III SA/Wa 1916/13

Uzasadnienie

Postanowieniem z [...] kwietnia 2013 r. Prezydent Miasta O. odmówił wydania B. K. (dalej jako: "Skarżący"), na jego wniosek, zaświadczenia o wyrażeniu zgody na wykreślenie wpisu hipoteki przymusowej ustanowionej tytułem zabezpieczenia zaległości w podatku od nieruchomości, położonej w O. przy ul. G. [...].

Odmowę uzasadnił tym, że faktycznie zaległy podatek nie został uregulowany, ponieważ wpłata na poczet zaległości dokonana nie przez dłużnika (podatnika) lecz przez Skarżącego, który zadłużoną nieruchomość nabył nie została uznana za skuteczną, a kwotę podatku zwrócono. Organ powołał się na treść przepisu art. 60 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r., poz. 749 ze zm.) - dalej: "O.p.", i wyjaśnił, że aby można było mówić o uregulowaniu zobowiązania podatkowego przelew musi zostać wykonany tylko i wyłącznie z rachunku bankowego podatnika, osoby na której ciąży obowiązek podatkowy.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, organ wskazał, że na dzień 9 kwietnia 2013 r. na koncie księgowym figuruje zaległość w podatku od nieruchomości położonej przy ul. G. [...] w O., wobec czego nie ma podstaw do wyrażenia zgody na wykreślenie wpisu w dziale IV przedmiotowej księgi wieczystej, hipoteki przymusowej z tytułu zaległości w podatku od nieruchomości za lata 2003-2010 oraz I i II raty za 2011 r.

W zażaleniu na to postanowienie Skarżący zarzucił mu naruszenie przepisów prawa materialnego i przepisów postępowania administracyjnego z powodu nieuwzględnienia faktu spełnienia przesłanek do wydania zaświadczenia. Wniósł o uchylenie postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz zobowiązania Prezydenta Miasta O. do wydania zaświadczenia o żądanej treści lub też uchylenie postanowienia i orzeczenie co do istoty sprawy. Ponadto wniósł o stwierdzenie istotnych uchybień w działalności organu i przekazanie postanowienia sygnalizacyjnego o tym do Rady Miasta O.

Postanowieniem z [...] maja 2013 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. utrzymało w mocy zaskarżone postanowienie.

W uzasadnieniu, organ powołując się na treść orzeczeń sądów administracyjnych oraz treść przepisów art. 306a i 306c O.p. stwierdził, że żądanie Skarżącego, wydania zaświadczenia o treści określonej w jego wniosku, nie znajduje oparcia w ustaleniach faktycznych dokonanych przez organ I instancji. Zaległość podatkowa nie została uregulowana przez podatnika, wobec czego nie ma podstaw do wykreślenia wpisu hipoteki przymusowej ustanowionej tytułem zabezpieczenia zaległości podatkowej w podatku od nieruchomości położonej w O. przy ul. G. [...]. Wobec tego brak jest podstaw prawnych i faktycznych do wydania zaświadczenia o treści określonej przez Skarżącego. W tym stanie rzeczy organ za nieuzasadnione uznał także żądanie wystąpienia z postanowieniem sygnalizacyjnym.

Pismem z 28 czerwca 2013 r. Skarżący wniósł do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie skargę na niniejsze postanowienie zarzucając mu obrazę przepisów prawa materialnego mających wpływ na wynik sprawy - nieustalenie wszystkich okoliczności faktycznych oraz błąd w ustaleniach formalnych, będących podstawą rozstrzygnięcia poprzez niezasadne przyjęcie, iż podatek od nieruchomości, warunkujący wydanie zaświadczenia o wyrażeniu zgody na wykreślenie hipoteki przymusowej ustanowionej tytułem zabezpieczenia tego podatku, nie został uregulowany.

Zdaniem Skarżącego, ponieważ podatek został zapłacony to wszelkie formalne przesłanki potrzebne do wydania zaświadczenia o wyrażeniu zgody na wykreślenia hipoteki zostały spełnione i to w momencie składania wniosku o wydanie zaświadczenia.

W związku z tym, Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania organowi II instancji oraz zasądzenie zwrotu kosztów postępowania.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. podtrzymało swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie i wniosło o oddalenie skargi.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje: Skarga jest zasadna.

Istotą sporu w przedmiotowej sprawie jest to, czy wpłata dokonana przez Skarżącego na poczet zaległości podatkowych sprzedawcy nabytej przez niego nieruchomości, które zostały zabezpieczone hipoteką przymusową wpisaną na tej nieruchomości, skutkuje wygaśnięciem tych zobowiązań.

Organy podatkowe odmawiając wydania zaświadczenia o wyrażeniu zgody na wykreślenie tej hipoteki stwierdziły, że zobowiązania podatkowe, o których wyżej mowa nie wygasły, mimo dokonanej przez Skarżącego wpłaty, uzasadniając to stanowisko treścią uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 26 maja 2008 r., sygn. akt I FPS 8/07. Sentencja tej uchwały stanowi, iż art. 59 § 1 pkt 1 w zw. z art. 60 § 1 pkt 2 O.p. w brzmieniu obowiązującym w 2004 r., dokonana przez inny podmiot w imieniu podatnika nie powoduje wygaśnięcia zobowiązania podatkowego tego podatnika. Wskazać należy, iż Naczelny Sąd Administracyjny w uzasadnieniu do niej stwierdził, że obowiązek zapłaty podatku wynika ze zobowiązania podatkowego, a zobowiązanym do jego zapłacenia jest podatnik. Tym samym za słuszną należy uznać tezę, że tylko zapłata podatku przez podatnika prowadzi do realizacji zobowiązania podatkowego i tym samym do jego wygaśnięcia (por. B. Brzeziński, glosa do wyroku NSA z dnia 18 czerwca 2003r., SA/Bd 1138/03, POP 2005/6/528).

