IV SA/Wa 1056/12

Uzasadnienie

Zaskarżaną do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego decyzją z dnia [...] marca 2012r. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi po rozpatrzeniu odwołania [...] Spółki Jawnej, (zwaną dalej Spółką) oraz Skarbu Państwa reprezentowanego przez Starostę Powiatu M., (zwanego dalej Starostą), na podstawie art. 138 § 1 pkt.1 k.p.a. utrzymał w mocy decyzję Wojewody [...] z dnia [...] lipca 2011r. stwierdzającą, że nieruchomość ziemska stanowiąca własność S.R., obj. Lwh [...] ks tab. Sądu Okręgowego w T., w części zabudowanej siedzibą rodu R. odpowiadającej obecnie działce nr [...] położonej w P., nie podpadała pod działanie przepisu art. 2 ust. 1 lit. e dekretu PKWN z dnia 6 września 1944r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U z 1945 r. Nr 3 poz. 13).

W uzasadnieniu decyzji Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi przedstawił następujący stan faktyczno-prawny sprawy:

A.P., J.P. i C.S. wystąpili z wnioskami z dnia [...] listopada 2000r. i [...] lutego 2001r. o stwierdzenie, że nieruchomość ziemska objęta lwh [...] ks. tab. Sądu Okręgowego w T. zabudowana siedzibą rodu R. oraz inne majętności ziemskie położone w miejscowościach: B. obj. Lwh [...], R. obj. lwh [...], C. obj. lwh [...], T. obj. lwh [...], P. obj. lwh [...], P. obj. lwh [...], B. obj. Lwh [...], W. obj. Lwh [...] i K. lwh [...], stanowiące własność S.R. nie wchodziły w skład nieruchomości ziemskich przeznaczonych na cele reformy rolnej, o których mowa w art. 2 ust. 1 lit. e dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944r. o przeprowadzeniu reformy rolnej.

Decyzją z dnia [...] kwietnia 2003r. Wojewoda [...] orzekł, iż objęte wnioskiem nieruchomości ziemskie podpadały pod działanie art. 2 ust. 1 lit. e dekretu PKWN o przeprowadzeniu reformy rolnej.

Decyzją z dnia [...] grudnia 2003r. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi uchylił decyzję Wojewody [...] zalecając jednocześnie wyodrębnienie wniosku z dnia [...] listopada 2000r. dotyczącego części nieruchomości położonej w P., zagospodarowanej jako zespół pałacowo-parkowy i przeprowadzenia postępowania pod kątem ustalenia czy zespół pałacowo-parkowy pozostawał w funkcjonalnym związku z majątkiem ziemskim.

Decyzją nr [...] z dnia [...] sierpnia 2004r. Wojewoda [...] uznał, iż zespół parkowo-pałacowy podpadał pod działanie przepisów art. 2 ust. 1 lit. e dekretu PKWN o przeprowadzeniu reformy rolnej, która na skutek rozpatrzenia odwołania strony została utrzymana w mocy decyzją Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi nr [...] z dnia [...] listopada 2007r. Na powyższą decyzję skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie złożyli A.P., J.P. oraz C.S. Wyrokiem z dnia 18 września 2008r. sygn. akt IVSA/Wa 735/08 WSA uchylił zaskarżoną decyzję oraz decyzję organu pierwszej instancji.

Następnie decyzją z dnia [...] maja 2010r. Wojewoda [...], mając na uwadze postanowienie ( organy błędnie podały, że był to wyrok) Trybunału Konstytucyjnego z dnia 1 marca 2010r. sygn. akt P 107/08, w którym Trybunał uznał, iż § 5 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia 1 marca 1945r. w sprawie wykonania dekretu PKWN o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. z 1945 r. nr 10, poz. 51) utracił moc, umorzył postępowanie.

Decyzją z dnia [...] grudnia 2010r. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi utrzymał w mocy powyższą decyzję organu pierwszej instancji. Mając jednakże na uwadze uchwałę NSA z dnia 10 stycznia 2011r. sygn. akt I OSP 3/10 decyzją z dnia 28 stycznia 2011r. Minister uchylił własną decyzję z dnia [...] grudnia 2010r. oraz decyzję Wojewody [...] z dnia [...] maja 2010r. i przekazał sprawę Wojewodzie [...] do ponownego rozpoznania.

Decyzją z dnia [...] lipca 2011r. Wojewoda [...] stwierdził, że nieruchomość ziemska stanowiąca własność S.R., obj. Lwh [...] ks tab. Sądu Okręgowego w T., w części zabudowanej siedzibą rodu R. odpowiadającej obecnie działce [...] położonej w P., nie podpadała pod działanie przepisu art. 2 ust. 1 lit. e dekretu PKWN z dnia 6 września 1944r. o przeprowadzeniu reformy rolnej.

Odwołanie od powyższej decyzji wnieśli [...] SP.J oraz Starosta M. zarzucając decyzji Wojewody [...] naruszenie prawa materialnego, art. 2 ust. 1 lit. e dekretu PKWN o przeprowadzeniu reformy rolnej poprzez błędną wykładnię pojęć "nieruchomość ziemska" oraz "związek funkcjonalny", jak również naruszenie art. 7, art. 77 i art. 80 k.p.a. przez nie rozpatrzenie całości zebranego w sprawie materiału dowodowego i brak wykazania jakie okoliczności zostały udowodnione oraz dokonanie niewłaściwej interpretacji zeznań świadka, K.J., w odniesieniu do miejsca zamieszkiwania zarządcy, jak również art. 8, art.. 75 i art. 83 k.p.a. przez łączne przesłuchanie świadków K. i R. J., i bez uprzedzenia świadków o prawie odmowy zeznań i odpowiedzi na pytania oraz o odpowiedzialności za fałszywe zeznania. Starosta M. podniósł także naruszenie art. 80 k.p.a. poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów oraz art. 10 § 1 k.p.a. poprzez niezapewnienie wszystkim mającym status strony czynny udział w postępowaniu po stronie wnioskodawcy.

Rozpatrując sprawę Minister stwierdził, iż odwołań nie można uznać za zasadne. Dokonując ustaleń w sprawie wskazał, że A.P. z domu R. jest następcą prawnym byłego właściciela nieruchomości w P. będącej przedmiotem niniejszego postępowania co potwierdzają postanowienia spadkowe Sądu Rejonowego dla [...] w K.: sygn. akt [...] z dnia [...] kwietnia 1989 r. oraz sygn. akt [...] z dnia [...] września 1990 r.

