I SA/Kr 280/13

Uzasadnienie

W dniu 7 października 2011r. do Oddziału ZUS wpłynął wniosek S.B. o umorzenie odsetek od zaległych składek ubezpieczeniowych. Wnioskodawczyni wyjaśniła w uzasadnieniu, że założyła działalność gospodarczą, gdyż była pewna, że będzie podlegać ubezpieczeniu społecznemu rolników. Głównym źródłem utrzymania było wtedy dla niej gospodarstwo rolne, a założona działalność nie przynosiła żadnych dochodów. Po otrzymaniu decyzji KRUS o wykluczeniu, złożyła deklarację w ZUS i od tej chwili regularnie opłaca składki.

Decyzją z dnia 29 listopada 2011r. nr [...] ZUS odmówił wnioskodawczyni umorzenia odsetek za zwłokę w zapłacie należności składkowych za prowadzącego działalność gospodarczą, w łącznej kwocie 21.445,00 zł.

Organ ustalił, że wnioskodawczyni prowadzi jednoosobową działalność związaną z ubezpieczeniami i funduszami emerytalno-rentowymi na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej i z tego tytułu od dnia 1 stycznia 1999r. jest zgłoszona jako płatnik składek na ubezpieczenia. Dochody męża zobowiązanej i jej samej w poszczególnych latach wynosiły odpowiednio: za 2008r. 29.424,17 zł i 22.553,30 zł, za 2009r. 28.400,38 zł i 23.293,38 zł, a za 2010r. 30.143,96 zł i 31.287,75 zł. Małżonkowie spłacają hipoteczny kredyt konsumpcyjny w kwocie 150.000,00 zł, spłacany w 61 ratach z datą spłaty ostatniej raty do 27 marca 2026r. oraz kredyt na kwotę 60.000,00 zł, spłacanego w 40 ratach, z terminem zapłaty ostatniej raty do 20 września 2015r. Stałe wydatki związane z utrzymaniem z tytułu miesięcznych opłat gospodarstwa domowego zostały określone na kwotę 700,00 zł do czego należy dodać koszty związane z leczeniem w kwocie 100,00 zł oraz koszty dojazdów na rehabilitację. Małżonkowie są właścicielami gruntów rolnych położonych w G., które wydzierżawiają w zamian za czynsz równy wysokości podatku rolnego do zapłaty.

Mając na uwadze te okoliczności organ stwierdził w pierwszej kolejności, że sytuacja zobowiązanej nie wyczerpuje w całości kryteriów niezbędnych do pozytywnego załatwienia wniosku na podstawie art. 28 ust. 3 pkt. 1-6 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych ( Dz. U. z 2009r. Nr 205 poz. 1585 ze zm., powoływanej dalej jako "u.s.u.s."). Co istotne w tym kontekście, należności składkowe figurujące na koncie nie zostały dotychczas objęte przymusowym dochodzeniem. Organ ma zaś przede wszystkim możliwość dokonania zabezpieczenia dochodzonych należności przez wpis hipoteki w księdze wieczystej wspomnianych działek.

Dodatkowo, wnioskodawczyni kontynuuje obecnie prowadzenie działalności gospodarczej i osiąga z tego tytułu dochody, jej mąż uzyskuje natomiast stały dochód z pracy na stanowisku strażnika.

W związku z tym organ nie stwierdził również spełnienia przesłanki umorzenia, o jakiej mowa w przepisie § 3 pkt 1 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 31 lipca 2003r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne (Dz. U. Nr 141, poz. 1365). Tym bardziej, że po odliczeniu ponoszonych wydatków, kwota dochodu brutto pozostająca do dyspozycji małżonków wynosi 4.740,22 zł. Biorąc pod uwagę, że kwota minimum socjalnego ustalona przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych w grudniu 2010r. dla dwuosobowego gospodarstwa domowego wynosi 780.50 zł na osobę, wyliczone dochody przewyższają przyjęte minimum.

