II GSK 1507/12

Uzasadnienie

1.Wyrok Sądu I instancji i przedstawiony przez ten Sąd tok postępowania przed organami administracji.

1.1.Wyrokiem z 27 kwietnia 2012r. sygn. akt: V SA/Wa 292/12 Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. oddalił skargę Z. B. na postanowienie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z [...] listopada 2011r. nr [...] w przedmiocie odmowy przywrócenia terminu do złożenia wniosku o wypłatę refundacji składek na ubezpieczenie społeczne.

1.2. Sąd I instancji podał, że postanowieniem z [...] czerwca 2011r. [...] Prezes Zarządu Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych odmówił przywrócenia terminu do złożenia wniosku o wypłatę refundacji składek na ubezpieczenie społeczne za wszystkie miesiące 2008r. oraz za styczeń, luty i marzec 2009r.

Zażalenie na powyższe postanowienie złożył Z. B., wnosząc o przywrócenie terminu do złożenia wniosków, zarzucając organowi naruszenie art. 64§2, art. 58§2 oraz art. 35 i art. 36 ustawy z 14 czerwca 1960r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz. U z 2000r. Nr 98, poz. 1071 ze zm. dalej-k.p.a.).

Minister Pracy i Polityki Społecznej, postanowieniem z [...] listopada 2011r. utrzymał w mocy zaskarżone rozstrzygnięcie. Organ odwoławczy podniósł, że zgodnie z §6 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 9 stycznia 2009r. w sprawie refundacji składek na ubezpieczenia społeczne osób niepełnosprawnych osoba niepełnosprawna wykonująca działalność gospodarczą składa wniosek Wn-U-G w terminie do ostatniego dnia miesiąca, w którym upłynął termin do opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne. W przedmiotowej sprawie odwołujący się nie złożył wniosków w przewidzianym terminie. Wniosek został złożony w dniu [...] września 2010r. z podaniem o przywrócenie terminu do jego złożenia. Organ stwierdził, że strona nie spełniła przesłanek umożliwiających przywrócenie terminu albowiem nie dochowała siedmiodniowego terminu na wniesienie prośby, czyli nie spełniła warunku obligatoryjnego dla przywrócenia terminu. Kryterium braku winy jako przesłanka zasadności wniosku o przywrócenie terminu wiąże się z obowiązkiem strony do szczególnej staranności przy dokonywaniu czynności procesowej. Organ powołał się na art. 58§3 k.p.a. i uznał, że skoro termin nie może być przywrócony, to powody, dla których strona nie dochowała terminu nie mają znaczenia dla sprawy. Nawet gdyby strona dochowała terminu, to argumenty strony o nieznajomości prawa nie stanowiły podstawy do jego przywrócenia. Strona powinna była zapoznać się z obowiązującymi przepisami prawa albo np. zasięgnąć porady u profesjonalisty. Co do zarzutu przewlekłości organ zauważył, że zarzut ten podniesiono w odrębnym postępowaniu i nie mógł być wzięty pod uwagę, gdyż nie miał wpływu na rozstrzygnięcie tej sprawy. W odniesieniu do zarzutu naruszenia art. 64§2 k.p.a. poprzez brak skierowania do strony wezwania do usunięcia braków formalnych wniosku o refundację składki na ubezpieczenie społeczne osób niepełnosprawnych, a w konsekwencji naruszenie art. 7, art. 8 i art. 9 k.p.a., organ zauważył, iż były one bezzasadne.

2.Skarga do Sądu I instancji.

2.1.Skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. na powyższe postanowienie wniósł Z. B., zarzucając naruszenie:

1. art. 7, art. 8 i art. 9 k.p.a. poprzez przyjęcie, że składanie wniosków o wypłatę refundacji składek na ubezpieczenie społeczne jest uprawnieniem strony z którego nie musi ona skorzystać i uznanie, że sytuacja ta wyłącza obowiązki organu I stopnia wynikające z powołanych przepisów w tym obowiązek poinformowania strony o okolicznościach prawnych i faktycznych, które mogą mieć wpływ na ustalenie jej praw,

