VIII SA/Wa 929/12

Uzasadnienie

Decyzją znak [...] z dnia [...] lutego 2012 r. Prezydent Miasta R. (dalej: "Prezydent", "organ I instancji"), działając na podstawie art. 59 ust. 1, art. 61 i art. 104 ust. 3 w związku z art. 8, art. 10 ust. 4, art. 14, art. 17 ust. 1 pkt 16, art. 60, art. 62 ust. 2, art. 63, art. 110 ust. 7 i ust. 8 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362 ze zm., zwanej dalej "u.p.s.") oraz art. 104 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm., zwana dalej "k.p.a.") i Zarządzenia Nr [...] Prezydenta Miasta R. z dnia [...] stycznia 2005 r. w sprawie ustalenia na 2005 rok średniego miesięcznego kosztu utrzymania mieszkańca w domach pomocy społecznej prowadzonych przez Gminę Miasta R. działającą na prawach powiatu, Zarządzenia Nr [...] Prezydenta Miasta R. z dnia [...] marca 2006 r. w sprawie ustalenia na 2006 rok średniego miesięcznego kosztu utrzymania mieszkańca w domach pomocy społecznej prowadzonych przez Gminę Miasta R. działającą na prawach powiatu, Zarządzenia Nr [...] Prezydenta Miasta R. z dnia [...] marca 2007 r. w sprawie ustalenia na 2007 rok średniego miesięcznego kosztu utrzymania mieszkańca w domach pomocy społecznej prowadzonych przez Gminę Miasta R.(dalej "Gmina") działającą na prawach powiatu, orzekł :

• w pkt 1 o ustaleniu K. S. (dalej "skarżąca") zobowiązania z tytułu opłaty za pobyt dziadka B. Ł. (dalej "dziadek", "pensjonariusz") w Domu Pomocy Społecznej [...] przy ul. S. [...] w R. (dalej "DPS") w okresie od [...] stycznia 2006 r. do [...] września 2006 r. i od [...] stycznia 2007 r. do [...] maja 2007 r. w kwocie [...] zł;

• w pkt 2 o ustaleniu, że w okresie od [...] marca 2005 r. do [...] grudnia 2005 r. i od [...] października 2006 r. do [...] grudnia 2006 r. skarżąca nie ponosi odpowiedzialności za pobyt dziadka w DPS;

• w pkt 3 o odmowie zwolnienia skarżącej z odpłatności za pobyt dziadka w DPS za okres, o którym mowa w pkt 1 decyzji.

Organ I instancji, powołując treść przepisu art. 60 ust. 1 u.p.s. wywiódł, iż pobyt w DPS jest odpłatny do wysokości średniego miesięcznego kosztu utrzymania. Średni miesięczny koszt utrzymania mieszkańca w domu pomocy społecznej o zasięgu powiatowym ustala starosta i ogłasza w wojewódzkim dzienniku urzędowym nie później niż do dnia 31 marca każdego roku. Średni miesięczny koszt utrzymania mieszkańca w DPS został ustalony na kwotę [...] zł w okresie od stycznia do grudnia 2005 r., kwotę [...] zł w okresie od stycznia do grudnia 2006 r., kwotę [...] zł za okres od stycznia 2007 r. do października 2008 r.

Na podstawie art. 61 powołanej ustawy organ wskazał, iż mieszkaniec domu, jego małżonek, zstępni przed wstępnymi i gmina mają obowiązek ponoszenia opłat związanych z pobytem w domu pomocy społecznej. Zstępny ponosi odpłatność zgodnie z umową zawartą w trybie art. 103 ust. 2 u.p.s. W przypadku niewywiązywania się z obowiązku opłaty za pobyt w DPS przez inne osoby, opłaty te zastępczo ponosi gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej. Gminie przysługuje prawo dochodzenia zwrotu poniesionych na ten cel wydatków.

W uzasadnieniu rozstrzygnięcia organ przedstawił dotychczasowy przebieg postępowania w sprawie. Podał, iż po raz pierwszy zobowiązanie skarżącej z tytułu odpłatności za pobyt jej dziadka w DPS za okres od [...] stycznia 2006 r. do [...] maja 2007 r., organ I instancji ustalił decyzją z dnia [...] października 2010 r. Na skutek odwołania skarżącej ww. decyzja utrzymana została w mocy decyzją organu odwoławczego z [...] grudnia 2010 r. Natomiast wyrokiem z dnia [...] września 2011 r. sygn. akt VIII SA/Wa 228/11 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchylił zaskarżoną i poprzedzającą ją decyzję.

