II SA/Łd 1210/12

Uzasadnienie

Decyzją z dnia [...] znak: [...] Marszałek Województwa [...] uznał za nienależnie pobrane przez B. H. świadczenia rodzinne: zasiłek rodzinny na dziecko K.H. w wysokości 64,00 zł miesięcznie na okres od 1 września 2008 r. do 30 września 2009 r., zasiłek rodzinny na M. H. w wysokości 64,00 zł miesięcznie na okres od 1 września 2008 r. do 30 września 2009 r., dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego na dziecko K. H. w wysokości 80,00 zł miesięcznie na okres od 1 września 2008 r. do 30 września 2009 r., dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego na dziecko K.H. w kwocie 100,00 zł jednorazowo w miesiącu wrześniu 2008 r. oraz dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego na dziecko M. H. w kwocie 100,00 zł jednorazowo w miesiącu wrześniu 2008 r.

W odwołaniu od tej decyzji B. H. wniosła o jej uchylenie podnosząc zarzuty naruszenia art. 7, art. 8, art. 156 § 1 pkt 2 i 3, art. 75-78, art. 80, art. 61 K.p.a., art. 117 i 118 Kodeksu cywilnego, art. 30 ust. 2 pkt 3, art. 23a ust. 5, art. 32 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Decyzją z dnia [...] nr [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Ł. działając na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 K.p.a., art. 1 ust. 3, art. 2, art. 23a, art. 30 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz. U. z 2006 r. nr 139, poz. 992 ze zm.), rozporządzenia Rady (EWG) z dnia 14 czerwca 1971 r. nr 1408/71 w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego dla pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin, przemieszczających się we Wspólnocie (Dz. Urz. WE L 149 z 5 lipca 1971 r. ze zm.), rozporządzenia Rady (EWG) Nr 574/72 z dnia 21 marca 1972 r. w sprawie wykonania rozporządzenia Rady (EWG) Nr 1408/71 (Dz. Urz. WE Nr L 74, z dnia 27 marca 1972 r. ze zm. ), pkt 2 Decyzji nr H1 z dnia 12 czerwca 2009 r. dotyczącej zasad przechodzenia od rozporządzeń Rady (EWG) nr 1408/71 i (EWG) NR 574/72 do rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 i (WE) nr 987/2009 oraz stosowania decyzji i zaleceń Komisji Administracyjnej ds. Koordynacji Systemów Zabezpieczenia Społecznego (Dz. Urz. UE 2010/C 106/05), § 15 ust. 7 i 8, § 17, § 18 rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 2 czerwca 2005 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o świadczenia społeczne (Dz. U. z 2005 r. nr 105, poz. 881 ze zm.) - utrzymało w mocy decyzję organu I instancji.

W motywach rozstrzygnięcia Kolegium wskazało, że decyzjami z dnia [...] i [...] Prezydent Miasta Ł. po rozpoznaniu wniosku z dnia 12 września 2008 r. przyznał B. H. zasiłek rodzinny wraz z dodatkami na dzieci K. H. i M. H. na okres od 1 września 2008 r. do 31 października 2009 r. Wskazane świadczenia strona pobierała od 1 września 2008 r. do dnia 30 września 2009 r.

W dniu 31 sierpnia 2009 r. do Regionalnego Centrum Polityki Społecznej w Ł. wpłynął unijny formularz UK-PL E Form wystawiony w dniu 26 sierpnia 2009 r. przez brytyjską instytucję ds. świadczeń rodzinnych- HM Revenue & Customs Child Benefit Office, na podstawie którego ustalono, że ojciec dzieci – A. H. wystąpił z wnioskiem o ustalenie uprawnień do brytyjskich świadczeń rodzinnych na dzieci.

W oparciu o zebrane dokumenty ustalono, że A. H. podjął zatrudnienie na trenie Wielkiej Brytanii od dnia 8 marca 2007 r. i od tej daty sprawa ustalenia uprawnień do świadczeń rodzinnych na terenie Polski podlega przepisom o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.

