II SA/Bk 173/13

Uzasadnienie

Decyzją z dnia [...] grudnia 2012 r. o nr [...], wydaną z upoważnienia Prezydenta B. przez Inspektora Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w B., odmówiono przyznania J. K., na okres od 1 listopada 2012 r. do 30 września 2013 r., świadczenia z funduszu alimentacyjnego. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że w 2011 r. miesięczny dochód rodziny na osobę wyniósł 1.084,66 zł a zatem przekroczył kwotę 725 zł stanowiącą ustawowe kryterium dochodowe, wynikające z art. 9 ust. 2 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów i warunkujące przyznanie świadczenia z funduszu alimentacyjnego.

Odwołanie od tej decyzji wniosła B. K. – matka J. K. i zakwestionowała sposób wyliczenia dochodu. Wniosła o uwzględnienie faktu utraty przez nią dochodu na skutek zmiany umowy o pracę od dnia 1 września 2012 r. z całego etatu na ½ etatu, co spowodowało utratę połowy wynagrodzenia. Zarzuciła, że organ I instancji uwzględnił jeden dokument z dnia 1 września 2012 r. świadczący o uzyskaniu dochodu (umowa na czas określony), a nie uwzględnił innego z tej daty świadczącego o utracie dochodu (porozumienie zmieniające umowę o pracę). Wskazując na powyższe wniosła o przyznanie wnioskowanego świadczenia.

Decyzją z dnia [...] lutego 2013 r. nr [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Białymstoku, na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 w zw. z art. 17 pkt 1 i art. 127 § 2 k.p.a oraz art. 2 pkt 2, 4, 5, 8, 11, 17 i 18, art. 9 ust. 1, 2, 3, 4, 4a ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. z 2012 r., poz. 1228) w zw. z art. 3 pkt 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 r., nr 139, poz. 992 ze zm.), utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję. Organ odwoławczy podzielił stanowisko organu I instancji w zakresie przekroczenia ustawowego kryterium dochodowego. Podano, że na dochód rodziny złożyły się: dochód utracony w związku z rozwiązaniem w dniu 31 sierpnia 2011 r. stosunku pracy w wysokości 9.556,54 zł, którego nie uwzględniono w dochodach rodziny (art. 9 ust. 3 ustawy), dochód uzyskany od dnia 1 września 2011 r. w wysokości 5.212,67 zł z którego dochód rodziny z 2011 r. wyniósł 1.303,17 zł miesięcznie (5.212,67 : 4) - art. 9 ust. 4 ustawy i dochód uzyskany w 2012 r. w wysokości 825,08 zł za pierwszy pełny miesiąc pracy (październik 2012 r.) – art. 9 ust. 4a ustawy. W ocenie organu odwoławczego prawidłowo ustalony dochód rodziny wyniósł 2.128,25 zł miesięcznie (1.303,17 zł + 825,08 zł). Dochód na osobę w rodzinie B. K. stanowi kwotę 1064,12 zł i jest wyższy od kryterium dochodowego uprawniającego do świadczenia z funduszu alimentacyjnego - 725 zł. Zdaniem organu odwoławczego brak jest podstaw do uznania, że czasowe obniżenie wysokości wynagrodzenia B. K. na skutek zmiany umowy o pracę w części dotyczącej wymiaru czasu pracy (z całego etatu na ½ etatu) jest "utratą dochodu" w rozumieniu przepisów ustawy. Przepis art. 2 pkt 17 ustawy stanowi, że za utratę dochodu uznaje się m.in. utratę zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej. Powołując się na orzecznictwo sądów administracyjnych organ wskazał, że z utratą dochodu mamy do czynienia wówczas, gdy osoba utraci jedno ze źródeł dochodu mające umocowanie w określonym stosunku prawnym. Ma to miejsce, gdy nastąpi rozwiązanie stosunku prawnego na mocy którego dany dochód tej osobie przysługiwał. Tak długo jak obowiązuje i wywołuje skutki prawne stosunek prawny stanowiący podstawę uzyskiwania dochodu, tak długo nie można mówić o utracie dochodu. Czasowe zmniejszenie wysokości danego dochodu nie jest równoznaczne z utratą dochodu, ale i analogicznie czasowe zwiększenie dochodu nie będzie stanowiło przesłanki uznania uzyskania dochodu. W rozpatrywanej sprawie zatrudnienie skarżącej w dalszym ciągu trwa, zatem nie można mówić o utracie zatrudnienia. Skarżąca czasowo utraciła część otrzymywanego wynagrodzenia, nie utraciła jednak zatrudnienia. Końcowo organ odwoławczy poinformował, że w przypadku utraty dochodu, np. na skutek rozwiązania umowy o pracę zawartej na czas określony do 28 czerwca 2013 r., jeżeli egzekucja świadczeń alimentacyjnych nadal będzie bezskuteczna, strona będzie mogła się ubiegać o świadczenie z funduszu alimentacyjnego w imieniu swojego syna na pozostałą część okresu świadczeniowego 2012/2013, który trwa do 30 września 2013 r.