Ponownie rozpoznając sprawę Prezydent ustalił, iż dziadek skarżącej skierowany został do DPS decyzją z dnia [...] czerwca 2004 r. (znak [...]), zaś umieszczony w tej placówce w dniu [...] marca 2005 r. na podstawie decyzji z dnia [...] lutego 2005 r. W okresie pobytu w tej jednostce (tj. w okresie od dnia [...] marca 2005 r. do [...] maja 2007 r.) pensjonariusz ponosił opłatę za pobyt w wysokości 70% emerytury. Kwota ta stanowiła w miesiącu marcu 2005 r. [...] zł, w okresie od kwietnia do grudnia 2005 r. [...] zł, w okresie od stycznia do lutego 2006 r. [...] zł oraz w okresie od marca 2006 r. do maja 2007 r. [...] zł. Kwota potrącana ze świadczenia emerytalnego nie pokrywała w całości kosztów pobytu pensjonariusza w DPS, dlatego pozostałą kwotę zastępczo wnosiła Gmina. Osobami zobowiązanymi do uiszczania odpłatności za jego pobyt w DPS, zgodnie z art. 61 ust. 1 pkt 2 u.p.s., są: córka A. P., syn M. Ł., syn L. B. oraz wnuczka K. S. (skarżąca). Organ I instancji ustalił sytuację dochodową ww. osób, z wyjątkiem L. B., który przebywa na terenie [...] i uznał, że kryterium dochodowe kwalifikujące do ponoszenia odpłatności przekroczyła córka pensjonariusza A. P. oraz skarżąca, zaś pozostałe osoby nie kwalifikują się do ponoszenia tej odpowiedzialności.

Organ I instancji wskazał, iż postępowanie w sprawie ustalenia zobowiązania skarżącej za pobyt pensjonariusza w DPS zostało wszczęte w dniu [...] kwietnia 2010 r. Jednakże pierwsze czynności w sprawie podjęte zostały w 2006 r. i 2007 r. Wobec niemożności przeprowadzenia wywiadu środowiskowego ze skarżącą, jej sytuacja dochodowa za lata 2005 - 2007 ustalona została w 2007 r. i 2008 r. na podstawie zaświadczeń z urzędu skarbowego. Stwierdzono, iż w 2005 r. strona nie kwalifikowała się do ponoszenia odpłatności za pobyt dziadka w DPS, zaś w 2006 r. i 2007 r. kwalifikowała się do ponoszenia tego zobowiązania. O ww. okolicznościach strona poinformowana została przez organ I instancji pismami z [...] listopada 2007 r. i [...] czerwca 2008 r., przesłano jej także projekty umów dotyczących uregulowania ww. zobowiązania.

Wysokość dochodu rodziny skarżącej za okres od marca 2005 r. do maja 2007 r. przedstawiona została w decyzji w formie tabeli. Matematyczny sposób wyliczenia zobowiązania ustalony został następująco: średni miesięczny koszt utrzymania mieszkańca w DPS pomniejszono o opłatę wnoszoną przez pensjonariusza i ustaloną odpłatność A. P. Otrzymana różnica stanowi kwotę jakiej może domagać się Gmina. Następnie od dochodów rodziny skarżącej odjęto kwotę kryterium dochodowego. Otrzymany wynik porównano z kwotą, której może domagać się Gmina i na tej podstawie ustalono odpłatność strony. Prezydent ustalił, iż kryterium dochodowe dla trzyosobowej rodziny rodzina skarżącej przekroczyła w okresie od [...] stycznia do [...] września 2006 r. i od [...] stycznia do [...] maja 2007 r., stąd też zobowiązanie z tytułu odpłatności za pobyt dziadka w DPS ustalone zostało za ten okres. Zobowiązanie to wyniosło [...] zł.

W dalszej części uzasadnienia organ I instancji odniósł się do wniosku skarżącej w zakresie zwolnienia z odpłatności za pobyt dziadka w DPS.

W odwołaniu złożonym na powołaną decyzję skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji. Ww. rozstrzygnięcie zakwestionowała co do zasady, jak również co do wysokości naliczonych kwot. Podała, że sporna decyzja narusza zarówno przepisy prawa materialnego, jak i postępowania. Uznała, iż decyzja ta jest przedwczesna, bo dotychczas organ I instancji nie ustalił obowiązku jej odpłatności żadną prawomocną decyzją Ponadto sporna decyzja nie zawiera uzasadnienia (faktycznego i prawnego) w zakresie określenia wysokości zobowiązania.

