II GSK 247/12

Uzasadnienie

Zaskarżonym skargą kasacyjną wyrokiem z dnia 30 sierpnia 2011 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. oddalił skargę M. Sp. z o.o. Sp. k. w T. na decyzję Głównego Inspektora Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych z dnia [...] marca 2011 r. Nr [...]

Sąd orzekał w następującym stanie faktycznym i prawnym:

W wyniku przeprowadzonej w dniach [...] czerwca 2010 r. przez inspektorów [...] Wojewódzkiego Inspektoratu Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych w K. kontroli w zakresie jakości handlowej soków i napojów bezalkoholowych decyzją z dnia [...] grudnia 2010 r. [...] Wojewódzki Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych w K. (nazywany dalej "WIJHARS"), wymierzył spółce M. Sp. z o.o. Sp. k. karę pieniężną za wprowadzenie do obrotu artykułów rolno-spożywczych nieodpowiadających jakości handlowej określonej w przepisach o jakości handlowej.

Po wniesieniu przez stronę odwołania Główny Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych (nazywany dalej "GIJHARS"), decyzją z dnia [...] marca 2011 r. utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję. W swoim rozstrzygnięciu organ powołał się na art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a. i art. 40a ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakości handlowej artykułów rolno – spożywczych (tj. Dz. U. z 2005 r. Nr 187, poz. 1577 ze zm. – dalej: ustawa o jakości), w związku z art. 3 pkt 5, art. 4 ust. 1, art. 6 ust. 1 i 2, art. 7 ust. 1 i 2, art. 17 ust. 1 pkt 1 lit. a, art. 21 ustawy o jakości, art. 45 ust. 2, art. 46 ust. 1 pkt 1 lit c), art. 47 ust. 1 i art. 48. ust. 1 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. z 2010 r. Nr 136, poz. 914 ze zm.), § 29 ust. 1 i 3 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 10 lipca 2007 r. w sprawie znakowania środków spożywczych (Dz. U. Nr 137, poz. 966 ze zm.), art. 3 pkt 8, art. 5, art. 8 ust. 1 lit. c, art. 16 i art. 17 ust. 1 rozporządzenia (WE) Nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiającego ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołującego Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiającego procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności (Dz. Urz. WE L 31 z 01 lutego 2002 r. str. 1).

Organ drugiej instancji uznał, że w rozpatrywanej sprawie nieprawidłowości stwierdzone w trakcie kontroli dotyczące oznakowania soków, nektarów i napoju bezalkoholowego jednoznacznie potwierdziły, iż przedmiotowe partie napojów nie spełniały wymagań w zakresie jakości handlowej określonej w przepisach prawa. Organ miał na uwadze treść art. 40a ust. 1 pkt 3 oraz ust. 4 ustawy o jakości oraz art. 3 pkt 8 rozporządzenia (WE) Nr 178/2002, uznając, iż spółka "wprowadziła na rynek" niewłaściwie oznakowane produkty. Uzasadniało to nałożenie kary. Ustalając wysokość kary organ wziął pod uwagę warunki określone w art. 40a ust. 5 ustawy o jakości, a oceniając stopień szkodliwości czynu i zakres naruszenia wskazał, że łączna ilość 9 partii wyrobów gotowych wyniosła 17572 l. Tym samym zbycie tych produktów mogło naruszyć interesy ekonomiczne znacznej liczby konsumentów.

Oceniając natomiast stopień zawinienia GIJHARS uznał, iż producent świadomie wprowadzał konsumenta w błąd, gdyż zdawał sobie sprawę, że jego produkty nie posiadają szczególnych właściwości wyróżniających je spośród konkurencyjnych producentów. Producent przyznał, iż nazwy "Czysty sok" i "Czysty nektar" nie odnoszą się do jakichkolwiek cech organoleptycznych, zdrowotnych lub analitycznych. Organ odwoławczy zaznaczył, że konsument, jako słabszy uczestnik rynku ma prawo do wyczerpującej i rzetelnej informacji dotyczącej nabywanych przez siebie towarów. Producent, jako profesjonalista jest zobowiązany do przestrzegania obowiązujących przepisów prawa żywnościowego i nie może zasłaniać się "tzw. dozwoloną przesadą reklamową, której współczesny przeciętny konsument jest świadomy". Nieznajomość prawa nie zwalnia przedsiębiorcy z obowiązku wprowadzania do obrotu środków spożywczych odpowiadających wymogom w zakresie jakości handlowej. Producent artykułów rolno-spożywczych, jako profesjonalista w swej dziedzinie jest zobowiązany w taki sposób zorganizować proces produkcji, aby wprowadzić na rynek wyroby posiadające odpowiednią jakość handlową zgodną z obowiązującymi przepisami prawa oraz jego deklaracją.

