III SA/Wa 1586/13

Uzasadnienie

C. Spółka z o.o., wnioskiem zawartym w skardze z 18 maja 2013 r. zwróciła się o zwolnienie od wpisu od skarg.

Strona, w wykonaniu wezwania referendarza sądowego z 26 sierpnia 2013 r. o nadesłanie, m.in. wypełnionego formularza PPPr, odpisów z rachunków bankowych, bilansu oraz rachunku zysków i strat za 2012 r., faktur VAT za wskazany okres, źródeł finansowania wynagrodzenia ustanowionego w sprawie pełnomocnika, wyjaśnienie czy spółka prowadzi działalność gospodarczą – złożyła pismo z 26 sierpnia 2012 r. , wypełniony formularz PPPr z 26 sierpnia 2013 r. wraz z załącznikami.

W piśmie przewodnim z 26 sierpnia 2013 r. spółka wyjaśniła, ze nie prowadzi działalności gospodarczej "w związku z decyzjami organów służby celnej oraz Ministerstwa Finansów o natychmiastowym zamknięciu salonów gier oraz zatrzymaniu znajdujących się w nich automatów do gier (...)". Spółka wskazała, ze pozbawienie spółki całego majątku w trybie natychmiastowym uniemożliwia jej podjęcie innej działalności gospodarczej. Nadto, pełnomocnik będzie wynagradzany z dochodów uzyskanych w przyszłości, w tym z odszkodowań wypłaconych przez Skarb Państwa.

W złożonym formularzu PPPr spółka zwróciła się o zwolnienie od kosztów sądowych. W uzasadnieniu wskazała, ze nie posiada żadnych środków finansowych, które umożliwiają jej pokrycie kosztów sądowych w sprawie. W szczególności, zamknięte zostały salony gier należące do półki, a znajdujące się tam automaty wraz z gotówką zostały zabezpieczone przez Urząd Celny. Spółka nie posiada zatem ani możliwości prowadzenia działalności gospodarczej, ani – wobec osiągnięcia strat w ramach działalności - środków finansowych, aby dokonać wpłaty wpisu. Strona wskazała, że na obu rachunkach bankowych posiada ok. 167,13 zł, posiadana nieruchomość jest obciążona hipoteką na kwotę 1200000,- zł, wysokość straty za ostatni rok wynosi 4341561,56 zł, natomiast wartość środków trwałych wnioskodawcy – 5841741,70 zł. Do formularza PPPr spółka załączyła sprawozdanie finansowe na 31 grudnia 2012 r., tytuły wykonawcze w egzekucji należności pieniężnych, wezwania do zapłaty należności (m.in.. wobec [...] , K. , P. i in), zawiadomienie o zajęciu rachunku bankowego i zakazie wypłat, wykaz zajętych automatów, "środki trwałe na magazynie stan na koniec 6/2013", oraz "środki trwałe pozostałe 6/103", wykaz zobowiązań podatkowych (US, ZUS - 7729,62 bieżące; UC - 9640708,63 – korekty, niezaakceptowane przez UC; 450795 – jeszcze nie zafakturowane; 1192 – komornik, potrącenie z listy płac), bilans na 30/06/2013 pasywa i aktywa, RZiS porównawczy na 30/06/2013; zobowiązania niezapłacone na 30/06/2013; zobowiązania w EUR na 30/06/2013; zobowiązania niezamącone na 30/06/2013 - faktury zakupowe; deklaracja dla podatku od towarów i usług za 06.2013 oraz 05.2013.

Zgodnie z treścią art. 246 § 2 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2012 r. poz. 270 ze zm., dalej: P.p.s.a.) osobie prawnej, a także innej jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, prawo pomocy może być przyznane w zakresie częściowym, o który strona zwraca się - gdy wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania. Prawo pomocy w zakresie całkowitym może być przyznane, jeśli strona wykaże, ze nie ma jakichkolwiek środków na pokrycie kosztów postępowania. Jak wskazuje się w piśmiennictwie, osoba prawna zobowiązana jest wykazać, że nie ma adekwatnych środków na poniesienie kosztów postępowania, ale także że nie ma ich, mimo iż podjęła wszelkie niezbędne środki, aby zdobyć fundusze na pokrycie tych wydatków (J. P. Tarno: Prawo o postępowaniu przez sądami administracyjnymi. Wyd. 2, Warszawa 2006, s. 504).

