II SA/Gl 258/13

Uzasadnienie

Wobec wniosku z dnia 15 września 2009 r. "A" Spółka Jawna w R. o rejestrację samochodu marki [...], do którego dołączono wymagane dokumenty tj. fakturę VAT Marża nr [...] wystawioną przez "B" S., ul. [...]; niemiecki dowód rejestracyjny samochodu wraz z tłumaczeniem; niemiecką kartę pojazdu wraz z tłumaczeniem; zaświadczenie o przeprowadzonym badaniu technicznym pojazdu nr [...] wystawione przez Okręgową Stację Kontroli Pojazdów w R. wraz z dokumentem identyfikacyjnym pojazdu; certyfikat EPI Nr [...] potwierdzający gwarancję zapewnienia sieci; dokument potwierdzający zapłatę akcyzy nr [...] wydany przez Urząd Celny w R. Oddział Celny R., opłatę recyklingową oraz oświadczenie o sprowadzeniu pojazdu na lawecie w związku z brakiem tablic rejestracyjnych, w oparciu o art. 74 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r., Prawo o ruchu drogowym (t. jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 1137) dokonano rejestracji czasowej z urzędu wydając pozwolenie czasowe oraz zalegalizowane tablice rejestracyjne, znak legalizacyjny i nalepkę kontrolną. Następnie decyzją z [...] r. nr [...] dokonano rejestracji przedmiotowego pojazdu marki [...] o numerze nadwozia [...], wydając dowód rejestracyjny serii [...], tablice rejestracyjne numer [...], znak legalizacyjny [...], nalepkę kontrolną [...].

W dniu 25 sierpnia 2012 r. do Starostwa Powiatowego w R. wpłynął sprzeciw Prokuratora Okręgowego w G. nr [...] w stosunku do wymienionej powyżej ostatecznej decyzji Starosty [...] o rejestracji przedmiotowego pojazdu na rzecz "A" Spółka Jawna w R. Działając na podstawie art. 184 § 1 i § 2 oraz art. 145 § 1 pkt 1 w związku z art. 145 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego Prokurator wniósł o wznowienie postępowania zakończonego tą decyzją, uchylenie decyzji ostatecznej o rejestracji i wydanie decyzji o odmowie rejestracji pojazdu. W uzasadnieniu wskazał, iż w toku śledztwa nadzorowanego przez Prokuraturę Okręgową w G., sygn. akt [...], stwierdzono, że dokumenty przedłożone do rejestracji wymienionego pojazdu w postaci dowodu rejestracyjnego - "Fahrzeugschein" oraz karty pojazdu -"Fahrzeugbrief" są fałszywe. Ustalenie to dokonane zostało na podstawie opinii biegłego z zakresu badań technicznych dokumentów z dnia 22 kwietnia 2011 r., nr [...]. Z ekspertyzy tej wynika, że fałszerstwo nastąpiło poprzez podrobienie. Prokurator podniósł, że podrobienie dokumentów służących rejestracji pojazdu jest niewątpliwe i nosi cechy oczywistości. Zachodzi także konieczność zapobieżenia poważnej szkodzie w interesie społecznym, jaką może przynieść utrzymanie w mocy rejestracji samochodu, dokonanej na podstawie podrobionych dokumentów. Prokurator Okręgowy wskazał również, że posłużenie się tymi dokumentami jako podrobionymi jest przedmiotem zarzutu popełnienia przestępstwa m.in. z art. 270 § 1 Kodeksu karnego, przedstawionego osobie zbywającej pojazd na rzecz wskazanej Spółki

Postanowieniem z [...] r. Starosta [...] wznowił z urzędu postępowanie w sprawie rejestracji przedmiotowego pojazdu. Prokurator zgłosił swój udział we wznowionym postępowaniu, składając jednocześnie do akt kopię opinii biegłego, wymienionej w sprzeciwie, jako dowodu na okoliczność oczywistości fałszerstwa.