2. art. 64§2 k.p.a. poprzez przyjęcie, że w razie zaistnienia braków formalnych podania, których spełnienie wywoła po stronie skarżącego korzystne dla niego następstwa będące realizacją jego "uprawnienia" organ I instancji zwolniony jest z obowiązku wezwania strony do jego uzupełnienia,

3. art. 58§1 i §2 k.p.a. poprzez zastosowanie w sprawie mimo tego, że kwestia przywracania terminów do złożenia wniosku o refundację składek na ubezpieczenie społeczne osób niepełnosprawnych jest w sposób kompleksowy uregulowana w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie refundacji składek na ubezpieczenia społeczne osób niepełnosprawnych,

4. art. 58§2 k.p.a. poprzez przyjęcie, że strona nie dochowała 7 dniowego terminu do złożenia wniosku o przywrócenie terminu do złożenia wniosków o refundację składek na ubezpieczenie społeczne osób niepełnosprawnych za miesiące od stycznia 2008r. do marca 2009r.

2.2.Odpowiadając na skargę organ wniósł o jej oddalenie.

3.Uzasadnienie rozstrzygnięcia Sądu I instancji.

3.1. Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. uznał, że skarga była niezasadna.

3.2.W pisemnych motywach wyroku, Sąd I instancji, stwierdził, że zgodnie z §3 ust. 1 rozporządzenia Ministra i Polityki Społecznej z 13 grudnia 2007r. w sprawie refundacji składek na ubezpieczenia społeczne osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 240 poz. 1754 ze zm.), tj. zgodnie z ówcześnie obowiązującym stanem prawnym, pracodawca oraz osoba niepełnosprawna wykonująca działalność gospodarczą składają informacje i część I wniosku w terminie do ostatniego dnia miesiąca, w którym upłynął termin do opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne. W przypadku osoby niepełnosprawnej prowadzącej działalność gospodarczą, formularz zgłoszeniowy oraz wnioski o wypłatę refundacji składek na ubezpieczenia społeczne za okres od stycznia do października 2008r., przekazane do Funduszu do 31 grudnia 2008r., uznaje się za skutecznie złożone. Zgodnie z §6 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 9 stycznia 2009r., w sprawie refundacji składek na ubezpieczenie społeczne dla osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2009r. Nr 8 poz. 42 ze zm.) osoba niepełnosprawna wykonująca działalność gospodarczą składa wniosek Wn-U-G w terminie do ostatniego dnia miesiąca, w którym upłynął termin do opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne, zgodnie z przepisami o systemie ubezpieczeń społecznych.

Z. B. nie złożył w terminie wniosków o wypłatę refundacji składek na ubezpieczenia społeczne za miesiące styczeń, luty, marzec, kwiecień, maj, czerwiec, lipiec, sierpień, wrzesień, październik, listopad, grudzień 2008r. oraz styczeń, luty, marzec 2009r.

Pismem z [...] stycznia 2010r., skarżący zwrócił się o zwrot zapłaconych składek za okres od 1 stycznia 2008r. do 30 kwietnia 2011r. Pismem z [...] września 2010r. zwrócił się z prośbą o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o wypłatę refundacji składek na ubezpieczenia społeczne za miesiące od stycznia 2008r. do marca 2009r. We wniosku wyjaśnił, iż wnioski o refundację nie były złożone w odpowiednim terminie, ponieważ został uznany za osobę częściowo niezdolna do pracy dopiero wyrokiem Sądu Okręgowego w K. z 12 marca 2009r. Podnosił także, iż w okresie wcześniejszym wielokrotnie usiłował uzyskać informację o sposobie wystąpienia o zwrot zapłaconych składek, zatem nie można było uznać, że zachowywał się biernie. Skarżący nie miał wiedzy na temat funkcjonowania PFRON i nie otrzymał w tej sprawie pomocy od pracowników NFZ.

