II SA/Wa 784/13

Uzasadnienie

Centralna Wojskowa Komisja Lekarska (dalej jako CWKL) orzeczeniem z dnia [...] stycznia 2013 r. nr [...], wydanym na podstawie § 12 pkt 1 i § 29, § 30 rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 8 stycznia 2010 r. w sprawie orzekania o zdolności do zawodowej służby wojskowej oraz właściwości i trybu postępowania wojskowych komisji lekarskich w tych sprawach (Dz. U. Nr 15 poz. 80 ze zm.), a także § 2 rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 4 grudnia 2012 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie orzekania o zdolności do zawodowej służby wojskowej oraz właściwości trybu postępowania wojskowych komisji lekarskich w tych sprawach (Dz. U. z 2012 r., poz. 1481), utrzymała w mocy orzeczenie Terenowej Wojskowej Komisji Lekarskiej w K. (dalej jako TWKL w K.) z dnia [...] listopada 2012 r. nr [...] w sprawie niezdolności [...] D. S. do zawodowej służby wojskowej.

W uzasadnieniu powyższego orzeczenia CWKL podniosła, iż TWKL w K. w orzeczeniu z dnia [...] listopada 2012 r. rozpoznała u [...] D. S. zaburzenia [...] i uznała wymienioną za trwale niezdolną do zawodowej służby wojskowej - kategoria N i orzekła, że powyższe schorzenie nie pozostaje w związku ze służbą wojskową. Jednocześnie zaliczyła badaną do drugiej grupy inwalidztwa z ogólnego stanu zdrowia i do żadnej grupy inwalidztwa w związku ze służbą wojskową oraz do żadnej grupy inwalidztwa w związku ze służbą wojskową powstałą wskutek choroby z tytułu których przysługują świadczenia odszkodowawcze. Od powyższego orzeczenia badana złożyła odwołanie, w którym wniosła o uznanie rozpoznanego schorzenia w zaskarżonym orzeczeniu za pozostające w związku ze służbą wojskową.

CWKL nie znalazła podstaw do uwzględnienia odwołania i rozstrzygnięciem z dnia [...] stycznia 2013 r. utrzymała zaskarżone orzeczenie w mocy. W motywach rozstrzygnięcia organ orzekający II instancji wskazał, iż zgodnie z § 21 ust. 1 powołanego rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 8 stycznia 2010 r., o związku chorób ze służbą wojskową WKL orzekają kierując się kryteriami zdrowotnymi określonymi w rozporządzeniu tego Ministra z dnia 31 marca 2003 r. w sprawie ustalenia chorób powstałych w związku ze szczególnymi właściwościami lub warunkami służby wojskowej oraz chorób i schorzeń, które istniały przed powołaniem do służby wojskowej lecz uległy pogorszeniu lub ujawniły się w czasie trwania służby w skutek szczególnych właściwości lub i warunków służby na określonych stanowiskach (Dz. U. Nr 62, poz. 567 ze zm.). Podstawą do określenia związku schorzenia ze służbą wojskową jest stwierdzenie wystąpienia jednocześnie dwóch przesłanek, a mianowicie rozpoznanie schorzenia występującego w wykazie chorób stanowiących załączniki nr 1 oraz nr 2 do wyżej wymienionego rozporządzenia z dnia 31 marca 2003 r. oraz stwierdzenie szczególnych właściwości lub warunków służby na zajmowanych przez orzekaną stanowiskach określonych w tym załączniku. Przy czym do ustalania powyższego wykorzystuje się informacje zawarte w dokumentach wymaganych przed wydaniem orzeczenia i dostarczonych przez organ kierujący do WKL, zgodnie z § 14 ww. rozporządzenia z dnia 8 stycznia 2010 r., a wykazanych w § 22 tego rozporządzenia. Brak udokumentowanej którejkolwiek z przesłanek nie daje podstawy dla WKL do określenia związku schorzenia ze służbą wojskową. Podstawą do określania związku schorzenia ze służbą są również poprzednie orzeczenia WKL określające związek schorzenia ze służbą wojskową, a także dokumentacja, o której mowa w rozporządzeniu Ministra Obrony Narodowej z dnia 15 września 2003 r. w sprawie postępowania w razie wypadku lub ujawnienia choroby pozostającej w związku z pełnieniem czynnej służby wojskowej i wydana na jej podstawie kwalifikacja prawna WSzW uznająca związek wypadku ze służbą wojskową lub orzeczenie WKL o uszczerbku na zdrowiu spowodowanego chorobą pozostającą w związku ze służbą wojskową, z tytułu której przysługują świadczenia odszkodowawcze.