Kwestionując takie rozstrzygnięcie strona zaskarżyła je w drodze wniosku o ponowne rozpoznanie sprawy zarzucając organowi, że decyzja poprzez rozbudowaną treść jedynie pozornie posiada znamiona decyzji wszechstronnie oceniającej stan faktyczny. Tymczasem brak jest w niej nawiązania pomiędzy ustalonymi zaległościami, należnością główną, a środkami, które wnioskodawczyni może faktycznie poświęcić na spłatę istniejącego zadłużenia. Dodatkowo, z decyzji wynika, że odsetki są naliczone od listopada 2011r., niemniej jednak nie jest podane od jakich składek dokonano naliczenia i za jaki okres zakład ustalił odpowiedzialność zobowiązanej, tzn. za jaki okres przyjął jej ubezpieczenie. Strona kwestionuje dokonane wyliczenie, gdyż nie opiera się ono na ustaleniu należności głównej i granic czasowych tego zadłużenia. Według strony trudno jest twierdzić, że naliczone odsetki zostały naliczone prawidłowo skoro nie ustalono należności głównej. W jej ocenie decyzja sprawia wrażenie wydanej jedynie po to, żeby przerwać ewentualne przedawnienia każdej kolejnej comiesięcznej składki. Trudno jest jej zgodzić się z twierdzeniem organu, iż odsetki od składek ustalono w jakiejś wysokości, skoro w ogóle nie ustalono należnych składek.

Decyzją z dnia 20 lutego 2012r. nr [...] ZUS utrzymał w mocy zakwestionowane rozstrzygnięcie.

W wyniku wniesionej przez S.B. skargi prawomocnym wyrokiem z dnia 9 sierpnia 2012r., sygn. akt I SA/Kr 613/12, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie uchylił decyzję [...]. W ocenie Sądu w warunkach sprawy nastąpiło naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego zgodnie z art. 145 § 1 pkt 3 Kodeksu postępowania administracyjnego, gdyż ten sam pracownik ZUS brał udział w postępowaniu z wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, mimo że wcześniej brał w tej sprawie udział w niższej instancji w wydaniu decyzji.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy decyzją z dnia 21 grudnia 2012r. nr [...] Zakład Ubezpieczeń Społecznych utrzymał w mocy decyzję z dnia 29 listopada 2011r.

Organ wyszczególnił w pierwszej kolejności zaległości figurujące na koncie wnioskodawczyni na dzień 7 października 2011r., a następnie przypomniawszy, że spłaca ona zaległość w układzie ratalnym zawartym w dniu 5 grudnia 2011r., dodatkowo określił jej aktualne zadłużenie.

Odnosząc się do sytuacji materialnej wnioskodawczyni wskazano, że w świetle dodatkowych wyjaśnień strony razem z małżonkami wspólne gospodarstwo domowe prowadzi również ich córka – R. B., która od 28 kwietnia 2011r. do 16 września 2011r. była zarejestrowana w urzędzie pracy i od 12 października 2011r. pobierała zasiłek w kwocie 480,00 zł. Organ ustalił, że R. B. od 16 stycznia 2012r. do 21 lipca 2012r. była zgłoszona jako pracownik podlegający ubezpieczeniu, natomiast od 21 lipca 2012r. zgłoszona jest jako osoba pobierająca zasiłek macierzyński, który w miesiącu październiku 2012r. wyniósł 1.471,26 zł brutto.

Z kolei z treści zaświadczenia lekarskiego z dnia 30 września 2011r., z którego wynika, że pozostaje w stały leczeniu z powodu nadciśnienia tętniczego, otyłości, choroby zwyrodnieniowej stawów kręgosłupa szyjnego i lędźwiowo - krzyżowego oraz nerwicy depresyjnej. Ponadto ustalono, że S.B. jest właścicielem samochodu osobowego marki Peugeot 106, wyprodukowanego w 1996r.

Analizując owe okoliczności organ przypomniał, że całkowita nieściągalność, o której mowa w przepisie art. 28 ust. 2 u.s.u.s. musi mieć charakter trwały, nieprzemijający, gdy z okoliczności sprawy niezbicie wynika, iż nie ma żadnych szans na poprawę sytuacji finansowej dłużnika w przyszłości, co nie ma jednak miejsca w warunkach tej sprawy. Opierając się na kwotach dochodów uzyskiwanych przez małżonków z wynagrodzenia za pracę oraz dochodów uzyskiwanych z prowadzonej działalności gospodarczej, jak również zasiłku macierzyńskiego pobieranego przez córkę małżonków organ ustalił, że średni miesięczny dochód gospodarstwa domowego wynosi ok. 5.800,00 zł, co w przeliczeniu na członka rodziny w gospodarstwie domowym daje dochód w wysokości ok. 1.933,33 zł, co stanowi kwotę znacznie przewyższającą wysokość minimum socjalnego (864,98 zł na osobę dla trzyosobowego gospodarstwa domowego pracowniczego według informacji Instytutu Pracy i Spraw Socjalnych o wysokości minimum socjalnego w 2011 r.).