Postanowieniem z dnia [...] Prezydent Miasta Ł. w związku z zaistnieniem koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego przekazał niniejszą sprawę do Regionalnego Centrum Polityki Społecznej w Ł.

Wobec braku w aktach sprawy danych na temat dochodu męża z pracy w Wielkiej Brytanii, Regionalne Centrum Polityki Społecznej w Ł. pismem z dnia 24 listopada 2009 r. wystąpiło do B. H. z prośbą o przesłanie do organu I instancji w ciągu 30 od dnia jego otrzymania dochodu netto uzyskanego przez A. H. za cały 2007 r. w funtach szterlingach (tj. za okres od 8 marca 2007 r. do 31 grudnia 2007 r.) z tytułu zatrudnienia w Wielkiej Brytanii, pod rygorem uznania pobranych świadczeń rodzinnych za nienależnie pobrane zgodnie z art. 30 ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Odpowiadając na powyższe wezwanie, B. H. w dniu 28 grudnia 2009 r. podała, że nie posiada informacji o wysokości wynagrodzenia męża z tytułu podjęcia zatrudnienia na terenie Wielkiej Brytanii, zaś w trakcie spotkania w dniu 12 stycznia 2010 r. w Regionalnym Centrum Polityki Społecznej w Ł. zobowiązała się w terminie jednego miesiąca od daty spotkania, do dostarczenia dochodów męża A.H. uzyskanych z tytułu podjęcia zatrudnienia w Wielkiej Brytanii.

W dniu 24 stycznia 2010 r. B. H. oświadczyła, że mąż A. H. z tytułu zatrudnienia na trenie Wielkiej Brytanii osiągnął w 2009 r. dochód w wysokości ok. 7000,00 funtów szterlingów. Jednocześnie strona wyjaśniła, iż informacje o dochodach męża za 2007 i 2008 są zbędne.

Wobec bezskutecznego upływu terminu na złożenie dokumentów potwierdzających wysokość dochodów męża za cały 2007 r., Marszałek Województwa [...] decyzją z dnia [...] znak: [...] orzekł o braku uprawnienia do zasiłku rodzinnego wraz z dodatkami na dzieci K. H. i M. H. na okres od 1 września 2008 r. do 31 października 2009 r. oraz uznał za nienależnie pobrane świadczenia rodzinne na ww. dzieci za okres od 1 września 2008 r. do 30 września 2009 r. Powyższa decyzja została następnie utrzymana w mocy decyzją Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Ł. z dnia [...].

Wyrokiem z dnia 22 października 2010 r. sygn. akt II SA/Łd 974/10 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi uchylił decyzje organów obu instancji. Wobec uwzględnienia skargi kasacyjnej organu, wyrokiem z dnia 7 czerwca 2011 r. sygn. akt I OSK 295/11 Naczelny Sąd Administracyjny uchylił wyrok Sądu I instancji, przekazując mu sprawę do ponownego rozpoznania. W następstwie powyższego Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi orzeczeniem z dnia 30 listopada 2011 r. sygn. akt II SA/Łd 1004/11 uchylił decyzje Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Ł. z dnia [...] znak: [...] i poprzedzające je decyzje Marszałka Województwa [...] z dnia [...] w tym decyzję [...].

W dniu 26 marca 2012 r. do Regionalnego Centrum Polityki Społecznej w Ł. wpłynęło kolejne oświadczenie B. H., z którego wynika, że nie posiada żadnych dokumentów potwierdzających dochody męża – A. H. uzyskane w Wielkiej Brytanii za miesiąc kwiecień 2007 r., za cały 2007 r. oraz za cały 2008 r. Ze względu na fakt, iż we wskazanym w wezwaniu z dnia 22 lutego 2012 r. terminie, strona nie dostarczyła wymaganych dokumentów, Marszałek Województwa [...] w dniu 30 maja 2012 r. pozostawił wniosek strony z dnia 12 września 2008 r. o ustalenie prawa do świadczeń rodzinnych na dzieci K. H. i M. H. bez rozpatrzenia. Jednocześnie pismem z dnia 30 maja 2012 r. strona została poinformowana o wszczęciu postępowania administracyjnego w sprawie dochodzenia zwrotu nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych na dzieci K. H. i M. H. w okresie od 1 września 2008 r. do 30 września 2009 r. i o możliwości zapoznania się z aktami sprawy.