GIJHPRS uznał, że wymierzona przez organ I instancji kara pieniężna w wysokości 21.126,20 zł była odczuwalną dolegliwością dla producenta, pozostając jednocześnie w jego możliwościach finansowych, jak również była adekwatna do stopnia szkodliwości czynu, stopnia zawinienia i zakresu naruszenia, jakiego dopuścił się przedsiębiorca.

Jednocześnie organ odwoławczy stanął na stanowisku, że WIJHARS błędnie zinterpretował pojęcie "korzyści majątkowej", uznając, że korzyść majątkowa jaką przedsiębiorca uzyskał lub mógł uzyskać ze sprzedaży 17.572 l niewłaściwie oznakowanych napojów, wynosiła 10% łącznej wartości, tj. 4.225,24 zł. Wysokość kary jest ustalana w oparciu o uzyskaną "korzyść majątkową". Przepisy ustawy o jakości nie formułują pojęcia korzyści majątkowej, jednak stosownie do art. 115 § 4 Kodeksu karnego korzyścią majątkową lub osobistą jest korzyść zarówno dla siebie, jak i dla kogo innego. Ponadto organ powołał się na uchwałę Sądu Najwyższego (VII KZP 41/78), zgodnie z którą korzyścią majątkową "jest każde przysporzenie majątku sobie lub innej osobie albo uniknięcie w nim strat, z wyjątkiem jedynie tych wypadków, gdy korzyść taka przysługuje sprawcy lub innej osobie zgodnie z istniejącym w chwili czynu stosunkiem prawnym". W związku z powyższym jest to pojęcie, które należy interpretować szeroko.

Zdaniem GIJHARS, pod pojęciem "korzyści majątkowej" należy rozumieć więc wszelką korzyść uzyskaną bezpośrednio, lub którą można było bezpośrednio uzyskać w wyniku działania wprowadzającego dany artykuł rolno-spożywczy do obrotu. Podstawą do ustalenia wysokości kary winna być "korzyść majątkowa" rozumiana, jako uzyskana cena, za którą zostały sprzedane wadliwe artykuły lub za którą mogły zostać one sprzedane, tj. w rozpatrywanej sprawie korzyść majątkowa jaką przedsiębiorca uzyskał lub mógł uzyskać ze sprzedaży zakwestionowanych napojów wynosi 42.252,40 zł. W tej sytuacji kara pieniężna we wskazanej przez organ I instancji wysokości, tj. 21.126,20 zł stanowi 50% wartości towaru oraz 10% kary maksymalnej przewidzianej w art. 40a ust. 1 pkt 3 ustawy o jakości. Odnosząc się do zarzutu strony, iż zaskarżona decyzja oraz jej uzasadnienie naruszają przepisy art. 7, art. 77 ust. 1 oraz art. 80 k.p.a., GIJHARS uznał, że poczynione przez organ I instancji ustalenia wynikają z zebranego w sprawie materiału dowodowego, zaś dokonana ocena w kontekście zastosowania przepisów prawa nie budziła zastrzeżeń. Zdaniem GIJHARS, organ I instancji wyczerpująco zbadał wszystkie okoliczności faktyczne sprawy oraz przeprowadził dowody służące ich ustaleniu zgodnie z zasadami prawdy obiektywnej oraz zasadami pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa.