Pierwotny wniosek dotyczył nieruchomości ziemskiej objętej Iwh [...] ks. tab. Sądu Okręgowego w T. Będący przedmiotem niniejszego postępowania zespół parkowo-pałacowy znajduje się na działce nr [...] o pow. 9, 69 ha nr KW [...] według wypisu z rejestru gruntów z dnia [...] maja 2011r.

Zaznaczył, że zespół parkowo - pałacowy w P. podzielił los całej nieruchomości ziemskiej będącej własnością S.R. i został przeznaczony na cele związane z reforma rolną. Z akt sprawy wynika, że w skład przejętego majątku P. objętego Iwh [...] wchodziło 240,77 ha gruntów ornych, 19,22 ha pastwisk, 12,92 ha łąk, 5,39 ha ogrodów warzywnych, 13,19 ha podwórza wraz z zabudowaniami i drogami, 9,08 ha park, 0,25 ha stawy, 8,50 ha nieużytki wraz z zabudowaniami mieszkalnymi i gospodarczymi. Bez wątpienia, norma obszarowa przewidziana dla przejmowania nieruchomości ziemskich w art. 2 ust. 1 lit. e dekretu z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej została spełniona, jako że łączny rozmiar majątku S.R. przekraczał 100 ha powierzchni ogólnej, a ponadto w skład tego majątku wchodziły użytki rolne o powierzchni większej niż 50 ha. Przejęcie na własność Skarbu Państwa ww. majątku, w skład którego wchodził zespół parkowo-pałacowy w P., na podstawie art. 2 ust. 1 lit. e potwierdza pismo Powiatowego Urzędu Ziemskiego w M. z dnia [...] lutego 1946r. znak: [...] dotyczące wpisu prawa własności na rzecz Skarbu Państwa nieruchomości ziemskich przejętych na rzecz reformy rolnej. W załączonym do pisma wykazie majątków folwarcznych przejętych na własność Państwa w trybie dekretu z dnia 6 września 1944r. znajduje się P.

Minister podkreślił, że pojęcie "nieruchomość ziemska" na potrzeby art. 2 ust. 1 lit. e dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej zdefiniował Trybunał Konstytucyjny uchwałą z dnia 19 września 1990r. sygn. akt W 3/89, (OTK 1990/1/26). Zdaniem Trybunału, przymiotnik "ziemski" w pojęciu "nieruchomości ziemskiej", ustawodawca rozumiał jako "odnoszący się do obiektów mienia nieruchomego mających charakter rolniczy". Intencją prawodawcy było przeznaczenie na cele reformy rolnej tych nieruchomości lub ich części, które są lub mogą być wykorzystane do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej, zwierzęcej oraz sadowniczej (taką interpretację potwierdza również uchwała Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 kwietnia 1996r. sygn. akt W 15/95 (OTK 1996, nr 2, poz.13). Z kolei w uchwale Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 5 czerwca 2006r. sygn. akt I OPS 2/06 (ONSA i WSA 2006/5/123) stwierdzono, iż przy orzekaniu na podstawie § 5 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia 1 marca 1945 r. w sprawie wykonania dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. z dnia 29 marca 1945r.) powinna być oceniana możliwość wyłączenia spod działania art. 2 ust. 1 lit. e dekretu tej części nieruchomości, która nie była funkcjonalnie powiązana z gospodarstwem rolnym, a więc nie mogła być przeznaczona na cele określone w dekrecie. W uchwale tej wskazano, że przy orzekaniu na podstawie § 5 rozporządzenia należy zbadać, czy dana nieruchomość jest nieruchomością ziemską, która mogła być przeznaczona na cele rolnicze, czy stanowiła własność lub współwłasność osób fizycznych lub prawnych i jaki obejmowała obszar z wyszczególnieniem użytków każdego rodzaju.

Zdaniem Ministra w niniejszej sprawie znajduje potwierdzenie teza sformułowana w najnowszym orzecznictwie sądowo-administracyjnym stanowiąca o tym, że rezydencja właściciela majątku, co do zasady nie przechodzi na cele reformy rolnej, jako nieprzydatna do realizacji celów, o których mowa w art. 1 ust. 2 dekretu (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 11 marca 2011r. , sygn. akt IV SA/Wa 174/11).

W ocenie Ministra Siedziba rodu R. odpowiadająca obecnie działce nr [...] położonej w P. z pewnością nie była przydatna do celów wskazanych w lit. a-c art. 1 ust. 2 dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej (upełnorolnienie istniejących gospodarstw karłowatych, małych i średniorolnych, tworzenie nowych samodzielnych gospodarstw rolnych dla bezrolnych, robotników i pracowników rolnych oraz drobnych dzierżawców). Powołując się na uchwałę NSA sygn. akt I OPS 2/06, wyroki NSA sygn. akt I OSK 532/07, I OSK 823/07, I OSK 1116/07, I OSK 287/08, Minister wskazał, że z kolei na cele, o których mowa pod lit. d) i e) (zarezerwowanie odpowiednich terenów dla szkół oraz poddanych zarządowi państwowemu lub samorządowemu ośrodków dla podniesienia kultury rolnej, wytwórczości nasiennej, hodowlanej oraz przemysłu rolnego, zarezerwowanie odpowiednich terenów pod rozbudowę miast, kolonii mieszkaniowych i ogródków działkowych oraz terenów na potrzeby wojskowe, komunikacji publicznej lub melioracji) mogły być realizowane jedynie poprzez przejęcie nieruchomości niezabudowanych.

