I OSK 2250/12

Uzasadnienie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu wyrokiem z dnia 14 czerwca 2012 r., sygn. akt IV SA/Po 348/12, oddalił skargę P. S. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w P. z dnia [...] lutego 2012 r. nr [...] w przedmiocie świadczenia pielęgnacyjnego.

Wyrok został wydany w następujących okolicznościach sprawy:

Wnioskiem z dnia 23 września 2011 r. P. S. zwróciła się do [...] Centrum Świadczeń o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego w związku z opieką nad córką – V. S. Do wniosku załączono świadectwo pracy potwierdzające zatrudnienie wnioskującej do 31 sierpnia 2011 r., orzeczenie o niepełnosprawności córki z dnia 16 sierpnia 2010 r. oraz wyrok Sądu Rejonowego [...] z dnia [...] lipca 2011 r. zmieniający orzeczenie w ten sposób, że w okresie od 24 maja 2010 r. do 31 sierpnia 2015 r. V. S. wymaga zapewnienia stałej lub całkowitej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.

Decyzją z dnia [...] października 2011 r. nr [...] Prezydent Miasta P. przyznał P. S. prawo do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad córką – V. S. od dnia 1 września 2011 r. do 31 sierpnia 2015 r.

Od powyższej decyzji P. S. złożyła odwołanie nie zgadzając się z okresem na jaki zostało jej przyznane świadczenie. Zdaniem odwołującej świadczenie powinno być przyznane od 24 maja 2010 r. do 31 sierpnia 2015 r., tj. od dnia powstania niepełnoprawności wskazanego orzeczeniem o niepełnosprawności Miejskiego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności z dnia 16 sierpnia 2010 r.

Decyzją Samorządowego Kolegium Odwoławczego w P. z dnia [...] lutego 2012 r. Nr [...] utrzymano zaskarżoną decyzję w mocy. Uzasadniając swoje rozstrzygnięcie Kolegium wskazało, iż stosownie do art. 17 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (tekst jedn. Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992 ze zm.) świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje: matce albo ojcu, innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59 ze zm.) ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności, opiekunowi faktycznemu dziecka, jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji, albo osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Rozpoznając sprawę organ odwoławczy rozpatrzył kwestię możliwości przyznania wnioskowanego świadczenia w okresie od 24 maja 2010 r. do 31 sierpnia 2015 r. w obu aspektach, tj. rezygnacji przez P. S. z pracy oraz niepodejmowania przez odwołującą zatrudnienia w celu sprawowania opieki nad dzieckiem. W ocenie organu odwoławczego P. S. nie może być uznana w okresie od 24 maja 2010 r. do 1 września 2011 r., za osobę bezrobotną, bowiem nie zrezygnowała z zatrudnienia. Do akt sprawy załączono bowiem świadectwo pracy P. S. wskazujące na zatrudnienie w wymiarze pełnego etatu w [...] Spółka Jawna [...] z siedzibą [...], w okresie od 1 lipca 2003 r. do 31 sierpnia 2011 r., tym samym rezygnacja z pracy nastąpiła z końcem sierpnia 2011 r. i tym samym możliwe było przyznanie P. S. świadczenia pielęgnacyjnego w związku z opieką nad córką – V. dopiero od 1 września 2011 r.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego P. S. wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji, wskazując na nowe, istotne okoliczności faktyczne. Skarżąca podniosła, iż zaskarżona decyzja została wydana w oparciu o błędne świadectwo pracy, z którego wynikało, iż skarżąca była zatrudniona w pełnym wymiarze etatu w okresie od 1 lipca 2003 r. do 31 sierpnia 2011 r. O fakcie błędu w świadectwie pracy skarżąca zorientowała się na skutek decyzji organu pierwszej instancji i zwróciła się do pracodawcy o jego sprostowanie. W korekcie świadectwa pracy z dnia 24 października 2011 r. widnieje zapis, iż w okresie od 25 listopada 2008 r. do 31 sierpnia 2011 r. skarżąca korzystała z urlopu wychowawczego.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji. Ponadto organ wskazał, że przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego w okresie przebywania na urlopie wychowawczym nie jest możliwe, ponieważ rodzic pozostaje w stosunku pracy, mimo iż nie otrzymuje w tym czasie wynagrodzenia.