Pismem z dnia [...] kwietnia 2011 r., uzupełnionym pismem z dnia [...] maja 2011 r., skarżąca spółka M. Sp. z o. o. Sp. k. wniosła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie skargę na tę decyzję z dnia [...] marca 2011 r., wnosząc o jej uchylenie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 30 sierpnia 2011 r. oddalił skargę uznając ją za niezasadną. W uzasadnieniu wskazał, że w trakcie przeprowadzonego postępowania nie doszło do naruszenia procedury administracyjnej, w szczególności art. 7 i art. 8 k.p.a., które mogłoby uzasadniać uchylenie zaskarżonej decyzji. W ocenie Sądu, zaskarżona decyzja nie naruszała prawa, a zebrany w sprawie materiał dowodowy pozwolił organowi administracji na stwierdzenie, że skarżąca Spółka dopuściła się naruszenia przepisów żywnościowych.

Sąd przyjął, że organ prawidłowo zinterpretował pojęcie "wprowadzenia na rynek". Zgodnie z definicją zawartą w art. 3 pkt 8 rozporządzenia (WE) nr 178/2002 r. "wprowadzenie na rynek" oznacza posiadanie żywności lub pasz w celu sprzedaży z uwzględnieniem oferowania do sprzedaży lub innej formy dysponowania, bezpłatnego lub nie oraz sprzedaż, dystrybucję lub inne formy dysponowania, tj. czynności, które obejmują obrót w rozumieniu art. 3 pkt 4 ustawy o jakości. Pojęcie "obrotu" dotyczy zatem każdego etapu wprowadzania artykułu na rynek, w tym dystrybucji i nie może być rozumiane, jak chce strona skarżąca, jako pierwsze wprowadzenie artykułu na rynek dokonywane przez producenta. Taki też kierunek wykładni prezentowany jest w wyroku Trybunału Sprawiedliwości z dnia 23 listopada 2006 r. w sprawie C-315/05 (Dz. U. C 331 z dnia 30 grudnia 2006r.) wydanym w trybie prejudycjalnym, w którym wskazano, że wprowadzający do obrotu może być odpowiedzialny za jakość nawet w sytuacji, gdy jako zwykły dystrybutor wprowadza do obrotu produkt w postaci dostarczonej przez producenta. Skarżąca w piśmie z dnia 29 czerwca 2010 r. przyznała, że jest dystrybutorem kontrolowanych produktów, których producentem jest T. M. Sp. z o.o. Sp. k.

Zatem organ miał prawo nałożyć karę pieniężną na dystrybutora produktów, ponieważ w myśl art. 40a ust. 1 pkt 3 ustawy o jakości, kto wprowadza do obrotu artykuły rolno-spożywcze nieodpowiadające jakości handlowej określonej w przepisach o jakości handlowej lub deklarowanej przez producenta w oznakowaniu tych artykułów, podlega karze pieniężnej w wysokości do pięciokrotnej wartości korzyści majątkowej uzyskanej lub która mogłaby zostać uzyskana przez wprowadzenie tych artykułów rolno-spożywczych do obrotu, nie niższej jednak niż 500 zł. Sąd powołując się na art. 7 ust. 2 pkt 1 ustawy o jakości, stwierdził, że w przypadku artykułów rolno-spożywczych będących środkiem spożywczym nazwa powinna odpowiadać wymaganiom określonym w art. 47 ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia, tj. powinna odpowiadać nazwie ustalonej dla danego rodzaju środków spożywczych w przepisach prawa żywnościowego, a w przypadku braku takich przepisów powinna być nazwą zwyczajową środka spożywczego lub składać się z opisu tego środka spożywczego lub sposobu jego użycia, tak aby umożliwić konsumentowi rozpoznanie rodzaju i właściwości środka spożywczego oraz odróżnienie go od innych produktów. Nie może wprowadzać w błąd konsumenta co do tożsamości tego artykułu, o czym stanowi cytowany art. 46 ust. 1 pkt 1 lit. a) ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia. W związku z tym wszelkie elementy etykiety i opakowania (nawet pełniące zadanie dekoracyjne), także gdy są zastrzeżonym znakiem towarowym, stanowią oznakowanie, w rozumieniu powyższych przepisów. W świetle wymagań określonych w art. 7 ustawy o jakości w związku z art. 47 ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia, nazwy: sok owocowy, sok owocowy z zagęszczonego soku owocowego, zagęszczony sok owocowy (koncentrat owocowy, koncentrat soku owocowego), sok owocowy w proszku oraz nektar owocowy są nazwami ustalonymi w przepisach prawa żywnościowego i zgodnie z § 29 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie znakowania środków spożywczych są stosowane w oznakowaniu produktów spełniających wymagania określone w przepisach wydanych na podstawie art. 15 pkt 2 ustawy o jakości, w zakresie dotyczącym jakości handlowej soków i nektarów owocowych. Na podstawie powyższego przepisu wydano rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie jakości handlowej soków i nektarów owocowych, którego załącznik Nr 1 określił szczegółowe wymagania w zakresie jakości handlowej soków i nektarów owocowych. Sąd podzielił stanowisko organu, iż poprzez umieszczenie na opakowaniach informacji "czysty sok 100%", "czysty nektar" wprowadzono w błąd konsumenta co do rodzaju, składu i jakości produktów, rodząc u konsumenta nieuzasadnione przekonanie o szczególnych walorach oferowanych do nabycia produktów, których nie mają: soki, nektary i napoje owocowe wytwarzane przez innych producentów działających w tej samem branży.

