych przysługujących stronie środków prawnych nie było i nie jest możliwe.
Oznacza to, że skarga taka nie przysługuje, jeżeli stronie przysługiwała środek odwoławczy, jednakże strona nie skorzystała z tego środka.
Z treści art. 285a § 1 p.p.s.a. wynika ponadto, że skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem orzeczenia przysługuje wyłącznie od prawomocnego orzeczenia.
WSA/post.1 - uzasadnienie postanowienia 5
Sygn. akt IV SA/Wr 506/13
W myśl art. 168 § 1 p.p.s.a orzeczenie sądu staje się prawomocne, jeżeli nie przysługuje co do niego odwoławczy.
Skarżący zaś wniósł w niniejszej sprawie o przyznanie prawa pomocy poprzez ustanowienie m. in. pełnomocnika z urzędu w celu wniesienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem wyroku Sądu z dnia 9 grudnia 2013 r., który nie jest orzeczeniem prawomocnym. Wyrok ten wraz z uzasadnieniem został doręczony skarżącemu w dniu 24 grudnia 2013 r.
Od wyroku tego przysługuje na obecnym etapie postępowania prawo do wniesienia skargi kasacyjnej, o czym skarżący został pouczony w piśmie Sądu z dnia 17 grudnia 2013 r. doręczającym to orzeczenie.
Z treści art. 177 § 1 p.p.s.a. wynika, że skargę kasacyjną wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok lub postanowienie, w terminie 30 dni od dnia doręczenia, stronie odpisu orzeczenia z uzasadnieniem.
W niniejszej sprawie nie upłynął zatem termin do wniesienia skargi kasacyjnej.
Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem orzeczenia nie może być traktowana jako alternatywa dla środków odwoławczych takich jak np. skarga kasacyjna (por. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Komentarz 2011 r., red. R. Hauser, M. Wierzbowski, str. 917). Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem orzeczenia nie może w szczególności zastępować, wyprzedzać, ani uzupełniać skargi kasacyjnej, kierowanej do Naczelnego Sądu Administracyjnego (por. np. Wyrok NSA z dnia 14 marca 2012 r" I FNP7//11).
W świetle powyższych okoliczności domaganie się prawa pomocy w zakresie pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia skargi o stwierdzenie niezgodności orzeczenia z prawem stanowi nadużycie prawa do takiej pomocy i skutkuje oddaleniem wniosku w tym zakresie na podstawie art. 247 p.p.s.a., zgodnie z którym prawo pomocy nie przysługuje w razie oczywistej bezzasadności skargi.
Oczywistą bezzasadność skargi, o której mowa w tym przepisie należy łączyć nie tylko z merytoryczną jej oceną, ale i z możliwością jej wniesienia.
Na obecnym zaś etapie postępowania sądowego skarżącemu nie przysługuje prawo do skutecznego wniesienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.
Na marginesie należy dodać, że skarga taka byłaby zatem skargą niedopuszczalną z innych przyczyn, o których mowa w art. 285h § 1 p.p.s.a.
W orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wskazano między innymi na przypadki niedopuszczalności skargi o charakterze pieniaczym lub jeśli w
WSA/post.1 - uzasadnienie postanowienia 6
Sygn. akt IV SA/Wr 506/13
skardze używano obraźliwego i agresywnego języka (por. postanowienie NSA z dnia 26 lipca 2013 r., sygn. akt II FZ 463/13).
W ocenie Sądu prawo strony do realizacji subiektywnej potrzeby zaskarżania wszelkich czynności organu (zaskarżalnych i niezaskarżalnych) nie może być bezwzględnie realizowane i musi znaleźć ograniczenia w konfrontacji interesów pozostałych członków społeczności korzystającej z praw konstytucyjnych, w ramach realizacji swoich uprawnień nie oczekują oni, że w ramach państwa prawa, Skarb Państwa sfinansuje kosztowną realizację prawa do sądu bez względu na jej racjonalność i zakres interesów chronionych takim postępowaniem. W przypadku Skarżącego, którego zdecydowana większość skarg została odrzucona można mieć wątpliwości, jaki jest cel wnoszenia skarg i domagania się prawa pomocy w zakresie ustanowienia pełnomocnika, który i tak - (jak dowodzi dotychczasowa praktyka) po odrzuconej skardze lub oddalonej skardze, co miało miejsce jedynie w 26 sprawach - składał tylko opinię o niezasadności wnoszenia skargi kasacyjnej.
Mając powyższe na uwadze Sąd, na podstawie art. 247 p.p.s.a, oddalił wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie obejmującym ustanowienie pełnomocnika z urzędu.
Natomiast odnośnie wniosku w zakresie obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych wskazać należy, iż skarżący jest zwolniony z obowiązku ponoszenia wszelkich kosztów sądowych na podstawie art. 239 pkt 1 lit "a" p .p. s. a., z którego wynika, że nie ma obowiązku uiszczenia kosztów sądowych strona skarżąca działanie lub bezczynność organu albo przewlekłe prowadzenie postępowania w sprawach z zakresu pomocy i opieki społecznej.
WSA/post.1 – uzasadnienie postanowienia 7