Organ I instancji zaskarżonym postanowieniem odmówił przywrócenia terminów do złożenia wniosków o wypłatę refundacji składek na ubezpieczenia społeczne z uwagi na niedochowanie przez stronę siedmiodniowego terminu do wniesienia wniosku o przywróceniu terminu. Organ II instancji stwierdził, iż strona nie spełniła przesłanek z art. 58§1 i §2 k.p.a. umożliwiających przywrócenie wnioskowanego terminu. W świetle art. 58§1 i §2 k.p.a. uchybiony termin należy przywrócić, jeżeli zostaną spełnione łącznie trzy przesłanki, a mianowicie:

1. wniesienie przez zainteresowanego prośby o przywrócenie terminu w ciągu 7 dni od ustania przeszkody, która uniemożliwiała mu dochowanie terminu;

2. jednocześnie z wniesieniem wniosku, dopełnienie czynności uchybionej, dla której określony był termin;

3. uprawdopodobnienie, że uchybienie terminowi nastąpiło bez winy zainteresowanego.

Wszystkie trzy przesłanki muszą zostać spełnione jednocześnie. Organ II instancji przeprowadził postępowanie wyjaśniające w celu ustalenia czy strona dochowała siedmiodniowego terminu do wniesienia wniosku o przywrócenie terminu. Sąd Okręgowy w K. w piśmie z [...] września 2011r., znak: [...], poinformował, że ,,odpis prawomocnego wyroku z 12 marca 2009r. został doręczony odwołującemu się w dniu 27 kwietnia 2009r." Zatem w dniu 27 kwietnia 2009r. ustała przeszkoda uniemożliwiająca dochowanie terminu do złożenia wniosków o wypłatę refundacji składek na ubezpieczenia społeczne za miesiące od stycznia 2008r. do marca 2009r. Skarżący wystąpił o przywrócenie terminu dopiero w dniu 8 września 2010r., a zatem nie dochował siedmiodniowego terminu, czyli nie spełnił przesłanki, która musi obligatoryjnie zaistnieć aby przywrócić termin.

Zgodnie z art. 58§3 k.p.a., przywrócenie siedmiodniowego terminu do wniesienia prośby o przywrócenie terminu jest niedopuszczalne. Tak też wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w W. w wyroku z 2 lutego 1998r. (sygn. akt: II SA 1481/97) stwierdzając, że ,,zgodnie z art. 58§2 k.p.a. prośbę o przywrócenie terminu należy wnieść w ciągu 7 dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu. Termin siedmiodniowy do wniesienia prośby o przywrócenie terminu jest wyjątkowym w naszym postępowaniu terminem nieprzywracalnym." Skoro termin ten nie może być przywrócony, powody dla których wnioskujący nie dochował terminu nie mają znaczenia dla sprawy.

Sąd I instancji podzielił pogląd organu odwoławczego, że bezzasadny był zarzut wskazujący, że przy rozpatrywaniu przywrócenia uchybionego terminu do złożenia wniosku o refundację nie miał zastosowania art. 58§2 k.p.a. Skarżący starał się dowieść, że refundacja składek na ubezpieczenie społeczne osób niepełnosprawnych została kompleksowo uregulowana rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej dotyczącej refundacji w/w składek. Tymczasem rozporządzenie jako akt wykonawczy wydany dla celów realizacji art. 25a ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, szczegółowo zajmuje się określeniem warunków udzielania oraz trybu przekazywania refundacji, w przypadku przywrócenia uchybionego terminu do złożenia wniosku daje tylko ogólną wskazówkę powodów przywrócenia uchybionego terminu, bez szczegółowego objaśnienia w jakim terminie należy składać prośbę o jego przywrócenie i jakich czynności należy dopełnić składając prośbę. Zgodnie z art. 45 ust. 3a i art. 66 wspomnianej ustawy przy rozpatrywaniu i rozstrzyganiu niniejszej sprawy stosuje się przepisy k.p.a. Ustawa o rehabilitacji nie stanowi o samoistnej szczególnej instytucji przywrócenia terminu, a postępowanie w tym zakresie opiera się na zasadach k.p.a. W związku z tym §8 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 13 grudnia 2007r. w sprawie refundacji składek na ubezpieczenia społeczne osób niepełnosprawnych i §9 rozporządzenia MPiPS z 9 stycznia 2009r. w sprawie refundacji składek na ubezpieczenie społeczne dla osób niepełnosprawnych, zawierający przesłankę zawinienia nie wykluczają stosowania art. 58 k.p.a.