Organ drugiej instancji wskazał, że decyzją z dnia [...] czerwca 1969r. znak: [...] Wojewódzki Konserwator Zabytków zarządził dokonanie wpisu do rejestru zabytków nieruchomych województwa [...] zamku w P. i oficyny - parceli budowlanej [...], LWH [...] ks. tab. gmina katastralna P. wraz z otaczającym je ogrodem renesansowym od wschodu i parkiem krajobrazowym od zachodu. W uzasadnieniu decyzji Wojewódzki Konserwator Zabytków stwierdził, że zamek w P. wzniesiony na miejscu drewnianego obronnego dworu L. był od 1658 r. do 1946 r. własnością rodu R., którzy stworzyli tu bogate archiwum i zbiór pamiątek po [...]. Zamek wraz z parkiem stanowi przykład renesansowego założenia architektoniczno-ogrodowego, rozbudowanego w XIX w. w duchu romantycznym. Z tego wniosek, że pierwotną funkcją budowli wzniesionych w P. jako siedziby rodów szlacheckich była funkcja mieszkalno-obronna, co należy uznać za typowy przykład podobnego typu budynków wznoszonych do XVII w. ze względu na ówczesny sposób prowadzenia wojen. Zdaniem Ministra nie bez znaczenia jest tu samo położenie zamku opisane w sentencji powyższej decyzji: "wzniesiony w 2 poł. XVI wieku, rozbudowywany w latach 1808-1810 i 1873-1882. Położony na wzgórzu nad doliną W., otoczony ogrodem renesansowym i parkiem krajobrazowym. Dawniej obronny, obwarowany fortyfikacjami ziemnymi. Korpus główny renesansowy, piętrowy, na rzucie prostokąta z dwoma ryzalitami -"alkierzami" od frontu i czworoboczną wieżą w narożniku pn.- zach. Od pd. przybudówki; piętrowa z trójarkadową loggią i parterowa z okrągłą basztą w narożniku pd.- zach. Wystrój architektoniczny pseudogotycki (krenelaże, maswerki, balustradki, obramienia). Wewnątrz zachowana częściowo sztukateria sali balowej, malowidło plafonowe, boazerie, piece i kominki."

Wzniesione na wzgórzu siedziby rodu L., a później R. miały charakter typowo obronny i to była ich zasadnicza funkcja. Stanowiły one również siedzibę rodową. Dzieła ziemne (fortyfikacje), o których mowa w sentencji decyzji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, zostały z czasem przekształcone w ogród renesansowy i park krajobrazowy, natomiast sam zamek był architektonicznie przystosowany do funkcji obronnej (baszta i czworoboczna wieża). O funkcji mieszkalno-rekreacyjnej zamku świadczą opisane w decyzji elementy ozdobne wystroju zamku (np. malowidło plafonowe), fakt, że była w nim sala balowa oraz jego otoczenie - ogród renesansowy i park krajobrazowy.

Ponadto organ zaznaczył, że w w/w decyzji Wojewódzki Konserwator Zabytków podkreślił również, iż zamek w P. pełnił funkcję muzeum rodu R., którzy stworzyli tu bogate archiwum i zbiór pamiątek po [...]. Okoliczność ta znajduje również potwierdzenie w wyjaśnieniach wnioskodawczyni A. P., która podała, iż już przed wojną zorganizowane grupy i wycieczki mogły zwiedzać i podziwiać zgromadzone w nim sprzęty oraz dzieła sztuki, takie jak np. obrazy i rzeźby królów polskich (wywieszone dookoła salonu jadalnego), tzw. Salę Polską i Salę Mikołaja Reya wraz z licznymi zabytkami i pamiątkami.

Minister zaznaczył, że znajdujące się w aktach sprawy fragmenty opracowania naukowego pt. "Zabytkowy zespół pałacowo-parkowy, fazy rozwoju założenia parkowego" K. 1989 r. wraz z mapami parku pałacowego w P., fazy rozwoju założenia parkowego: faza 2 XVIII/XIX w. - 1 poł. XIX w. oraz faza 3 - poł. XIX w. wskazują na istotne przemiany, jakim podlegała w tym okresie siedziba rodu R. w P. Porównując obie mapy można zauważyć wyraźny rozwój części ogrodowej pełniącej funkcję rekreacyjną, co wiąże się z zagospodarowaniem dotychczasowej części gospodarczej na potrzeby oznaczonego na mapie fazy 3 - poł. XIX w. ogrodu romantycznego. Zdaniem Ministra wyraźnie widać, że liczba budynków stanowiących zaplecze gospodarcze w pobliżu pałacu w tym okresie się zmniejsza (legenda mapy fazy 3 już nie wyróżnia na tym obszarze terenów gospodarczych).

Minister wskazał, że zgodnie z opisem nieruchomości majątku P. sporządzonym na dzień 1 stycznia 1945r. w skład p. części majątku wchodził, jak wynika z wykazu budynków, oprócz pałacu - dom administratora, a także w części gospodarczej dom mieszkalny (pkt 19), określony na planie sytuacyjnym jako rządcówka (pkt 19 planu). Jednocześnie, organ zauważył, że część B wykazu budynków folwarku P. również zawiera dom administratora oraz kancelarię/biuro (poz. 2 i 19), co świadczy o istnieniu w każdym z folwarków budynków administracyjnych rządcy. Na podstawie przeprowadzonych przez organ pierwszej instancji, jak również uzupełniająco w postępowaniu odwoławczym, dowodów osobowych ( zeznania świadków, wyjaśnienia strony ) organ drugiej instancji stwierdził, iż sposób zarządu majątkiem należącym do R. nie uprawnia do jednoznacznego stwierdzenia, że zespół parkowo-pałacowy był rzeczywistym centrum zarządzania tak rozległym majątkiem, którego jednym ze składników był majątek p. Bez wątpienia mieszkał i miał tam biuro główny pełnomocnik właściciela A.J., natomiast poszczególnymi częściami zarządzali wyspecjalizowani rządcy, którym powierzano określone funkcje. Zarządca S. mieszkał poza terenem zespołu parkowo-pałacowego i tam właśnie wykonywał, wraz z karbowym K. i innymi nadzorcami, zarząd nad powierzoną mu częścią rolną. To właśnie w części folwarcznej, określanej przez pracowników majątku jako g., znajdowało się główne centrum administracyjne gospodarstwa rolnego majątku P. Natomiast pełnomocnik właściciela posiadał inne kompetencje, związane zapewne z wykonywaniem ściśle określonych funkcji w imieniu hrabiego, w odniesieniu do całego majątku, jak również obsługi kancelaryjnej zamku w P., tym bardziej, że, jak wynika z relacji świadków, miał do tego dwóch pracowników biurowych. Wobec faktu, iż w majątku P. zatrudnionych było ok. 200 osób poza sezonem, natomiast w czasie intensywnych prac polowych liczba ta się prawie podwajała, nie było możliwe zarządzanie nim z oficyny dworskiej, jednoosobowo, przez pełnomocnika właściciela. Funkcję tą spełniał wyspecjalizowany zarządca i nadzorcy - karbowi, których liczba się zapewne zmieniała, w zależności od zapotrzebowania na pracowników.