Spór w sprawach został zainicjowany wnioskiem spółki z 30 października 2012 r. "o stwierdzenie i zwrot nadpłaty", w którym strona powoływała się na to, że "ustawa o grach hazardowych została wprowadzona do krajowego porządku prawnego z pominięciem procedur wymaganych przez prawo unijne". Organy podatkowe wszczęły – jako następstwo wniosku o zwrot nadpłaty - postępowanie w sprawie określenia prawidłowej wysokości podatku postanowieniem z [...] grudnia 2012 r.

Referendarz sądowy zauważa, że kwestia wprowadzanie w życie ustawy o grach hazardowych jest przedmiotem sporów od 2010 r. (m.in. wyrok WSA w Lublinie z 4 listopada 2010 r III SA/Lu 375/10), a po wydaniu przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wyroków z 19 lipca 2012 r. C-213, 214, 217 – 11 Fortuna i In. zapadły do chwili obecnej ok. 242 orzeczenia (156 prawomocnych, w tym 140 przez NSA, oddalających żądania podatników). Do 30 października 2012 r. takich orzeczeń zostało wydatnych ok. 35, co wynika z ogólnodostępnej bazy CBOSA. Powyższe oznacza, że skarżąca spółka, podmiot wyspecjalizowany w obrocie gospodarczym w dziedzinach wymienionych w punktach 1-85 Działu 3 KRS (działalność handlowa, leasing, działalność profesjonalna, naukowa, techniczna, działalność agencji inkasa i in), przynajmniej od daty złożenia wniosku o nadpłatę powinien liczyć się z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością toczenia sporów przed sadem administracyjnym i organami w kwestii wskazanej we wniosku jako podstawa stwierdzenia nadpłaty.