Jak podkreślono, wnioskodawczyni w dniu 5 grudnia 2011r. zawarła układ ratalny, który systematycznie jest spłacany. Nie został on zerwany, co pozwala stwierdzić, że S. B. ma możliwości dalszej regulacji istniejących zobowiązań, mimo deklarowanych problemów finansowych.

Wypowiadając się w przedmiocie przesłanek o jakich mowa w przepisach rozporządzenia wykonawczego organ uwypuklił w pierwszej kolejności fakt, że koszty utrzymania rodziny w przeważającej mierze nie zostały przez zobowiązaną udokumentowane. W konsekwencji Zakład nie ma możliwości rzetelnej oceny sytuacji materialnej zobowiązanej, w szczególności zaś odnośnie obciążających ją wydatków koniecznych.

Pomimo okazanego zaświadczenia lekarskiego strona nie wykazała jednak, aby sytuacja zdrowotna uniemożliwiła jej dokonanie zapłaty składek wraz z należnymi odsetkami, a zapłata należności z tytułu składek spowodowała zagrożenie dla jej egzystencji.

W skardze skierowanej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie pełnomocnik zobowiązanej zarzucił organowi przede wszystkim naruszenie przepisów o właściwości. W konsekwencji wydana decyzja ma być nieważna, gdyż została wydana przez organ nieuprawniony. Pełnomocnik nie rozumie w oparciu o jaką podstawę prawną organ był uprawniony do przeniesienia uprawnienia do ponownego rozpoznania sprawy. Wątpliwości jego budzi również fakt wydania pierwotnej decyzji przez Oddział ZUS, który nie będąc organem, w ogóle nie jest uprawniony powydawania jakichkolwiek rozstrzygnięć administracyjnych. Dodatkowo jeszcze z uwagi na siedzibę Prezesa ZUS właściwy do rozpoznania skargi na kwestionowaną decyzję winien byś WSA w Warszawie.

Zdziwienie pełnomocnika wywołuje fakt wysunięcia na plan pierwszy braku udokumentowania przez stronę okoliczności faktycznych w sprawie, skoro w toku pierwotnego postępowania uznano za wystarczające same tylko oświadczenia strony, a ponadto organ na żadnym etapie postępowania nie wzywał jej do uzupełnienia jakichkolwiek brakujących dokumentów.

W ocenie pełnomocnika organ dopuścił się manipulacji kwotami dochodów rodziny przyjmując za podstawę swych ustaleń kwoty brutto, które nie mają przecież żądnego przełożenia na możliwości płatnicze. Co jeszcze bardziej zadziwiające organ podzielił dochody rodziny na trzy osoby zapominając całkowicie o dziecku córki zobowiązanej, którego byt również wymaga przecież znacznych wydatków. Przekładało się to natomiast bezpośrednio na przyjmowane progi minimum socjalnego.

Dokonywane przez organ zestawienia sugerują ponadto, że porównywano ze sobą wielkości odnoszące się do różnych okresów, co przecież nie może w żaden sposób oddać rzeczywistych obciążeń finansowych rodziny.

Według pełnomocnika sprawa skarżącej wcale nie została ponownie rozpoznana. Dowodzić tego ma przede wszystkim fakt braku ustosunkowania się organu do podnoszonej już we wniosku o ponowne rozpoznanie sprawy kwestii jednoznacznego oznaczenia należności głównej.

Organ bezzasadnie nadawać ma również zbyt duże znaczenie zawartemu układowi ratalnemu, który miał przecież z punktu widzenia strony znaczenia jedynie dla uniemożliwienia potencjalnej egzekucji komorniczej, a zatem nie oznacza uznania przez skarżącą uwidocznionych w nim kwot zobowiązań.

W odpowiedzi na skargę organ podtrzymując w całości swe dotychczasowe stanowisko w sprawie wniósł o oddalenie skargi.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie należy zauważyć, że uprawnienia wojewódzkich sądów administracyjnych, określone przepisami m.in. art. 1 § 1 i § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) oraz art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012r., poz. 270 ze zm.), sprowadzają się do kontroli działalności administracji publicznej pod względem jej zgodności z prawem.

W tym zakresie mieści się ocena, czy zaskarżona decyzja odpowiada prawu i czy postępowanie prowadzące do jej wydania nie jest obciążone wadami uzasadniającymi uchylenie rozstrzygnięcia.