W odniesieniu do kwestii ewentualnego istnienia powiązań ekonomicznych pomiędzy pałacem, a pozostałą częścią majątku organ za wiarygodne przyjął wyjaśnienia wnioskodawczyni A.P., która potwierdzając samodzielność ekonomiczną mieszkańców zespołu parkowo- pałacowego podała, że: "S.R. i żona jego J. z B. byli ludźmi zamożnymi - własnością S.R. był P., lasy i ziemia orna, 3 folwarki: p., W. za miasteczkiem i P. gdzie był cały kompleks przemysłowy: tartak, gorzelnia i cegielnia (...). Poza tym S.R. posiadał jeszcze dwa majątki: S. pod K. i Ż. w M. Był też współwłaścicielem zakładów drzewnych fabryki w S. J. z B. R. była właścicielką 2 kamienic w W. (ul. F.) oraz we F. majątku ziemskiego z ziemią, lasem i zamkiem M. oraz współwłaścicielką dwu kamienic w P. [...].

Organ odwoławczy stwierdził, iż z poczynionych ustaleń wynika, że w okresie przed przejęciem na cele reformy rolnej zespół parkowo-pałacowy spełniał funkcję mieszkalną, która była funkcją dominującą, jeśli nie jedyną. Zarządzanie majątkiem odbywało się poprzez objazd posiadłości i wiązało się z pobytem w części folwarcznej, nie zaś z przebywaniem w parku przy pałacu bądź w samym pałacu. Ze zgromadzonych w aktach sprawy dokumentów nie wynika ponadto, aby pałac lub jego część był trwale, w sposób architektoniczny, przystosowany jako obiekt budowlany do sprawowania zarządu nad majątkiem. Na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego nie sposób wykazać istnienia związku funkcjonalnego pomiędzy pałacem, a rolniczą częścią majątku P., który uzasadniałby twierdzenie, że pałac w P. stanowił centrum administracyjne tej nieruchomości ziemskiej. Nie wskazuje na to sposób zarządzania powyższą nieruchomością przez jej właściciela. Pałac w P. nie posiadał pomieszczeń na trwale przeznaczonych do sprawowania bieżącego zarządu. Właściciel majątku, czerpał dochody również z innych źródeł poza majątkiem ziemskim w P. Pałac usytuowany był w obrębie parku i ogrodu wyraźnie wydzielonych jako samodzielna część majątku. Powyższe przesłanki wskazują na brak powiązania pałacu w P. w aspekcie terytorialnym, organizacyjnym i finansowym, z pozostałą częścią majątku P.

Skargi na powyższą decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi złożyli [...] SP. J. Starosta Powiatu M.

W skardze [...] SP. J., reprezentowanej przez radcę prawnego B.R. i adw. M. T., zarzucono zaskarżonej decyzji :

I. naruszenie przepisów postępowania:

1. art. 77 § 1, art. 80 k.p.a., poprzez naruszania zasady swobodnej oceny dowodów oraz nie rozpatrzenie w sposób wyczerpujący całości zebranego w sprawie materiału dowodowego, co doprowadziło do dokonania przez organ drugiej instancji istotnych błędów w ustaleniach faktycznych, a w szczególności polegających na bezzasadnym przyjęciu, że: - nieruchomość objęta wnioskiem przed przyjęciem jej przez Skarb Państwa pełniła jedynie funkcje mieszkalną, a nie rolniczą oraz że nie miała związku funkcjonalnego z przejmowaną nieruchomością ziemską,

- na podstawie opracowań naukowych dotyczących przedmiotowej nieruchomości w połowie XIX wieku wywieść można, że doszło do ograniczenia liczby budynków gospodarczych, a co dowodzić ma w- ocenie organu - braku związku funkcjonalnego miedzy ta nieruchomością a pozostałą częścią gospodarstwa rolnego, podczas gdy stan zabudowań w XIX wieku nie ma żadnego znaczenia w niniejszej sprawie, gdyż zarówno w roku 1939, 1944 jak i 1945 na terenie nieruchomości objętej wnioskiem znajdowały się budynki gospodarcze niezbędne do prowadzenia gospodarstwa rolnego – nieruchomości ziemskiej P., a cały majątek stanowił jednolitą i powiązaną ze sobą całość, z doskonale zorganizowanym układem i położeniem poszczególnych części majątku, co jak najbardziej dowodzi, że związek funkcjonalny istniał.

2. art. 7, 77, 79, 80, 86, 89 k.p.a., poprzez ich nie zastosowanie bądź ich niewłaściwe zastosowanie, a przejawiające się w tym, że organ drugiej instancji wydał decyzję w znacznej mierze ustalając stan faktyczny sprawy w oparciu o oświadczenie wnioskodawczyni A.P. złożone w formie aktu notarialnego (jak również oświadczenia A.P. złożonego w zwykłej formie pisemnej).

3. art. 86 oraz art. 89 k.p.a. poprzez ich nie zastosowanie i nie przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron pomimo widocznych w uzasadnieniu wątpliwości organów co do faktów, nadto oparcie decyzji na wyjaśnieniach strony nie mających żadnego waloru dowodowego w sytuacji, gdy jej przesłuchanie było możliwe;

4. art. 77 § 1 oraz art. 80 k.p.a. poprzez bezzasadne uznanie za niewiarygodne zeznań z przesłuchanych w niniejszej sprawie świadków, a bezkrytyczne danie wiary wyjaśnieniom złożonym przez A.P. i oświadczeniu A.P.,

5. art. 15 k.p.a. w zw. 138 § 1 pkt. 2 i § 2 k.p.a. poprzez ich niezastosowanie, naruszenie zasady postępowania administracyjnego. Skarżąca wskazała, że podstawowe najistotniejsze dowody, na których została oparta decyzja zostały przeprowadzone jedynie wyłącznie przez organem drugiej instancji, a mianowicie chodzi o prawidłowe przesłuchanie świadka K.J., pierwsze przesłuchanie J.K., J.H., jak również o fragmenty opracowania naukowego pt. " Zabytkowy zespół pałacowo parkowy , fazy rozwoju założenia parkowego" K. 1898r. Mapa – park pałacowy w P., fazy rozwoju założenia parkowego, faza 2 XVIII/XIX w – 1 poł. XIX w. Rys. 2, K. 31.05.1989r. Mapa – park pałacowy w P., fazy rozwoju założenia parkowego, faza 3 Połowa XIX w. rys. 3 K. [...] 05.1989r. zostały przeprowadzone wyłącznie przed organem drugiej instancji. Skarżąca przy tym podkreśliła, że zeznania złożone przez świadka K.J. w postępowaniu przed organem pierwszej instancji były podstawą wydanej przez ten organ decyzji. Co jednakże najistotniejsze Minister w zaskarżonej decyzji dokonał zmiany podstawy faktycznej orzeczenia w stosunku do decyzji wydanej przez Wojewodę, gdyż utrzymując decyzję Wojewody w mocy, dokonał ustaleń faktycznych w oparciu o inne dowody, nie dając wiarygodności dowodom, na których swą decyzję oparł Wojewoda. Skarżący wskazuje, że organ pierwszej instancji niewątpliwie naruszył przepisy postępowania, zaś konieczny do wyjaśnienia zakres sprawy (ponowne przesłuchanie świadka Pana K.J.) miał istotny wpływ na jej rozstrzygnięcie. Ponadto w postępowaniu przed organem drugiej instancji ujawniły się dodatkowe istotne dla sprawy dowody, dlatego też organ winien wydać decyzję wskazaną w art. 138 § 1 pkt 2 bądź § 2 k.p.a. Niedopuszczalnym zaś i niezgodnym z podstawowymi zasadami postępowania jest z kolei wydanie decyzji zgodnie z art. 138 § 1 pkt.1 k.p.a.