W skardze, wywiedzionej do sądu administracyjnego, B. K. zarzuciła, że nie przeanalizowano dokładnie zmiany jej sytuacji dochodowej w 2012 r. Podniosła, że dochód rodziny, który był podstawą omowy przyznania wnioskowanego świadczenia jest kwotą absurdalną i odbiegającą od rzeczywistej sytuacji. Skarżąca podała, że nigdy nie pracował na 1, 5 etatu. Pracuje na 1/2 etatu nauczyciela (umowa o pracę na czas określony z dnia 1 września 2012 r.) i na 1/2 etatu pomocy nauczyciela (porozumienie zmieniające umowę o pracę z dnia 1 września 2012 r.). Zdaniem skarżącej osiągane przez nią aktualnie dochody uprawniają do otrzymania świadczenia alimentacyjnego na rzecz małoletniego syna.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie i podtrzymał swoje stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku zważył, co następuje.

Skarga zasługuje na uwzględnienie.

Warunki nabywania prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego regulują przepisy ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 1, poz. 7 ze zm.). Wymieniona ustawa została znowelizowana z dniem 1 stycznia 2012 r. ustawą z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. Nr 205, poz. 1212). Znowelizowana treść ustawy obowiązywała w dacie zarówno rozstrzygania sprawy przez organ I instancji (decyzja z dnia 18 grudnia 2012 r.) jaki i przez organ odwoławczy (decyzja z dnia 6 lutego 2013 r.). Decydujące znaczenie w sprawie niniejszej ma regulacja dotycząca sposobu ustalania dochodu, albowiem pomiędzy stronami postępowania powstał spór dotyczący tego czy miesięczny dochód rodziny na osobę w rodzinie uprawnionego przekroczył kwotę stanowiącą ustawowe kryterium dochodowe warunkujące przyznanie świadczenia z funduszu alimentacyjnego.

W zakresie pojęcia dochodu i dochodu rodziny przedmiotowa ustawa w art. 2 pkt 4 i 5 odwołuje się do ich znaczenia w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992 ze zm.). Dochodem jest więc m. in. przychód podlegający opodatkowaniu na zasadach ogólnych na podstawie przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, pomniejszony o koszty uzyskania przychodu, należny podatek dochodowy od osób fizycznych, składki na ubezpieczenie społeczne oraz na ubezpieczenie zdrowotne (art. 3 pkt 1 lit. a ustawy o świadczeniach rodzinnych). W myśl art. 3 pkt 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych dochód rodziny oznacza sumę dochód członków rodziny. W sposób samodzielny, aczkolwiek analogiczny do ustawy o świadczeniach rodzinnych, przedmiotowa ustawa definiuje dochód członka rodziny oraz określa sposób ustalania tego dochodu. Zgodnie z treścią art. 2 pkt 5a ustawy (analogicznie art. 3 pkt 2a ustawy o świadczeniach rodzinnych) dochód członka rodziny oznacza przeciętny miesięczny dochód członka rodziny osiągnięty w roku kalendarzowym poprzedzający okres świadczeniowy, z zastrzeżeniem art. 9 ust. 3-4a ustawy.