Gdyby skarżący dochował siedmiodniowego terminu to jego argumenty dotyczące nieznajomości prawa nie mogły stanowić podstawy do przywrócenia terminu do złożenia wniosku o wypłatę refundacji składek na ubezpieczenia społecznego. Oprócz nie spełnienia wymogu złożenia wniosku o przywrócenie terminu w ciągu 7 dni od dnia ustania przeszkody, przedstawione przez skarżącego wyjaśnienia o niemożności terminowego złożenia wniosku wobec braku wiedzy na temat funkcjonowania PFRON oraz braku kompetentnej w tej sprawie pomocy pracowników Narodowego Funduszu Zdrowia też nie spełniają przesłanek zawartych w art. 58 k.p.a., a w szczególności warunku braku winy. Kryterium braku winy jako przesłanka zasadności wniosku o przywrócenie terminu polega na dopełnieniu przez zainteresowanego obowiązku dołożenia szczególnej staranności przy dokonywaniu czynności procesowej.

Skarżący nie uprawdopodobnił braku swojej winy w niezachowaniu terminu do złożenia wniosków, nie zapoznał się z obowiązującymi aktami prawnymi (tj. ustawa i rozporządzeniami), z których wynikały uprawnienia do otrzymania refundacji i warunki jej otrzymania. Naczelny Sąd Administracyjny w W. w wyroku z 10 grudnia 1999r., (sygn. akt: V SA 946/11) stwierdził, że: "okolicznością taką nie jest (...) nieznajomość prawa polskiego i postępowania przed organami państwowymi, gdyż nieznajomość prawa szkodzi (ignorantia iuris nocet) i nie może usprawiedliwiać niezłożeni (dokumentów) w terminie". Skarżący nie dochował zwykłej staranności w zakresie prowadzenia swoich spraw. Również w wyroku z 29 stycznia 2010r. (sygn. akt: V SA/Wa 1439/09) WSA w W. wskazał, iż: ,,przyjmuje się, że każdy zna prawa powszechnie obowiązujące, a nieznajomość prawa szkodzi. Nie można skutecznie podnieść nieznajomości prawa jako usprawiedliwienia spóźnionego działania. Zgodnie z §8 rozporządzenia wykonawczego z 13 grudnia 2007r. skarżący wnosząc o przywrócenie terminu powinien uprawdopodobnić, że uchybienie nastąpiło bez jego winy. Oznacza to, że istniała przeszkoda, której nie mógł usunąć przy użyciu największego w danych warunkach wysiłku. Wskazywana okoliczność oczekiwania na nadanie mu numeru rejestracyjnego nie jest wykazaniem braku winy w rozumieniu wyżej wskazanym".

Art. 58§2 k.p.a. należy odnosić do obiektywnej przeszkody, o czym mówi wyrok WSA z 27 stycznia 2009r. (sygn. akt: II SA/OI 857/08): ,,brak winy strony zachodzi tylko wtedy, gdy strona nie mogła przeszkody usunąć, nawet przy użyciu największego w danych warunkach wysiłku. W konsekwencji więc pojęcie braku winy w niedopełnieniu czynności procesowej w terminie obejmuje istnienie przeszkody nie do przezwyciężenia, czyli siły wyższej. Mając powyższe na uwadze, przyjmuje się, że do okoliczności faktycznych uzasadniających brak winy w uchybieniu terminu przez zainteresowanego jest m.in. przerwa w komunikacji, nagła choroba, która nie pozwoliła na wyręczenie się inna osobą, powódź, pożar itp." Żadna z w/w okoliczności nie miała miejsca w niniejszej sprawie, natomiast nieznajomości przepisów nie można było uznać za przeszkodę nie do przezwyciężenia.