6. art. 107 § 1 i 3 k.p.a. przez sporządzenie uzasadnienie zaskarżonej decyzji bez wnikliwego i precyzyjnego uzasadnienia faktycznego i prawnego, które zawiera opisane wyżej sprzeczności z zebranym materiałem dowodowym.

7. art. 8, 10 § 1 i 66 a k.p.a. poprzez ich niezastosowanie i nieponumerowanie akt sprawy efektem czego było uniemożliwienie zapoznania się strony z zebranym w sprawie materiałem poprzez brak możliwości stwierdzenia jakie dowody zalegają w aktach sprawy. Tym samym skarżący nie mógł stwierdzić, czy okazany mu do zapoznania się materiał dowodowy jest kompletny.

II. naruszenie prawa materialnego:

1. art. 2 ust. 1 lit. "e" oraz art. 5 dekretu PKWN o przeprowadzeniu reformy rolnej z dnia 6 września 1944r. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, a w konsekwencji zaniechanie wskazania przez organ drugiej instancji konkretnej daty, na którą dokonywane będą ustalenia co do stanu faktycznego. W treści uzasadnienia organ drugiej instancji nie wskazuje konkretnej daty, na którą dokonywane będą ustalenia co do stanu faktycznego.

2. § 5 i 6 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia 1 marca 1945r. w sprawie wykonania dekretu PKWN z dnia 6 września 1944r. o przeprowadzeniu reformy rolnej w zw. z art. 6 kodeksu cywilnego poprzez jego niezastosowanie, a konsekwencji bezzasadne przyjęcie co do nieruchomości objętej wnioskiem domniemania nieprawidłowości ( niezgodności z prawem) stosowania w stosunku do zespołów pałacowo-parkowych przepisów o reformie rolnej. Organ nie wziął pod uwagę, że w niniejszej sprawie przedmiotem postępowania zatem i zakresu oceny nie jest sama rezydencja właściciela, lecz nieruchomość o powierzchni 9,65 ha, na której znajdowały się różnego rodzaju budynki gospodarcze, które były niezbędne do funkcjonowania i zarządzania gospodarstwem rolnym, a pomiędzy tą nieruchomością, a gospodarstwem istniał związek funkcjonalny.

Wskazując na powyższe zarzuty skarżąca Spółka wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji, jak również decyzji organu pierwszej instancji oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W obszernym ( ok. 40 stron) uzasadnieniu skargi, podzielonym na cztery części autor skargi Spółki przedstawił szczegółową argumentację wskazanych powyżej zarzutów. Zaakcentował m.in., że postępowanie w niniejszej sprawie toczy się po raz drugi w związku z uchyleniem przez WSA w Warszawie wyrokiem z dnia 19 sierpnia 2008r. ( w tym miejscu Sąd zwraca uwagę, że powołany przez stronę wyrok dotyczył decyzji, którą umorzono postępowanie administracyjne, stronie prawdopodobnie chodzi o wyrok z dnia 18 września 2008r. sygn. akt IV SA/Wa 735/08) decyzji MRiRW z dnia [...] listopada 2007r., utrzymującej w mocy Decyzję Wojewody [...] z dnia [...]sierpnia 2004r., którymi organy uznały, że nieruchomość objęta wnioskiem podpadała pod działanie art. 2 ust. 1 lit. e dekretu. Skarżąca podkreśliła, że przyczyną uchylenia przez Sąd decyzji powyższych były wyłącznie uchybienia procesowe poczynione przez organ pierwszej instancji. Sąd uznał za uzasadniony zarzut co do uniemożliwienia wnioskodawcy czynnego udziału w sprawie, w wyniku niepowiadomienia go o czynności przesłuchania świadka. Uchylenie przez Sąd w/w decyzji nastąpiło z zleceniem ponownego przeprowadzenia postępowania dowodowego przy prawidłowym zawiadomieniu uczestników postępowania o dacie przeprowadzanych czynności dowodowych, w szczególności świadków. W dalszych wywodach skargi jej autor dokonał głębokiej analizy treści uzasadnienia decyzji organu pierwszej instancji, a także organu odwoławczego, w kierunku wykazania wewnętrznej ich sprzeczności, jak również z zeznaniami świadków.

Z kolei w skardze wniesionej przez Starostę M. zarzucono również naruszenie prawa procesowego, a mianowicie ;

- art. 7 k.p.a. poprzez niewłaściwe zastosowanie i wydanie decyzji bez należytego wyjaśnienia stanu faktycznego,

- art. 80 k.p.a. przez przyjęcie, że okoliczności istotne dla sprawy zostały należycie udowodnione,

- art. 77 § 1 k.p.a. poprzez niewłaściwe zastosowanie i wydanie decyzji bez należytego i wyczerpującego zebrania materiału dowodowego oraz brak rozpoznania całości zebranych dowodów i pominięcie tak ważnego dowodu jakim jest wypis z rejestru gruntu zawierającego klasyfikację użytków rolnych, map katastralnych, szkiców,

- art. 10 § 1 k.p.a. poprzez nie zapewnienie wszystkim mającym status strony czynnego udziału w postępowaniu po stronie wnioskodawców. Organy nie dokonały ustalenia kręgu spadkobierców po S.R., pomimo, że w aktach sprawy znajduje się postanowienie sądu wskazujące spadkobierców.

W skardze tej podniesiono także zarzut naruszenia prawa materialnego, a w szczególności art. 2 ust. 1 lit. e dekretu PKWN o przeprowadzeniu reformy rolnej.