Decyzją znak [...] z dnia [...] września 2012 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w R. (dalej: "Kolegium", "organ odwoławczy"), biorąc za podstawę art. 138 § 1 pkt 2 k.p.a., orzekło o uchyleniu zaskarżonej decyzji w całości i ustaleniu zobowiązania skarżącej z tytułu pobytu dziadka w DPS w okresie od [...] stycznia do [...] września 2006 r. i od [...] stycznia do [...] maja 2007 r. w kwocie [...] zł.

W uzasadnieniu rozstrzygnięcia, po przedstawieniu treści przepisów regulujących kwestię ponoszenia odpłatności za pobyt w DPS Kolegium wskazało, iż dziadek skarżącej przebywał w DPS w okresie od [...] marca 2005 r. do [...] maja 2007 r., a wnoszona przez niego opłata nie pokrywała całości kosztów utrzymania w tym domu. Pozostała do uregulowania kwota obciążała więc osoby wymienione w art. 61 ust. 1 ww. ustawy, o ile spełniały kryterium dochodowe. Osobami zobowiązanymi do ponoszenia tej odpłatności są w pierwszej kolejności dzieci pensjonariusza, tj.: A. P., M. Ł., i L. B., a w następnej kolejności skarżąca wnuczka. Jednak do ponoszenia odpłatności za pobyt w DPS kwalifikują się wyłącznie A. P. oraz skarżąca.

Organ odwoławczy podał, iż materiał dowodowy sprawy wskazuje, że skarżąca prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z mężem i córką. Wskazał, iż z zaświadczenia organu podatkowego z dnia [...] sierpnia 2007 r. wynika, że dochód rodziny skarżącej za 2005 r. wynosił [...] zł, co miesięcznie daje kwotę [...] zł. Dochód rodziny skarżącej za 2006 r., zgodnie z zaświadczeniem organu skarbowego z dnia [...] lipca 2007 r., wynosił [...] zł, co miesięcznie daje kwotę [...] zł. Natomiast dochód rodziny skarżącej za 2007 r., zgodnie z zaświadczeniem urzędu skarbowego z dnia [...] maja 2008 r., wyniósł [...] zł i po podziale wyniósł miesięcznie [...] zł.

W konsekwencji ustalono, że dochód rodziny skarżącej był wyższy od 300% kryterium dochodowego, które dla osoby w rodzinie dla trzyosobowej rodziny do października 2006 r. wynosiło 2.844 zł (316 zł x 3 osoby x 300% = 2.844 zł), a od października 2006 r. wynosiło 3.159 zł (351 zł x 3 osoby x 300% = 3.159 zł). Kwota pozostała po ewentualnym wniesieniu opłaty nie była niższa niż 300 % tego kryterium. Tak więc skarżąca kwalifikowała się do ponoszenia odpłatności za pobyt dziadka w DPS i obowiązkiem organu I instancji było ustalenie tej opłaty.

Kolegium wskazało, iż kwoty obciążające skarżącą stanowią różnicę pomiędzy średnim miesięcznym kosztem utrzymania mieszkańca DPS a kwotami wnoszonymi przez pensjonariusza i A. P. zobowiązaną do ponoszenia odpowiedzialności w pierwszej kolejności. Natomiast kwoty, jakie winna wnosić skarżąca stanowią różnicę pomiędzy dochodami jej rodziny a kwotą odpowiadającą 300% kryterium dochodowego jej trzyosobowej rodziny.