Mając na względzie powyższe, tj. dokonując kontroli legalności zaskarżonej decyzji z dnia 21 grudnia 2012r. wydanej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, w granicach kompetencji przysługujących sądowi administracyjnemu na podstawie ww. ustaw, a więc badając zaskarżone rozstrzygnięcie pod względem jego zgodności tak z przepisami ustawy z 14 czerwca 1960r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000r. Nr 98, poz. 1071 ze zm. powoływanej dalej jako "k.p.a."), jak i z normami prawa materialnego zawartymi w ustawie z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009r. Nr 205, poz. 1585 ze zm., powoływanej dalej jako "u.s.u.s."), oraz w oparciu o akta sprawy zgodnie z art. 133 § 1 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Sąd nie stwierdził takich naruszeń prawa, które skutkowałyby koniecznością jego wyeliminowania z obrotu prawnego.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutu nieważności zaskarżonej decyzji z uwagi na wydanie jej przez organ niewłaściwy, uznać należy powyższy zarzut za całkowicie chybiony.

Dyrektor Zakładu Ubezpieczeń Społecznych działał w niniejszej sprawi na podstawie upoważnienia wydanego przez Prezesa ZUS w oparciu o § 2 ust. 2 pkt 2 statutu Zakładu Ubezpieczeń Społecznych stanowiącego załącznik do rozporządzenia Ministra Pracy i polityki Społecznej z dnia 13 stycznia 2011r. w sprawie nadania statutu Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 18, poz. 93). Powyższy rozporządzenie zostało wydane na podstawie ustawowego upoważnienia zawartego w art. 74 ust. 5 u.s.u.s, zatem nie budzi wątpliwości, że statut ZUS został wydany na podstawie i w granicach upoważnienia zawartego w ustawie. Stanowi więc właściwą podstawę prawną do udzielania, w sposób w tym przepisie określony, pracownikom ZUS upoważnienia do wydawania decyzji administracyjnych w imieniu Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Podkreślić przy tym należy, że przepis art. 74 ust. 5 u.s.u.s. spełnia wymagania określone w art. 92 ust. 2 Konstytucji RP. Dodać trzeba, że Prezes ZUS udzielając Dyrektorowi Oddziału upoważnienia, o którym mowa w § 2 ust. 2 pkt 2 statutu nie upoważnia go działania w swoim imieniu, lecz w imieniu Zakładu jako organu (por. wyroki; NSA z dnia 24 maja 2007r., sygn. akt II GSK 16/07, z dnia 13 kwietnia 2007r., sygn. akt II GSK 388/06). Dodatkowo należy zauważyć, że prezes ZUS jako jeden z organów ZUS nie może występować w roli samodzielnego organu administracyjnego, uprawnionego do wydawania decyzji. Użyty w art. 83 ust. 4 u.s.u.s. zwrot "stronie przysługuje prawo do wniesienia wniosku do Prezesa Zakładu o ponowne rozpatrzenie sprawy" wskazuje jedynie podmiot, do którego należy skierować wniosek, a nie organ właściwy do wydania rozstrzygnięcia w sprawie tego wniosku (por. wyrok NSA z dnia 31 sierpnia 2011r., sygn. akt II GSK 796/10). Tym samym Dyrektor Oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych był uprawniony do wydania decyzji w postępowaniu z wniosku skarżącej o ponowne rozpatrzenie sprawy o umorzenie należności składkowych (odsetek za zwłokę).

Wobec treści wniosku skarżącej (umorzenie odsetek za zwłokę od zaległości składkowych) z dnia 7 października 2011r. zastosowanie w sprawie miał - w szczególności - przepis art. 28 u.s.u.s., w którym ustawodawca przewidział instytucję umarzania należności z tytułu składek. Zgodnie z treścią wymienionego art. 28 ust. 1 i 2 u.s.u.s., należności z tytułu składek, pod którym to pojęciem należy rozumieć składki, odsetki za zwłokę, koszty egzekucyjne, koszty upomnienia i dodatkową opłatę (art. 24 ust. 2 u.s.u.s.), mogą być umarzane w całości lub w części przez ZUS tylko w przypadku ich całkowitej nieściągalności, która zachodzi w sytuacjach wyliczonych w ust. 3. Wyliczenie zawarte w powołanym przepisie jest wyczerpujące, tj. stanowi zamknięty katalog sytuacji, w których można uznać, że ma miejsce całkowita nieściągalność należności z tytułu składek.