Przywołując w następnej kolejności brzmienie art. 30 i art. 23a ust. 9 ustawy o świadczeniach rodzinnych z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 r. nr 139, poz. 992 ze zm.), Kolegium stwierdziło, że organ I instancji prawidłowo uznał świadczenia rodzinne w postaci zasiłku rodzinnego wraz z dodatkami z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej i z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego za okres od 1 września 2008 r. do 30 września 2009 r. na dzieci K. H. i M. H. za nienależnie pobrane.

Odnosząc się do zarzutów odwołania Kolegium wskazało, że wniosek B. H. o przedawnienie roszczeń w oparciu o art. 117 i art. 118 Kodeksu Cywilnego jest bezpodstawny, bowiem w sprawie ma zastosowanie art. 30 ust 5 ustawy o świadczeniach rodzinnych. Także zawarte w odwołaniu stwierdzenie, że ustawa o świadczeniach rodzinnych nie przewiduje możliwości ponownego rozpatrywania wniosków po upływie pięciu lat od wydania decyzji jest niezgodne z prawdą. Zdaniem organu B. H. pomimo wielokrotnych wezwań nie dostarczyła pełnych danych umożliwiających ustalenie, czy jej rodzina spełnia kryteria dochodowe określone w ustawie o świadczeniach rodzinnych i czy kwalifikuje się do otrzymywania świadczeń rodzinnych, po uwzględnieniu faktu zatrudnienia w Wielkiej Brytanii jej męża. Informacje zawarte w złożonych przez stronę oświadczeniach są – w ocenie Kolegium - niepełne i nie spełniają wymogów określonych w ustawie o świadczeniach rodzinnych, co uzasadniało wydanie kwestionowanej decyzji przez organ I instancji.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi B.H. wniosła o uchylenie decyzji Kolegium, powtarzając w zasadzie zrzuty z odwołania od decyzji organu I instancji. Dodatkowo zarzuciła naruszenie art. 28 k.p.a., art. 73 rozporządzenia Rady (EWG) nr 1408/71 i art. 10 (12)(13) rozporządzenia Rady EWG nr 547/72, poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie.

Odpowiadając na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Ł. wniosło o jej oddalenie, argumentując jak w motywach zaskarżonej decyzji.

Na rozprawie w dniu 6 czerwca 2013 r. skarżąca poparła skargę i wskazała, iż nie jest w stanie wykazać dochodu męża od kwietnia 2007 roku do końca 2008 roku, ponieważ nie utrzymuje z nim kontaktu. Dodała, iż pierwotnie uzyskując świadczenie złożyła PIT męża za 2007 rok a mąż opuścił rodzinę w 2001 roku, kiedy dowiedział się że ma urodzić niepełnosprawne dziecko. Nie wie, gdzie małżonek przebywał od 2007 roku, gdyż arkusze PIT były przysyłane z Polski. Skarżąca uważa, że nie tylko ona powinna wykazywać dochody męża i Centrum Świadczeń powinno również pytać o nie męża. Do dnia dzisiejszego nie ustalono jakie prace stałe i dorywcze mąż podejmował, jakie uzyskiwał dochody w latach 2007-2009 z tytułu tej pracy za granicą. Uważa, że Regionalne Centrum Świadczeń powinno ustalać dochody jej męża, a ona co mogła, to podała. Od 2001 roku nie prowadzi z mężem wspólnego gospodarstwa domowego i nie utrzymuje z nim kontaktu. Jedynie syn rozmawiał z ojcem. Mąż jest obywatelem Algierii. Sporadycznie przesyłał córce na przestrzeni ostatnich lat kwoty 500-600 zł. Ostatnio na rzecz dzieci świadczył w 2011 roku i te kwoty ujawniała w organie pomocowym.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga jest zasadna.