Decyzją z [...] r. Starosta [...], działając na podstawie art. 151 § 1 pkt 2 w związku z art. 145 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego, uchylił decyzję ostateczną z [...] r. o rejestracji pojazdu marki [...] i odmówił jego zarejestrowania. W uzasadnieniu podał, że decyzja ostateczna o rejestracji została wydana w oparciu o ówcześnie złożone dokumenty. Spełniona została przesłanka wznowienia postępowania przed wydaniem orzeczenia sądu stwierdzającego fałszywość dowodów złożonych przy rejestracji, albowiem przedłożona przez Prokuratora opinia dowodzi oczywistości fałszerstwa. Spełniona jest także przesłanka w postaci niezbędności wznowienia postępowania ze względu na uniknięcie poważnej szkody dla interesu społecznego. Pozostawienie w obrocie prawnym decyzji o rejestracji, dokonanej w oparciu o fałszywe dokumenty, mogłoby taką szkodę wywołać.

W odwołaniu od tej decyzji, działający w imieniu Spółki "A", pełnomocnik zarzucając przedmiotowej decyzji naruszenie przepisów postępowania, wobec braku przeprowadzenia kompleksowego postępowania wyjaśniającego w celu weryfikacji wniosku Prokuratury Okręgowej oraz obrazę art. 145 § 1 pkt 1 w związku z art. 145 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego poprzez wydanie zaskarżonej decyzji w sytuacji, kiedy nie wystąpiły wszystkie przesłanki wynikające z przepisów, wniósł o jej uchylenie w całości i umorzenie postępowania w sprawie jako bezprzedmiotowego z uwagi na brak prawomocnego orzeczenia sądu powszechnego uznającego dokument na podstawie którego dokonano rejestracji za sfałszowany. W uzasadnieniu stwierdził, że stanowisko zaprezentowane przez organy jest błędne, gdyż poza dyskusją pozostaje fakt, że art. 145 Kodeksu postępowania administracyjnego wymaga, aby każdy fałsz jakiegokolwiek dokumentu został stwierdzony prawomocnym wyrokiem sądu powszechnego. W niniejszej sprawie brak takiego wyroku. Będąca podstawą postępowania opinia biegłego, to dokument sporządzony przez pracownika Komendy Wojewódzkiej Policji w K., która pod nadzorem Prokuratury Okręgowej w G. prowadzi niniejsze postępowanie, co nie może być obiektywne. Nadto, w jego ocenie, rzetelna opinia zajmująca się problemem sfałszowania jakiegoś urzędowego dokumentu który został wydany przez właściwy urząd nie może być wydana bez informacji z tego urzędu - jaki i jakiej treści dokument oryginalny został wydany, a bez tej wiedzy każda opinia o rzekomym sfałszowaniu będzie teoretyczna. Zdaniem pełnomocnika nie było także podstaw do zastosowania art. 145 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego,. gdyż norma ta ma charakter wyjątku od zasady kodeksowej, ale także od konstytucyjnej zasady demokratycznego państwa prawa i z tego względu wymaga ścisłej wykładni.