Organ odwoławczy podkreślił, iż jeżeli przy orzekaniu o niezdolności do pełnienia zawodowej służby wojskowej komisja lekarska stwierdzi u żołnierza zawodowego przynajmniej jedną chorobę pozostającą w związku z zawodowa służbą wojskową i jednocześnie powodującą niezdolność do tej służby, to niezdolność do służby ustala się jako pozostającą w związku ze służbą wojskową i wówczas, w myśl § 21 ust. 1 pkt 2 powołanego rozporządzenia z dnia 8 stycznia 2010 r., zalicza się inwalidztwo określone w tym orzeczeniu za pozostające w związku ze służbą wojskową.

Z analizy dokumentacji orzeczniczej natomiast wynika, że badana pełniła służbę wojskową od [...] marca 2011 r., czyli przez 15 miesięcy do wystąpienia objawów chorobowych. Ponadto rozpoznane zaburzenia [...] u orzekanej nie występują w żadnym z załączników do rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 31 marca 2003 r. Zgodnie z wiedzą medyczną powyższe schorzenie, jak zaznaczono w rozpoznaniu, ma charakter [...] i zwykle występują u chorych niezależnie od warunków zewnętrznych. W dostępnej dokumentacji orzeczniczo - lekarskiej brak danych, aby warunki służby przyczyniły się do powstania lub ujawnienia się powyższego schorzenia. Ponadto do powstania schorzeń [...] w związku ze służbą wojskową wymienionych w załącznikach nr 1 i 2 rozporządzenia z dnia 31 marca 2003 r. wymagana jest długotrwała służba wojskowa. Natomiast 15 miesięczną służbę wojskową trudno zaliczyć za długotrwałą. Nadto zaburzenia reaktywne, wymienione w załączniku nr 1 w pozycji 18, można zaliczyć w związku ze służbą wojskową jeżeli u żołnierza wystąpiło przeżycie traumatycznych wydarzeń lub sytuacji (oddziałujących krótko lub długotrwale) wywołanych bezpośrednim zagrożeniem utraty życia lub zdrowia. Wówczas przeprowadza się zwykle postępowanie powypadkowe zakończone protokołem powypadkowym i wydaniem kwalifikacji prawnej przez Szefa WSzW. W dokumentacji dołączonej do orzeczenia nie stwierdzono tych dokumentów.

Orzeczenie CWKL z dnia [...] stycznia 2013 r. stało się przedmiotem skargi wniesionej przez D.S. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Zarzucając ww. orzeczeniu naruszenie przepisów o postępowaniu administracyjnym dających podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego w sprawie ustalenia zdolności do służby wojskowej skarżąca wniosła o uchylenie tego orzeczenia w całości oraz zasądzenie na rzecz skarżącej zwrotu kosztów postępowania.

W uzasadnieniu skargi strona podniosła, iż orzeczenie wydane przez CWKL jest wadliwe z uwagi na nieuwzględnienie z urzędu istotnych braków formalnych w dokumentacji, jaka posłużyła organowi I instancji do wydania orzeczenia z dnia [...] listopada 2012 r. Strona wskazała, iż została przez Dowódcę Jednostki Wojskowej nr [...] w S. skierowana na komisję lekarską bez uprzednio przeprowadzonego postępowania powypadkowego w jednostce, w której skarżąca pełniła służbę. Charakter wykonywanych przez nią czynności służbowych w trakcie ćwiczeń na poligonie oraz reakcja jej organizmu na splot wydarzeń związanych z ćwiczeniami wymagały wszechstronnego zbadania i wyjaśnienia okoliczności popartych zeznaniami świadków. Po zakończonych ćwiczeniach, pomimo dolegliwości jakie skarżąca zgłaszała przełożonym, zaniechano podjęcia postępowania wyjaśniającego celem ustalenia przyczyn zaistniałego stanu rzeczy, nie sporządzono też na tą okoliczność protokołu powypadkowego ograniczając się do skierowania jej do TWKL w K. Z tego względu skierowanie skarżącej przez Dowódcę JW [...] w S. na komisję lekarską w K. należy uznać za przedwczesne, ponieważ powinno zostać poprzedzone wnikliwie przeprowadzonym postępowaniem wyjaśniającym zakończonym protokołem powypadkowym, którego ustalenia dałyby podstawę do wydania orzeczenia przez organ I instancji w oparciu o pełny materiał dowodowy.

W odpowiedzi na skargę CWKL wniosła o odrzucenie skargi w części dotyczącej ustalenia związku inwalidztwa ze służbą wojskową oraz jej oddalenie w pozostałym zakresie.

