I OSK 773/13

Uzasadnienie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 14 grudnia 2012 r., sygn. akt II SA/Wa 1102/12 oddalił skargę S. K. na decyzję Rektora Uniwersytetu [...] w W. z dnia [...] maja 2012 r., nr [...] w przedmiocie umorzenia postępowania w sprawie z wniosku o wyrażenie zgody na przedłużenie studiów doktoranckich.

Sąd orzekał w następującym stanie faktycznym i prawnym sprawy.

Kierownik Studiów Doktoranckich Wydziału [...] Uniwersytetu [...] decyzją z dnia [...] marca 2012 r., nr [...] stwierdził utratę przez S. K. z dniem 28 października 2008 r. statusu strony w związku z ukończeniem studiów doktoranckich na Wydziale [...] Uniwersytetu [...] w W. oraz umorzył postępowanie. Jako podstawę rozstrzygnięcia organ wskazał art. 2 ust. 1 pkt 18l w zw. z art. 201 ust. 1 oraz art. 207 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365 ze zm.) i § 11 ust. 3 rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 5 października 2011 r. w sprawie studiów doktoranckich oraz stypendiów doktoranckich.

Rektor Uniwersytetu [...] w W., (zwany dalej " Rektor [...]" ), decyzją z dnia [...] maja 2012 r. utrzymał w mocy rozstrzygnięcie organu pierwszej instancji. W motywach uzasadnienia Rektor podał, że w dniu 30 września 2008 r. S. K. utracił status uczestnika studiów doktoranckich. Wyjaśnił, że zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 18l ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym, użyte w ustawie określenie "doktorant" oznacza uczestnika studiów doktoranckich. Następnie stwierdził, że skoro S. K. utracił status uczestnika studiów doktoranckich w dniu 30 września 2008 r., albowiem ukończył z tym dniem studia doktoranckie, co potwierdza świadectwo ukończenia tych studiów z dnia 28 października 2008 r., jego prośba o przedłużenie studiów doktoranckich w roku 2008/2009 stała się bezprzedmiotowa, co uzasadnia umorzenie tego postępowania w oparciu o art. 105 k.p.a.

Jednocześnie organ odwoławczy wskazał, że S.K. w dniu 31 maja 2008 r. złożył podanie do kierownika studiów doktoranckich o wyrażenie zgody na przedłużenie studiów o piąty rok i kierownik studiów doktoranckich ustnie poinformował skarżącego, że nie wyraża zgody na ich przedłużenie. Wskazał też, że w dniu 17 października 2008 r. S. K. zwrócił się o wydanie świadectwa studiów i żądane świadectwo zostało mu wydane w dniu 28 października 2008 r.

Na powyższą decyzję skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie wniósł S. K., domagając się jej uchylenia. Skarżący wywodził, że podstawową kwestią w przedmiotowej sprawie jest rozstrzygnięcie, czy kierownik studiów doktoranckich jest podmiotem właściwym do stwierdzenia, że utracił on status strony. Wskazał, że zaskarżona decyzja narusza art. 14 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 3 grudnia 2010 r. (Dz. U. nr 254, poz. 1700), dotyczący zasady równego traktowania. Podniósł, że przez blisko 4 lata kierownik studium doktoranckiego nie wydał w jego sprawie pisemnej decyzji w przedmiocie przedłużenia studiów doktoranckich. Skarżący domagał się również by Sąd zobowiązał Rektora do rozpatrzenia złożonego przez niego zażalenia z dnia 17 marca 2012 r. Zarzucił ponadto, że pomimo prawomocnego wyroku Sądu z dnia 5 lutego 2012 r., sygn. akt II SA/Wa 2096/11, Rektor powyższego wyroku nie wykonał, albowiem nie wydał decyzji zgodnej z sentencją tego wyroku.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie nie podzielił zasadności skargi.