Każda spółka musi wkalkulować ryzyko związane z prowadzeniem działalności. Szczególnie, jeśli, jak w rozpatrywanej sprawie, decyduje się na wszczęcie postępowań spornych przed organami administracji i sądami. W orzecznictwie sądowym utrwalone jest, że elementem ryzyka związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej jest potencjalna konieczność ponoszenia kosztów sądowych. Jeżeli spółka nie zabezpieczyła środków na ten cel, nie jest zadaniem sądów, aby rekompensować poniesioną z tego tytułu stratę. Również w orzeczeniach Naczelnego Sądu Administracyjnego powtarza się teza, iż obowiązkiem podmiotu, nawet prowadzącego działalność gospodarczą nieobarczoną nadzwyczajnym ryzykiem sporu, jest gromadzenie odpowiednich środków finansowych na koszty sądowe (postanowienie z 21 marca 2006 r. II FZ 196/06), ponieważ normalnym następstwem wykonywania takiej działalności jest prowadzenie spraw sądowych, a tego typu koszty powinny być traktowane jako koszt bieżącego funkcjonowania firmy i spełnione przed innymi świadczeniami. Zwraca się uwagę na to, że strata powstaje wskutek nadwyżki kosztów uzyskania nad przychodem, a to skutkuje jedynie brakiem dochodu do opodatkowania (brakiem obowiązku zapłaty podatku dochodowego) i nie świadczy o braku środków finansowych (postanowienie z 1 sierpnia 2013 r. I Fz 327/13 CBOSA). Jeżeli osoba prawna ubiegająca się o przyznanie prawa pomocy wykazuje w swojej działalności straty, to nie stanowi to wystarczającej przesłanki do przyznania prawa pomocy (postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 22 marca 2011 r. II GZ 112/11, postanowienie Naczelnego Sadu Administracyjnego z dnia 19 listopada 2004 r. I FZ 436/04 CBOSA). Nie można uznawać wszelkich kosztów działalności gospodarczej za priorytetowe wobec kosztów prowadzonego postępowania sądowego (postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 9 listopada 2011 r. I FZ 344/11 CBOSA). Pogląd ten jest też podzielany w sądownictwie powszechnym (por. postanowienie SA w Szczecinie z dnia 26 kwietnia 2006r., I ACz 447/06, Lex nr 516572). Zdaniem referendarza sądowego, przede wszystkim przychody obrazują rozmiar prowadzonej działalności gospodarczej spółki i jej zdolność finansową. Stąd, analiza sytuacji finansowej spółki, przepływów pieniężnych w okresie od kiedy toczy się postępowanie przed Sądem Administracyjnym, tj. od 27 czerwca 2013. r. (a przed organami podatkowymi – od grudnia 2012 r.) daje podstawę do przyjęcia, że spółka powinna dysponować majątkiem pozwalającym jej na uiszczenie wpisów od skarg, który w badanych sprawach (o sygnaturach od III SA/Wa 1581/13 do III SA/Wa 1592/13) wynosi w sumie 24064 zł. W szczególności z analizy dokumentów wynika, że spółka w 2012r., czyli w czasie, kiedy złożyła wniosek o stwierdzenie i zwrot nadpłaty, dysponowała z pewnością czynnymi środkami finansowymi przekraczającymi kwotę wymagalnych kosztów sądowych (por przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej, czy zaksięgowane wydatki.). Należy zauważyć, że następstwem wniosków strony o stwierdzenie nadpłaty było wszczęcie przez organ podatkowy postępowania w celu określenia prawidłowej wysokości zobowiązania podatkowego z tytułu urządzania gier na automatach w salonach gier za okres od stycznia 2010 r. do 30 września 2012 r. Z powyższego wynika, że strona miała wiedzę o sporności podstaw wniosku o zwrot nadpłaty. Należy też podkreślić fakt, że z nadesłanych deklaracji VAT (za maj2013 r - 65094 i czerwiec 2013 r. - 10770) wynika, że strona dokonywała transakcji handlowych także po fakcie złożenia skargi do Sądu, wielkość transakcji nie upoważnia do stwierdzenia niemożliwości uiszczeniu wpisu w sprawach.

Zdaniem referendarza sądowego, skoro spółka, jako przedsiębiorca powinna uwzględniać fakt, iż skoro dostępność do sądu wymaga z natury rzeczy posiadania środków finansowych, to posiadanie tych środków, ewentualnie ich zabezpieczenie stawało się istotnym składnikiem działalności gospodarczej. Oznacza to, że w procedurze planowania wydatków związanych z działalnością gospodarczą podmiot prowadząc tę działalność, przewidując realizację swoich praw przed sądem, powinien był uwzględniać także konieczność posiadania środków na prowadzenie procesu sądowego. Przy przychodach wykazywanych za okres sprawozdawczy (na 31.12.2012 – 209445238,45 zł; na 30.06.2013 – 48698130,12 zł, co wynika z RZiS porównawczego; i przychodach nie będące przychodami podatkowymi za 2012 r.- 28426488,72 zł – nota nr 22) stać było spółkę wygospodarowanie środków na ponoszenie kosztów działalności, do których zaliczają się przecież koszty postępowania sądowego.