W uzasadnieniu pisma procesowego organ podniósł, iż w skardze (analogicznie jak w odwołaniu) kwestionowane są ustalenia komisji dotyczące związku schorzenia ze służbą wojskową, a w tych sprawach sądy administracyjne nie są właściwe rzeczowo. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego decyzjami administracyjnymi są jedynie te orzeczenia wojskowych komisji lekarskich, które zostały wydane dla celów powszechnego obowiązku obrony na podstawie art. 29 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej, bądź też ustawy z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych, a nie dla celów odszkodowawczych czy emerytalno-rentowych. Związek chorób i schorzeń ze służbą wojskową lub jego brak nie decyduje o zdolności lub niezdolności do służby wojskowej, a ma wpływ jedynie na prawo do świadczeń odszkodowawczych lub wysokość świadczeń emerytalno-rentowych. Zaskarżone orzeczenie w części, w jakiej odnosi się do związku schorzenia ze służbą wojskową, nie jest decyzją administracyjną. Tego rodzaju rozstrzygnięcia nie mają wiążącego charakteru dla sądów powszechnych właściwych do rozpoznawania odwołań od decyzji administracyjnych wydanych na podstawie orzeczeń tych komisji, ale przez inne organy, właściwe w przedmiocie ustalenia prawa do określonych świadczeń, ich zakresu i wysokości. Orzeczenia komisji w tej części poddawane są autonomicznej kontroli przez sądy powszechne w ramach rozpoznawania odwołań od decyzji o świadczeniach odszkodowawczych, rentowych lub z zakresu zaopatrzenia emerytalnego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Skarga na orzeczenie CWKL z dnia [...] stycznia 2013 r. utrzymujące w mocy orzeczenie TWKL w K. z dnia [...] listopada 2012 r. w zakresie dotyczącym określenia inwalidztwa oraz związku stwierdzonych schorzeń ze służbą wojskową jest niedopuszczalna i podlega odrzuceniu na podstawie art. 58 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.), bowiem sprawa będąca przedmiotem zaskarżenia w tym zakresie nie należy do właściwości sądu administracyjnego.

Naczelny Sąd Administracyjny w tezach wyroku z dnia 9 marca 2005 r., sygn. I OSK 1203/04 (dostępne w internetowej bazie orzeczeń sądów administracyjnych – http://orzeczenia.nsa.gov.pl) wskazał, że wojskowe komisje lekarskie orzekają w dwóch reżimach prawnych, stąd orzeczenia tych komisji dzielą się na dwie grupy.

Pierwsza grupa orzeczeń wojskowych komisji lekarskich obejmuje kwestię zaliczenia danej osoby do określonej kategorii zdolności do służby wojskowej, jak i samej zdolności do służby wojskowej. Orzeczenia wojskowych komisji lekarskich w tych sprawach są wiążące dla organów rozstrzygających o powołaniu danej osoby do służby wojskowej lub o zwolnieniu z tej służby. Od takich orzeczeń służy skarga do sądu administracyjnego, gdyż orzeczenia te mają charakter decyzji rozstrzygających istotę sprawy - zdolność do służby wojskowej.

Natomiast drugą grupę orzeczeń wojskowych komisji lekarskich stanowią orzeczenia ustalające schorzenia danej osoby, ich związek ze służbą wojskową dla celów odszkodowawczych lub rentowych albo zaopatrzenia emerytalnego. Podstawę takich orzeczeń stanowią w obecnym stanie prawnym przepisy ustawy z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz. U. Nr 179, poz. 1750 ze zm.), ustawa z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 2002 r. Nr 9, poz. 87 ze zm.), ustawa z 11 kwietnia 2003 r. o świadczeniach odszkodowawczych przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze służbą wojskową (Dz. U. z 2003 r. Nr 83, poz. 760 ze zm.), czy wreszcie ustawa z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych i ich rodzin (Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz. 66 ze zm.).

Te orzeczenia poddawane są kontroli przez sądy powszechne w ramach rozpoznawanych odwołań od decyzji o świadczeniach odszkodowawczych, rentowych lub z zaopatrzenia emerytalnego. Dzieje się tak dlatego, że decyzje administracyjne w tych sprawach wydawane są nie przez wojskowe komisje lekarskie, lecz przez inne organy (wojskowy organ emerytalny lub ZUS). Orzeczenia wojskowych komisji lekarskich w tych postępowaniach mają natomiast wyłącznie charakter orzeczenia wstępnego jako jedna z przesłanek rozstrzygnięcia sprawy i nie podlegają odrębnemu zaskarżeniu do sądu administracyjnego.

Biorąc zatem pod uwagę te dwa reżimy prawne wskazać należy, iż od orzeczeń wojskowych komisji lekarskich w zakresie dotyczącym ustalenia schorzeń danej osoby oraz ich związku ze służbą wojskową dla celów odszkodowawczych, rentowych lub zaopatrzenia emerytalnego, skarga do sądu administracyjnego nie przysługuje.

