I SA/Wr 1134/14

Uzasadnienie

Przedmiotem skargi A Sp. z o.o. w C. (dalej: skarżąca/spółka/strona) jest postanowienie Samorządowego Kolegium Odwoławczego w J. (dalej: organ odwoławczy/ organ podatkowy drugiej instancji) z dnia 12 lutego 2014 r. nr [...], utrzymująca w mocy postanowienie Burmistrza Gminy i Miasta L. (dalej: organ podatkowy pierwszej instancji) z dnia 7 listopada 2013 r. nr [...] w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania w sprawie zwrotu kwoty 70.617,76 zł pobranej w postępowaniu egzekucyjnym za 2002 r.

Wnioskiem z dnia 16 lipca 2013 r. strona wystąpiła o zwrot kwoty 70.617,76 zł pobranej w postępowaniu egzekucyjnym. W uzasadnieniu wskazała, że Naczelnik O. Urzędu Skarbowego działając jako organ egzekucyjny postanowieniem z dnia 16 maja 2013 r. umorzył toczące się wobec strony postępowanie egzekucyjne stwierdzając, że egzekwowany obowiązek określony został w tytule wykonawczym niezgodnie z treścią bezpośrednio obowiązującego przepisu prawa. Ponadto odrębnym postanowieniem z dnia 25 czerwca 2013 r. organ egzekucyjny uchylił czynności egzekucyjne z dnia 15 stycznia 2007 roku w postaci zajęcia rachunków bankowych podatnika. Jednak wierzyciel nie dokonał zwrotu na rzecz zobowiązanego wyegzekwowanych należności.

Organ podatkowy pierwszej instancji ww. postanowieniem z dnia 12 lutego 2014r. nr [...] odmówił wszczęcia postępowania w sprawie zwrotu kwoty pobranej w postępowaniu egzekucyjnym. W uzasadnieniu wskazał, że wyegzekwowane zobowiązanie za 2002 r. na mocy art. 70 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j.: Dz.U. 2012 r., poz. 749, ze zm., dalej o.p.) uległo przedawnieniu z upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku, a więc z początkiem 2008 r. W tym też terminie zgodnie z regulacją art. 79 § 2 o.p. wygasło prawo strony do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty. Wniosek strony złożony został w lipcu 2013 r., a więc po upływie wskazanego wcześniej terminu, nie mógł zatem zostać uwzględniony.

Po rozpatrzeniu odwołania powołanym na wstępie postanowieniem z dnia 12 lutego 2014 r. nr [...] organ podatkowy drugiej instancji utrzymał postanowienie pierwszoinstancyjne w mocy. W uzasadnieniu organ odwoławczy podzielił pogląd organu pierwszej instancji, że w sprawie należało odmówić wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nadpłaty, albowiem na mocy art. 70 § 2 o.p. strona utraciła prawo do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty ze względu na upływ terminu przedawnienia zobowiązana podatkowego. W ocenie organu odwoławczego w dacie złożenia przez stronę wniosku, czyli w lipcu 2013 r., o stwierdzenie nadpłaty za 2002 rok pobranej w postępowaniu egzekucyjnym, uprawnienie do złożenia takiego wniosku już stronie nie przysługiwało. Uprawnienie to wygasło z końcem roku 2007 na mocy art. 79 § 2 o.p. Upłynął bowiem wówczas termin przedawnienia zobowiązania podatkowego, o którym mowa w art. 70 § 1 o.p. Za prawidłowe więc należy uznać stanowisko organu pierwszej instancji, który odnośnie roku 2002 stwierdził wygaśnięcie prawa do żądania stwierdzenia nadpłaty, co musiało skutkować wydaniem postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nadpłaty.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego strona wnosząc o uchylenie postanowień organów pierwszej i drugiej instancji i zasądzenie kosztów, zarzuciła naruszenie art. 165a o.p. w zw. z art. 59 §1 i 4 oraz art. 60 § 1 i 2 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r. poz.1015 ze zm.; dalej: u.p.e.a.) oraz art. 217 § 2 o.p. W uzasadnieniu wskazała, że zaskarżone postanowienie, podobnie jak postanowienie organu pierwszej instancji, w sposób oczywisty narusza prawo, a w szczególności zasady wyrażone w art.120 O.p., poprzez nie rozpoznanie wniosku skarżącego z dnia 16 lipca 2013 r. o zwrot, wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 15 stycznia 2007 r. do dnia zwrotu, kwoty 70.617,76 zł pobranej w postępowaniu egzekucyjnym, z tytułu czynności egzekucyjnych za rok 2002. Skarżący uprawnienie do zwrotu bezpodstawnie wyegzekwowanego podatku wywodził bowiem wyraźnie z art. 59 u.p.e.a. Tym samym wbrew twierdzeniom organów obu instancji skarżący nie wniósł o zwrot nadpłaty, którą to instytucję reguluje ordynacja podatkowa. Posłużenie się przez organ odwoławczy postawą prawną z art.79 § 2 o.p. oraz art.70 § 1 i nast. o.p. jest bezpodstawne, a działanie organów obu instancji sprzeczne z prawem.