Referendarz sądowy zwraca uwagę na fakt, że w literaturze i w orzecznictwie zgodnie przyjmuje się, że planowanie wydatków bez uwzględnienia kosztów związanych z postępowaniem sądowym jest naruszeniem równoważności w traktowaniu swoich powinności finansowych, zaś strona, która realizuje swoje zobowiązania w ten sposób, że wyzbywa się zdolności do zapłaty kosztów sądowych (jak widać z wniosku i przedłożonej dokumentacji preferencyjnie traktując inne zobowiązania), nie może prawnie i skutecznie składać wniosku o zwolnienie od obowiązku od uiszczania opłat sądowych (podobnie postanowienie SA w Gdańsku z dnia 9 lipca 1992 r. I ACZ 393/92 wokanda 1993/2/32cz postanowienie NSA z 25 maja 2006 r. II FZ 295/06, z 13 stycznia 2006 II Oz 1439/05 czy z 28 marca 2013 r II FZ 30/13). Zwraca się zarazem uwagę na to, że zapobiegliwości i przezorności w tym zakresie należy szczególnie wymagać od osób toczących spory sądowe w związku z prowadzoną przez siebie działalnością gospodarczą, ponieważ działalność gospodarcza, prowadzona na własny rachunek, wiąże się, ze swej istoty, z ryzykiem ponoszenia wszystkich związanych z nią konsekwencji, w tym kosztów - także sądowych (zob. postanowienie NSA z dnia 6 października 2004 r.; GZ 71/04; ONSAiWSA 2005/1/8 czy postanowienie z 23 kwietnia 2013 r II FZ 227/13 CBOSA). Powinność rezerwowania środków na ewentualne dochodzenie lub obronę praw przed sądem, wynika z tego, że instytucja "prawa ubogich", jakim jest zwolnienie strony z obowiązku ponoszenia kosztów sądowych, ma charakter wyjątkowy, zwłaszcza w stosunku do przedsiębiorców. Opłaty sądowe stanowią rodzaj danin publicznych, natomiast zwolnienie od ponoszenia tego rodzaju danin stanowi odstępstwo od konstytucyjnego obowiązku ich powszechnego i równego ponoszenia, wynikającego z art. 84 Konstytucji RP. Dlatego też zwolnienia mogą być stosowane w sytuacjach wyjątkowych, gdy istnieją uzasadnione powody do przerzucenia ciężaru dotyczącego danej osoby na współobywateli. Z ich bowiem środków pochodzą dochody budżetu państwa, z których pokrywa się koszty postępowania sądowego w razie zwolnienia skarżącego z obowiązku ich ponoszenia (postanowienie z dnia 19 marca 2010r. sygn. akt II PZ 34/09).

Referendarz sądowy zauważa, że w sytuacji, kiedy spółka posiada kapitał zakładowy w kwocie [...] zł, oraz aktywa trwałe o wartości [...] zł, w tym budynki i lokale (1.316.268,79 zł) oraz środki trwałe w budowie (311.442,96 zł), a dodatkowo, na koniec 2012 r. posiadała aktywa obrotowe w wysokości 2.608.180,22 zł (na 30/06/2013 – 332693,37), w tym należności krótkoterminowe na 30/06/2013 r. kwotę 268608,47 zł, powinna posiadać środki na uiszczenie kosztów sądowych. Nie wykazane też pozostało jednoznacznie, by spółka, pomimo ujemnego zysku z kolejnego już roku obrotowego oraz straty podatkowej, nie prowadziła działalności gospodarczej, pomimo niewątpliwych utrudnień związanych z postępowaniami administracyjnymi.

Zdaniem referendarza sądowego, jak wspomniano powyżej, nie można pominąć tego, że opodatkowany przychód spółki za 2012 r. wyniósł ponad dwieście milionów (przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi – 209445238,25), co wskazuje, że prowadzona przez nią działalność jest znacznych rozmiarów, nawet przy uwzględnieniu zamknięcia w pierwszym kwartale 2013 r. części salonów gier. Skala prowadzonej działalności (także obecnie), rodzaj i źródło sporu (wniosek o stwierdzenie nadpłaty) oraz chwila zainicjowania postępowania (2012 r), wielkość środków posiadanych przez stronę w tym momencie, nakładają na spółkę obowiązek zabezpieczenia środków na poczet postępowań sądowych – przynajmniej tych będących następstwem wspomnianych wniosków o stwierdzenie nadpłaty.

W tym stanie rzeczy na podstawie art. 243 § 1 u.p.p.s.a., art. 245 § 3, art. 246 § 2 pkt 2 u.p.p.s.a. oraz art. 258 § 2 pkt 7 u.p.p.s.a., postanowiono jak w sentencji.