Zaskarżoną decyzją z [...] r. Nr [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. utrzymało w mocy rozstrzygnięcie organu pierwszej instancji. W uzasadnieniu opisano instytucję wznowienia postępowania i warunki wznowienia w oparciu o przesłankę z art. 145 § 1 pkt 1 Kodeksu postępowania administracyjnego. Wskazano, że jakkolwiek sfałszowanie dowodu winno być wykazane prawomocnym orzeczeniem właściwego sądu, to jednak Kodeks dopuszcza wyjątek określony w art. 145 § 2 Kodeksu, który uzasadniony jest dwiema przesłankami: tj. oczywistością fałszu oraz koniecznością wznowienia ze względu na potrzebę uniknięcia niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia ludzkiego albo poważnej szkody dla interesu społecznego. Przez oczywistość fałszu dowodu należy rozumieć przypadki, gdy w prostym zestawieniu dowodu ze stanem faktycznym wynika, że dowód był fałszywy, gdy bez potrzeby prowadzenia ekspertyzy z cech zewnętrznych dokumentu wynika, że został przerobiony. Fałsz winien "rzucać się w oczy" bez konieczności prowadzenia w tym zakresie postępowania dowodowego. W ocenie Kolegium fakt sfałszowania części dokumentów przedstawionych przy rejestracji pojazdu nie budzi wątpliwości. Złożone do akt ekspertyzy potwierdzają podrobienie zarówno niemieckiego Fahrzeugschein, jak i Fahrzeugbrief, wydanych dla przedmiotowego samochodu [...] Nie budzi przy tym wątpliwości, że dokumenty te były podstawą rejestracji. Sfałszowanie dowodów jest zatem oczywiste, a wznowienie jest niezbędne dla uniknięcia poważnej szkody dla interesu społecznego. Decyzja o rejestracji sanuje fałszywe dokumenty i daje właścicielom pojazdu możliwość posługiwania się dokumentem potwierdzającym nieprawdziwe dane. Osoby posługujące się takim dokumentem uchodzą za prawowitych właścicieli, co nie jest zgodne z prawdą. Może to godzić w interesy osób trzecich. Pozostawienie w obrocie prawnym, decyzji wydanej w oparciu o stan faktyczny ustalony na podstawie fałszywych dowodów, stanowiłoby poważną szkodę dla interesu społecznego.

W skardze o sądu administracyjnego, pełnomocnik "A" wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji w całości i umorzenie postępowania w sprawie jako bezprzedmiotowego z uwagi na brak prawomocnego orzeczenia sądu powszechnego uznającego dokumenty na podstawie których dokonano rejestracji za sfałszowane oraz zasadzenie kosztów postępowania, powtarzając co do zasady zarzuty i argumenty sformułowane i przedstawione już w odwołaniu.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. wniosło o jej oddalenie podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Pismem z dnia 27 maja 2013 r. udział w postępowaniu zgłosił Prokurator Okręgowy w G.

Na rozprawie w dniu 4 lipca 2013 r. Prokurator wniósł o oddalenie skargi uznając, że postępowanie przeprowadzone przed organem pierwszej instancji zawierało wszystkie niezbędne etapy. W jego trakcie strona skarżąca nie ustosunkowała się w żaden sposób do dołączonej do akt sprawy opinii przygotowanej w Laboratorium Komendy Wojewódzkiej Policji. W ocenie Prokuratora opinia ta jest jasna, konkretna, nie ma w niej żadnych wątpliwości czy przypuszczeń, stąd też stwierdzenie, że fałszerstwo jest oczywiste. W ocenie Prokuratora zachodzą przesłanki do zastosowania w sprawie wyjątku określonego w art. 145 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny rozpatrując sprawę zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 1 § 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez m.in. kontrolę działalności administracji publicznej, przy czym zgodnie z § 2 tegoż artykułu kontrola, o której mowa, jest sprawowana pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Sąd rozpoznaje sprawę rozstrzygniętą w zaskarżonej decyzji ostatecznej bądź w postanowieniu z punktu widzenia legalności, tj. zgodności z prawem całego toku postępowania administracyjnego i prawidłowości zastosowania przepisów prawa materialnego. Nadto zgodnie z art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.) sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz wskazaną podstawą prawną.