Potwierdzeniem powyższego stanowiska jest utrwalony w orzecznictwie administracyjnym pogląd, że sąd administracyjny nie jest właściwy w sprawie skargi na orzeczenie wojskowej komisji lekarskiej w przedmiocie związku choroby (inwalidztwa) ze służbą wojskową (vide: uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 27 października 1999 r., sygn. akt III ZP 9/99, OSNP 2000/5/167). Takie stanowisko zajął również Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu Składu Siedmiu Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 6 listopada 2000 r., sygn. akt OSA 1/100 (ONSA 2001/2/47) w odniesieniu do orzeczenia w zakresie dotyczącym oceny stanu zdrowia żołnierza i związku ze służbą wojskową stwierdzonych schorzeń dla m. in. celów zaopatrzenia emerytalnego (rentowego), stwierdzając, że w tych sprawach skarga nie przysługuje. Na tle przytoczonego stanu prawnego stanowisko to jest nadal aktualne, co potwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w powołanym wyżej wyroku z dnia 9 marca 2005 r., sygn. akt OSK 1203/04.

W niniejszej sprawie D.S. zaskarżyła w całości orzeczenie CWKL, a więc także w zakresie dotyczącym określenia grupy inwalidztwa oraz ustalenia związku schorzenia ze służbą wojskową. Na tę kategorię orzeczeń Komisji, jak już wyżej wskazano, skarga do sądu administracyjnego nie przysługuje, a zatem Sąd stwierdził niedopuszczalność skargi w tym zakresie.

Uznając za dopuszczalną skargę na orzeczenie CWKL w zakresie dotyczącym określenia zdolności do służby wojskowej Sąd stwierdził, że skarga w tym zakresie nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż zaskarżone orzeczenie oraz utrzymane nim w mocy orzeczenie TWKL w K. z dnia [...] listopada 2012 r. nie naruszają prawa w stopniu mogącym mieć wpływ na prawidłowość wydanego rozstrzygnięcia.

W stanie faktycznym niniejszej sprawy skarżąca zarówno na etapie postępowania odwoławczego, jak i w skardze do sądu nie kwestionuje orzeczenia w części dotyczącej rozpoznania u niej zaburzenia [...] i stwierdzenia trwałej niezdolności do służby – kategoria N. Rozpoznane u badanej schorzenie zostało w § 70 pkt 5 załącznika nr 1 do rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 8 stycznia 2010 r. w sprawie orzekania o zdolności do zawodowej służby wojskowej oraz właściwości i trybu postępowania wojskowych komisji lekarskich w tych sprawach (Dz. U. Nr 15, poz. 80 ze zm.) zakwalifikowane do kategorii N w każdej z 4 grup żołnierzy podlegających badaniom WKL (kandydatów do służby, żołnierzy zawodowych i byłych żołnierzy zawodowych). Oznacza to, że skarżąca jest niezdolna do pełnienia zawodowej służby wojskowej.

Zarzuty podnoszone przez skarżącą nie wpływają w jakikolwiek sposób na prawidłowość zaskarżonego orzeczenia w powyżej wskazanym zakresie. Bowiem odmowa sporządzenia dokumentacji powypadkowej, w związku ze zgłoszeniem przez skarżącą dowódcy jednostki wojskowej wypadku w czasie ćwiczeń poligonowych, nie jest okolicznością istotną z punku widzenia rozpoznanego u niej schorzenia. Rozpoznane zaburzenie [...], niezależnie od tego, czy zostało wywołane czynnikami związanymi z pełnieniem przez żołnierza służby wojskowej, czy też nie, bezwzględnie dyskwalifikują żołnierza z dalszego pełnienia służby.

Natomiast ocena, czy rozpoznane schorzenie pozostaje w związku z pełnioną służbą wojskową i czy w związku, z tym zgromadzono w postępowaniu odpowiednią dokumentację, pozostaje poza kompetencjami sądów administracyjnych.

Dodać należy, że tryb postępowania przed wojskowymi komisjami lekarskimi uregulowany w przepisach rozporządzenia wykonawczego Ministra Obrony Narodowej, wydanego na podstawie delegacji ustawowej zawartej w art. 5 ust. 8 i 9 ustawy z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych, ma charakter szczególny i w związku z tym nie mają do niego zastosowania w pełni rygory Kodeksu postępowania administracyjnego. Sąd nie jest uprawniony do oceny fachowości przeprowadzonych u skarżącej badań stanu psychicznego oraz prawidłowości ustaleń Komisji w zakresie stwierdzonych u niej schorzeń.

Z tego też względu zaskarżone orzeczenie CWKL oraz utrzymane nim w mocy orzeczenie TWKL w K. z dnia [...] listopada 2012 r., w zakresie orzekającym o zdolności skarżącej do służby wojskowej, odpowiadają prawu.

Mając powyższe na względzie, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, na podstawie art. 58 § 1 pkt 1 i art. 151 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, orzekł jak w sentencji wyroku.