Wskazał, że okolicznością bezsporną w sprawie jest wystawienie na wniosek skarżącego świadectwa ukończenia przez niego studiów doktoranckich nr [...], podpisanego przez kierownika studiów doktoranckich Wydziału [...][...] oraz Prorektora [...] w dniu 28 października 2008 r. Z treści tego świadectwa wynika, że S. K. w okresie od dnia 2 października 2006 r. do dnia 30 września 2008 r. odbywał i ukończył studia doktoranckie na [...] w W. Wydział [...]. W ocenie Sądu, powyższy dokument ma podstawowe znaczenie w sprawie dla oceny legalności zaskarżonej decyzji. Z jego treści wynika, że z dniem 30 września 2008 r. skarżący ukończył studia doktoranckie, co oznacza, że utracił status doktoranta. W konsekwencji oznacza to, że toczące się postępowania pomiędzy Rektorem a skarżącym, dotyczące czasu trwania studiów doktoranckich, z dniem ich ukończenia stały się bezprzedmiotowe (zbędne). Z chwilą ukończenia studiów bezprzedmiotowym i niecelowym stało się ich przedłużenie, nadto wygasło skarżącemu prawo do ich przedłużenia. Tracąc status doktoranta z dniem ukończenia studiów doktoranckich (30 września 2008 r.) wygasły automatycznie prawa skarżącego, jako strony w postępowaniu o przedłużenie studiów doktoranckich. Stosownie bowiem do art. 2 ust. 1 pkt 18l ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. z 2012 r. nr 572 ze zm.), pojęcie "doktorant" oznacza uczestnika studiów doktoranckich. A zatem z datą ukończenia studiów doktoranckich skarżący zwolniony został z obowiązków nakładanych na doktoranta, zaś uczelnia zwolniona została z rozpoznania spraw byłego doktoranta, związanych z organizacją czasu studiów doktoranckich.

Sąd zwrócił również uwagę, że prawo do przedłużenia studiów wynikające z § 11 ust. 3 rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 5 października 2011 r. w sprawie studiów doktoranckich oraz stypendiów doktoranckich (Dz. U. 2011 r. nr 225, poz. 1351) odnosi się jedynie do doktoranta i z żądaniem takim może wystąpić osoba, która posiada status doktoranta. Utrata statusu doktoranta, w związku z ukończeniem studiów doktoranckich powoduje, że wcześniejsze żądanie doktoranta, dotyczące przedłużenia studiów doktoranckich stało się bezprzedmiotowe, bo niecelowe.

Reasumując, Sąd uznał, że zaskarżona decyzja, którą umorzono postępowanie w przedmiocie rozpoznania wniosku skarżącego z dnia 31 maja 2008 r. o przedłużenie studiów doktoranckich w roku akademickim 2008/2009, wobec ukończenia tych studiów z dniem 30 września 2008 r., odpowiada prawu – art. 105 § 1 k.p.a.

Odnośnie zarzutów podnoszonych w skardze Sąd wskazał, że wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 6 lutego 2012 r., sygn. akt II SA/Wa 2096/11, wydany w sprawie odmowy przywrócenia terminu do złożenia odwołania oraz stwierdzenia uchybienia terminu do wniesienia odwołania, nie miał i nie mógł mieć żadnego wpływu dla oceny legalności zaskarżonej decyzji. Omawiana sprawa, której przedmiotem były kwestie procesowe, dotyczące uchybienia terminu, pozostaje bez żadnego związku dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, tym bardziej, że w sprawie tej pominięte zostało ustalenie, że skarżący utracił status doktoranta. Powyższe rozstrzygnięcie nie wiąże oceny Sądu w rozpoznawanej sprawie wobec zmiany stanu faktycznego - utraty przez skarżącego statusu doktoranta.