Ponadto w ocenie Sądu użyte w art. 40a ust. 1 pkt 3 ustawy o jakości pojęcie "korzyści majątkowej" należy odnieść do wartości uzyskanej przez wprowadzenie do obrotu artykułów nieodpowiadających jakości handlowej określonej w przepisach. Podstawą jej ustalania powinna być cena sprzedaży lub cena, za którą mogły być sprzedane zakwestionowane artykuły.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie zaskarżyła w całości M. Spółka z o.o. Sp. k. w T. wnosząc o jego uchylenie i przekazanie Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie na rzecz strony skarżącej kosztów postępowania.

Skarga kasacyjną oparta została na następujących podstawach :

1) art. 174 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012r. poz. 270 – dalej: p.p.s.a.) tj. naruszeniu prawa materialnego, poprzez błędną wykładnię art. 40a ust. 1 pkt 3 ustawy o jakości, polegającą na przyjęciu przez Sąd błędnego poglądu wyrażonego w decyzji Głównego Inspektora Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych z dnia [...] marca 2011 r., że przez pojęcie "wartości korzyści majątkowej uzyskanej lub która mogłaby zostać uzyskana przez wprowadzenie tych artykułów rolno-spożywczych do obrotu" w przypadku dystrybutora artykułów rolno-spożywczych, nie będącego ich producentem, należy rozumieć cenę sprzedaży, lub cenę za którą mogły być sprzedane zakwestionowane artykuły, podczas gdy przedmiotowe pojęcie "korzyści majątkowej", nie zdefiniowane ustawowo, należy na gruncie wykładni językowej (gramatycznej) rozumieć zgodnie ze słownikowym znaczeniem pojęcia "korzyść", będącego synonimem pojęcia "zysk" (nadwyżka wpływów na wydatkami), jako wartość uzyskaną, lub która mogłaby być uzyskana przez sprzedaż artykułów rolno-spożywczych, pomniejszoną o koszty nabycia towaru od producenta i inne niezbędne koszty dystrybutora związane z dokonaną lub planowaną sprzedażą, takie jak w szczególności koszty magazynowania i transportu towarów obciążające dystrybutora, gdyż jedynie tak określona wartość stanowi ekonomiczną korzyść osiągniętą przez dystrybutora w wyniku dalszej sprzedaży zakupionych od producenta artykułów rolno-spożywczych; zdaniem wnoszącego skargę kasacyjną również organ I instancji dokonał błędnej, aczkolwiek odmiennej od tej prezentowanej przez organ II instancji, wykładni pojęcia "wartości korzyści majątkowej uzyskanej lub która mogłaby zostać uzyskana przez wprowadzenie tych artykułów rolno-spożywczych do obrotu", albowiem zinterpretował to pojęcie jako wartość podlegającą oszacowaniu, będącą różnicą pomiędzy wartością produktu pełnowartościowego, a wartością zakwestionowanego produktu nieodpowiadającego jakości handlowej określonej w przepisach o jakości handlowej lub deklarowanej przez producenta w oznakowaniu tych artykułów;