Zgodnie z art. 1 § 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości m.in. przez kontrolę administracji publicznej. Kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Oznacza to, iż sądy administracyjne nie orzekają merytorycznie, tj. nie wydają orzeczeń co do istoty sprawy, lecz badają zgodność zaskarżonego aktu administracyjnego z obowiązującymi w dacie jego podjęcia przepisami prawa materialnego, określającymi prawa i obowiązki stron oraz przepisami procedury administracyjnej, normującymi zasady postępowania przed organami administracji publicznej.

W myśl art. 134 §1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012r., Nr 270, powoływanej dalej, jako p.p.s.a.) sąd administracyjny rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. Z kolei przepis art. 135 p.p.s.a. stanowi, iż sąd stosuje przewidziane ustawą środki w celu usunięcia naruszenia prawa w stosunku do aktów lub czynności wydanych lub podjętych we wszystkich postępowaniach prowadzonych w granicach sprawy, której dotyczy skarga, jeżeli jest to niezbędne dla końcowego jej załatwienia.

Sąd uwzględniając skargę uchyla ten akt w całości albo w części, jeżeli stwierdzi naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego lub inne naruszenie przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy, o czym stanowi art. 145 § 1 pkt 1 p.p.s.a.

W niniejszej sprawie Sąd uznał, iż organy obu instancji naruszyły przepisy postępowania w stopniu mającym istotny wpływ na wynik sprawy, co w konsekwencji doprowadziło do naruszenia przepisów prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy. W następstwie Sąd obowiązany był rozstrzygnąć stosownie do art. 145 §1 pkt 1 lit. a i lit. c w związku z art. 135 p.p.s.a.

Na wstępie należy wskazać, iż decyzje o braku uprawnień i uznaniu za nienależne świadczeń, które w różnych okresach czasu pobierała B. H. były już przedmiotem rozważań tutejszego Sądu w wielu sprawach. Decyzje te zostały uchylone wyrokiem z dnia 22 października 2010 r. sygn. akt II SA/Łd 979/10 oraz wyrokiem z dnia 30 listopada 2011 r. sygn. akt 1004/11.

W uzasadnieniu obu tych wyroków sąd stwierdził, że okoliczności, które bezspornie wykazał organ (przebywanie męża skarżącej w Wielkiej Brytanii oraz uzyskanie przez niego prawa do ubieganie się o przyznanie świadczeń rodzinnych na dzieci) nie były jeszcze wystarczającą podstawą do wydania zakwestionowanych rozstrzygnięć. W sprawie bowiem zabrakło niewątpliwego ustalenia, że mąż skarżącej w istocie pobierał rozważane świadczenia, a nadto, że pobierał je w tym samym okresie i na to samo dziecko, co skarżąca. Z uwagi na to, że zgromadzony materiał w sprawie administracyjnej danych takich nie zawiera, stwierdzić należy, że organy uchybiły regułom procesowym zawartym w art. 7 i 77 § 1 K.p.a. (por. wyrok NSA z dnia 29 września 2011r., sygn. akt I OSK 713/11, dostępne pod adresem http://orzeczenia.nsa.gov.pl/cbo/query). Za niewystarczające uznać należy powołanie się przez SKO w uzasadnieniu decyzji ostatecznej na wysokość świadczenia rodzinnego w Wielkiej Brytanii na pierwsze dziecko i następne dzieci, bez wskazania źródła, które posłużyło do poczynienia takich ustaleń, a ponadto wysokość tych świadczeń porównano z wysokością konkretnego świadczenia przysługującego w Polsce, mimo iż w takich sprawach nie następuje porównanie poszczególnych rodzajów świadczeń, lecz porównanie ogólnych kwot świadczeń przyznanych w obu krajach. Zatem - jak to stwierdzono w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 7 czerwca 2011 r. sygn. akt I OSK 295/11- kolizja krajowych systemów zabezpieczenia społecznego następuje dopiero wówczas, gdy dochodzi do przyznania świadczeń rodzinnych w ramach systemów zabezpieczenia społecznego dwóch państw członkowskich Unii Europejskiej, a nie tylko nabycia uprawnienia do analizowanych świadczeń.