Wojewódzki Sąd Administracyjny oddalając skargę wskazał, że istota sporu sprowadza się do kwestii, czy w sytuacji, gdy skarżąca przebywała na urlopie wychowawczym, tj. w okresie od 25 listopada 2008 r. do 31 sierpnia 2011 r., miała prawo otrzymać świadczenie pielęgnacyjne.

Dyspozycja przepisu art. 17 ustawy o świadczeniach rodzinnych określa dwa niezależne od siebie stany faktyczne. Pierwszy: w którym osoba legitymowana nie podejmuje zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki, i drugi: w którym osoba legitymowana rezygnuje z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki.

W pierwszym przypadku chodzi o sytuację, kiedy osoba zainteresowana przyznaniem świadczenia pielęgnacyjnego nie pracuje i nie trudni się jakąkolwiek pracą zarobkową, czyli nie podejmuje zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, by sprawować opiekę, w drugim zaś, kiedy z uwagi na konieczność sprawowania opieki, osoba zainteresowana uzyskaniem świadczenia pielęgnacyjnego rezygnuje z dotychczasowego sposobu aktywności zawodowej i zarobkowej (np. rozwiązuje stosunek pracy, rezygnuje z prowadzonej działalności gospodarczej, etc.).

W powyższym przepisie zdaniem Sądu należy zwrócić uwagę na tą jego część mówiącą o osobach, które "w celu sprawowania opieki" "nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej".

Sąd podzielił stanowisko organów, że w okresie przebywania skarżącej na urlopie wychowawczym, nie przysługiwało jej prawo do przedmiotowego świadczenia. Prawo do urlopu wychowawczego jest bowiem ściśle związane z pozostawaniem w stosunku pracy. Pracownikowi zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę na okres próbny, na czas określony lub na czas wykonywania określonej pracy, a także pracownikowi, który złożył wniosek o urlop po wypowiedzeniu stosunku pracy, urlopu wychowawczego udziela się do końca okresu, do którego ma trwać stosunek pracy. Z dniem rozwiązania stosunku pracy prawo do urlopu wychowawczego ustaje (patrz Jacek Skoczyński, Anna Hintz Kodeks pracy Komentarz LEX 2011).

Urlop wychowawczy jest urlopem bezpłatnym. W okresie korzystania z urlopu wychowawczego nie przysługują również świadczenia z ubezpieczenia społecznego, które kompensowałyby w całości lub w części nieuzyskiwanie dochodu z pracy. Osobie korzystającej z urlopu wychowawczego przysługuje natomiast, w sytuacji, gdy dochody rodziny są niskie, świadczenie ze środków publicznych na podstawie ustawy o świadczeniach rodzinnych - dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem.

Za słuszny i oddający intencje ustawodawcy Sąd uznał pogląd wyrażony w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z 15 grudnia 2010 r., sygn. akt II SA/Bd 1332/10, zgodnie z którym rezygnacja z zatrudnienia, o której mowa w art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych oznacza całkowitą rezygnację z zatrudnienia w celu sprawowania opieki nad inną osobą. Osoba uprawniona do świadczenia pielęgnacyjnego, którą może być rodzic lub inna osoba zobowiązana do alimentacji albo opiekun faktyczny, powinna pozostawać osobą rezygnującą z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej i nie podejmującą tego zatrudnienia właśnie z uwagi na konieczność sprawowania opieki, która z założenia jest opieką stałą lub długotrwałą. Osoba sprawująca długotrwałą opiekę lub niosąca długotrwałą pomoc osobie niepełnosprawnej, już przez tę niepełnosprawność jest w życiowej sytuacji zmuszającej do rezygnacji z pracy zarobkowej, pomimo istniejących na rynku pracy miejsc pracy i zdolności oraz gotowości do podjęcia zatrudnienia.