Zgodnie z treścią art. 9 ust. 3 – 4a ustawy (analogicznie art. 5 ust. 4-4b ustawy o świadczeniach rodzinnych):

3. W przypadku utraty dochodu przez członka rodziny w roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy lub po tym roku, ustalając jego dochód, nie uwzględnia się dochodu utraconego;

4. W przypadku uzyskania dochodu przez członka rodziny w roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy, ustalając dochód członka rodziny, uzyskany w tym roku dochód dzieli się przez liczbę miesięcy, w których dochód ten był osiągnięty, jeżeli dochód ten jest uzyskiwany w dniu ustalania prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego.

4a. W przypadku uzyskania dochodu przez członka rodziny po roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy jego dochód ustala się na podstawie dochodu członka rodziny, powiększonego o kwotę uzyskanego dochodu z miesiąca następującego po miesiącu, w którym dochód został osiągnięty, jeżeli dochód ten jest uzyskiwany w dniu ustalania prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego.

Prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego, przy spełnieniu innych przesłanek ustawowych, przysługuje jeśli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty 725 zł – art. 9 ust. 2 ustawy. Na gruncie ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów okres świadczeniowy oznacza okres na jaki ustala się prawo do świadczenia z funduszu alimentacyjnego, tj. od dnia 1 października do dnia 30 września następnego roku kalendarzowego - art. 2 pkt 8 ustawy.