Aby zatem prawidłowo rozstrzygnąć w kwestii kolizji świadczeń rodzinnych organy administracji powinny w sposób jednoznaczny, niebudzący wątpliwości i dostępny dla stron ustalić charakter, rodzaj i wielkość kwotową świadczeń uzyskanych z państwa członkowskiego, w którym zatrudniony jest ojciec dzieci, jak również jakiego rodzaju świadczenia rodzinne przyznawane są w Wielkiej Brytanii i które z nich w okresie objętym zaskarżonymi decyzjami pobierał mąż skarżącej.

Dla prawidłowego rozstrzygnięcia, przewidzianego w art. 23a ust. 6 i następnych w związku z art. 21 ustawy o świadczeniach rodzinnych organ pierwszej instancji winien odnieść się także do kwestii, czy prawo miejsca zatrudnienia przewiduje świadczenia odpowiadające przyznanemu w Polsce świadczeniu rodzinnemu, aczkolwiek porównaniu podlega ogólna kwota przyznanych świadczeń, nie zaś porównywanie wysokości kwot poszczególnych ich rodzajów.

Nie ulega wątpliwości, że ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w orzeczeniu sądu z mocy art. 153 p.p.s.a. wiążą w sprawie ten sąd oraz organ, którego działanie było przedmiotem zaskarżenia.

W ocenie Sądu, organ administracji ponownie rozpoznający sprawę uchybił powyższemu obowiązkowi nie wykonując zaleceń zawartych w motywach wyroku, .mocą którego uchylono decyzję o uznaniu świadczeń za nienależnie pobrane.

W rozpoznawanej sprawie przedmiotem kontroli Sądu jest decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Ł. z dnia [...] nr [...] orzekająca o utrzymaniu w mocy decyzji Marszałka Województwa [...] z dnia [...] o uznaniu za nienależnie pobrane przez B. H. świadczenia rodzinne: zasiłek rodzinny na dziecko K. H. w wysokości 64,00 zł miesięcznie na okres od 1 września 2008 r. do 30 września 2009 r., zasiłek rodzinny na M. H. w wysokości 64,00 zł miesięcznie na okres od 1 września 2008 r. do 30 września 2009 r., dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego na dziecko K. H. w wysokości 80,00 zł miesięcznie na okres od 1 września 2008 r. do 30 września 2009 r., dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego na dziecko K. H. w kwocie 100,00 zł jednorazowo w miesiącu wrześniu 2008 r. oraz dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego na dziecko M. H. w kwocie 100,00 zł jednorazowo w miesiącu wrześniu 2008 r., wydanej po uchyleniu przez tutejszy Sąd poprzedniej decyzji o tej samej treści.

W analogicznej sprawie tutejszy Sąd wyrokiem z dnia 11 kwietnia 2013 r. sygn. akt II SA/Łd 1215/12 uchylił decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Ł. z dnia [...] nr [...] utrzymującą w mocy decyzję Marszałka Województwa z dnia [...] nr [...] o uznaniu za nienależnie pobrane świadczenia pielęgnacyjnego na dziecko K. H. w kwocie 420 zł miesięcznie za okres od 1 września 2008 r. do dnia 30 września 2009 r.

Sąd w składzie rozpoznającym niniejszą skargę w pełni podziela stanowisko wyrażone w uzasadnieniu powołanego wyroku zarówno w odniesieniu do stanu faktycznego sprawy jak i powołanych przepisów prawa.

Zdaniem organu administracji publicznej wydającego zaskarżoną decyzję, strona pomimo pouczenia o okolicznościach skutkujących utratą prawa do pobierania przedmiotowych zasiłków, nie powiadomiła organu o zmianie sytuacji mającej wpływ na prawo do tych świadczeń tj. o zatrudnieniu męża w Wielkiej Brytanii, a w istocie o dochodzie osiąganym od dnia zatrudnienia - 8 marca 2007r., od której to daty w sprawie niniejszej znalazły zastosowanie przepisy o koordynacji krajowych systemów zabezpieczenia społecznego, które dotyczą korzystania z uprawnień do świadczeń rodzinnych na to samo dziecko przez osoby znajdujące się w różnych krajach Wspólnoty, które z tytułu przemieszczania się pomiędzy krajami UE i EOG, podlegają także systemom zabezpieczenia społecznego kraju innego niż Polska, między innymi z tytułu podjęcia w tym kraju pracy najemnej lub pracy na własny rachunek. Swoboda przemieszczania osób w obrębie państw członkowskich może być przyczyną uzyskania prawa do świadczeń rodzinnych z dwóch państw członkowskich. W celu wyeliminowania takich sytuacji wprowadzono zasadę niekumulacji świadczeń. Określone zostały zasady pierwszeństwa w razie zbiegu przepisów dotyczących świadczeń rodzinnych w państwie zamieszkania rodzica i dziecka z przepisami prawa zatrudnienia drugiego z rodziców.