W odniesieniu do podniesionego zarzutu naruszenia art. 64§2 k.p.a poprzez brak skierowania do skarżącego wezwania do usunięcia braków formalnych wniosku o refundację składki na ubezpieczenie społeczne osób niepełnosprawnych, tj. naruszenie przepisów art. 7, art. 8 i art. 9 k.p.a., Sąd stwierdził, iż bezzasadne były zarzuty sprowadzające się do tego, że skoro przy składaniu do PFRON wniosku o wypłatę refundacji składek na ubezpieczenia społeczne za miesiąc kwiecień 2009r., skarżący złożył jednocześnie wyrok Sądu Okręgowego w K. z 12 marca 2009r. uznający go za osobę częściowo niezdolną do pracy, to tym samym wskazał powód dlaczego wnioski za wcześniejsze miesiące nie były składane. Wg skarżącego organ I instancji powinien wezwać go do złożenia stosownych formularzy. Tymczasem składanie wniosków o wypłatę refundacji składek na ubezpieczenia społeczne jest uprawnieniem strony, z którego może ale nie musi skorzystać. Nie można było wymagać od organu administracji aby wzywał do złożenia wniosków o wypłatę refundacji składek na ubezpieczenia społeczne.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 7, art. 8 i art. 9 k.p.a. poprzez przyjęcie, że składanie wniosków o wypłatę refundacji składek na ubezpieczenie społeczne jest uprawnieniem strony, z którego nie musi ona skorzystać i uznanie, że sytuacja ta wyłącza obowiązki organu wynikające z powołanych przepisów w tym obowiązek poinformowania strony o okolicznościach prawnych i faktycznych, które mogą mieć wpływ na ustalenie jej praw, Sąd I instancji zauważył, że przyjęcie takiego stanowiska nie narusza art. 7, art. 8 i art. 9 k.p.a., gdyż nie można wymagać od organu aby wzywał skarżącego do złożenia wniosków o wypłatę refundacji składek na ubezpieczenia społeczne, które to jest uprawnieniem skarżącego, a nie obowiązkiem. Co do zarzutu naruszenia art. 64§2 k.p.a. poprzez przyjęcie, że w razie zaistnienia braków formalnych podania, których spełnienie wywoła po stronie skarżącego korzystne dla niego następstwa będące realizacją jego "uprawnienia" organ zwolniony jest z obowiązku wezwania do jego uzupełnienia, należy stwierdzić, iż zarzut ten jest niezasadny. Samo przesłanie wyroku przy składaniu do PFRON wniosku o wypłatę refundacji składek na ubezpieczenia społeczne razem z dokumentami potrzebnymi do rejestracji w PFRON nie mogło być potraktowane jako prośba o przywrócenie terminu do złożenia wniosków o refundację, gdyż zgodnie z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego w W. z 3 marca 2008r. (sygn. akt: I OSK 268/07) ,,ewentualne przywrócenie terminu do dokonania określonej czynności procesowej może nastąpić jedynie na wyraźną prośbę zainteresowanego. Sam fakt dokonania określonej czynności po terminie nie może być podstawą do domniemania, że osoba zainteresowana składa wniosek o przywrócenie terminu. Nie można zgodzić się, że organ administracji w drodze interpretacji treści oświadczenia strony winien mieć na uwadze cel wynikający z treści tego oświadczenia, nawet gdyby przyjąć, że celem tym było przywrócenie terminu do wniesienia odwołania, to jednak wniosek taki powinien wynikać wprost z pisma (podania lub odwołania), a nie być ustalany przez organ w procesie interpretacji celu wynikającego z oświadczenia zawartego we wniosku. Obowiązek wyjaśnienia, czy skarżący wnioskują o przywrócenie terminu, wywiedziony z art. 7 k.p.a. stoi w sprzeczności ze szczegółową regulacją w art. 58 k.p.a". Art. 58 k.p.a. wyraźnie stanowi, że warunkiem koniecznym i niezbędnym do przywrócenia terminu do dopełnienia czynności jest złożenie w tym zakresie wniosku przez zainteresowanego, oczywiście z jednoczesnym dokonaniem uchybionej czynności.

4.Skarga kasacyjna.

