II FZ 726/13

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 10 czerwca 2013 r., sygn. akt I SA/Gd 56/13, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku odmówił R. sp. z o.o. z siedzibą w S. (zwanej dalej: Spółką) wstrzymania wykonania decyzji Burmistrza Gminy Z. określającej podatek od nieruchomości za 2011 r.

W uzasadnieniu orzeczenia wyjaśniono, że decyzją z dnia 19 listopada 2012 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w G. utrzymało w mocy decyzję Burmistrza Gminy Z. z dnia 5 kwietnia 2012 r. określającą stronie wysokość zobowiązania podatkowego w podatku od nieruchomości za 2011 r.

W skardze do sądu administracyjnego Spółka wniosła o wstrzymanie wykonania powyższej decyzji Burmistrza Gminy Z. do czasu prawomocnego ukończenia postępowania w sprawie albowiem skierowanie jej do egzekucji wyrządzi skarżącej znaczną szkodę w jej substancji majątkowej (przymusowa sprzedaż nieruchomości po zaniżonej cenie) i spowoduje trudne do odwrócenia skutki (bezpowrotna utrata części mienia nieruchomego).

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w motywach rozstrzygnięcia podkreślił, że w sprawie brak było podstaw do wstrzymania wykonania decyzji organu pierwszej instancji z uwagi na nieobjęcie wnioskiem strony decyzji organu odwoławczego. Niezależnie od powyższego Sąd zwrócił uwagę, iż w toku postępowania w przedmiocie prawa pomocy przyznanego Spółce ustalono, że od 2003 r. faktycznie zaprzestała ona prowadzenia działalności gospodarczej, od tego czasu nie osiąga przychodów, nie generuje kosztów, nie zatrudnia pracowników i nie ma rachunku bankowego. Skarżąca nie posiada jakichkolwiek zasobów finansowych ani składników majątku ruchomego, które mogłaby szybko spieniężyć w celu opłacenia kosztów postępowania, posiada natomiast znaczne zadłużenie względem podmiotu prywatnego, które łącznie z odsetkami i kosztami wynosi ponad 12.000.000 zł i dochodzone jest w ramach prowadzonej egzekucji komorniczej, jak również z tytułu należności publicznoprawnych (podatków, składek ZUS) w wysokości około 80.000 zł. Majątek spółki stanowi 5 nieruchomości (działek o obszarze: 894 m², 350 m², 4.477 m², 1445 m² oraz 578 m²) o łącznej wartości około 2.000.000 zł, jednakże są one obciążone hipotekami, których wartość przewyższa realną wartość rynkową tych nieruchomości. Z tych względów pomimo prowadzonej od 2008 r. egzekucji z tych nieruchomości nie znajdują one nabywców.

Sąd podkreślił, że mimo iż sytuacja majątkowa strony jest bardzo trudna, to w tej sprawie nie można dopatrzeć się ewentualnych zagrożeń uzasadniających wstrzymanie wykonania decyzji. Spółka nie posiada bowiem żadnych dochodów ani składników majątkowych, z których skutecznie mogłaby być prowadzona egzekucja. Trudno więc – według Sądu - przyjmować, że skierowanie decyzji do egzekucji pogorszy sytuację skarżącej i spowoduje trudne do odwrócenia skutki w postaci bezpowrotnej utraty części mienia nieruchomego, skoro mienie to jest już przedmiotem toczących się z inicjatywy innych podmiotów egzekucji. To nie za przyczyną tej decyzji objęto nieruchomości skarżącej postępowaniem egzekucyjnym, a więc wstrzymanie jej wykonania nie uchroni tych nieruchomości przed sprzedażą egzekucyjną.

Sąd zwrócił ponadto uwagę, że wstrzymanie wykonania decyzji, w sytuacji, gdy cały majątek Spółki jest już zajęty w licznych postępowaniach egzekucyjnych, powodowałoby ryzyko pozbawienia organów podatkowych możliwości wyegzekwowania choćby w części należności publicznoprawnych.

Uwzględniając powyższe Sąd nie dopatrzył przesłanek wstrzymania wykonania decyzji przewidzianych w art. 61 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm., zwanej dalej: p.p.s.a.).