Zdaniem Starosty przyjęcie przez organy, że zwrotowi podlega w całości działka nr [...], która wyodrębniona została o takiej powierzchni dopiero w latach 70 XX wieku na potrzeby gospodarcze ówczesnego właściciela M., jest niezasadne, gdyż z załączonych do akt sprawy map katastralnych wynika w sposób niebudzący żadnych wątpliwości, że pałac znajdował się tylko i wyłącznie na parceli budowlanej o pow. 0,51 ha, zaś pozostała powierzchnia obecnej działki nr [...]to parcele gruntowe stanowiące ogród warzywny i tereny zalesione skarpą. Ponadto brak jest jakichkolwiek dowodów, aby zamek stanowił wyłącznie siedzibę i nie stanowił centrum zarządzania całej realności w P. Również nie zostało udowodnione, iż wokół zamku nie było zabudowań gospodarczych np. lodowni, magazynów, piwnic do przechowywania płodów, które znajdowały się na obszarze obejmującym aktualnie działkę nr [...] oraz że ziemia poza ścisłym sąsiedztwem zamku służyła tylko i wyłącznie celom rekreacyjnym dla rodziny wnioskodawców. Zeznania świadków, które nie zostały podważone potwierdzają, iż poza ścisłym obrębem zamku odpowiadającym powierzchni ok. 0,50ha, który stanowił centrum administracyjne i miejsce pracy zarządcy, przechowywania dokumentów majątku itp. Reszta majątku była wykorzystywana na cele rolnicze, a sam zamek służył tym celom. Majątek ziemski w P. miał obszar 1206ha i cała ta realność nie posiadała innego miejsca niż zabudowania dworsko-pałacowe, które mogły pełnić funkcje centrum administrowania majątkiem, służyć za miejsce pracy zarządcy, odbywania narad gospodarczo-produkcyjnych, robienia planów i wykonywania wszelkich innych czynności związanych z zarządzaniem majątkiem.

Wskazując na powyższe zarzuty Starosta M. wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji oraz decyzji Wojewody [...] z dnia [...] lipca 2011r.

W odpowiedzi na skargi Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Wniósł o ich oddalenie przestawiając argumentację mającą przemawiać za słusznością takiego wniosku.

Pismami procesowymi z dnia [...] marca 2013r. uczestnicy postępowania A.P., J.P. i C.S. reprezentowani przez pełnomocnika adw. J.F. zajęli stanowisko w związku ze skargą Starosty M. oraz skargą [...] Sp.j., zaś pismem z dnia [...] kwietnia 2013r. uzupełnili odpowiedź na skargę Starosty M. Pełnomocnik uczestników do w/w pism załączył kserokopię wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu z dnia [...] września 2012r. wydanego na skutek skargi nr [...] złożonej przez A.P., stwierdzającego przewlekłość prowadzonego w niniejszej sprawie postępowania.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Sąd skargi oddalił, gdyż zaskarżona decyzja nie narusza prawa w stopniu uzasadniającym jej wyeliminowanie z obrotu prawnego na podstawie art. 145 § 1 p.p.s.a.

Postępowanie administracyjne w przedmiotowej sprawie toczyło się w trybie § 5 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia 1 marca 1945r. w sprawie wykonania dekretu PKWN z dnia 6 września 1944r. o przeprowadzeniu reformy rolnej, dalej zwanym rozporządzeniem. Zadaniem tego postępowania było ustalenie i rozstrzygnięcie, czy część majątku P. obejmująca zespół pałacowo-parkowy, odpowiadająca obecnie działce nr [...] o pow. 9,65 ha podpadała pod art. 2 ust. 1 lit. e dekretu i tym samym podlegała przejęciu na cele reformy rolnej. Działka ta obejmuje park z usytuowanym w nim pałacem, w którym zamieszkiwał właściciel nieruchomości z rodziną.

Art. 2 dekretu stanowiący, że z dniem wejścia w życie tego aktu normatywnego wszystkie nieruchomości ziemskie objęte dekretem przeszły (ex lege) bez żadnego wynagrodzenia w całości na własność Skarbu Państwa, istotnie stanowi materialnoprawną podstawę rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie. Jego treść powodowała, że z dniem 16 września 1944r. dekret wywołał skutki rzeczowe w postaci przejścia wymienionych w nim nieruchomości z mocy prawa na własność Państwa. Z kolei § 5 rozporządzenia stanowi podstawę do orzekania w drodze decyzji administracyjnej o tym, czy dana nieruchomość lub jej część wchodzi w skład nieruchomości ziemskiej, o której mowa w art. 2 ust. 1 lit. e) dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej.

W ocenie składu orzekającego w niniejszej sprawie nie może ulegać wątpliwości, iż wykładnia powyższych przepisów powinna być dokonywana przy założeniu, iż materia regulowana dekretem, dotycząca przejęcia majątków ziemskich dla realizacji celów reformy rolnej bez odszkodowania, wymaga ścisłej interpretacji jego przepisów jako przepisów szczególnych, odstępujących od ogólnych reguł. W orzecznictwie sądowym (np. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 września 1991 r. sygn. akt III CZP 90/91 (OSNC19992, nr 5, poz. 72 , wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 maja 1992 r., sygn. akt III ARN 23/92, OSP z 1993 r. Nr 3, poz. 47), utrwalone jest stanowisko, zgodnie z którym nie podlegają wykładni rozszerzającej przepisy pozbawiające prawa własności. Wskazuje na to także treść art. 2 Konstytucji RP w zakresie, w jakim wymaga od orzekających organów państwowych spełniania wymogów demokratycznego państwa prawnego, urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej, a także standardy przyjęte w art. 1 Protokołu Dodatkowego do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.), odnoszące się do poszanowania mienia. Niezależnie od faktu, że powyższe przepisy nie obowiązywały w czasie, gdy dekret PKWN był ustanawiany i wchodził w życie oraz gdy na jego podstawie dochodziło do przejmowania nieruchomości ziemskich na rzecz Skarbu Państwa, powyższy standard interpretacyjny powinien znajdować zastosowanie także w odniesieniu do wykładni art. 2 ust. 1 lit. e) dekretu PKWN w kontekście orzekania dziś o tym, czy dana nieruchomość ziemska podlegała działaniu przepisu dekretu, na gruncie którego nieruchomości ziemskie o wskazanym tam areale przechodziły na własność Skarbu Państwa bezzwłocznie, bezwarunkowo i bez żadnego odszkodowania.