2) podstawie wskazanej w art. 174 pkt 2 p.p.s.a., tj. naruszeniu przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, poprzez:

a) naruszenie art. 1 § 1 i § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.), zwanej dalej "p.u.s.a." oraz art. 3 § 1 i § 2 pkt 1 p.p.s.a. w zw. z art. 134 § 1, art. 135 p.p.s.a. i art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) p.p.s.a. w zw. z art. 40a ust. 1 pkt 3 ustawy o jakości handlowej – poprzez wadliwą kontrolę zgodności z prawem działalności organów administracyjnych i nieuchylenie zaskarżonej decyzji Głównego Inspektora Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, chociaż powyższe decyzje zostały wydane z naruszeniem przepisu prawa materialnego wymienionego w pkt 1) podstaw kasacyjnych skargi, poprzez jego błędną wykładnię. Uchybienie przez Sąd pierwszej instancji wymienionym na wstępie przepisom postępowania mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, gdyż spowodowało nieuchylenie zaskarżonych decyzji, mimo istnienia przesłanki uchylenia tych decyzji w postaci ich wydania w oparciu o błędną wykładnię prawa materialnego w zakresie definicji pojęcia "wartości korzyści majątkowej uzyskanej lub która mogłaby zostać uzyskana przez wprowadzenie artykułów rolno-spożywczych do obrotu", gdyż prawidłowa wykładnia tego pojęcia jest niezbędna dla określenia górnej wysokości kary pieniężnej, o której mowa w art. 40a ust. 1 pkt 3 ustawy o jakości;

b) art. 1 § 1 i § 2 p.u.s.a. oraz art. 3 § 1 i § 2 pkt 1 p.p.s.a. w zw. z art. 134 § 1 i art. 135 p.p.s.a., a to w związku z art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) p.p.s.a. w zw. z art. art. 7, art. 75 § 1, art. 77 § 1 i art. 80 ustawy z dnia 14 czerwca 1960r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jednolity Dz. U. z 2000 r. Nr 98 poz. 1071 ze zm. – dalej: k.p.a.), w zw. z art. 40a ust. 1 pkt 3 ustawy o jakości handlowej poprzez wadliwą kontrolę zgodności z prawem działalności organów administracyjnych i nieuchylenie decyzji Głównego Inspektora Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, chociaż organy administracyjne zarówno pierwszej, jak i drugiej instancji nie wyjaśniły dokładnie stanu faktycznego sprawy, a w szczególności nie zebrały w sposób wyczerpujący, z uwzględnieniem wszelkich dostępnych środków dowodowych materiału dowodowego na okoliczność ustalenia wartości korzyści majątkowej uzyskanej lub która mogłaby zostać uzyskana przez wprowadzenie artykułów rolno-spożywczych do obrotu, o której mowa w art, 40a ust. 1 pkt 3 ustawy o jakości handlowej, a ponadto organ II instancji w sposób całkowicie dowolny, sprzeczny z zasadami prawidłowego rozumowania ustalił wysokość korzyści majątkowej skarżącego jako równowartość ceny sprzedawanych produktów, choć jest oczywiste, że skarżący jako dystrybutor ponosi zarówno koszty nabycia tych towarów od producenta, jak i inne koszty związane z dalszą sprzedażą produktów, a zatem cena po jakiej je odsprzedaje nie stanowi w całości jego korzyści. Wskazane uchybienie Sądu pierwszej instancji mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, uniemożliwiało bowiem dokonanie właściwej kontroli zaskarżonych decyzji, a w szczególności zweryfikowania prawidłowości zastosowania prawa materialnego przez organy administracyjne obydwu instancji pod względem ustalenia, czy wymierzona kara pieniężna mieściła się w granicach ustawowego zagrożenia określonego powołanym wyżej przepisem prawa materialnego, tj. art. 40a ust. 1 pkt 3 ustawy o jakości .

W odpowiedzi na skargę kasacyjną Główny Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie zwrotu kosztów na jego rzecz.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionych podstaw i podlega oddaleniu.

