II SA/Ke 657/13

Uzasadnienie

Decyzją z dnia [...] Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny, po rozpatrzeniu odwołania B. P., utrzymał w mocy decyzję Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego z dnia [...] w przedmiocie choroby zawodowej.

Przedmiotowe rozstrzygnięcie zapadło w następującym stanie faktycznym i prawnym:

Pismem z dnia 19 marca 2012r. lekarz medycyny pracy zgłosił organowi I instancji podejrzenie choroby zawodowej, tj. zespołu cieśni w obrębie nadgarstka u B. P.

Na podstawie przebiegu pracy zawodowej strony ustalono, że wnioskodawczyni wykonywała czynności zawodowe powodujące przeciążenie układu ruchu i obwodowego układu nerwowego w obrębie kończyn górnych, które stwarzały możliwość powstania choroby zawodowej – w okresie zatrudnienia w C. oraz w P.. W pozostałym okresie zatrudnienia B. P., pracując na stanowisku kasjer-sprzedawca w F. , nie wykonywała czynności stwarzających możliwość powstania choroby zawodowej.

Uprawnione do rozpoznawania chorób zawodowych jednostki służby zdrowia – Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy oraz Instytut Medycyny Pracy – przeprowadziły postępowanie diagnostyczno-orzecznicze i wydały – odpowiednio w dniu 20 sierpnia 2012r. oraz 27 listopada 2012r. – zgodne co do treści orzeczenia lekarskie o braku podstaw do rozpoznania u B. P. choroby zawodowej, tj. zespołu cieśni w obrębie nadgarstka, wymienionej pod poz. 20.1 wykazu chorób zawodowych wymienionego w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009r. w sprawie chorób zawodowych (Dz. U. nr 105, poz. 869 ze zm.). W uzasadnieniach ww. opinii zakwestionowano zawodową etiologię rozpoznanego u strony schorzenia. W tym zakresie wskazano, że warunkiem koniecznym do uznania zawodowej etiologii zespołu cieśni nadgarstka jest wykonywanie czynności zawodowych związanych z pracą wymagającą rutynowych, powtarzających się szybkich i niezmiennych ruchów pod postacią ruchów dłoni w maksymalnym zgięciu oraz prostowaniu nadgarstka, zwłaszcza połączonych z dużym naciskiem i w długich przedziałach czasowych. Tymczasem na stanowiskach pracy B. P. brak było czynników, które w sposób bezsporny lub z wysokim prawdopodobieństwem mogły przyczynić się do powstania zespołu cieśni nadgarstka.

W zarzutach odnośnie ww. argumentacji B. P. podniosła, że wykonywane przez nią czynności (dźwiganie worków z owocami i warzywami, ich wiązanie i układanie na paletach, wbijanie mrożonych owoców do worków drewnianymi klepkami) obciążały kończyny górne w sposób wymagający określonych ruchów.

Ze względu na powyższe organ I instancji zwrócił się w dniu 22 stycznia 2013r. do jednostki orzeczniczej II stopnia o ustosunkowanie się do treści zastrzeżeń zgłoszonych przez stronę.

W piśmie z dnia 18 lutego 2013r. Instytut Medycyny Pracy podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko, wskazując że z analizy czynności wykonywanych przez B. P. w latach 1989-2008r. na stanowisku robotnika pomocniczego w chłodni należy wnioskować, że mogły one obciążać kończyny górne, jednak nie wymagają wykonywania takich ruchów, które mogłyby spowodować ucisk na nerw pośrodkowy w kanale nadgarstka i przyczynić się w istotny sposób do powstania zespołu cieśni nadgarstka. Wobec braku na stanowisku pracy czynników, które w sposób bezsporny lub z wysokim prawdopodobieństwem mogły przyczynić się do powstania zespołu cieśni nadgarstka wskazano na zaburzenia gospodarki lipidowej, które w niniejszej sprawie przemawiają za pozazawodową etiologią choroby.