Dopiero zaistnienie którejkolwiek z przesłanek określonych w tym przepisie, daje potencjalną możliwość umorzenia powstałego wobec ZUS zadłużenia. Nawet wówczas oznacza to jednak dla organu podejmującego rozstrzygnięcie tylko możliwość umorzenia należności z tytułu składek, a nie prawny obowiązek ich umorzenia. Norma zawarta w art. 28 ust. 2 u.s.u.s. wyraźnie wskazuje bowiem na brak obowiązku umorzenia należnych składek w przypadku ich całkowitej nieściągalności, stanowiąc, że w takim wypadku "mogą być one umorzone". Takie stanowisko znajduje swoje potwierdzenie w uchwale Sądu Najwyższego z 6 maja 2004r., sygn. akt II UZP 6/04, OSNP 2004/16/285, w której Sąd ten wskazał, że "(...) przepis art. 28 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (...) jest oparty na konstrukcji tzw. "uznania administracyjnego", co oznacza, że decyzja w zakresie spraw dotyczących umorzenia należności przysługuje każdorazowo organowi rentowemu, który w przypadku stwierdzenia całkowitej nieściągalności składek, zachodzącej w przypadkach wymienionych w art. 28 ust. 3 tejże ustawy, może ale nie musi umorzyć zaległości. Norma zawarta w art. 28 ust. 2 ustawy wyraźnie wskazuje na brak obowiązku umorzenia należnych składek w przypadku ich całkowitej nieściągalności, stanowiąc, że w takim wypadku mogą być one umorzone". Podobne stanowisko zajął Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 29 sierpnia 2007r., sygn. akt II GSK 141/07. Stanowisko to podziela Sąd w składzie orzekającym w niniejszej sprawie.

W rozpoznawanej sprawie nie zaistniał żaden z przypadków stanowiących o możliwości uznania całkowitej nieściągalności należności od skarżącej. Organy orzekające w sprawie prawidłowo bowiem wskazały, że wobec skarżącej nie została spełniona żadna z przesłanek określonych w art. 28 ust. 3 pkt 1-6 u.s.u.s. Należy również podkreślić, że także skarżąca w składanych w toku postępowania administracyjnego wnioskach, jak również w skardze nie wskazała na żadną z przesłanek uzasadniającą przyjęcie zaistnienia całkowitej nieściągalności należności składkowych (odsetek za zwłokę) od skarżącej. Zasadnie też organ wskazał, że skarżąca jest właścicielką nieruchomości gruntowej tj. działki nr 157 oraz nr 158/1 położonej w gminie I. o pow. 2.8750 ha. Nieruchomość ta może stanowić przedmiot zabezpieczenia hipotecznego należności z tytułu składek na ubezpieczenia.

W ocenie Sądu, z uwagi na powyższe okoliczności, prawidłowo ustalono, że w stosunku do skarżącej nie wystąpiła przesłanka całkowitej nieściągalności, a w konsekwencji, że brak było prawnej możliwości - jak wyżej wyjaśniono - umorzenia zadłużenia w oparciu o to kryterium. Tych ustaleń organu nie kwestionowała również skarżąca, która skargę sądową oparła na zarzutach czysto formalnych, wskazując na wadliwość i ułomność podjętego rozstrzygnięcia.

W art. 28 ust. 3a u.s.u.s. przewidziano możliwość umorzenia należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne w uzasadnionych przypadkach, pomimo braku ich całkowitej nieściągalności. Przesłanki umorzenia należności w oparciu o przepis art. 28 ust. 3a u.s.u.s. określone zostały w § 3 ust. 1 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 31 lipca 2003r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne (Dz. U. Nr 141, poz. 1365). Zgodnie z powołanym przepisem, ZUS może umorzyć należności z tytułu składek, jeżeli zobowiązany wykaże, że ze względu na stan majątkowy i sytuację rodzinną nie jest w stanie opłacić tych należności, ponieważ pociągnęłoby to zbyt ciężkie skutki dla zobowiązanego i jego rodziny, w szczególności w przypadku:

1) gdy opłacenie należności z tytułu składek pozbawiłoby zobowiązanego i jego rodzinę możliwości zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych;

2) poniesienia strat materialnych w wyniku klęski żywiołowej lub innego nadzwyczajnego zdarzenia powodujących, że opłacenie należności z tytułu składek mogłoby pozbawić zobowiązanego możliwości dalszego prowadzenia działalności; 3) przewlekłej choroby zobowiązanego lub konieczności sprawowania opieki nad przewlekle chorym członkiem rodziny, pozbawiającej zobowiązanego możliwości uzyskiwania dochodu umożliwiającego opłacenie należności.