Na wstępie niniejszych rozważań podkreślić należy, że zgodnie z treścią art. 174 p.p.s.a. skargę kasacyjną można oprzeć na następujących podstawach: 1) naruszeniu prawa materialnego przez jego błędną wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie; 2) naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Naczelny Sąd Administracyjny jest związany podstawami skargi kasacyjnej, bowiem stosownie do treści art. 183 § 1 p.p.s.a., rozpoznając sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze pod rozwagę z urzędu jedynie nieważność postępowania. Z akt sprawy nie wynika, by zaskarżone orzeczenie zostało wydane w warunkach nieważności, której przesłanki określa art. 183 § 2 ww. ustawy.

Wnosząca skargę kasacyjną Spółka oparła ja na obu podstawach wskazanych w art. 174 p.p.s.a. Mając na uwadze konstrukcję skargi kasacyjnej, w której zarzuty naruszenia przepisów postępowania są pochodną naruszenia przez Sąd pierwszej instancji przepisu prawa materialnego tj. art. 40a ust. 1 pkt. 3 ustawy o jakości, poprzez jego błędną wykładnię, w pierwszej kolejności będzie podlegał rozpoznaniu ten zarzut. Dokonywanie ustaleń faktycznych powinno bowiem poprzedzać wyznaczenie normy prawnej, znajdującej zastosowanie w sprawie. Z zasady prawdy obiektywnej, wyrażonej w art. 7 k.p.a., wywieść należy, iż podjęcie wszelkich kroków niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia oraz załatwienia sprawy wymaga w pierwszym rzędzie rozważenia, jakie fakty mają w sprawie znaczenie. O tym decyduje zaś norma prawa materialnego (v. B. Adamiak, J. Borkowski – "Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz" 8 wydanie; Wydawnictwo C.H. Beck; Warszawa 2006, str. 69, teza 2).

Uchybienie polegające na wadliwej wykładni przepisu prawa polega w istocie na mylnym rozumieniu treści określonej normy prawnej, czyli innymi słowy na nieprawidłowym odczytaniu treści prawa (por. postanowienie SN z 15 października 2001 r., I CKN 102/99, (w:) J.P. Tarno, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2006, s. 367; wyrok NSA z 31 maja 2004 r. sygn. akt FSK 103/04, (w:) T. Woś, H. Knysiak-Molczyk, M. Romańska, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2005, s. 541).

Istota sporu w rozpoznawanej sprawie dotyczy sposobu ustalenia wartości korzyści majątkowej, która mogłaby zostać uzyskana przez wprowadzenie do obrotu nieodpowiadających jakości handlowej towarów, tj. zakwestionowanych w toku kontroli soków, napojów i nektarów. Sąd I instancji oraz Główny Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych przyjęły, że przez wartość korzyści majątkowej w rozumieniu art. 40a ust. 1 pkt 3 ustawy o jakości należy rozumieć cenę sprzedaży za którą zostały sprzedane wadliwe artykuły lub za którą mogły zostać sprzedane . Natomiast dla skarżącej wartość korzyści majątkowej to wartość netto, tj. czysty zysk przedsiębiorcy (nadwyżka wpływów nad wydatkami), czyli wartość uzyskana, lub która mogłaby zostać uzyskana przez sprzedaż artykułów spożywczych, pomniejszona o koszty nabycia towaru od producenta i inne niezbędne koszty dystrybutora związane z dokonaną lub planowaną sprzedażą, takie jak w szczególności koszty magazynowania i transportu towarów.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego niezasadny jest wskazany w skardze kasacyjnej zarzut naruszenia prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 40a ust. 1 pkt 3 ustawy o jakości i w konsekwencji uznaniu przez Sąd I instancji, że wartość korzyści majątkowej stanowi cena sprzedaży lub cena, za którą mogły być sprzedane zakwestionowane artykuły nieodpowiadające jakości handlowej.

Ustawa o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych w art. 4 ust. 1 stanowi, iż wprowadzane do obrotu artykuły rolno-spożywcze powinny spełniać wymagania w zakresie jakości handlowej, jeżeli w przepisach o jakości handlowej zostały określone takie wymagania, oraz dodatkowe dotyczące tych artykułów, jeżeli ich spełnienie zostało zadeklarowane przez producenta.