Kolegium wskazało, iż średni miesięczny koszt utrzymania w DPS w okresie od marca do grudnia 2005 r. wynosił [...] zł. W okresie tym pensjonariusz ponosił opłatę w wysokości [...] zł, zatem różnica pomiędzy kosztem utrzymania w DPS a opłatami wnoszonymi przez pensjonariusza wynosiła [...] zł. W okresie tym dochód rodziny skarżącej wynosił kwotę [...] zł i był niższy od kwoty kryterium dochodowego wynoszącego [...] zł, tak wiec w okresie tym skarżąca nie była zobowiązana do ponoszenia odpowiedzialności za pobyt dziadka w DPS. Średni miesięczny koszt utrzymania w DPS w okresie od stycznia do lutego 2006 r. wynosił [...] zł. W okresie tym pensjonariusz ponosił opłatę w wysokości [...] zł, zatem różnica pomiędzy kosztem utrzymania w DPS, a opłatami wnoszonymi przez pensjonariusza wynosiła [...] zł. Kwota ta pomniejszona o opłatę ustaloną dla A. P. w wysokości [...] zł daje wartość [...] zł. W okresie tym dochód rodziny skarżącej wynosił kwotę [...] zł i był wyższy od kwoty kryterium dochodowego (2.844 zł) o [...] zł i taką opłatę może uiścić skarżąca w ww. okresie. W okresie od marca do września 2006 r. pensjonariusz ponosił opłatę w wysokości [...] zł, zatem różnica pomiędzy kosztem utrzymania w DPS a opłatami wnoszonymi przez pensjonariusza wynosiła [...] zł. Kwota ta pomniejszona o opłatę ustaloną dla A. P. w wysokości [...] zł daje wartość [...] zł. Także w tym okresie dochód rodziny skarżącej wynosił kwotę [...] zł i był wyższy od kwoty kryterium dochodowego (2.844 zł) o [...] zł i taką opłatę może uiścić skarżąca w ww. okresie. Od [...] października 2006 r. wzrosło kryterium dochodowe na osobę w rodzinie do kwoty 351 zł, co w przypadku rodziny trzyosobowej daje kwotę 1.053 zł, a 300 % tego kryterium stanowi kwota 3.159 zł. W okresie od października do grudnia 2006 r. skarżąca nie kwalifikowała się do ponoszenia odpłatności, bowiem dochód jej rodziny [...] zł był niższy od kryterium dochodowego. Średni miesięczny koszt utrzymania w DPS w okresie od stycznia do maja 2007 r. wynosił [...] zł. W okresie tym pensjonariusz ponosił opłatę w wysokości [...] zł, zatem różnica pomiędzy kosztem utrzymania w DPS a opłatami wnoszonymi przez pensjonariusza wynosiła [...] zł. Kwota ta pomniejszona o opłatę ustaloną dla A. P. w wysokości [...] zł daje wartość [...] zł. W okresie tym dochód rodziny skarżącej wynosił kwotę [...] zł i był wyższy od kwoty kryterium dochodowego (3.159 zł) o [...] zł. Jednak kwota, jakiej może domagać się Gmina za ten okres, wynosi [...] zł. Łącznie odpłatność skarżącej ustalono w wysokości [...] zł.

Kolegium wyjaśniło następnie, iż obowiązek partycypowania w kosztach utrzymania osoby skierowanej do DPS powinien wynikać z decyzji o ustaleniu tej opłaty. Dopiero po uprawomocnieniu się takiej decyzji może być rozpoznany wniosek o zwolnienie z obowiązku ponoszenia ustalonej opłaty na podstawie art.64 u.p.s. i może być wydana decyzja w tej sprawie. Ustalając powyższe Kolegium uznało, że zaskarżona decyzja w części dotyczącej odmowy zwolnienia skarżącej z odpłatności za pobyt dziadka w DPS wydana została przedwcześnie. Wniosek skarżącej w tym zakresie powinien być rozpoznany w odrębnym postępowaniu, z uwzględnieniem uznaniowego charakteru decyzji w tym przedmiocie. W tej sytuacji Kolegium orzekło o uchyleniu zaskarżonej decyzji w całości i ustaliło odpłatność skarżącej w ww. okresie.

Odnosząc się do zarzutów odwołania Kolegium wyjaśniło, iż zasady kierowania i umieszczania osób wymagających całodobowej opieki w DPS regulują przepisy u.p.s. Zgodnie z art. 54 ust. 2 tej ustawy, osobę kieruje się do domu pomocy społecznej odpowiedniego typu, zlokalizowanego jak najbliżej miejsca zamieszkania osoby kierowanej, po uzyskaniu zgody tej osoby lub jej przedstawiciela ustawowego na umieszczenie w domu pomocy społecznej. Ponadto dla ustalenia odpłatności nie mają znaczenia przyczyny umieszczenia osoby w DPS. Obowiązki krewnych takiej osoby są zależne wyłącznie od ich sytuacji dochodowej. Okoliczności dotyczące sytuacji rodzinnej czy majątkowej nie mają znaczenia dla ustalenia obowiązku ponoszenia opłaty przez zobowiązanego, mogą jedynie stanowić podstawę do wydania przez organ decyzji o zwolnieniu z obowiązku ponoszenia w całości lub w części ustalonej opłaty.

Skargę na powyższą decyzję do sądu administracyjnego złożyła skarżąca, wnioskując o uchylenie zaskarżonej i poprzedzającej ją decyzji w całości. Wydanemu rozstrzygnięciu skarżąca zarzuciła:

1. naruszenie prawa materialnego, tj. art. 7 Konstytucji RP; art. 61 ust. 2 pkt 2 u.p.s. w związku z art. 103 ust. 2 tej ustawy w związku z art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a., skutkujące nieważnością wydanej decyzji; art. 91 ust. 1 pkt 2, art. 96 ust 1 pkt 2 i 3 u.p.s. poprzez ich niezastosowanie, art. 104 pkt 5 u.p.s. oraz art. 751 kodeksu cywilnego poprzez nieuwzględnienie przedawnienia roszczenia oraz art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a.;