Mając na uwadze powyższe organ I instancji decyzją z dnia [...] nie stwierdził u B. P. ww. choroby zawodowej. W podstawie prawnej powołano § 1 i 8 ww. rozporządzenia.

W złożonym odwołaniu strona zakwestionowała podjęte rozstrzygnięcie.

Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny, utrzymując w mocy decyzję organu I instancji, podkreślił, że rozpoznanie zespołu cieśni nadgarstka jako choroby zawodowej wymaga stwierdzenia, że sposób wykonywania pracy był czynnikiem dominującym w jego powstaniu. Tymczasem w niniejszej sprawie brak jest przesłanek do uznania, że sposób wykonywania przez wnioskodawczynię pracy był takim czynnikiem. Podkreślono przy tym, że postępowanie diagnostyczno-orzecznicze zostało przeprowadzone prawidłowo, a wydane orzeczenia lekarskie – posiadające walor opinii biegłego – są zgodne w kwestii braku rozpoznania ww. choroby zawodowej oraz w sposób jasny i czytelny uzasadniają brak podstaw do jej rozpoznania.

W sformułowanej w sposób ogólny skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach B. P. zakwestionowała decyzję organu II instancji, wnosząc o jej "odwołanie".

W odpowiedzi na skargę organ II instancji wniósł o jej oddalenie, podtrzymując w całości stanowisko przedstawione w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga nie zasługuje na uwzględnienie, albowiem zakwestionowana decyzja odpowiada przepisom prawa.

Zgodnie z art. 3 § 1 oraz art. 145 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012r. poz. 270), zwanej dalej ustawą P.p.s.a., wojewódzkie sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem. Sądowa kontrola legalności zaskarżonych orzeczeń administracyjnych sprawowana jest w granicach sprawy, a sąd nie jest związany zarzutami, wnioskami skargi, czy też powołaną w niej podstawą prawną.

Na wstępie rozważań prawnych należy przytoczyć treść art. 235¹ ustawy z dnia 26 czerwca 1974r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1998r. nr 21, poz. 94 ze zm.), zgodnie z którym za chorobę zawodową uważa się chorobę, wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy, albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych "narażeniem zawodowym". Podkreślenia wymaga, że zgodnie z orzecznictwem nie jest wymagane bezsporne wykazanie związku między warunkami pracy w warunkach narażenia, a stwierdzoną dolegliwością (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 15 czerwca 2012r., sygn. akt II OSK 748/12, LEX nr 1216762). W razie ustalenia przez właściwego lekarza, że rodzaj rozpoznanej u pracownika choroby mieści się w wykazie, a pracownik świadczył pracę w warunkach narażenia zawodowego, które w świetle dostępnej wiedzy medycznej mogą tę chorobę wywoływać, tak lekarz, jak i organy inspekcji sanitarnej obowiązane są uznać takie schorzenie za chorobę zawodową. Domniemanie to upada, jeżeli zebrany materiał dowodowy pozwala jednoznacznie lub z wysokim prawdopodobieństwem wykluczyć taki związek przyczynowo-skutkowy, to znaczy wskazać inną niż zawodowa etiologię choroby (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 22 marca 2012r., LEX nr 1139314).

Niesporna w niniejszej sprawie jest okoliczność, że schorzeniem, na jakie cierpi B. P. jest zespół cieśni w obrębie nadgarstka – wymieniony pod pozycją 20.1 wykazu zawartego w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009r. w sprawie chorób zawodowych (Dz. U. nr 105, poz. 869 ze zm.) – wśród przewlekłych chorób obwodowego układu nerwowego wywołanych sposobem wykonywania pracy.