W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonym postanowieniu. Stwierdził, że zobowiązanie strony zostało określone w oparciu o przepisy ustawy Ordynacja podatkowa i rozstrzygnięcie dotyczące wniosku o zwrot (stwierdzenia) kwoty nadpłaty następuje w oparciu o przepisy tej ustawy. W ocenie organu, nie znajduje uzasadnienia domaganie się w skardze przez stronę rozpatrzenia sprawy dotyczącej zwrotu nadpłaty na podstawie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

W piśmie z dnia 2 maja 2014 r. skarżąca powołując się na stanowiska przedstawione w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 23 maja 2011 r., sygn. akt II FSK 2212/09 oraz Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 31 marca 2014 r., sygn. akt I SA/Wr 2306/13, zarzuciła organom złamanie zasady praworządności.

Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu zważył, co następuje:

Skarga była uzasadniona.

Przedmiotem zaskarżenia było postanowienie Samorządowego Kolegium Odwoławczego, utrzymujące w mocy postanowienie organu pierwszej instancji, którym odmówiono spółce "wszczęcia postępowania w sprawie zwrotu kwoty 70.617,76 zł pobranej w postępowaniu egzekucyjnym za 2002 rok". Za podstawę postanowień (obydwóch instancji) przyjęte zostały przepisy art. 165a o.p. i art. 79 § o.p.

Z przepisu art. 165a o.p. wynika, że gdy żądanie w przedmiocie wszczęcia postępowania zostanie wniesione przez osobę niebędącą stroną lub z jakichkolwiek innych przyczyn postępowanie nie może być wszczęte, organ podatkowy wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania.

Z kolei na podstawie art. 79 § 2 o.p., prawo do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty wygasa po upływie terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego.

Organy podatkowe uznały, że skarżąca formułując wobec Burmistrza Gminy i Miasta L. wniosek o zwrot pobranej w ramach egzekucji kwoty 70.617,76 zł (z ustawowymi odsetkami) na poczet podatku od nieruchomości za 2002 rok, w istocie domagała się stwierdzenia nadpłaty w tym podatku, a ponieważ zobowiązanie podatkowe wygasło, to brak było podstaw do procedowania w tym zakresie.

Stanowisko organów podatkowych nie było prawidłowe, albowiem wadliwie odczytały żądanie spółki, a w konsekwencji do jego załatwienia zastosowały nieprawidłową podstawę prawną.

Z treści żądania złożonego przez skarżącą organowi pierwszej instancji wynikało niewątpliwie, że domaga się zwrotu kwoty pobranej w drodze egzekucji na poczet podatku od nieruchomości za 2002 rok, w sytuacji, w której wystawiono tytuły wykonawcze w sposób wadliwy i postępowanie wykonawcze zostało umorzone oraz uchylone zostały czynności egzekucyjne.

Pobrana niezasadnie w trybie egzekucji administracyjnej kwota na poczet zobowiązania podatkowego odpowiada pojęciu nadpłaty, określonej w art. 72 § 1 pkt 1 o.p., pod którym rozumie się kwotę nadpłaconego lub nienależnie zapłaconego podatku. Użyty tu termin "zapłata" wiąże się z należnością, jej uiszczeniem i nie przesądza (jedynie) swobodnego trybu "realizacji" należności. Jak zasadnie podnosi się w literaturze, z punktu widzenia mechanizmu zwrotu nadpłaty nie ma znaczenia, czy nienależne przysporzenie danej kwoty Skarbowi Państwa nastąpiło dobrowolnie czy też w drodze egzekucji (S. Babiarz, B. Dauter, B. Gruszczyński, R. Hauser, A. Kabat, M. Nizgódka-Medek, Ordynacja podatkowa. Komentarz, Warszawa 2013, s. 443).

W świetle przedstawionego stanowiska można ocenić, że zasadnie organy podatkowe powiązały żądanie skarżącej spółki z instytucją nadpłaty w rozumieniu przepisów o.p., natomiast błędnie odczytały, że chodziło o stwierdzenie nadpłaty o jakim stanowi art. 79 o.p.