W ocenie Sądu, z zaprezentowanym przez organ stanowiskiem co do zasady należałoby się zgodzić, jednak na gruncie ustalonego w sprawie stanu faktycznego nie znajduje ono zastosowania.

Podstawę materialnoprawną zaskarżonego rozstrzygnięcia stanowiły przepisy ustawy z dnia 28 listopada 2003r. o świadczeniach rodzinnych, w szczególności art. 30 ustawy. Stosownie do treści art. 30 ust. 1 ustawy, osoba, która pobrała nienależnie świadczenia rodzinne, jest obowiązana do ich zwrotu (art. 30 ust. 1 ustawy). I co istotne, za nienależnie pobrane świadczenia rodzinne uważa się świadczenia rodzinne wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń rodzinnych albo wstrzymanie wypłaty świadczeń rodzinnych w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca te świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania (art. 30 ust. 2 pkt 1 ustawy).

W orzecznictwie sądowoadministracyjnym przyjmuje się, że za nienależnie pobrane świadczenie należy uznać świadczenie, które spełnia 3 przesłanki:

- zostało wypłacone pomimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń rodzinnych albo wstrzymanie wypłaty świadczeń rodzinnych w całości lub w części,

- osoba pobierająca te świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

- osoba ta miała świadomość, że świadczenie jej nie przysługuje.

Trzeba odróżnić świadczenie nienależne od nienależnie pobranego. W orzecznictwie sądowoadministracyjnym przyjmuje się, że "nienależne świadczenie" jest pojęciem obiektywnym i występuje między innymi wówczas, gdy świadczenie zostaje wypłacone bez podstawy prawnej lub gdy taka podstawa odpadła. Natomiast "świadczenie nienależnie pobrane" to świadczenie pobrane przez osobę, której można przypisać określone cechy dotyczące stanu świadomości (woli) lub określone działania (zaniechania). Zwrot obciąża tylko tego, kto przyjął świadczenie w złej wierze, wiedząc że mu się ono nie należy, co dotyczy zarówno osoby, która została pouczona o okolicznościach, w jakich nie powinna pobierać świadczeń, jak też tej osoby, która uzyskała świadczenie na podstawie nieprawdziwych zeznań, dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd instytucji zobowiązanej do wypłaty świadczenia. Dla ustalenia, od kiedy świadczenia rodzinne są pobierane nienależnie, decydujące znaczenie ma chwila, w której świadczeniobiorca dowiedział się o okoliczności powodującej ustanie prawa do świadczeń, i z którą powinien zawiadomić organ o tej okoliczności (art. 30 ust. 2 pkt 1 w związku z art. 25 ust. 1 ustawy) – vide: wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego: w Warszawie z dnia 26 października 2010 r., VIII SA/Wa 538/10, LEX nr 760307, w Szczecinie z dnia 13 stycznia 2011 r., II SA/Sz 780/10, LEX nr 754942 oraz w Bydgoszczy z dnia 18 stycznia 2011 r., II SA/Bd 1483/10, LEX nr 752030 ).