Przeprowadzone w określonych wyżej ramach badanie zgodności z prawem zaskarżonej decyzji wykazało, że jest ona dotknięta uchybieniem uzasadniającym jej wzruszenie. Uchybienie to bowiem uniemożliwia dokonanie jednoznacznej oceny merytorycznej prawidłowości zaskarżonej decyzji, która tym samym stanowi rozstrzygnięcie co najmniej przedwczesne. Zgodnie z art. 145 § 1 pkt 1 Kodeksu postępowania administracyjnego jedną z przesłanek, których zaistnienie obliguje organ do wznowienia postępowania zakończonego decyzją ostateczną jest ujawnienie, że dowody, na podstawie których ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe. Co do zasady sfałszowanie dowodu musi być potwierdzone orzeczeniem sądu lub innego organu. Jednakże na podstawie § 2 przywołanego przepisu postępowanie może zostać wznowione również przed stwierdzeniem sfałszowania dowodu, jednak jedynie wówczas jeżeli sfałszowanie dowodu jest oczywiste, a wznowienie postępowania jest niezbędne dla uniknięcia niebezpieczeństwa dla życia i zdrowia ludzkiego albo poważnej szkody dla interesu społecznego. Dopuszczalność zatem wznowienia przez organ postępowania bez czekania np. na wyrok potwierdzający sfałszowanie dokumentów dopuszczalne jest jedynie pod warunkiem kumulatywnego zaistnienia dwóch przesłanek, a mianowicie:

- oczywistości dokonania fałszerstwa istotnego dla sprawy dowodu

- niebezpieczeństwa dla życia, zdrowia ludzkiego lub zagrożenia powstaniem poważnej szkody dal interesu społecznego,

których to zagrożeń w inny sposób nie da się usunąć.

Odnosząc się do pojęcia oczywistości należy w tym miejscu podkreślić, że nie można terminu tego wykładać w sposób czysto literalny, sugerujący, że tylko i wyłącznie fałszywość dokumentów widoczna na pierwszy rzut oka i to przez laika stanowi o oczywistości fałszerstwa. Uznanie, iż fałszerstwo jest oczywiste, a więc jednoznaczne, ewidentne, co do którego brak jakichkolwiek wątpliwości, może bowiem wymagać wiedzy fachowej, może też stanowić efekt posłużenia się odpowiednim aparatem bądź metodą, dającymi nie pozostawiający wątpliwości wynik.

W przedmiotowej sprawie organ pierwszej instancji wznowił postępowanie w sprawie rejestracji przedmiotowego pojazdu właśnie na podstawie art. 145 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego, uznając, iż sfałszowanie dokumentów ma charakter oczywisty, a dokonana na podstawie tych fałszywych dowodów rejestracja stwarza zagrożenie dla interesu społecznego. Tezy te zaakceptowało Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. utrzymując decyzję pierwszoinstancyjną w mocy.

Orzekające w sprawie organy oparły się na ekspertyzie przygotowanej w Laboratorium Kryminalistycznym Komendy Wojewódzkiej Policji w K. stwierdzającej, że ekspert nie ma wątpliwości co do faktu podrobienia dokumentów zarówno w sprawie przedmiotowego pojazdu, jak i 70 innych pojazdów (z toczących się w tut. Sądzie równolegle analogicznych spraw wynika, iż w postępowaniu przeciwko T. M. przedmiotem ekspertyz są dokumenty dotyczące kilkuset samochodów). Ekspert stwierdził, że dokumenty Fahrzeugbrief oraz Fahrzeugschein wydane dla wymienionego pojazdu, a także podlegające badaniu analogiczne dokumenty odnoszące się do innych samochodów, mają nadrukowane techniką poligraficzną "włókna zabezpieczające" widoczne w promieniach UV. Włókna te nie są zatopione w masie papieru, także seria i numer blankietu wykonane zostały techniką z termicznym utrwalaniem obrazu, niewłaściwą dla autentycznych dokumentów tego rodzaju. Jak wynika z treści opinii ekspert nie ma pewności, a jedynie przypuszczenie, iż fałszywe dokumenty, z uwagi na cechy zbieżne w postaci identycznego rozkładu włókien, są wytworem jednej drukarni. Sam fakt podrobienia dokumentów jest jednak jego zdaniem ewidentny.