2. naruszenie przepisów postępowania, tj.: art. 8 - 10 k.p.a. poprzez uniemożliwienie skarżącej aktywnego udziału w sprawie i obrony jej praw, co nastąpiło przez brak informowania skarżącej o możliwości składania wniosków dowodowych, oświadczeń, zapoznania się z zebranym materiałem dowodowym i możliwość wypowiedzenia się co do całości zebranego materiału dowodowego oraz art. 138 § 1 pkt 2 k.p.a. poprzez wydanie rozstrzygnięcia uchylającego decyzję organu I Instancji i rozstrzygającego w nowy sposób co do meritum sprawy;

3. nieważność podjętej decyzji jako niewykonalnej, bowiem strona pozostaje z mężem w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej, zaś mąż skarżącej nie był i nie jest stroną tego postępowania;

4. błędne wyliczenie dochodów skarżącej oraz wysokości żądanej kwoty.

W uzasadnieniu wniesionego środka zaskarżenia skarżąca obszernie omówiła przepisy prawa regulujące kwestie związane z odpłatnością za pobyt w DPS. Podniosła, iż podstawową dla rozstrzygnięcia sprawy jest kwestia, czy Gmina ponosiła i w jakiej wysokości koszty związane z pobytem dziadka w DPS, czy wydane zostały skutecznie wobec niego decyzje o umieszczeniu w DPS, czy określona dla niego odpłatność za pobyt w DPS ustalona została w sposób właściwy oraz czy decyzje zmieniające były mu prawidłowo doręczane. Skarżąca podniosła, że powoływanie się organu na publikowane przez Prezydenta dane o wysokości kosztów utrzymania nie rodzi bez stosownej decyzji żadnych skutków prawnych. Korzystający z pomocy społecznej jej dziadek nie żyje od [...] maja 2007 r. W sprawie nie wyjaśniono kto dziedziczy prawa majątkowe, czy jest majątek po zmarłym dla wypełnienia prawa materialnego z u.p.s. dla zaspokojenia się z masy spadkowej. W kontekście regulacji art. 96 ust 1 pkt 2 i 3 u.p.s. sprawa nie została wyjaśniona.

Wskazała, iż zaskarżona decyzja dotknięta jest sankcją nieważności, o jakiej mowa w art. 156 § 1 pkt. 2 k.p.a., ponieważ wydana została bez podstawy prawnej, którą w niniejszej sprawie stanowią przepisy u.p.s. Z regulacji art. 103 ust. 2 u.p.s. wynika, że wysokość opłaty wnoszonej przez zstępnych ustala się w drodze umowy cywilnoprawnej. Ustalenie opłaty w drodze umowy jest obligatoryjne, w związku z czym dopóki umowa taka nie zostanie zawarta, dopóty po stronie zstępnego nie istnieje wymagalny obowiązek ponoszenia opłaty. Podniosła, iż w niniejszej sprawie skarżąca w ogóle (nawet za życia dziadka) nie otrzymała do podpisania umowy określającej zasady ponoszonej przez nią odpłatności za pobyt dziadka w DPS. W 2007 r. jej dziadek zmarł, co spowodowało i powoduje bezprzedmiotowość takiej umowy. Decyzja ustalająca zwrot wydatków za pobyt dziadka w DPS wniesionych zastępczo przez Gminę, zobowiązująca skarżącą do zwrotu kwoty [...] zł, wydana została już po śmierci dziadka z całkowitym pominięciem faktu, że w sprawie zachodzą skutki prawne nabycia spadku po śmierci dziadka, a skarżąca nie jest nabywcą spadku po zmarłym dziadku. Błędne jest zatem założenie organów, że skarżąca ma obowiązek zwrotu wniesionych zastępczo przez Gminę wydatków.

Skarżąca wskazała, iż żądanie zwrotu pieniędzy jest przedawnione, w związku z czym postępowanie w sprawie jest bezprzedmiotowe i podlega umorzeniu. Powyższe wywiodła z treści art. 751 kodeksu cywilnego, określającego 2-letni termin przedawnienia roszczeń.

Podkreśliła także, iż w trakcie życia jej dziadka organ nie uwzględniał istnienia skarżącej, pomijał ją uznając, że nie jest stroną w sprawie. Nie informował skarżącej o podstawach faktycznych i prawnych pobytu dziadka w DPS, nie doręczał jej odpisów dokumentów urzędowych (decyzji o umieszczeniu w DPS), doszło zatem do naruszenia jej prawa do aktywnego udziału w sprawie i uniemożliwienie obrony jej praw.

W odpowiedzi na skargę, Kolegium podtrzymało argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji i wniosło o jej oddalenie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Skarga jest zasadna.