4.1. Skarżący Z. B., działając przez pełnomocnika radcę prawnego, zaskarżył powyższy wyrok w całości. Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w W. zarzucił naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnię przepisów:

1. art. 145§1 pkt 1 lit. b i lit. c ustawy z 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz. U z 2012r. poz. 270 ze zm. dalej-p.p.s.a.) w zw z art. 7, art.8 i art. 9 k.p.a. poprzez przyjęcie, że składanie wniosków o wypłatę refundacji składek na ubezpieczenie społeczne jest uprawnieniem strony z którego nie musi ona skorzystać i uznanie, że sytuacja ta wyłącza obowiązki organu I stopnia wynikające z powołanych przepisów w tym obowiązek poinformowania strony o okolicznościach prawnych i faktycznych, które mogą mieć wpływ na ustalenie jej praw,

2. art. 145§1 pkt 1 lit. b i lit. c p.p.s.a. w zw z art. 64§2 k.p.a. poprzez przyjęcie, że w razie zaistnienia braków formalnych podania, których spełnienie wywoła po stronie skarżącego korzystane dla niego następstwa będące realizacją jego ,,uprawnienia" organ I instancji zwolniony jest z obowiązku wezwanie strony do jego uzupełnienia,

3. art. 145§1 pkt 1 lit. a p.p.s.a. w zw z art. 58§2 k.p.a. poprzez jego niesłuszne zastosowanie w sprawie i błędną wykładnię,

4. art. 145§1 pkt 1 lit. b i lit. c p.p.s.a. w zw z art. 58§2 k.p.a. poprzez przyjęcie , że strona nie dochowała 7 dniowego terminu do złożenia wniosku o przywrócenie terminu do złożeniu wniosku o refundację składek na ubezpieczenie społeczne osób niepełnosprawnych za miesiące od stycznia 2008r. do marca 2009r.

Wskazując na powyższe wniesiono o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości, przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania WSA w W. i zasądzenie kosztów postępowania.

4.2. Odpowiadając na skargę kasacyjną, pełnomocnik Ministra Pracy i Polityki Społecznej wniósł o jej oddalenie i zasądzenie na rzecz organu kosztów postępowania kasacyjnego wg norm przewidzianych.

5.Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

5.1. Skarga kasacyjna nie zasługuje na uwzględnienie, ponieważ nie ma usprawiedliwionych podstaw (art. 184 p.p.s.a.).

5.2. Zgodnie z art. 183§1 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania, której przesłanki określone w § 2 art. 183 p.p.s.a. w tej sprawie nie występują.

5.3. Autor skargi kasacyjnej, zarzucił w przedmiotowym środku zaskarżenia naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez ich błędną wykładnię, jednakże dokładna analiza sformułowanych zarzutów oraz uzasadnienia skargi kasacyjnej wskazują, że w istocie kwestionowane są przepisy proceduralne. Wskazać również należy, że kasator powiązał naruszenie art. 58§2 k.p.a. zarówno z naruszeniem art. 145§1 pkt 1 lit. a i b i c, co jest wadliwe albowiem naruszenie konkretnego przepisu nie może być kwalifikowane równocześnie jako naruszenie przepisu prawa materialnego, przepisu postępowania i jako podstawa do wznowienia postępowania w sytuacji gdy przepis ten nie ma charakteru mieszanego i jest przepisem proceduralnym. Dostrzeżone uchybienie w zakresie konstruowania skargi kasacyjnej nie miało jednak wpływu na możliwość dokonania kontroli instancyjnej zaskarżonego wyroku.

5.4. Z uzasadnienia zarzutu naruszenia art. 7, art. 8 i art. 9 k.p.a. wynika, iż w ocenie skarżącego kasacyjnie, naruszenie prawa przez Sąd I instancji polegało na niedokonaniu kontroli działania organów administracji publicznej w aspekcie uregulowań zawartych w tych przepisach, które dotyczą obowiązku organu wyczerpującego zebrania i rozpatrzenia całego materiału dowodowego celem dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy, pogłębiania zaufania do obywateli jak i naruszenia obowiązku informowania strony postępowania o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ich prawa i obowiązki. Kasator upatruje naruszenia tych przepisów poprzez przyjęcie poglądu, że składanie wniosków jest uprawnieniem strony.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, zarzuty te nie zasługiwały na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności należy podkreślić, że powołane przepisy stanowią zasady ogóle postępowania administracyjnego mające walor klauzul generalnych zatem zarzut ich naruszenia winien być powiązany z naruszeniem konkretnego przepisu (przepisów) w ramach określonej podstawy kasacyjnej. Autor skargi kasacyjnej nie uczynił tego.