Zasadnicze znaczenie dla określenia zakresu zastosowania powyższych przepisów dekretu PKWN ma ustalenie znaczenia terminu "nieruchomość ziemska", bowiem dekret PKWN nie dawał podstaw do konfiskaty całego mienia osób fizycznych, w tym wszystkich gruntów i zabudowań właścicieli ziemskich. Podkreślenia wymaga, że w myśl pierwotnego określenia art. 2 ust. 1 lit. e) dekretu PKWN, na cele reformy rolnej przeznaczone zostały nieruchomości ziemskie o charakterze rolniczym i o określonym w tym przepisie areale. Późniejsza nowelizacja dokonana dekretem z dnia 17 stycznia 1945r. w sprawie zmiany dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz.U. z 1945 r., Nr 3, poz. 9), polegała na skreśleniu słów "o charakterze rolniczym", co uwzględnia kształt słowny art. 2 ust. 1 zd. 1 dekretu, zawarty w tekście jednolitym zamieszczonym w Dzienniku Ustaw z 1945 r., Nr 3, poz. 13. Nie może to jednak oznaczać, że dekret dotyczył wszelkich nieruchomości ziemskich. W związku z brakiem w dekrecie ustawowej (legalnej) definicji pojęcia "nieruchomość ziemska", jego treść powinna być ustalona z uwzględnieniem innych elementów całej tej regulacji, w tym normatywnie określonych w tym dekrecie celów reformy rolnej. Istotną rolę w tym zakresie odrywa przepis art. 1 ust. 2 dekretu, który ustala, dla realizacji jakich zamierzeń mają służyć grunty przejmowane na potrzeby reformy rolnej. Określenie tych celów dodatkowo czyni zasadnym restrykcyjny charakter wykładni przepisów dekretu.

Stanowisko w tej kwestii wyraził Naczelny Sąd Administracyjny w uzasadnieniu uchwały Siedmiu Sędziów z dnia 5 czerwca 2006 r., sygn. akt I OPS 2/06. Niezależnie od zasadniczej tezy, wskazującej na przepis § 5 rozporządzenia jako podstawę do orzekania w drodze decyzji administracyjnej o tym, czy dana nieruchomość lub jej część wchodzi w skład nieruchomości ziemskiej, o której mowa w art. 2 ust. 1 lit. e) dekretu PKWN, Sąd ten wskazał, że na gruncie tego przepisu, na cele reformy rolnej mogą być przeznaczone tylko te nieruchomości ziemskie, które odpowiadają celom wskazanym w art. 1 ust. 2 dekretu. Nie może tu zatem, w ocenie NSA, chodzić o wszystkie nieruchomości, które mogły być nazwane jako ziemskie, ale o pewną ich grupę, przydatną do realizacji określonych celów, które zostały wyczerpująco wymienione w art. 1 ust. 2 lit. a, b, c, d i e dekretu. Sąd ten stwierdził przy tym, że punkty a-c bezspornie odnoszą się do gruntów rolnych przeznaczonych na upełnorolnienie lub utworzenie nowych gospodarstw rolnych, a wątpliwości mogą budzić jedynie dwie następne litery tego przepisu (lit. d oraz lit. e), w których mowa o zarezerwowaniu "odpowiednich terenów" (ale nie "odpowiednich obiektów") na realizację określonych celów.

Dla przyjmowanego dziś pojęcia nieruchomości ziemskiej istotne znaczenie ma także w dalszym ciągu uchwała Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 września 1990r., sygn. akt W 3/99 (OTK z 1990 r., poz. 26, s. 174), która zachowuje swoją wartość interpretacyjną pomimo utraty mocy powszechnie obowiązującej. Przyjęto w niej, że pod pojęciem "nieruchomość ziemska" używanym w dekrecie, należy rozumieć nieruchomości ziemskie o charakterze rolniczym, tzn. takie, które są lub mogą być wykorzystywane do produkcji roślinnej, zwierzęcej czy sadowniczej. Nie ma również decydującego znaczenia fakt, że uchwała Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 września 1990r. została podjęta przed dniem 16 października 1997r., kiedy weszła w życie Konstytucja z 2 kwietnia 1997r., która w art. 239 ust. 3 pozbawiła uchwały Trybunału Konstytucyjnego mocy powszechnie obowiązującej w sprawie ustalenia wykładni ustaw. Nie pozbawiło to jednak uchwał Trybunału Konstytucyjnego charakteru ogólnych wskazówek interpretacyjnych w procesie stosowania prawa.

Biorąc także pod uwagę przedmiot dekretu, jakim jest reforma rolna, należy uznać, iż nieruchomość ziemska winna ulec zawężeniu do takiej, która ma charakter rolniczy. Wszelkie inne nieruchomości ziemskie, nie mające jednocześnie charakteru rolniczego, przedmiotowo nie mogą podlegać pod działanie dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej.

Mając powyższe na uwadze można określić, jakie przesłanki musiała spełniać nieruchomość, aby na podstawie art. 2 ust. 1 lit. e dekretu mogła być przejęta na cele reformy rolnej i tak, była to nieruchomość:

- ziemska o charakterze rolniczym,

- stanowiąca własność albo współwłasność osób fizycznych lub prawnych,

- spełniająca normy obszarowe , o których mowa w art. 2 ust. 1 lit. e dekretu,

- nadająca się do realizacji celów reformy rolnej wymienionych w art. 1ust. 2 dekretu.

Tak więc spełnienie nie tylko norm obszarowych decydowało o podpadaniu nieruchomości pod zapis art. 2 ust. 1 lit. e dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej. Spełnienie przez nieruchomość wszystkich wyżej wymienionych przesłanek pozwalało dopiero uznać, iż nieruchomość podpadała pod zapis art. 2 ust. 1 lit. e dekretu.

Nieruchomość, która spełniała wszystkie powyższe przesłanki przechodziła na własność Skarbu Państwa z przeznaczeniem na cele reformy rolnej. Natomiast w sytuacji, kiedy część nieruchomości nie spełniała powyższych przesłanek, a w szczególności nie miała charakteru rolniczego i nie nadawała się na realizację celów reformy rolnej nie powinna przejść na własność Skarbu Państwa na podstawie art. 2 ust. 1 lit. e dekretu. W rezultacie takiego przejęcia Skarb Państwa stawał się właścicielem części nieruchomości, której nie mógł przeznaczyć na cele reformy rolnej. Takie przejęcie musi być ocenione jako dokonane z naruszeniem art. 2 ust. 1 lit. e dekretu.