Podkreślenia jednak wymaga, że w przypadku decyzji podejmowanych na podstawie art. 28 ust. 3a u.s.u.s. w związku z § 3 wymienionego rozporządzenia, także mamy do czynienia z tzw. uznaniem administracyjnym. Również i tu prawo wyboru rozstrzygnięcia przysługuje Zakładowi. Może on - ale nie musi - umorzyć należności, przy czym nawet stwierdzenie istnienia w sprawie przewidzianych przepisami rozporządzenia przesłanek nie obliguje Zakładu do zastosowania ulgi, jaką jest umorzenie należności, oczywiście, gdy inne względy ustawowe przemawiają przeciwko takiemu umorzeniu.

Wskazać w tym miejscu też należy, że sądowa kontrola legalności decyzji wydanych w ramach uznania administracyjnego jest ograniczona w tym znaczeniu, iż sąd nie może nakazać organowi podjęcia określonego rozstrzygnięcia. Jest to bowiem wyłączna kompetencja organu administracji. Innymi słowy, o tym, czy składki powinny być umorzone czy też nie, rozstrzyga zawsze nie sąd, lecz Zakład Ubezpieczeń Społecznych, który może - ale nie musi - je umorzyć. Kontrola sądowa w takim przypadku polega wyłącznie na zbadaniu, czy wydanie decyzji poprzedzone zostało prawidłowo przeprowadzonym postępowaniem. Sąd nie ocenia natomiast wydanej decyzji z punktu widzenia jej celowości czy słuszności.

Mając powyższe na względzie - zdaniem Sądu - ZUS w wyniku przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego prawidłowo uznał, że okoliczności rozpatrywanej sprawy nie uzasadniają w sposób dostateczny zastosowania przepisów art. 28 ust. 3a u.s.u.s. oraz § 3 ust. 1 ww. rozporządzenia.

Dokonując takiej oceny wzięto pod uwagę, jak wynika z uzasadnienia zaskarżonej decyzji, całość zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, tj. dokumenty złożone przez skarżącą oraz podniesione przez nią okoliczności, jak również dowody pozyskane przez organ we własnym zakresie. Do wszystkich tych okoliczności i dowodów Zakład odniósł się w swojej decyzji, uzasadniając przy tym swoje stanowisko w sprawie w kontekście przesłanek mających tu zastosowanie, a uregulowanych w § 3 ust. 1 cyt. powyżej rozporządzenia.

W ocenie Sądu ZUS prawidłowo ustalił stan faktyczny, podjął szereg czynności zmierzających do zgromadzenia kompletnego materiału dowodowego obrazującego stan majątkowy, rodzinny i zdrowotny skarżącej.

W zaskarżonej decyzji pokazano aktualny stan zaległości składkowych ciążących na skarżącej w tym należności główne i odsetki za zwłokę z podaniem; z jakich tytułów, w jakiej wysokości i za jakie okresy są to zaległości. Powyższa informacja czyni bezzasadnym zarzut, że ZUS wydając decyzję w sprawie odsetek nie wskazał wysokości należności głównej.

W toku postępowania ustalono, że skarżąca w dalszym ciągu prowadzi działalność gospodarczą w zakresie usług ubezpieczeniowych osiągając z tego tytułu dochody. Ze złożonego za okres od stycznia do września 2011r. oświadczenia o wysokości uzyskiwanych przychodów i ponoszonych kosztów z prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej wynika, że za powyższy okres uzyskała przychód w wysokości 46.604,86 zł, natomiast dochód w kwocie 29.291,17 zł, co w przeliczeniu na miesięczne dochody daje kwotę 3.254,57 zł. Skarżąca w dacie składania wniosku o umorzenie odsetek za zwłokę od zaległości składkowych prowadziła wspólne gospodarstwo z mężem, zatrudnionym na umowę o pracę na czas nieokreślony za wynagrodzeniem miesięcznym brutto 2.166,59 zł (netto 1.576,26 zł) oraz z córką pobierająca zasiłek macierzyński w kwocie 1.471,26 zł brutto. Z powyższego wynika, że średni miesięczny dochód brutto rodziny wynosił kwotę ok. 6.892,00 zł (brutto). Zakładając, że zasiłek macierzyński służył do zapewnienia niezbędnych potrzeb R.B. i jej nowonarodzonemu dziecku (na co zasadnie zwrócono uwagę w skardze), skarżącą i jej mąż dysponowali miesięcznie kwotą ok. 5.421,00 zł brutto. Z kwoty tej pokrywane były wydatki na utrzymanie w łącznej kwocie 2.976,00 zł. Przy czym zaznaczyć należy, że podane w piśmie skarżącej z dnia 30 grudnia 2011r. koszty utrzymania nie zostały w żaden sposób udokumentowane, stąd ich wysokość może budzić uzasadnione wątpliwości szczególnie w sytuacji, gdy nastąpił ich znaczny wzrost w stosunku do wydatków deklarowanych w pierwotnym wniosku na kwotę 700,00 zł. Ponadto z rachunków za energie elektryczną za sierpień i wrzesień 2011r. wynika miesięczna opłata w kwocie ok. 215,00 zł, gdy tymczasem z przedłożonego wykazu wydatków energia elektryczna to wydatek rzędu 455,00 zł miesięcznie.