Ponadto, podnosząc zarzut naruszenia prawa materialnego przez jego błędną wykładnię wykazać należy, że sąd mylnie zrozumiał stosowany przepis prawa a autor skargi kasacyjnej wykazać musi ponadto, jak w jego ocenie powinien być rozumiany stosowany przepis prawa, czyli jaka powinna być jego prawidłowa wykładnia czego jednak kasator nie uczynił w przedmiotowym środku zaskarżenia.

Chybiony jest także zarzut naruszenia art. 9 k.p.a., szczególnie akcentowany w uzasadnieniu wniesionej skargi kasacyjnej.

Art. 9 k.p.a. nie nakłada na organy administracji obowiązku udzielania porad prawnych czy też doradztwa. Nie może być utożsamiany z obowiązkiem zawiadamiania strony o powszechnie obowiązujących, publikowanych aktach prawnych i wynikających z nich obowiązkach czy konsekwencjach niedostosowania się do konkretnych przepisów czy zastępowaniem jej aktywności poprzez instruowanie o wyborze optymalnego sposobu postępowania. Zasady ogólne k.p.a. mają chronić prawa strony w postępowaniu administracyjnym, ale nie zwalniają jej od wszelkiej dbałości o własne interesy i od wszelkiej aktywności procesowej. (wyrok NSA z 20 października 2011r. sygn. akt: II OSK 1450/10).

5.5.Nietrafne były także zarzuty naruszenia art. 58§2 i art. 64§2 k.p.a.

Zgodnie z art. 58§1 k.p.a. w razie uchybienia terminu należy przywrócić termin na prośbę zainteresowanego, jeżeli uprawdopodobni, że uchybienie nastąpiło bez jego winy. Prośbę o przywrócenie terminu należy wnieść w ciągu siedmiu dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu. Jednocześnie z wniesieniem prośby należy dopełnić czynności, dla której określony był termin (art. 58§2 k.p.a.). Przywrócenie terminu do złożenia prośby przewidzianej w §2 jest niedopuszczalne (art. 58 § 3 k.p.a.).

Powyższa regulacja powinna być rozumiana w ten sposób, że po pierwsze, właściwy organ może wydać postanowienie o przywróceniu terminu przy spełnieniu przez ubiegającego się koniecznych przesłanek ustawowych, tj. wniesienia prośby o przywrócenie terminu do właściwego organu, uprawdopodobnienia braku winy, dochowania nieprzywracalnego terminu do wniesienia wniosku o przywrócenie terminu oraz dopełnienia wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu tej czynności, dla której był ustanowiony przywracany terminy. Po drugie, właściwy organ może wydać postanowienie o odmowie przywrócenia terminu przy spełnieniu przesłanki wniesienia prośby o przywrócenie terminu, dopełnienia czynności, dla której ustanowiono przywracalny terminy, ale negatywnej oceny przez organ uprawdopodobnienia braku winy; dochowany musi być w tym wypadku nieprzywracalny termin do wniesienia wniosku o przywrócenie terminu. Niezachowanie nieprzywracalnego terminu do wniesienia wniosku o przywrócenie terminu skutkować będzie wydaniem postanowienia o odmowie przywrócenia terminu (por. L. Żukowski, Glosa do wyroku NSA z 2 sierpnia 2000r. sygn. akt: SA/Bk 142/00, opubl. OSP 2002, z. 5, poz. 72).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy, za trafny należy uznać pogląd Sądu I instancji, że organ zasadnie odmówił przywrócenia terminu do złożenia wniosku o wypłatę refundacji składek na ubezpieczenie społeczne. Analiza czynności podejmowanych w sprawie przez skarżącego jednoznacznie wskazywała, że wnioskiem z 7 stycznia 2010r. skarżący zwrócił się do organu o zwrot zapłaconych składek, następnie pismem z 8 września 2010r. dopiero zwrócił się o przywrócenie terminu do złożenia tego wniosku. Sekwencja powyższych czynności skarżącego, jednoznacznie wskazuje, że nie dopełnił on obowiązków wynikających z art. 58 k.p.a.