Od powyższego wyroku skargę kasacyjną wniósł S.K., zarzucając zaskarżonemu orzeczeniu:

1. naruszenie przepisów prawa procesowego, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

a) art. 145 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. t.j. 2012 r. poz. 270), poprzez nieuchylenie zaskarżonej decyzji Rektora [...] pomimo, że naruszała ona przepisy postępowania;

b) art. 28 w zw. z art. 138 § 1 k.p.a. poprzez przyjęcie, że utracenie przez skarżącego statusu doktoranta jest jednoznaczne z utratą statusu strony postępowania przed organem;

2. naruszenie prawa materialnego, tj.:

a) art. 196 ust. 6 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365 ze zm.) poprzez jego niezastosowanie, a w konsekwencji nieuwzględnienie, wydanego na podstawie tego przepisu, obowiązującego Regulaminu Studiów Doktoranckich na [...] w W.,

b) § 13 ust. 1 pkt 9 Prawa o szkolnictwie wyższym poprzez jego niezastosowanie i niewykonanie podstawowego obowiązku uczelni polegającego na stwarzaniu osobom niepełnosprawnym warunków do pełnego udziału w procesie kształcenia i w badaniach naukowych.

Wskazując na powyższe skarżący kasacyjnie wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisowych.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podniesiono, że nie jest możliwe utracenie statusu strony postępowania administracyjnego w jego trakcie z powodu zaprzestania bycia studentem (doktorantem). Przeczyłoby to bowiem podstawowym zasadom postępowania administracyjnego, w szczególności wyrażonym w art. 10 k.p.a. Na poparcie powyższej tezy, skarżący kasacyjnie przywołał fragment uzasadnienia wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie II SA/Sz 746/11, w którym wskazano, że "podmiot raz uznany za stronę postępowania nie może być pozbawiony tego przymiotu z powodu zmiany okoliczności faktycznych i prawnych sprawy do jakich doszło w zgodzie z prawem w toku tego postępowania". Nie ulega również wątpliwości, że skarżący jest stroną postępowania od momentu przedstawienia pierwszego podania w sprawie. Nie przestaje nią być, tylko ze względu na przeniesienie postępowania ze szczebla organów administracji publicznej na szczebel sądowo – administracyjny ponieważ wciąż jest to samo postępowanie ze względu na tożsamość podmiotu oraz tożsamość żądania.

Ponadto w ocenie autora skargi kasacyjnej błędne jest stanowisko organu, jakoby regulamin studiów uniemożliwiał przedłużenie studiów doktoranckich. Zgodnie z § 4 pkt 3 regulaminu studiów, przedłużenie studiów jest możliwe, w szczególności ze względu na czasową niezdolność do odbywania studiów spowodowaną chorobą, orzeczoną niepełnosprawność oraz prowadzenie długotrwałych badań naukowych. Są to dokładnie okoliczności wskazane przez skarżącego, jako uzasadniające podanie o przedłużenie studiów doktoranckich.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Na wstępie wskazać należy, że skarga kasacyjna jest sformalizowanym środkiem zaskarżenia orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych. Jej wniesienie obwarowane jest szeregiem wymogów odnoszących się do możliwych podstaw i formy tej skargi. Podstawy kasacyjne określone zostały w art. 174 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. t.j. 2012, poz. 270 ze zm.), powoływanej dalej jako "p.p.s.a." Stosownie do punktu 1 art. 174 p.p.s.a. skargę kasacyjną można oprzeć na naruszeniu prawa materialnego. Natomiast w myśl punktu 2 tego przepisu podstawą skargi kasacyjnej może być także naruszenie przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Przepis art. 174 pkt 1 p.p.s.a. przewiduje dwie postaci naruszenia prawa materialnego: błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie. W tych samych postaciach może przejawiać się druga podstawa kasacyjna określona w art. 174 pkt 2 p.p.s.a., z tym że w przypadku oparcia skargi kasacyjnej na tej podstawie należy dodatkowo wykazać istotny wpływ wytkniętego uchybienia na wynik sprawy.