Przenosząc powyższe uwagi na grunt rozpoznawanej sprawy, Sąd wskazał, że organy prawidłowo orzekły o okresie na jaki winno zostać przyznane przedmiotowe świadczenie. Skarżąca nie spełniła bowiem wówczas przesłanki rezygnacji z zatrudnienia w związku z koniecznością zapewnienia opieki niepełnosprawnemu dziecku.

Orzekając w tym przedmiocie organy nie posiadają w tym zakresie swobody uznania administracyjnego. O przyznaniu świadczenia decyduje spełnienie ustawowych przesłanek, które organ ocenia na podstawie złożonych dokumentów i oświadczeń. Mimo, iż Sąd Rejonowy [...] wyrokiem z dnia [...] lipca 2011 r. orzekł, iż córka V. wymaga stałej opieki od dnia 24 maja 2010 r., to fakt ów pozostaje bez wpływu na rozstrzygnięcie, bowiem skarżąca w tym czasie pozostawała w stosunku pracy. W ocenie Sądu organy obu instancji, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności faktyczne i prawne, wydając decyzje nie naruszyły prawa. Sąd podkreślił, że wyrok WSA w Warszawie sygn. akt I SA/Wa 1683/10, na który powołała się skarżąca dotyczył innego stanu faktycznego, a mianowicie przebywania strony skarżącej na urlopie bezpłatnym, a nie urlopie wychowawczym.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku złożyła P. S., zaskarżając wyrok w całości, zarzucając naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnię przepisów art. 17 ust. 1 w związku z art. 3 pkt 22 ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Skarżąca kasacyjnie wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Poznaniu do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie kosztów postępowania wg norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Zdaniem skarżącej, dokonując wykładni art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu pominął ustawową definicję "zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej" zawartą w art. 3 pkt 22 tejże ustawy, która w sposób wyraźny wskazuje, że pojęcie "zatrudnienia" lub innej pracy zarobkowej oznacza wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy. Skarżąca wskazała, że istotą zatrudnienia jest "wykonywanie" przez pracownika określonego w umowie rodzaju pracy na rzecz pracodawcy, pod jego kierownictwem w wyznaczonym czasie i miejscu za ustalonym wynagrodzeniem (art. 22 Kodeksu pracy). Skarżąca decydując się na bezpłatny urlop wychowawczy dla sprawowania opieki nad swoją córką wymagającą stałej opieki, z konieczności zrezygnowała z aktywności zawodowej i pracy, a podczas urlopu wychowawczego, pracy nie świadczyła, nie otrzymywała wynagrodzenia ani innych świadczeń pracowniczych. W konsekwencji w terminie późniejszym formalnie rozwiązała umowę o pracę, która i tak nie była wykonywana.

Odpowiedź na skargę kasacyjną złożyło Samorządowe Kolegium Odwoławcze w P. Organ podzielił stanowisko zawarte w zaskarżonym wyroku.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw.

Stosownie do art. 183 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.), dalej p.p.s.a., Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej z urzędu biorąc pod uwagę jedynie nieważność postępowania. Wobec tego, że w rozpoznawanej sprawie nie zachodzi żadna z okoliczności skutkujących nieważnością postępowania, o jakich mowa w art. 183 § 2 p.p.s.a., a nadto nie zachodzi również żadna z przesłanek, o których mowa w art. 189 p.p.s.a., które Naczelny Sąd Administracyjny rozważa z urzędu dokonując kontroli zaskarżonego skargą kasacyjną wyroku Sądu I instancji, Naczelny Sąd Administracyjny dokonał kontroli zaskarżonego wyroku w zakresie wyznaczonym podstawami skargi kasacyjnej.