Stosownie do treści art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo

o postępowaniu przez sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2002 r. Nr 153, poz. 1270 ze zm., zwanej dalej "p.p.s.a."), sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej i stosują środki określone w ustawie. Oznacza to, iż sąd rozpoznając skargę ocenia, czy zaskarżona decyzja nie narusza przepisów prawa materialnego bądź przepisów postępowania administracyjnego. Zgodnie z art. 134 powołanej wyżej ustawy, Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy, nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną w niej podstawą prawną. Nie może przy tym wydać orzeczenia na niekorzyść strony skarżącej, chyba że dopatrzy się naruszenia prawa skutkującego stwierdzeniem nieważności zaskarżonego aktu lub czynności.

Podstawę materialnoprawną przedmiotowej decyzji stanowiły przepisy u.p.s. Zgodnie z art. 61 ust. 1 pkt 1 - 3 tej ustawy, do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej obowiązani są w kolejności: 1. mieszkaniec domu, 2. małżonek, zstępni przed wstępnymi, 3. gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej, przy czym osoby i gmina określone w pkt 2 i 3 nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność. Opłatę za pobyt w DPS wnoszą: małżonek, zstępni przed wstępnymi - zgodnie z umową zawartą w trybie art. 103 ust. 2 u.p.s., jeżeli posiadany dochód osoby samotnie gospodarującej jest wyższy niż 300 % kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, z tym że kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300 % tego kryterium dochodowego (art. 61 ust. 2 pkt 2 lit. "a" w brzmieniu przepisów ustawy obowiązującej od dnia 3 maja 2011 r. na podstawie art. 1 pkt 13 ustawy z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, Dz. U. 2011, Nr 81, poz.440).

W sytuacji więc, gdy mieszkaniec DPS nie jest w stanie samodzielnie ponosić kosztów pobytu w placówce, obowiązek ten spoczywa na jego małżonku oraz zstępnych przed wstępnymi, a następnie na gminie. Gminie przysługuje prawo dochodzenia zwrotu wniesionych zastępczo opłat w sytuacji niewywiązywania się obowiązku przez osoby wymienione w art. 61 ust. 2 punkt 1 i 2 (art. 61 ust. 3 ustawy).

Decyzja o skierowaniu do domu pomocy społecznej i o ustaleniu opłaty za pobyt, przewidziana w art. 59 ust. 1 u.p.s., indywidualizuje przewidziany w art. 61 ust. 1 i 2 tej ustawy obowiązek ponoszenia opłat za pobyt mieszkańca w tej placówce. Adresatami decyzji ustalającej opłatę za pobyt w DPS mogą być: osoba skierowana, a także (a niekiedy wyłącznie) osoba, bądź osoby z kręgu podmiotów wymienionych w art. 61 ust. 1 pkt 2 i 3 omawianej ustawy. Małżonek oraz zstępni przed wstępnymi uzyskują status strony w postępowaniu kończącym się decyzją ustalającą odpłatność za pobyt w DPS. Gmina dopiero wtedy ponosi koszty pobytu mieszkańca w DPS, kiedy przeprowadzi postępowanie administracyjne w kierunku ustalenia odpłatności przez członków rodziny, a jeszcze nie zostanie pokryta cała należność. Zasadą nie może być odwracanie tej kolejności.

Po rozpoznaniu przedmiotowej sprawy Sąd stwierdził, iż wydane przez organy obu instancji decyzje są nieprawidłowe, co czyni niezbędnym wyeliminowanie ich z obrotu prawnego. W pierwszej kolejności należy wskazać, że przy rozpoznaniu sprawy organy na podstawie art. 153 p.p.s.a. były związane wykładnią prawa materialnego

i wytycznymi Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, zawartymi

w wyroku z dnia 7 września 2011 r., wydanym w sprawie VIII SA/Wa 228/11, gdzie Sąd zakwestionował zasadność nałożonego na skarżącą obowiązku zwrotu na rzecz Gminy ponoszonej przez nią opłaty za pobyt w DPS jej dziadka. Wówczas Sąd stanął na stanowisku, że obowiązek partycypowania w kosztach utrzymania osoby skierowanej do DPS powinien zostać skonkretyzowany już w decyzji o skierowaniu i o ustaleniu opłaty za pobyt w tej placówce, wydanej na podstawie art. 59 ust. 1 u.p.s. Stroną podjętej w tym zakresie w dniu [...] czerwca 2004 r. decyzji był wyłącznie dziadek skarżącej. Sąd wskazał, że skarżąca jako ewentualna zobowiązana winna od początku znać warunki realizacji ciążącego na niej obowiązku. Ponadto projekt umowy dotyczącej odpłatności za pobyt dziadka w DPS został skarżącej doręczony dopiero przy piśmie z [...] marca 2008 r., a więc już po jego śmierci. Zatem zaskarżone decyzje nie odpowiadają wymogom art. 61 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 2 u.p.s. Sąd podniósł również, iż w aktach sprawy brak było wniosku Gminy inicjującego postępowanie o podjęcie decyzji oraz dokumentów potwierdzających, iż Gmina wnosiła zastępczo opłaty za pobyt dziadka skarżącej w DPS. Przy ponownym rozpatrzeniu sprawy organy miały zastosować się w szczególności do wykładni przepisów prawa materialnego, usunięcia wskazanych braków, usterek w aktach administracyjnych oraz wyczerpujących ustaleń i pełnej oceny materiału dowodowego.