Jednakże organy orzekające w przedmiotowej sprawie pominęły istotną okoliczność, iż Skarżący nabył nieruchomość obciążoną hipoteką przymusową zabezpieczającą zaległości podatkowe na poczet których dokonał wpłaty. A zatem organowi podatkowemu jako wierzycielowi przysługuje prawo zaspokojenia się z przedmiotu hipoteki, czyli z nieruchomości Skarżącego. Skarżący tym samym stał się dłużnikiem rzeczowym odpowiedzialnym za zapłatę zaległości podatkowych zabezpieczonych hipoteką przymusową.

Powyższa okoliczność różni zasadniczo sytuację zaistniałą w przedmiotowej sprawie od tej, która była przedmiotem cytowanej wyżej uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego. Tutaj zaistniała bowiem określona przepisami prawa podatkowego odpowiedzialność rzeczowa Skarżącego związana z zabezpieczonymi zaległościami podatkowymi. Tam natomiast na podmiocie płacącym w imieniu podatnika zobowiązania podatkowe nie ciążyła jakakolwiek odpowiedzialność przewidziana prawem podatkowym.

Zgodnie bowiem z art. 34 § 1 O.p. Skarbowi Państwa i jednostce samorządu terytorialnego przysługuje hipoteka na wszystkich nieruchomościach podatnika, płatnika, inkasenta, następcy prawnego lub osób trzecich z tytułu zobowiązań podatkowych powstałych w sposób przewidziany w art. 21 § 1 pkt 2, a także z tytułu zaległości podatkowych w podatkach stanowiących ich dochód oraz odsetek za zwłokę od tych zaległości, zwana dalej "hipoteką przymusową".

Hipoteka jest ograniczonym prawem rzeczowym uregulowanym przepisami ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r., poz. 707 z późn. zm.) - zwana dalej "u.k.w.h.". Zgodnie z art. 65 ust. 1 u.k.w.h. prawo to zabezpiecza wierzytelność pieniężną na nieruchomości, poprzez umożliwienie uprawnionemu zaspokojenie się z obciążonego przedmiotu hipoteki bez względu na to, do kogo ten przedmiot należy, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi tego podmiotu.

Przez ustanowienie hipoteki powstaje odpowiedzialność rzeczowa, która polega na tym, że wierzyciel może dochodzić zaspokojenia swojej wierzytelności z przedmiotu zabezpieczenia w wysokości jego wartości, do tej wysokości bowiem ogranicza się odpowiedzialność dłużnika hipotecznego. Z kolei odpowiedzialność osobista, która może zachodzić razem z rzeczową, jest odpowiedzialnością całym majątkiem dłużnika (Ewa Bałan-Gonciarz, Helena Ciepła, Komentarz do art. 65 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, LEX 2011).

Zgodnie z art. 73 u.k.w.h. właściciel nieruchomości niebędący dłużnikiem osobistym może, niezależnie od zarzutów, które mu przysługują osobiście przeciwko wierzycielowi hipotecznemu, podnosić zarzuty przysługujące dłużnikowi oraz te, których dłużnik zrzekł się po ustanowieniu hipoteki.

Przepis ten dotyczy sytuacji, w której wierzyciel hipoteczny ma dwóch dłużników: osobistego, który zaciągnął dług, i rzeczowego, który odpowiada z tej racji, że nabył od dłużnika osobistego nieruchomość obciążoną hipoteką albo obciążył swoją nieruchomość hipoteką na zabezpieczenie cudzego długu. Dłużnik osobisty odpowiada całym swoim majątkiem, a dłużnik rzeczowy - tylko z nieruchomości. Odpowiedzialność obu dłużników ma charakter odpowiedzialności in solidum, co oznacza, że zaspokojenie wierzytelności hipotecznej przez jednego z nich zwalnia drugiego. W tej sytuacji między dłużnikiem osobistym i rzeczowym mogą powstać roszczenia regresowe. Jeżeli wierzyciela hipotecznego spłacił dłużnik rzeczowy, to nabywa on spłaconą wierzytelność do wysokości dokonanej zapłaty z mocy art. 518 § 1 pkt 1 k.c. (Ewa Bałan-Gonciarz, Helena Ciepła, Komentarz do art. 73 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, LEX 2011).

Odnosząc powyższe rozważania do oceny przedmiotowej sprawy Sąd stwierdza, iż poprzez fakt nabycia przez Skarżącego nieruchomości obciążonej hipoteką przymusową zabezpieczającą zaległości podatkowe w podatku od nieruchomości, zapłata przez niego jako dłużnika rzeczowego tych zaległości winna skutkować ich wygaśnięciem stosownie do art. 59 § 1 pkt 1 O.p. Skarżący stając się dłużnikiem rzeczowym miał bowiem prawo i obowiązek zaspokojenia wierzytelności publicznoprawnej poprzez zapłatę podatku. To natomiast spowodowało zwolnienie z zapłaty podatku również podatnika albowiem odpowiedzialność dłużnika osobistego (podatnika) i dłużnika rzeczowego (właściciela nieruchomości) ma charakter solidarny.

Organ podatkowy przy ponownym rozpatrzeniu sprawy winien uwzględnić przedstawione wyżej stanowisko Sądu.

Mając powyższe na uwadze Sąd na podstawie art. 135, art. 145 § 1 pkt 1 lit. a), art. 152 i art. 200 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012r., poz. 270 ze zm.) orzekł, jak w sentencji wyroku.