Strony różnią się natomiast stanowiskami co do mającego wpływ na ustalenie zawodowej etiologii przedmiotowego schorzenia sposobu wykonywania przez skarżącą pracy w okresie zatrudnienia:

- w C. na stanowisku robotnika pomocniczego (1989 - 2008), do obowiązków którego należało: wysypywanie zamrożonych produktów z worków na stół i przebieranie ich, odbieranie zamrożonych produktów z kalibrownicy do worków, podawanie do sortowania ręcznego, odważanie zamrożonych produktów i pakowanie ich w worki – praca wykonywana w zimnym mikroklimacie od - 3 do - 8 st. C (k. 34)

- w P. (2008 – 2011) na stanowisku robotnik magazynowy – pakowacz w ekspedycji, do obowiązków którego należało pakowanie lekarstw do pudełek (k. 22)

Podczas gdy Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny, opierając się na opiniach jednostek orzeczniczych, uznał że sposób wykonywania przez B. P. ww. prac nie był czynnikiem dominującym w powstaniu zespołu cieśni nadgarstka, skarżąca – jak to wyraziła w toku postępowania administracyjnego – jest przeciwnego zdania. Rozstrzygnięcie tego zagadnienia ma zatem zasadnicze znaczenie dla oceny zasadności wniesionej do tut. Sądu skargi.

W tym miejscu wskazać trzeba, że zgodnie z przepisem § 8 ust. 1 ww. rozporządzenia z dnia 30 czerwca 2009r. decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej albo decyzję o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej wydaje się na podstawie materiału dowodowego, a w szczególności danych zawartych w orzeczeniu lekarskim oraz formularzu oceny narażenia zawodowego pracownika lub byłego pracownika. Jak wynika z kolei z § 4 ust. 1 cyt. rozporządzenia właściwy państwowy inspektor sanitarny, który otrzymał zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej, wszczyna postępowanie, a w szczególności kieruje pracownika lub byłego pracownika, którego dotyczy podejrzenie, na badanie w celu wydania orzeczenia o rozpoznaniu choroby zawodowej albo o braku podstaw do jej rozpoznania, do jednostki orzeczniczej I stopnia. Jednostkami organizacyjnymi właściwymi do rozpoznawania chorób zawodowych są jednostki wymienione w § 5 ust. 2 i 3 ww. rozporządzenia – do których zalicza się zarówno Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy, jak i Instytut Medycyny Pracy – wydające w niniejszej sprawie opinie (odpowiednio w dniu 20 sierpnia 2012r. oraz 27 listopada 2012r. – k. 37 i 41 akt administracyjnych) stanowiące podstawę rozstrzygania przez organy obu instancji.

Ze względu na powyższe szczególna rola w postępowaniu przypada orzeczeniom lekarskim, wydanym przez uprawnione do orzekania jednostki orzecznicze – które nie tylko rozpoznają chorobę występującą u pracownika, ale i stwierdzają, jaka jest przyczyna schorzenia. Natomiast organy inspekcji sanitarnej są związane treścią tychże orzeczeń – mających charakter opinii biegłego – w zakresie poczynionych w nich ustaleń tj. dotyczących schorzenia i jego przyczyn. Tym samym w prowadzonym przez nie postępowaniu administracyjnym brak jest podstaw do samodzielnej oceny dokumentacji lekarskiej, prowadzącej do odmiennego rozpoznania schorzenia. Przyjęte rozwiązanie wynika z tego, że orzeczenie lekarskie stanowi jedyny wiarygodny środek dowodowy służący stwierdzeniu choroby zawodowej.