Przenoszą te ogólne uwagi na grunt przedmiotowej sprawy stwierdzić należy, że nieprawidłowo ustalono dochód rodziny na osobę w rodzinie uprawnionego. Przechodząc do analizy tego zagadnienia podać należy, że rokiem poprzedzającym okres świadczeniowy z którego należało ustalić dochód członka rodziny był rok 2011. Z akt sprawy wynika że B. K. w tym roku zarówno utraciła jak i uzyskała dochód. W dniu 31 sierpnia 2011 r. doszło do rozwiązania stosunku pracy w wyniku upływu czasu na jaki zawarta była umowa o pracę. W związku z tym dochodu uzyskanego z tego tytułu w kwocie 9.556,54 zł netto, wykazanego w zaświadczeniu pracodawcy z dnia [...] grudnia 2012 r. znak: [...], nie należało uwzględnić w dochodach rodziny (art. 9 ust. 3 ustawy). Tak też uczyniły organy w sprawie niniejszej. Od dnia 1 września 2011 r. B. K. podjęła zatrudnienie u tego samego pracodawcy (Szkoła Podstawowa Nr [...] w B.) na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. Jak wynika z zaświadczenia pracodawcy z dnia [...] grudnia 2012 r. znak: [...], z tego stosunku pracy w ciągu 4 miesięcy 2011 r. strona uzyskała dochód w kwocie 5.212,67 zł netto. Dochód rodziny z 2011 r. wyniósł więc 1.303,17 zł miesięcznie. Zgodnie z treścią art. 9 ust. 4 ustawy organy prawidłowo uzyskany dochód podzieliły przez liczbę miesięcy, w których dochód ten był osiągnięty (5.212,67:4). Dochód z tej umowy był uzyskiwany w dniu ustalania prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Co prawda w dniu 1 września 2012 r. zmieniono tę umowę poprzez zmianę wymiaru czasu pracy z całego etatu na ½ etatu, ale w ocenie Sądu zmiana ta nie ma znaczenia na ustalenie dochodu w sprawie niniejszej. Nie obejmuje ona roku poprzedzającego okres świadczeniowy. Zmiana wysokości wynagrodzenia w 2012 r. będzie uwzględniona przy wyliczaniu dochodu na następny okres świadczeniowy. Od dnia 3 września 2012 r. B. K. dodatkowo podjęła zatrudnienie na czas określony (do dnia 28 czerwca 2013 r.) jako nauczyciel wychowawca w świetlicy Szkoły Podstawowej Nr [...] w B. i uzyskała z tego tytułu dochód w wysokości 825,05 zł miesięcznie (zaświadczenie z dnia [...] listopada 2012 r., nr [...] o wynagrodzeniu za miesiąc październik 2012 r.). Dochód ten, zgodnie z art. 9 ust. 4a ustawy, należało doliczyć do dochodu z 2011 r. Organy dochód ten doliczyły do dochodu z 2011 r. ale uczyniły to w sposób nieprawidłowy. W ocenie Sądu, w przypadku zaistnienia sytuacji o której mowa w art. 9 ust. 4a ustawy przeciętny miesięczny dochód przypadający na jednego członka rodziny winien być liczony w ten sposób, że do rocznego dochodu uzyskanego w roku poprzedzającym okres zasiłkowy (2011) należy doliczyć dochód uzyskany w 2012 r. i dopiero od tak zsumowanego dochodu liczyć dochód miesięczny rodziny, a następnie dochód przypadający na jednego członka rodziny. Nie może bowiem dochodzić do sytuacji, kiedy uzyskany przez stronę czy członka rodziny dodatkowy dochód z jednego czy z dwóch miesięcy będzie decydował o prawie do świadczenia alimentacyjnego (vide: wyroki WSA w Lublinie z 29 czerwca 2012 r., II SA/Lu 440/12, LEX nr 1285040, z 10 grudnia 2010 r., II SA/Lu 582/10, LEX nr 753903, a także wydane na tle analogicznych regulacji odnoszących się do świadczeń rodzinnych wyroki NSA z 9 grudnia 2010 r. I OSK 1321/10, LEX nr 744973, WSA w Lublinie z 28 maja 2009 r., II SA/Lu 201/09, LEX nr 580289, WSA w Białymstoku, II SA/Bk 592-593/11, II SA/Bk 765/11 utrzymany w mocy przez NSA wyrokiem z dnia 10 kwietnia 2013 r., I OSK 1552/12, II SA/Bk 144/13 pub. http://orzeczenia.nsa.gov.pl). W sprawie niniejszej organy doliczyły całą kwotę dochodu uzyskanego w październiku 2012 r. bez wyliczenia z tej kwoty miesięcznego dochodu rodziny a następnie dochodu przypadającego na jednego członka rodziny.

Rozpoznając ponownie sprawę organy zastosują w sposób prawidłowy regulację zawartą w art. 9 ust. 4a ustawy i dopiero w zależności od wysokości tak wyliczonego dochodu stwierdzą, czy nastąpiło przekroczenie progu dochodowego uprawniającego do uzyskania świadczenia z funduszu alimentacyjnego. Uchylając decyzję organu I instancji Sąd stwierdził również naruszenie art. 107 par. 3 k.p.a. Uzasadnienie rozstrzygnięcia stwierdzającego przekroczenie ustawowego kryterium dochodowego nie może ograniczać się do podania podstawy prawnej i kwoty uzyskiwanego dochodu. Uzasadnienie takiej decyzji powinno zawierać sposób wyliczenia dochodu. W kontekście powyższego budzi wątpliwości postępowanie organu odwoławczego, który utrzymał w mocy decyzję organu I instancji i podzielił stanowisko tego organu odnośnie przekroczenia kryterium dochodowego podczas, gdy organ I instancji stwierdził, że dochód na osobę w rodzinie wyniósł 1084,66 zł a organ odwoławczy ustalił, że jest to kwota 1064,12 zł.

Mając na względzie powyższe rozważania Sąd uchylił zaskarżoną decyzję oraz decyzję ją poprzedzającą i na mocy art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c p.p.s.a. orzekł, jak w sentencji. Konsekwencją uchylenia decyzji było stwierdzenie z urzędu o niemożności wykonania decyzji do czasu uprawomocnienia się niniejszego wyroku

(art. 152 p.p.s.a).