W niniejszej sprawie organ po pierwsze stwierdził, iż skoro z dniem 8 marca 2007r. mąż skarżącej podjął zatrudnienie w Wielkiej Brytanii, to od tej daty mają w sprawie zastosowanie przepisy o koordynacji zabezpieczenia społecznego. Gdy tymczasem przepis art. 23a ustawy nie wskazuje, iż przepisy o koordynacji mają zastosowanie od daty zatrudnienia. Sposób sformułowania przepisu wskazuje, iż należy ustalić datę, od której mają zastosowanie przepisy o koordynacji, tj. od kiedy mąż korzysta ze świadczeń rodzinnych przyznanych i wypłacanych przez organ pomocowy w kraju zatrudnienia. Jak wynika z akt sprawy mąż pobierał świadczenie takie od grudnia 2008 roku, co do innych okresów brak informacji. A skoro tak, w grę wchodzi również rozważenie, który w istocie porządek prawny wchodzi w grę, czy polski porządek prawny, czy brytyjski, czy też może innego kraju unijnego, gdyż w istocie nie ma pewności, iż mąż przebywał cały czas tylko w Wielkiej Brytanii.

Ponadto w okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy nie można uznać, że pobierając świadczenie w opisanym już okresie zachowanie skarżącej nosiło znamiona zawinionego działania. Należy mieć na uwadze, iż jak oświadczała kilkukrotnie strona, mąż opuścił rodzinę w 2001 roku, strona nie wie, gdzie małżonek przebywał od 2007 roku, a zatem jakie podejmował zatrudnienia i jakie uzyskiwał dochody. Wedle takich oświadczeń strony za wiarygodne uznać należy jej stwierdzenie, iż nie jest w stanie przedstawić zestawienia dochodu męża za 2007 i 2008 rok. Jeżeli skarżąca nie utrzymuje z mężem kontaktu, to nie sposób oczekiwać, iż przedstawi dokumenty, których żąda organ. W tej sytuacji organ winien rozważyć na nowo sytuację faktyczną, w szczególności obiektywnie ocenić czy ma podstawy, aby przypisać skarżącej celowe działanie, mające charakter działanie w złej wierze.

Po wtóre, organ pominął powoływaną przez skarżącą okoliczność, iż od 2001 roku nie prowadzi wspólnie gospodarstwa domowego z mężem, co ma przełożenie na rozważenie, czy ustalając dochód rodziny skarżącej dla potrzeb wniosku o ustalenie prawa do świadczenia, konieczne jest ustalenie dochodu jej męża. Skoro małżonkowie nie prowadzą wspólnie gospodarstwa domowego, to niezbędne jest rozważenie, jakie w istocie mają zastosowanie przepisy prawa. Czy należy stosować porządek prawny polski, czy innego kraju unijnego, skoro nie ma na przykład podstaw do stosowania przepisów o koordynacji świadczeń. W konsekwencji zaś może okazać się, że to nie skarżąca będzie zobowiązana do zwrotu pobranych świadczeń.

W ocenie Sądu, w niniejszej sprawie, doszło do naruszenia przepisów postępowania, w szczególności art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 K.p.a., które miało istotny wpływ na wynik sprawy, gdyż nie wyjaśniono należycie wszelkich okoliczności sprawy niezbędnych dla rozstrzygnięcia, co miało przełożenie na naruszenie przepisów prawa materialnego, art. 30 ust. 2 pkt 1 ustawy, które na tym etapie ustaleń stanu faktycznego przed organami administracji zostały zastosowane przedwcześnie.

Z tych wszystkich względów Sąd, na podstawie art. 145 § pkt 1 lit. a i lit. c, w związku z art. 135 p.p.s.a. orzekł, jak w pkt 1 sentencji. Konsekwencją uwzględnienia skargi było też stwierdzenie, iż zaskarżona decyzja na mocy art. 152 p.p.s.a. nie podlega wykonaniu do dnia uprawomocnienia się wyroku.

Z uwagi na uchylenie ww. decyzji sprawa będzie ponownie rozpoznawana przez organ I instancji, który winien uwzględnić treść przedstawionych rozważań Sądu przy podejmowaniu rozstrzygnięcia. Jak już bowiem powyżej wskazano, zgodnie z art. 153 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w orzeczeniu sądu wiążą w sprawie ten sąd oraz organ, którego działanie lub bezczynność było przedmiotem zaskarżenia.

B.A.