Sytuacja finansowa skarżącej musi być także oceniona w kontekście zaciągniętych przez skarżącą i jej męża kredytów zaciągniętych w Banku Spółdzielczym w Słomnikach w tym kredytu konsumpcyjnego na kwotę 1.500.000 zł (zaciągnięty w dniu 28 marca 2011r.) świadczących o ich zdolności kredytowej. Łączne zobowiązania kredytowe w skali miesiąca to kwota 2.675,39 zł, które są regularnie spłacane, co wskazuje, że ich sytuacja finansowa jest stabilna. Dodać trzeba również, że skarżąca bez zakłóceń realizuje układ ratalny spłaty zaległości składkowych.

Skarżąca w toku postępowania przed organami ZUS, a później w skardze odwoływała się do swojego stanu zdrowia, przedstawiając zaświadczenie lekarskie z dnia 30 września 2011r. z którego wynika, ze pozostaje w stałym leczeniu z powodu nadciśnienia tętniczego, otyłości, choroby zwyrodnieniowej stawów kręgosłupa oraz nerwicy depresyjnej. Jednakże nie przedstawiła żadnych dokumentów, które uzasadniałyby przyjęcie, że skarżąca jest niezdolna do pracy zarobkowej.

W ocenie Sądu ZUS w swoich rozstrzygnięciach zasadnie zatem przyjął, że brak było podstaw do umorzenia należności ze względu na chorobę skarżącej (§ 3 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia wykonawczego). Słusznie uznano, że dla wystąpienia tej przesłanki niezbędne jest nie tylko istnienie przewlekłej choroby zobowiązanej, ale także skutek tej choroby w postaci pozbawienia takiej osoby możliwości podjęcia pracy i uzyskania dochodu. Sąd Najwyższy w wyroku z 24 maja 2007r., sygn. akt II UK 216/06, stwierdził, że "przepis art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych nie stanowi podstawy umorzenia należności z tytułu składek, jeżeli dłużnik ma realne możliwości uzyskiwania dochodów pozwalających na spłatę zadłużenia". A z taką sytuacją, zdaniem Sądu, mamy w tej sprawie do czynienia.

Zakład ustalając dochody skarżącej skonfrontował je z koniecznymi wydatkami, co w konsekwencji doprowadziło organy do słusznej konstatacji, że skarżąca nie wykazała w sposób jednoznaczny, ażeby jej sytuacja majątkowa i rodzinna nie pozwalała na spłatę zaległych odsetek za zwłokę (§ 3 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia wykonawczego). Pamiętać należy, że postępowanie o umorzenie należności składkowych, jest postępowaniem wszczynanym na wniosek i to na wnioskodawczyni ciążył obowiązek wykazania wszystkich okoliczności, uzasadniających zastosowanie ulgi.

Według Sądu, ustalenia i wnioski, jakie przy wydawaniu decyzji poczyniono mieszczą się w ramach prawem przewidzianych, tak z punktu widzenia prawa procesowego, szczególnie zasady swobodnej oceny dowodów (art. 80 k.p.a.), jak i prawa materialnego.