Zaakcentować wypada, że dekret z dnia 6 września 1944r. o przeprowadzeniu reformy rolnej miał do spełnienia w ówczesnej rzeczywistości polityczno - społecznej określone cele wyszczególnione w art. 1. Z pewnością jednak z treści jego przepisów nie można wysnuć wniosku, że był drogą do pozbawienia właścicieli prawa własności wszystkich nieruchomości, również i tych, które nie mogły realizować celów reformy rolnej. Natomiast na podstawie jego treści można wysnuć wniosek, że cele reformy rolnej miały być zrealizowane poprzez przejęcie na własność Skarbu Państwa nieruchomości ziemskich lub części takich nieruchomości, które jednocześnie są lub mogą być wykorzystane do prowadzenia działalności rolniczej. Nieruchomości ziemskie nie mające charakteru rolniczego nie mogły realizować celów reformy rolnej.

W przedmiotowej sprawie rozstrzygnięcia wymaga kwestia, czy część nieruchomości ziemskiej P. stanowiąca w ramach tej nieruchomości enklawę pałacowo-parkową podlegała przejęciu na cele reformy rolnej na podstawie art. 2 ust. 1 lit. e dekretu. Skoro tak zwany zespół pałacowo-parkowy położony był w parku, to już to przesądza, że nie miał on charakteru rolniczego. Park nie jest miejscem, w którym może być prowadzona działalność rolnicza. Tym samym część nieruchomości stanowiąca przedmiotowy zespół pałacowo-parkowy nie mogła być przeznaczona na realizację celów reformy rolnej wyszczególnionych w art. 1 ust. 2 lit. a, b, c, d, e dekretu. W szczególności przejęcie zespołu pałacowo parkowego nie mogło realizować celów, o których mowa w art. 1 ust. 2 lit. d i e, gdyż wyraźnie jest w nich mowa o zarezerwowaniu terenów pod określone cele a nie obiektów.

Sąd w składzie orzekającym w niniejszej sprawie w pełni podziela stanowisko organu odwoławczego przyjęte w zaskarżonej decyzji, że w sprawie tej znajduje potwierdzenie teza sformułowana w najnowszym orzecznictwie sądowo-administracyjnym stanowiąca o tym, że rezydencja właściciela majątku, co do zasady nie przechodzi na cele reformy rolnej, jako nieprzydatna do realizacji celów, o których mowa w art. 1 ust. 2 dekretu.

Analiza materiału dowodowego jednoznacznie wskazuje, że przedmiotowy pałac wraz z otaczającym go parkiem był wyodrębniony od pozostałej części majątku ziemskiego P. Przede wszystkim na taki sposób położenia tego zespołu pałacowo-parkowego wskazują dokumenty sporządzone podczas procedury przejmowania nieruchomości przez Państwo, a pochodzące z Archiwum Państwowego w R. Z opisu nieruchomości sporządzonego na dzień [...] stycznia 1945r. wynika, że obszar parku wynosił 9,03 ha, zaś stawu niezagospodarowanego 0,25 ha. Z kolei dokument graficzny jakim jest znajdujący się w aktach sprawy plan majątku P. sporządzony [...] lutego 1948r. wyraźnie ilustruje położenie parku na tle całego majątku P. z wyodrębnionymi folwarkami P., W., P. Na planie tym, opatrzonym legendą wskazano także położenie pałacu, jego oficyny, nakreślono również drogi, place, zabudowania. Plan ten zdecydowanie potwierdza prawidłowość ustaleń dokonanych przez organy rozstrzygające sprawę odnoszących się do usytuowania pałacu w relacji z otaczającym go parkiem, jak również wyodrębnienia tej części majątku P. naturalnymi granicami tj. rzeczką oraz okalającymi go drogami. Porównując z kolei plan ten z mapą aktualniejszą i wypisem z rejestru gruntów sporządzonym w dniu [...] grudnia 1999r., a dotyczącym działki nr [...] stwierdzić należy, iż granice przedmiotowej działki nr [...] odpowiadają granicom parku zaznaczonym na omawianym planie, a potwierdza to również w/w protokół, w którym podano powierzchnię parku. Zasadnym jest wskazać, że do omawianego planu majątku P. z [...] lutego 1948r. dołączony jest plan sytuacyjny zabudowań w tym majątku, który zawiera wykaz budynków naniesionych na planie. Z planu tego wynika, że na terenie parku były usytuowane: pałac, oficyna, oranżeria, i dwie piwnice, zaś budynek administratora wykazany jest już poza terenem parku. Budynki te również zostały wymienione w opisie nieruchomości majątku P. sporządzonym na dzień [...] stycznia 1945r. Z opisu tego wynika również, że na terenie folwarku P. znajdował się dom administratora, kancelaria tartaku i gorzelni, stajnia, druga stajnia z mieszkaniem, wozownia.

Opisany powyżej materiał dowodowy potwierdza prawidłowość ustaleń dokonanych przez Wojewodę, jak również Ministra.

Niezależnie od powyższego, zaznaczyć wypada, że w aktach administracyjnych znajduje się ogłoszenie syndyka masy upadłości Z. Sp. z o. o. o przetargu zespołu pałacowo-parkowego w P., w treści którego podano, że zamek w P. to renesansowa rezydencja z XVI wieku zamieszkiwana przez znane polskie rody: T., K. i R. na terenie starego parku o powierzchni 9,6 ha.

W ocenie Sądu przyjęta w zaskarżonej decyzji wykładnia przepisów o przeprowadzeniu reformy rolnej jest prawidłowa. W szczególności rozważania Ministra w pełni realizują wypracowaną przez sądy administracyjne wykładnię pojęcia nieruchomości rolnej oraz związku funkcjonalnego tj. powiązań pomiędzy całą nieruchomością rolną, a pałacem i parkiem, które nie służyły do celów produkcji rolnej lecz pełniły funkcję mieszkalną, reprezentacyjną i rekreacyjną.

W ocenie Sądu organy wyczerpująco przeprowadziły postępowanie dowodowe, zaś jego ustalenia znalazły odzwierciedlenie w prawidłowo sporządzonym uzasadnieniu, zaś zarzuty podniesione w skargach nie są uprawnione.

Zaznaczyć należy, iż organ drugiej instancji nie naruszył przepisów postępowania przeprowadzając uzupełniające postępowanie dowodowe w trybie art. 136 k.p.a.

W tym stanie rzeczy Sąd na podstawie art. 151 p.p.s.a. orzekł, jak w sentencji.