W zażaleniu Spółka domagała się uchylenia powyższego postanowienia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, a ponadto zasądzenia kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Strona zarzuciła Sądowi pierwszej instancji naruszenie:

- art. 6 p.p.s.a. poprzez niewezwanie skarżącej, działającej wówczas bez pełnomocnika do sprecyzowania wniosku o wstrzymanie wykonalności decyzji, w przypadku, gdy Sąd pierwszej instancji stanął na stanowisku, że utrzymanie w mocy decyzji organu pierwszej instancji przez organ drugiej instancji ma ten skutek, iż decyzja organu pierwszej instancji nie istnieje i wstrzymanie jej wykonalności jest niemożliwe, względnie, że złożony wniosek powinien obejmować swą treścią wstrzymanie wykonania zarówno decyzji organu pierwszej, jak i drugiej instancji, co przesądziło o uznaniu wniosku skarżącej za niedopuszczalny i w konsekwencji jego nierozpoznanie (w uzasadnieniu Sąd jedynie przy okazji wskazał na powody mogące przemawiać za nieuwzględnieniem wniosku),

- art. 61 § 3 p.p.s.a. poprzez nieuwzględnienie wniosku o wstrzymanie wykonania decyzji pomimo zaistnienia wskazanych w tym przepisie przesłanek oraz poprzez odwołanie się do argumentów nie mogących stanowić uzasadnienia orzeczenia w przedmiocie wstrzymania wykonania decyzji.

W treści zażalenia Spółka argumentowała, że założenie o niedopuszczalności rozpoznania jej wniosku było nieuzasadnione. Ponadto skarżąca wskazała, że uwzględnienie jej żądania powinno nastąpić z uwagi na bardzo trudną sytuację majątkową oraz fakt, iż egzekucja należności pieniężnych poprzez sprzedaż nieruchomości w trybie sprzedaży licytacyjnej spowoduje nieodwracalne skutki. Zdaniem strony, przy rozpoznawaniu wniosku o wstrzymanie wykonania decyzji Sąd pierwszej instancji dokonał pośrednio merytorycznej oceny skargi.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

Mimo iż Sąd kasacyjny w pełni przychyla się do poglądu Spółki co do celowości wezwania jej o doprecyzowanie złożonego wniosku, to nie sposób w rozpatrywanym przypadku pominąć, że Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku – niezależnie od sposobu sformułowania żądania – odniósł się w istocie merytorycznie do kwestii wstrzymania wykonania zaskarżonej decyzji, badając przesłanki zastosowania tej instytucji w kontekście sytuacji majątkowej strony. Uwzględniając tę okoliczność Naczelny Sąd Administracyjny uznał, iż zagadnienie kwalifikacji wniosku Spółki nie przesądzało ostatecznie o wyniku sprawy.

Odnosząc się zatem do trafności rozstrzygnięcia wojewódzkiego sądu administracyjnego w pozostałym zakresie podkreślenia wymaga, że instytucja wstrzymania wykonania zaskarżonego aktu lub czynności przez sąd, będąca formą tymczasowej ochrony sądowej udzielanej stronie postępowania, stanowi wyjątek od zasady wyrażonej w art. 61 § 1 p.p.s.a., zgodnie z którą wniesienie skargi nie wstrzymuje wykonania zaskarżonego aktu. Stosownie do art. 61 § 3 powołanej ustawy, sąd może na wniosek skarżącego wydać postanowienie o wstrzymaniu wykonania aktu lub czynności, o których mowa w § 1 cytowanego przepisu, jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków.