Sąd w składzie orzekającym w przedmiotowej sprawie ponownie wskazuje, że wynikające z art. 59 ust. 1 u.p.s. wymaganie ustalenia opłaty obejmuje obowiązek organu określenia ogólnej kwoty opłaty miesięcznej i osoby lub osób obowiązanych do jej uiszczenia (por. A.Prekurat, Ustawa o pomocy społecznej z komentarzem, s.118, W.Maciejko, P.Zaborniak, Ustawa o pomocy społecznej. Komentarz, s. 299). Decyzja o skierowaniu dziadka skarżącej do DPS została wydana w dniu [...] czerwca 2004 r. natomiast umieszczenie w DPS nastąpiło w dniu [...] marca 2005 r. na podstawie decyzji z [...] lutego 2005 r. Z ww. decyzji nie wynika jednak, aby oprócz pensjonariusza ktoś inny był zobowiązany do ponoszenia opłat za jego pobyt w DPS, mimo iż organ wiedział o niewystarczającej wysokości jego renty na ten cel. W pierwszym wywiadzie środowiskowym, przeprowadzonym z pensjonariuszem w dniu [...] marca 2005 r. (a więc już po wydaniu decyzji o skierowaniu i umieszczeniu w DPS) organ I instancji ustalił, że ma on 3 dzieci: córkę oraz dwóch synów, z których jeden przebywa w [...]. Natomiast skarżąca wskazana została w wywiadzie środowiskowym przeprowadzonym w dniu [...] września 2006 r. z jej matką A. P. Wywiad środowiskowy ze skarżącą nie został przeprowadzony. Informacje pozwalające na dochodzenie od strony zobowiązania za okres 2005 r. organ I instancji powziął w dniu [...] sierpnia 2007 r. (na wniosek z dnia [...] sierpnia 2007 r.), za okres 2006 r. – w dniu [...] sierpnia 2007 r. (na wniosek z dnia [...] lipca 2007 r.) oraz za okres 2007 r. – w dniu [...] czerwca 2008 r. (na wniosek z dnia [...] maja 2008 r.), a wiec już po śmierci dziadka skarżącej.

W tym miejscu należy zauważyć, że podczas pierwszego wywiadu środowiskowego, przeprowadzonego w dniu [...] marca 2005 r. pracownik socjalny miał wiedzę, że pensjonariusz nie jest w stanie pokryć kosztów swego pobytu w DPS, a zobowiązanymi w dalszej kolejności do ponoszenia części tej opłaty są jego dzieci i wnuki, na podstawie art. 61 ust. 1 punkt 2 u.p.s. Winien więc zebrać pełną informację o ww. osobach, a następnie podjąć wszelkie czynności zmierzające do ustalenia sytuacji dochodowej ww. osób. W stanie faktycznym sprawy, analiza sytuacji dochodowej skarżącej nie została przeprowadzona wnikliwie i kompleksowo. Po pierwsze, wydając decyzję o ustaleniu odpłatności pensjonariusza za pobyt w DPS, organ I instancji nieprawidłowo zaniechał ustalenia osób, które mogą być obciążone kosztami tego pobytu, następnie po powzięciu wiadomości o osobie skarżącej (w dniu [...] września 2006 r.), jako potencjalnie zobowiązanej do partycypowania w kosztach pobytu w DPS, organ I instancji nie dążył do prawidłowego wyjaśnienia sprawy w terminach określonych w art. 35 k.p.a., nie dołożył należytej staranności przy ustalaniu sytuacji dochodowej skarżącej.

W związku z powyższym Sąd orzekający w przedmiotowej sprawie stanął na stanowisku zbieżnym z tym, które zostało zaprezentowane przez WSA w Warszawie w sprawie VIII SA/Wa 228/11, że nieprawidłowe jest ustalenie zobowiązania skarżącej z tytułu odpłatności za pobyt dziadka w DPS po wydaniu decyzji o skierowaniu z dnia [...] czerwca 2004 r. i umieszczeniu w tej placówce z dnia [...] lutego 2005 r., a w szczególności po śmierci dziadka.