Twierdzeń zawartych w ekspertyzie Sąd w obecnym składzie nie podważa. Są one przekonujące, spójne i stwarzają co najmniej wysokie prawdopodobieństwo, graniczące z pewnością, iż rzeczywiście dokumenty przedłożone do rejestracji były dokumentami fałszywymi. Jednakowoż, zdaniem składu orzekającego, uwzględniającego w tej części zarzut skargi, po to by móc mówić o ewidentnej oczywistości należało jeszcze w trakcie postępowania przeprowadzić czynność niemal automatycznie nasuwającą się w postaci zapytania każdego z organów niemieckich, które rzekomo wydały dokumenty o jakich mowa powyżej, czy konkretny dokument jest czy też nie jest przezeń wystawiony. Odpowiedź na postawione pytanie mogłaby w sposób jednoznaczny, w połączeniu z treścią ekspertyzy, przesądzić o oczywistości fałszerstwa, bądź też ewentualnie zaprzeczyć trafności ekspertyzy. Z nieznanych przyczyn ani organ pierwszej, ani organ drugiej instancji w ramach prowadzonego postępowania wyjaśniającego takiej informacji nie zasięgnęły pomimo, iż w sposób niewątpliwy przesądziłaby ona o tym, czy istotnie w sprawie winien znaleźć zastosowanie wymieniony powyżej art. 145 § 2 Kodeksu.. Z tego też względu Sąd uchylił zaskarżoną decyzję celem uzupełnienia postępowania dowodowego. Uchyleniu, zdaniem Sądu, winna podlegać jedynie zaskarżona decyzja drugoinstancyjna. Przeprowadzenie dodatkowego dowodu nie stanowi postępowania w znacznym zakresie i może być dokonane w ramach postępowania odwoławczego przez organ drugiej instancji bądź to bezpośrednio, bądź też za pomocą zlecenia odpowiedniej czynności organowi pierwszoinstancyjnemu w trybie art. 136 Kodeksu postępowania administracyjnego. Ewentualne potwierdzenie bowiem przez właściwe organy niemieckie, że takich dokumentów jak te, które zostały przedłożone w Polsce do rejestracji pojazdu, w ogóle nie wydały, bądź wydały wprawdzie dokumenty dotyczące przedmiotowego samochodu jednak z określonych przyczyn nie mogą to być egzemplarze przedłożone w Polsce do rejestracji (np. dlatego, że oryginały zostały wycofane z obrotu prawnego i obecnie pozostają w dyspozycji organu), będzie stanowiło jedynie uzupełniający dowód w sprawie, potwierdzający trafność sporządzonej ekspertyzy, a tym samym przeprowadzenie dowodu takiego przez organ drugiej instancji nie naruszy ani art. 138 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego, ani zasady dwuinstancyjności. Potwierdzenie takie ewidentnie przesądzi natomiast o prawidłowości zastosowania w sprawie art. 145 § 2 Kodeksu z uwagi na oczywistość fałszerstwa.

Jednocześnie w odniesieniu do drugiego z zarzutów podniesionych w skardze Sąd stwierdza, iż w pełni popiera tezę wyrażoną przez organ drugiej instancji, że zarejestrowanie na podstawie podrobionych dokumentów wielu samochodów ma wymiar społeczny i stanowi poważne zagrożenie dla interesu społecznego, którego w inny sposób niż poprzez uchylenie rejestracji nie da się uniknąć. Zdaniem Sądu niewątpliwym jest, iż w państwie prawa niedopuszczalne jest tolerowanie sytuacji, w której po jednoznacznym stwierdzeniu, że nastąpiło fałszerstwo dokumentów, organy administracyjne tolerowałyby dalsze korzystanie i obrót samochodami w ten sposób zarejestrowanymi. Stan taki w rażący sposób naruszałby praworządność, przeczyłby pewności prawa, a nadto godziłby w interesy ewentualnych nabywców narażając ich na dochodzenie, wyrejestrowanie nabytego pojazdu itp.

W świetle przedstawionych wyżej wywodów należało uwzględnić skargę i na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit.c ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi orzec jak w sentencji. Nadto w myśl art. 152 cytowanej ustawy określono, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu. O zwrocie kosztów postępowania postanowiono na podstawie art. 200, 205 § 1 i 209 cytowanej powyżej ustawy.