Skarżąca kasacyjnie zarzuciła Sądowi I instancji naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnię art. 17 ust. 1 w związku z art. 3 pkt 22 ustawy o świadczeniach rodzinnych. Zdaniem skarżącej skoro zgodnie z art. 3 pkt 22 ustawy o świadczeniach rodzinnych zatrudnienie oznacza wykonywanie pracy, a skarżąca przebywając na urlopie wychowawczym pracy nie wykonywała i nie otrzymywała wynagrodzenia, to należy uznać, że zrezygnowała z pracy dla sprawowania koniecznej opieki nad swoją niepełnosprawną córką, spełniając tym samym wymogi określone art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Odnosząc się do powyższego zarzutu wskazać należy, że z art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych wynika, że warunkiem niezbędnym, który musi spełnić osoba ubiegająca się o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o niepełnosprawności jest rezygnacja z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej.

Nie sposób uznać, aby osoba przebywająca na urlopie wychowawczym spełniała warunek rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, albowiem osoba taka pozostaje w stosunku pracy, mimo że pracy nie świadczy i nie otrzymuje wynagrodzenia. Wskazać bowiem należy, że urlop wychowawczy powoduje jedynie czasowe zawieszenie obowiązku świadczenia pracy po stronie pracownika, zaś po stronie pracodawcy obowiązku zatrudniania go i świadczenia wynagrodzenia. Jego celem jest stworzenie pracownikowi korzystnych warunków do sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem w sytuacji trudności z połączeniem obowiązków opiekuńczych z obowiązkami zawodowymi. Z uprawnienia do urlopu wychowawczego może skorzystać wyłącznie osoba mająca status pracownika (zob. E. Maniewska, Komentarz aktualizowany do art. 186, art. 1861, art. 1862, art. 1863, art. 1864, art. 1865, art. 1866, art. 1867 Kodeksu pracy, Lex). Urlop wychowawczy jest zatem uprawnieniem ściśle związanym z pozostawaniem w stosunku pracy. Okres urlopu wychowawczego, w dniu jego zakończenia, wlicza się także do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze (art. 1865 Kodeksu pracy). Nie można zatem zgodzić się z twierdzeniem, że pozostawanie na urlopie wychowawczym i związany z tym faktyczny brak wykonywania pracy i otrzymywania wynagrodzenia, stanowi rezygnację z zatrudnienia.

Słusznie zatem Sąd I instancji przyjął, że rezygnacja z zatrudnienia, o której mowa w art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych oznacza całkowitą rezygnację z zatrudnienia, tj. rozwiązanie stosunku pracy. Należy mieć bowiem na względzie, że rezygnacja z zatrudnienia i niepodejmowanie tego zatrudnienia następuje właśnie z uwagi na konieczność sprawowania opieki, która z założenia jest opieką stałą lub długotrwałą. Podkreślenia wymaga, że intencją ustawodawcy przy wprowadzeniu w/w przepisu była pomoc osobom sprawującym długotrwałą opiekę nad osobami niepełnosprawnymi, które przez tę okoliczność znajdują się w życiowej sytuacji zmuszającej ich do rezygnacji z pracy zarobkowej, pomimo istniejących na rynku pracy miejsc pracy i zdolności oraz gotowości do podjęcia zatrudnienia.

Dodatkowo należy zauważyć, że uzyskanie prawa do urlopu wychowawczego skutkuje utratą dochodu w rozumieniu art. 3 pkt 23 ustawy o świadczeniach rodzinnych, co nie jest równoznaczne z rezygnacją z zatrudnienia.

Podniesiony w skardze kasacyjnej zarzut naruszenia prawa materialnego należało zatem uznać za niezasadny.

Z powyższych przyczyn, Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 p.p.s.a., orzekł jak w sentencji wyroku.

-----------------------

6