Należy też mieć na uwadze, że stosownie do art. 183 §1 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny związany jest granicami skargi kasacyjnej, co oznacza, że bierze z urzędu pod rozwagę tylko nieważność postępowania. Jeżeli zatem, jak w niniejszej sprawie, nie zachodzą przyczyny nieważności postępowania, to dokonywana przez Naczelny Sąd Administracyjny kontrola zaskarżonego orzeczenia może odnosić się wyłącznie do powołanych w skardze kasacyjnej norm prawnych oraz wskazanego

w tej skardze sposobu i skutków naruszenia przepisów w kwestionowanym wyroku. Wymaga podkreślenia, że Naczelny Sąd Administracyjny nie jest uprawniony do korygowania, uzupełniania czy uściślania zarzutów skargi kasacyjnej. Sformułowanie zarzutów pod adresem zaskarżonego orzeczenia nie może być ogólnikowe, należy dokładnie określić, jaki przepis prawa, zdaniem skarżącego, został naruszony. Jeśli natomiast przepis, którego zarzut dotyczy, zawiera kilka norm prawnych, to w skardze kasacyjnej trzeba wyraźnie wskazać, która z tych norm prawnych została naruszona.

Skarga kasacyjna wniesiona w rozpatrywanej sprawie nie w pełni odpowiada przedstawionym wyżej wymogom. Odnośnie do podniesionych w skardze kasacyjnej zarzutów naruszenia przepisów postępowania zauważyć należy, że art. 145 §1 pkt 1 p.p.s.a. ma złożoną strukturę wewnętrzną, składa się z kilku jednostek redakcyjnych. Przepis ten zawiera trzy podstawy, stanowiące o możliwości uchylenia zaskarżonej decyzji lub postanowienia, dotyczące: a) naruszenia prawa materialnego, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, b) naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego, c) inne naruszenie przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy. W skardze kasacyjnej nie sprecyzowano, na którą z trzech wskazanych podstaw powołuje się jej autor. Ponadto zgodnie z ugruntowanym już orzecznictwem sądowoadministracyjnym nie można skutecznie zarzucać sądowi administracyjnemu naruszenia przepisu, którego ten Sąd nie stosował. Podobne uwagi dotyczą podniesionego w skardze kasacyjnej zarzutu naruszenia art. 138 § 1 k.p.a. Przepis ten składa się z trzech jednostek redakcyjnych, określających sposoby rozstrzygnięcia sprawy przez organ odwoławczy.

Zarzut naruszenia art. 138 §1 k.p.a. został powiązany przez autora skargi kasacyjnej z zarzutem naruszenia art. 28 k.p.a. wskazanym, w ramach podstawy, określonej w art. 174 pkt 1 p.p.s.a., jako przepis prawa procesowego, gdy tymczasem jest to przepis, którego uchybienie należało zakwalifikować, jako zarzut naruszenia prawa materialnego. W opisanej sytuacji zarzuty naruszenia przepisów postępowania nie mogły odnieść skutku zamierzonego przez autora skargi kasacyjnej.

Zarzut naruszenia prawa materialnego art. 28 k.p.a. wiąże się w niniejszej sprawie z dyspozycją art. 105 §1 k.p.a., który był podstawą orzekania w sprawie, a którego naruszenia nie wskazano w skardze kasacyjnej. Mimo tego braku skargi kasacyjnej, samo powołanie art. 28 k.p.a., daje Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu podstawę do odniesienia się do istoty sprawy.