Podnieść w tym miejscu należy, iż propozycje zawarcia umowy z art. 103 ust. 2 u.p.s. zostały skarżącej przedstawione również po śmierci dziadka - po raz pierwszy przy piśmie z dnia [...] marca 2008 r. (obejmująca zobowiązanie za okres od [...] marca 2005 r. do [...] grudnia 2006 r.), kolejna (na tożsamy z ww. okres, do zapłaty w ramach układu ratalnego) przy piśmie z dnia [...] maja 2008 r., a następne przy piśmie z dnia [...] czerwca 2008 r. (obejmująca odpłatność za okres od [...] marca 2005 r. do [...] maja 2007 r. na kwotę [...] zł). Takim postępowaniem organ naruszył przepisy prawa materialnego, wynikające z u.p.s. (art. 59 ust. 1, art. 61 ust. 3) w stopniu mającym wpływ na wynik sprawy oraz przepisy postępowania w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na wynik sprawy (art. 7-9, art.77 § 1, art. 80, art. 107 § 3 k.p.a.).

Zgodnie z art. 61 ust. 3 u.p.s., gmina ma obowiązek zastępczo wnosić opłaty za pobyt danej osoby w domu pomocy społecznej, które nie zostały uiszczone przez osoby zobowiązane na podstawie art. 61 ust. 1 punkt 1 i 2 u.p.s. Jednocześnie gminie przysługuje prawo dochodzenia zwrotu poniesionych na ten cel wydatków. W przepisie tym przewidziano skutki niewykonywania obowiązku uiszczania opłaty przez zobowiązany podmiot, który albo przestał się wywiązywać z nałożonych na niego obowiązków, albo jeszcze nie zaczął tego czynić. Obowiązek wnoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej przez osoby, o których mowa w art. 61 ust. 1 punkt 2 u.p.s., wprawdzie powstaje z mocy ustawy, ale jego konkretyzacja następuje poprzez zawarcie umowy, o której mowa w art. 103 ust. 2 u.p.s., albo przez wydanie decyzji ustalającej na przyszłość wysokość ponoszonej przez zobowiązanego opłaty za poszczególne okresy pobytu pensjonariusza w placówce.

Zdaniem Sądu, jeśli organy nie ustaliły dokładnie zobowiązania skarżącej do partycypowania w kosztach opłaty za pobyt jej dziadka w DPS, zanim pensjonariusz opuścił placówkę, to nie doszło w tym okresie do konkretyzacji wysokości obciążenia skarżącej z tego tytułu w postaci decyzji deklaratoryjnej, a co za tym idzie ustawowy obowiązek skarżącej nie przekształcił się w jej zobowiązanie do wnoszenia opłat tytułem zwrotu wydatków zastępczo poniesionych przez Gminę. Poza tym z treści zaskarżonej decyzji nie wynika, aby po wyroku uchylającym decyzje administracyjne z dnia 7 września 2011 r. w sprawie VIII SA/Wa 228/11 organ wykazał, że przed śmiercią dziadka skarżącej była ona poinformowana o obowiązku partycypowania w kosztach pobytu w DPS przez zaproponowanie jej zawarcia stosownej umowy w trybie art. 103 ust. 2 u.p.s.

W związku z powyższym prawidłowa wykładnia przepisów mających znaczenie

w sprawie, a dokonana szczegółowo zarówno przez Sąd w uzasadnieniu wyroku z dnia 7 września 2011 r. w sprawie VIII SA/Wa 228/11, jak również w przedmiotowej sprawie, powinna doprowadzić do wniosku, że w chwili obecnej postępowanie w niniejszej sprawie o ustalenie odpłatności skarżącej za pobyt dziadka w DPS za okres od [...] stycznia 2006 r. do [...] września 2006 r. i od [...] stycznia 2007 r. do [...] maja 2007 r. stało się bezprzedmiotowe, bowiem uchybieniami organu nie może być obciążona skarżąca.

W kontekście takich wniosków Sądu, zbędne jest dokładne odnoszenie się do wszystkich zarzutów skargi.

Mając powyższe na uwadze Sąd, działając na podstawie art. 145 § 1 punkt 1 lit. "a" i "c", art. 152 i art. 200 p.p.s.a. orzekł jak w sentencji wyroku. Ponownie rozpoznając sprawę organ I instancji obowiązany będzie uwzględnić powyższe rozważania

i merytoryczne wskazówki Sądu.