Oczywiście z treści art. 58§1 k.p.a. wynika jednoznacznie, że ciężar uprawdopodobnienia braku winy w uchybieniu terminu spoczywa na wnioskodawcy. Oznacza to, że to osoba zainteresowana przywróceniem terminu winna uwiarygodnić zaistnienie niezależnej od niej przeszkody do dochowania terminu. Jak podkreślił Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 12 grudnia 2008r. (sygn. akt: II GSK 554/08, opubl. ONSAiWSA 2010, Nr 4, poz. 69) uprawdopodobnienie jest środkiem zastępczym dowodu, niedającym pewności, lecz tylko wiarygodność twierdzenia o jakimś fakcie. W odróżnieniu od wymogu udowodnienia, uprawdopodobnienie nie musi zatem uczynić istnienia określonego faktu pewnym. Uprawdopodobnienie braku winy w uchybieniu terminu dla podjęcia czynności procesowej w postępowaniu administracyjnym ma na celu stworzenie w świadomości organu orzekającego przekonania (mniejszego lub większego) o prawdopodobieństwie (wiarygodności) wskazywanych przez stronę okoliczności. Jednocześnie NSA stanowczo stwierdził, że to do organu orzekającego, a nie do strony, należy ocena czy nastąpiło uprawdopodobnienie uzasadniające uwzględnienie wniosku. Ocena wiarygodności twierdzeń strony nie może być dowolna, musi opierać się na obiektywnych przesłankach.

Fakt występowania w art. 58§1 k.p.a. instytucji uprawdopodobnienia nie zwalnia organu z dokładnego wyjaśnienia okoliczności sprawy, w tym wypadku z podjęcia przez organ działań, których efektem będzie potwierdzenie przez osobę wnioskującą wiarygodności okoliczności, na które powołuje się jako przyczynę niedopełnienia w terminie określonych czynności procesowych.

Tak też się stało w niniejszej sprawie, bowiem organ II instancji zwrócił się do Sądu Okręgowego w K. o podanie informacji, kiedy skarżący otrzymał odpis prawomocnego wyroku zapadłego w dniu 12 marca 2009r. Z informacji nadesłanych z Sądu wynikało, że odpis wyroku doręczono skarżącemu w dniu 27 kwietnia 2009r., zatem już w tym dniu ustała przeszkoda uniemożliwiająca dochowanie terminu do złożenia wniosku o refundację. Przywrócenie uchybionego terminu ma bowiem charakter wyjątkowy i może nastąpić jedynie w przypadku, gdy strona w sposób przekonujący, zaprezentowaną argumentacją uprawdopodobni brak swojej winy, wykaże, że mimo całej staranności nie udało się jej zachować terminu a przy tym wskaże, że niezależna od niej przyczyna istniała przez cały czas, aż do wniesienia prośby o przywrócenie terminu.

Nie sposób podzielić też argumentacji skargi kasacyjnej, w której kasator odwołuje się do konieczności potraktowania złożonego do organu pisma jako wniosku o przywrócenie terminu.

Warunkiem koniecznym rozpoznania przez organ zagadnienia przywrócenia terminu jest złożenie stosownej prośby (wniosku) przez zainteresowanego. Nie ma natomiast prawnej możliwości przywrócenia terminu przez organ z urzędu - bez wniosku strony. (wyrok NSA z 1 czerwca 2010r. sygn. akt: II GSK 596/09 LEX nr 603140). Sam fakt złożenia określonych dokumentów w organie nie stwarza domniemania, że strona złożyła wniosek o przywrócenie terminu, a pogląd jakoby można było złożyć wniosek o przywrócenie terminu w sposób dorozumiany nie znajduje oparcia w przepisach administracyjnej procedury.

5.6. Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny orzekł jak w sentencji na podstawie art. 184 p.p.s.a. O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono na mocy art. 204 pkt 1 p.p.s.a.