Organ pierwszej instancji Kierownik Studiów Doktoranckich Wydziału [...] Uniwersytetu [...] umorzył, na podstawie art. 105 §1 k.p.a., postępowanie z wniosku S.K. z dnia 31 maja 2008 r. w sprawie wyrażenia zgody na przedłużenie studiów doktoranckich. Organ uznał, że wniosek stał się bezprzedmiotowy, gdyż S .K. utracił status uczestnika studiów doktoranckich, gdyż osoba która ukończyła studia doktoranckie nie może ubiegać się o przedłużenie tych studiów. W tym miejscu wymaga przypomnienia, że stosownie do art. 105 § 1 k.p.a.: "Gdy postępowanie z jakiejkolwiek przyczyn stało się bezprzedmiotowe, organ administracji państwowej wydaje decyzję o umorzeniu postępowania". Bezprzedmiotowość postępowania może wynikać z różnych przyczyn, które można podzielić na podmiotowe i przedmiotowe. Przyczyny te mogą powstać na skutek faktów naturalnych lub zdarzeń prawnych. W literaturze wymienia się przykładowo: śmierć osoby fizycznej, ustanie bytu prawnego osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej, zmianę tytułu własności rzeczy, jej zniszczenie, zniesienie uprawnień lub obowiązków, uchylenie podstaw prawnych do działania administracji publicznej w formach władczych w określonych sprawach (Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Prof. Barbara Adamiak. Prof. Janusz Borkowski, Wydawnictwo C.H. Beck. Warszawa 1996 r., str. 462). Bezspornie umorzenie postępowania może być następstwem utraty uprawnień wynikających z utraty statusu doktoranta. Z taką sytuacją mamy do czynienia w sprawie będącej przedmiotem rozpoznania. Należy stwierdzić, że słusznie wskazał Sąd pierwszej instancji, iż tracąc status doktoranta z dniem ukończenia studiów doktoranckich 30 września 2008 r. automatycznie wygasły prawa skarżącego, wnioskującego o ich przedłużenie. Zgodnie bowiem z art. 2 ust. 1 pkt 18l ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym pojęcie " doktorant" oznacza uczestnika studiów doktoranckich.

Nie można natomiast podzielić stanowiska, że skarżący utracił status strony postępowania administracyjnego i w tej kwestii trafnie autor skargi kasacyjnej podnosi, że skarżący był stroną postępowania administracyjnego. W tym względzie nie trafne jest rozstrzygnięcie zawarte w pkt 1 decyzji organu pierwszej instancji, w którym stwierdzono utratę przez S. K. statusu strony postępowania administracyjnego, co jednak nie zmienia wyniku postępowania, czyli jego umorzenia wobec bezprzedmiotowości. Jak bowiem słusznie stwierdził Sąd Wojewódzki, skoro skarżący utracił status doktoranta, to tym samym utracił wszelkie prawa przysługujące doktorantom.

Podniesiony w skardze kasacyjnej zarzut naruszenia prawa materialnego - art. 196 ust. 6 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, polega według strony skarżącej na niezastosowaniu i nieuwzględnieniu, wydanego na podstawie tego przepisu, Regulaminu Studiów Doktoranckich Uniwersytetu [...]. Zarzut ten jest nietrafny, bowiem jak wyżej wskazano, skoro skarżący utracił status doktoranta, to nie może też powoływać się na przepisy regulaminu dotyczącego doktorantów.

Ostatni z podniesionych w skardze kasacyjnej zarzutów został błędnie wskazany, jako §13 ust. 1 pkt 9 Prawa o szkolnictwie wyższym. Autorowi skargi kasacyjnej chodziło zapewne o art. 13 ust.1 pkt 9 wskazanej ustawy, który ze względów wyżej opisanych także nie mógł być uznany za trafnie podniesiony. Zasadność zastosowania bądź niezastosowania tego przepisu mogłaby być rozważana w sytuacji rozpatrywania sprawy co do meritum z wniosku doktoranta, nie zaś osoby, która ten status utraciła. W końcu wymaga podkreślenia, że skarżący nie kwestionuje w wielu pismach, które do sprawy złożył, faktu odbycia studiów doktoranckich, co jak trafnie przyjęto w sprawie jest równoznaczne z ich ukończeniem, a to potwierdza znajdujące się w aktach sprawy świadectwo ukończenia studiów doktoranckich.

Mając na uwadze powyższe Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 p.p.s.a. orzekł, jak w wyroku.