Tryb stwierdzenia nadpłaty, którego wdrożenie ograniczone jest terminem przedawnienia zobowiązania podatkowego (art. 79 § 2 o.p.) nie ma zastosowania do wszelkich możliwych w praktyce przypadków powstania nadpłaty. Generalnie dotyczy wniosków składanych na podstawie art. 75 § 1 i § 2 o.p., to jest w odniesieniu do przypadków, w których nadpłata wiąże się ze skorygowaniem deklaracji podatkowej bądź zeznania podatkowego, albo też gdy chodzi o dokonane wpłaty w przypadkach braku obowiązku złożenia deklaracji. W tych sytuacjach żądanie stwierdzenia nadpłaty wiąże się z weryfikacją wysokości zobowiązania podatkowego, na co wskazuje już sama konieczność złożenia korygujących rozliczeń zobowiązania podatkowego (w przypadkach, w których nie istnieje obowiązek złożenia deklaracji organ obligatoryjnie wydaje decyzję, w której odnosi się do wysokości zobowiązania).

Tymczasem z uzasadnienia wniosku złożonego w przedmiotowej sprawie podatkowej wynikało, że skarżąca spółka nie jest zainteresowana weryfikacją wysokości zobowiązania podatkowego, albowiem powoływała się na okoliczność umorzenia postępowania egzekucyjnego i uchylenia czynności egzekucyjnych z powodu określenia w tytułach wykonawczych obowiązku niezgodnie z treścią przepisów prawa. W tym stanie rzeczy żądanie spółki nie mogło być oceniane z punktu widzenia dochowania terminu odpowiadającego terminowi przedawnienia zobowiązania podatkowego (art. 79 § 2 o.p.).

Z przepisu art. 74a o.p. wynika, że w przypadkach niewymienionych w art. 73 § 2 i art. 74 o.p. wysokość nadpłaty określa organ podatkowy. Przepis ten nakłada na organ obowiązek określenia nadpłaty poza przypadkami, gdy nadpłatę określa podatnik w drodze złożenia deklaracji lub zeznania podatkowego (wymienionych), a w tym – w przypadkach gdy nadpłata powstała w wyniku orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego lub orzeczenia Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (tu także w ramach wniosku, gdy podatnik nie był zobowiązany do składania deklaracji – art. 74 pkt 3 o.p.). Oznacza to, że także w przypadku, jaki zaistniał w przedmiotowej sprawie, określenie wysokości nadpłaty leżało w gestii organu podatkowego. Przy tym przepis art. 74a o.p. nie przesądza trybu działania organu, co oznacza, że decyzja na podstawie art. 74a o.p. może być wydana także na wniosek.

Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w obecnym składzie nie podziela poglądu wyrażonego w wyroku tegoż Sądu z dnia 31 marca 2014 r., sygn. akt I SA/Wr 2306/13, opubl. w CBOSA, powołanym przez skarżącą w piśmie procesowym z dnia 2 maja 2014 r., gdzie wywiedziono miedzy innymi, że podstawę prawną załatwienia wniosku strony o zwrot kwoty pobranej egzekucyjnie na poczet wygasłego zobowiązania podatkowego winny stanowić przepisy u.p.e.a.

Jak to powyżej przedstawiono, kwota nienależnie pobrana w trybie egzekucji na poczet zobowiązania podatkowego odpowiada pojęciu nadpłaty w rozumieniu art. 72 § 1 pkt 1 o.p., zaś konsekwencją tego stanu rzeczy jest stosowanie przepisów tej ustawy do określenia i zwrotu nadpłaty. Sąd orzekający w niniejszej sprawia w pełni aprobuje stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego w wyroku z dnia 24 października 2012r., sygn. akt I GSK 919/11, opubl. w CBOSA, że "uchylenie dokonanych czynności egzekucyjnych wobec umorzenia postępowania z przyczyn, które powołuje art. 60 § 1 u.p.e.a., wywołuje skutek w postępowaniu egzekucyjnym i jego następstwa mogą obciążać jedynie organ egzekucyjny", a także, iż "przepis art. 60 § 1 u.p.e.a. odnosi się do relacji organ egzekucyjny - zobowiązany i nie sposób z jego treści wyprowadzić żadnych obowiązków po stronie wierzyciela wynikających z uchylenia dokonanych czynności egzekucyjnych".

Dotąd powiedziane uzasadniało uchylenie zaskarżonego postanowienia oraz postanowienia poprzedzającego na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. w Dz. U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.). O zwrocie kosztów postępowania sądowego postanowiono w oparciu o art. 200 tej ustawy.

Przy ponownym załatwieniu wniosku skarżącej organ zobowiązany będzie dostosować się do wyrażonej w wyroku oceny prawnej i merytorycznie rozpatrzyć podanie na podstawie art. 74a o.p.