ZUS prawidłowo wywiązał się z nałożonego nań obowiązku poszanowania art. 11 k.p.a., tj. zasady przekonywania. W szczególności ZUS wyjaśnił stronie zasadność przesłanek, którymi kierował się przy załatwianiu sprawy, co znalazło wyraz w rzeczowym uzasadnieniu decyzji. ZUS, stosownie do treści art. 77 § 1 k.p.a., podjął wszelkie niezbędne kroki do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy przy uwzględnieniu interesu społecznego i słusznego interesu obywatela. Nie ulega też wątpliwości, że w sprawie został w sposób wyczerpujący zebrany i rozpatrzony cały materiał dowodowy, co znalazło odzwierciedlenie w obszernych i rzeczowych motywach rozstrzygnięcia. Przy czym rozpatrując po wyroku tut. Sądu jeszcze raz wniosek skarżącej o ponowne rozpatrzenie sprawy, ZUS oparł się na dotychczas zgromadzonym materiale dowodowym. Skarżąca bowiem zawiadomiona pismami z dnia 30 października 2012r. oraz dnia 20 listopada 2012r. o możliwości uzupełnienia wniosku o dodatkowe dokumenty oraz możliwości wypowiedzenia się co do zebranych w sprawie dowodów przed wydaniem decyzji kończącej postępowanie, pismem z dnia 20 listopada 2012r. poinformowała, że oprócz zarobków męża pozostałe dane nie uległy zmianie.

Nie doszło zatem do naruszenia zasad ogólnych postępowania administracyjnego, w tym wyrażonej w art. 7 i art. 10 § 1 k.p.a. Skarżąca była bowiem pouczona o swoich uprawnieniach w tym postępowaniu administracyjnym, tak o możliwości złożenia wszelkich dokumentów świadczących o jej szczególnie trudnej sytuacji finansowej i rodzinnej, jak i o możliwości złożenia końcowego oświadczenia w sprawie.

Zarzuty skargi koncentrują się w zasadzie wyłącznie na wykazaniu nieścisłości zawartych w zaskarżonym rozstrzygnięciu i zakwestionowaniu ustaleń organu, co do wysokości środków finansowych będących w dyspozycji skarżącej i jej rodziny. Jakkolwiek częściowo rację ma skarżąca, że w zaskarżonej decyzji można było się doszukać pewnych nieścisłości, jednakże w ocenie Sądu nie podważały one zasadności ostatecznej oceny, że skarżąca nie przedstawiła przekonywujących przesłanek uzasadniających zastosowanie ulgi w postaci umorzenia odsetek za zwłokę od należności składkowych. Kwestionując przyjętą metodologie porównania dochodów z wydatkami, skarżąca nie przedstawiła własnych wyliczeń, które wskazywałyby na wyjątkowo trudną sytuację finansową, uniemożliwiającą spłatę odsetek za zwłokę od zaległych należności składkowych.

Końcowo należy wskazać, że umorzenie należności z tytułu składek (odsetek za zwłokę) stanowi wyraz definitywnej rezygnacji uprawnionego organu z możliwości ich wyegzekwowania. Biorąc pod uwagę publicznoprawny charakter należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne oraz uwzględniając cele, na które są one przeznaczane, organy odpowiedzialne za ich pobór zobligowane są do szczególnej staranności i ostrożności w dysponowaniu nimi. Dotyczy to również, podejmowanych w warunkach uznania administracyjnego, decyzji w przedmiocie umorzenia tych należności, a podejmując rozstrzygnięcie w tym zakresie organ jest zobowiązany do konfrontowania interesu dłużnika z interesem ogólnospołecznym. Uzasadnia to również wyjątkowy charakter instytucji umorzenia należności z tytułu składek. Jeżeli zatem, tak jak w rozpatrywanej sprawie, istnieje możliwość wyegzekwowania zaległych składek, to podjęte w ramach uznania administracyjnego - negatywne dla skarżącej rozstrzygnięcie - nie może być uważane za dowolne.

Niezależnie od powyższego Sąd zauważa, iż każda zmiana okoliczności faktycznych, w szczególności sytuacji majątkowej, rodzinnej lub zdrowotnej osoby zobowiązanej, może być zawsze podstawą do wystąpienia z ponownym wnioskiem o umorzenie zaległości, bowiem odmowa ich umorzenia nie stwarza sytuacji powagi rzeczy osądzonej i - jak podkreślił Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 18 lutego 2000r. w sprawie o sygn. akt III SA 398-399/99 - zobowiązany do uiszczenia zaległości może występować o jej umorzenie tak długo, jak długo zaległość ta istnieje zwłaszcza, jeśli jego sytuacja ulegnie zmianie. Jakkolwiek pogląd ten wypowiedziano w oparciu o przepisy ustawy - Ordynacja podatkowa, to jednak jest on w pełni aktualny także na gruncie ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Z tych względów Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie uznał, że zaskarżona decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jest zgodna z prawem i na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012r, poz. 270 ze zm.), orzekł jak w sentencji wyroku.