Z cytowanego wyżej unormowania wynika jednoznacznie, że udzielenie tymczasowej ochrony sądowej w przewidzianej w tym przepisie formie jest możliwe wyłącznie pod warunkiem wystąpienia przynajmniej jednej z dwóch wymienionych przesłanek, tj. niebezpieczeństwa wyrządzenia znacznej szkody lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków. Mając na względzie tak ukształtowaną instytucję zwrócić uwagę należy, że choć sytuacja materialna podmiotu wnioskującego może być czynnikiem wpływającym na ocenę zasadności wniosku o wstrzymanie wykonania aktu administracji publicznej, to sama zła kondycja finansowa strony nie przesądza jeszcze o konieczności uwzględnienia zgłoszonego żądania. Wbrew zatem sugestiom zawartym z zażaleniu, bardzo trudna sytuacja majątkowa Spółki, która legła u podstaw zwolnienia strony od kosztów sądowych i ustanowienia pełnomocnika z urzędu, nie uzasadnia jeszcze wstrzymania wykonania decyzji. Przesłanki przyznania prawa pomocy i wstrzymania wykonania aktu nie są bowiem tożsame.

Naczelny Sąd Administracyjny nie podziela przy tym stanowiska skarżącej, iż egzekwowanie należności podatkowej doprowadziłoby w rozpatrywanym przypadku do nieodwracalnych skutków. Poza sporem pozostaje bardzo ciężka sytuacja materialna strony. Jak wynika bowiem z ustaleń dokonanych w toku postępowania w przedmiocie prawa pomocy Spółka od kilku lat nie prowadzi działalności, nie osiąga przychodów i nie posiada majątku ruchomego, zaś będące jej własnością nieruchomości są obciążone hipotekami przekraczającymi ich rynkową wartość. Ponadto Spółka posiada wielomilionowe zadłużenie o charakterze prywatnoprawnym i publicznoprawnym. Biorąc pod uwagę wskazane okoliczności faktyczne nie sposób twierdzić, że to właśnie wykonanie decyzji podatkowej spowodowałoby nieodwracalne konsekwencje i znaczną szkodę. Wobec zadłużenia Spółki i toczących się względem niej postępowań egzekucyjnych, zagrożenie bezpowrotną utratą nieruchomości – jak trafnie wywiódł Sąd pierwszej instancji – istnieje niezależnie od faktu egzekwowania należności podatkowej. Skorzystanie z możliwości przewidzianej w art. 61 § 3 p.p.s.a. jest zaś usprawiedliwione wówczas, gdy niebezpieczeństwo wyrządzenia trudnych do odwrócenia skutków bądź znacznej szkody, na które powołuje się skarżąca, stanowi następstwo wykonania danej, konkretnej decyzji organu administracji publicznej, czego w niniejszej sprawie nie wykazano.

Sąd odwoławczy w pełni podziela również stanowisko wyrażone w zaskarżonym postanowieniu co do konieczności uwzględnienia przy rozstrzyganiu wniosku strony interesu organów podatkowych. W świetle całokształtu okoliczności faktycznych obrazujących kondycję finansową Spółki, w szczególności roszczeń jej wierzycieli, zasadnie zwrócono uwagę, że wstrzymanie wykonania decyzji pozbawiałoby te organy szansy na wyegzekwowanie należności publicznoprawnej. Za nieporozumienie należy tutaj uznać twierdzenia skarżącej jakoby wysuwany przez wojewódzki sąd administracyjny argument miał świadczyć o przesądzeniu o merytorycznej zawartości skargi. Sąd pierwszej instancji nie dokonywał oceny głównego przedmiotu sporu (tj. określenia wysokości podatku od nieruchomości), natomiast ogólne stwierdzenie, że czasowa niemożność ściągnięcia należności podatkowej – z uwagi na wielość wierzycieli Spółki – niesie za sobą ryzyko niewyegzekwowania nawet części zobowiązania pozostaje zupełnie niezależne od zasadności wniesionej do sądu skargi.

Z tych względów Naczelny Sąd Administracyjny nie dostrzegł podstaw do uchylenia kwestionowanego orzeczenia.

W kwestii wniosku pełnomocnika strony o zasądzenie wynagrodzenia z tytułu nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu należy wskazać, że sądem właściwym do rozstrzygnięcia o przyznaniu lub odmowie przyznania wynagrodzenia za wykonane zastępstwo prawne jest wojewódzki sąd administracyjny, który postanowił o przyznaniu stronie prawa pomocy.

Mając powyższe na uwadze Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 w związku z art. 197 § 2 p.p.s.a., orzekł jak w sentencji postanowienia.