Jednostki orzecznicze obu szczebli zgodnie uznały – na podstawie przedstawionych przez organ I instancji danych o narażeniu zawodowym B. P. – że na stanowiskach pracy skarżącej brak było czynników, które w sposób bezsporny lub z wysokim prawdopodobieństwem mogły przyczynić się do powstania choroby zawodowej, wymienionej pod poz. 20.1 wykazu zawartego w ww. rozporządzeniu. W tym zakresie podkreślono, że jakkolwiek czynności wykonywane przez stronę na stanowiskach robotnika pomocniczego w chłodni oraz robotnika magazynowego pakowacza mogły obciążać kończyny górne, to nie wymagały wykonywania takich ruchów, które mogłyby spowodować ucisk na nerw pośrodkowy w kanale nadgarstka i przyczynić się w istotny sposób do powstania zespołu cieśni nadgarstka. Dokonując powyższych ustaleń, wykwalifikowane jednostki orzecznicze oparły się na szczegółowej analizie sposobu wykonywanych przez stronę w trakcie jej pracy czynności – z punktu widzenia wiedzy medycznej opartej na znajomości anatomii, fizjologii a także ergonomii. Wyjaśniono, że warunkiem koniecznym do uznania zawodowej etiologii zespołu cieśni nadgarstka jest wykonywanie czynności zawodowych związanych z pracą wymagającą rutynowych, powtarzających się szybkich i niezmiennych ruchów pod postacią ruchów dłoni w maksymalnym zgięciu oraz prostowaniu nadgarstka, zwłaszcza połączonych z dużym naciskiem i w długich przedziałach czasowych.

Należy zwrócić uwagę, że opisane powyżej stanowisko zostało także przedstawione przez Instytut Medycyny Pracy w sporządzonej na zlecenie organu odwoławczego dodatkowej opinii w trybie § 8 ust. 2 rozporządzenia w sprawie chorób zawodowych (k. 50 akt administracyjnych). Zgodnie z tym przepisem, jeżeli właściwy państwowy inspektor sanitarny przed wydaniem decyzji uzna, że materiał dowodowy, o którym mowa w ust. 1, jest niewystarczający do wydania decyzji, może żądać od lekarza, który wydał orzeczenie lekarskie, dodatkowego uzasadnienia tego orzeczenia, wystąpić do jednostki orzeczniczej II stopnia o dodatkową konsultację lub podjąć inne czynności niezbędne do uzupełnienia tego materiału.

Mając na względzie powyższe należy wyjaśnić skarżącej, że sąd administracyjny, kontrolując pod względem zgodności z prawem decyzję państwowego inspektora sanitarnego, może zakwestionować orzeczenia lekarskie jedynie w przypadku ich wzajemnej bądź wewnętrznej sprzeczności. Takie sytuacje jednak w niniejszej sprawie nie występują, gdyż sporządzone na jej potrzeby opinie lekarskie są spójne, rzetelne, wyczerpująco uzasadnione, a ponadto zostały potwierdzone dodatkową opinią Instytutu Medycyny Pracy z dnia 18 lutego 2013r.

Nie będąc zatem uprawnionym do poddawania analizie materiału dowodowego z medycznego punktu widzenia (por. wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie: z dnia 19.03.2007r., sygn. akt VII SA/Wa 2429/06, z dnia 5 listopada 2008r., sygn. akt VIII SA/Wa 256/08, dostępne pod adresem internetowym http://orzeczenia.nsa.gov.pl/), wskazać należy, że organy obu instancji, działając w oparciu o należycie i wyczerpująco zebrany w sprawie materiał dowodowy (art. 7, art. 77 § K.p.a.), prawidłowo wydały decyzje o braku stwierdzenia u B. P. choroby zawodowej. Podkreślić przy tym trzeba, że jako podstawę wydanych w niniejszej sprawie rozstrzygnięć wskazano z jednej strony całościową ocenę narażenia zawodowego i informacje uzyskane odnośnie zakładów pracy skarżącej, z drugiej zaś orzeczenia Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny Pracy z dnia 20 sierpnia 2012r. oraz Instytutu Medycyny Pracy z dnia 27 listopada 2012r. oraz z dnia 18 lutego 2013r. (k. 37, 41, 50 akt administracyjnych). Bezsprzecznie wykazano zatem brak podstaw do uznania, że stwierdzone u skarżącej schorzenie w postaci zespołu cieśni w obrębie nadgarstka nie zostało wywołane sposobem wykonywanej przez stronę pracy.

Mając na uwadze powyższe Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach orzekł jak w sentencji wyroku na podstawie art. 151 ustawy P.p.s.a.