W rozpoznawanej sprawie nie jest kwestionowany w skardze kasacyjnej fakt wprowadzania do obrotu przez skarżącą produktu niespełniającego wymagań jakości handlowej, w związku z czym wymierzona została kara pieniężna przewidziana w art. 40a ust. 1 pkt 3 ustawy o jakości. Zgodnie z art. 40a ust. 1 pkt 3 tejże ustawy, kto wprowadza do obrotu artykuły rolno-spożywcze nieodpowiadające jakości handlowej określonej w przepisach o jakości handlowej lub deklarowanej przez producenta w oznakowaniu tych artykułów, podlega karze pieniężnej w wysokości do pięciokrotnej wartości korzyści majątkowej uzyskanej lub która mogłaby zostać uzyskana przez wprowadzenie tych artykułów rolno-spożywczych do obrotu, nie niższej jednak niż 500 zł. W myśl tego przepisu maksymalny wymiar kary określony został jako pięciokrotna wartość korzyści majątkowej uzyskanej lub która mogłaby zostać uzyskana przez wprowadzenie do obrotu artykułów nieodpowiadających normom jakości handlowej, zaś jej minimalna wysokość wynosi 500 zł.

Należy uznać za trafny pogląd Sądu I instancji, że pojęcie wartości korzyści majątkowej w rozumieniu art. 40a ust. 1 pkt 3 ustawy o jakości handlowej odpowiada cenie sprzedaży lub cenie za która mogłyby zostać sprzedane zakwestionowane artykuły rolno-spożywcze, nieodpowiadające jakości handlowej. Takie też stanowisko zajął Naczelny Sąd Administracyjny orzekając w podobnej sprawie, w której również kwestionowana była wykładnia pojęcia korzyści majątkowej zawarta w art. 40a ust. 1 pkt 3 ustawy o jakości (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 23 maja 2012 r. w sprawie o sygn. akt II GSK 684/11 dostępny w internetowej Centralnej Bazie Orzeczeń Sadów Administracyjnych) . Sąd orzekający w niniejszym składzie całkowicie podziela pogląd wyrażony w ww. wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego i uznaje, że przyję3cie stanowiska skarżącej, co do sposobu określenia wartości korzyści majątkowej z uwzględnieniem kosztów, które ponosi ona jako dystrybutor towaru (w tamtym wypadku był to sprzedawca detaliczny) tj. kosztów ich nabycia od producenta oraz innych niezbędnych kosztów związanych z dokonaną lub planowaną sprzedażą, takie jak np. koszty magazynowania i transportu towarów wykraczałoby poza ramy i cele ustawy o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych. Ponadto wiązałoby się każdorazowo z koniecznością przeprowadzenia analizy finansowej całego przedsiębiorstwa, obejmującej nie tylko koszty nabycia sprzedawanych towarów do producenta, ale także koszty amortyzacji urządzeń czy wynagrodzenia pracowników. Poza tym mogłoby skutkować nakładaniem minimalnej, czy nieadekwatnej do wartości wprowadzonego do obrotu produktu kary w przypadku, gdyby działalność ukaranego przedsiębiorstwa była deficytowa lub gdyby działało ono w zawyżonej strukturze kosztów. Koszty mieszczące się w pojęciu wartości brutto towaru wchodzą w skład omawianej korzyści majątkowej.

Naczelny Sąd Administracyjny, mając na uwadze powyższą argumentację, aprobuje wykładnię prawa materialnego dokonaną przez Sąd pierwszej instancji, co przesądza o bezzasadności zarzutu prawa materialnego tj. art. 40a ust. 1 pkt 3 ustawy o jakości.

W tym kontekście normatywnym za bezzasadne uznać należy zarzuty naruszenia przepisów postępowania – art. 1 § 1 i § 2 p.u.s.a. oraz art. 3 § 1 i § 2 pkt 1 p.p.s.a. w zw. z art. 134 § 1 i art. 135 p.p.s.a., a to w związku z art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) p.p.s.a. w zw. z art. art. 7, art. 75 § 1, art. 77 § 1 i art. 80 k.p.a. – poprzez niewyjaśnienie stanu faktycznego w kierunku wyliczenia korzyści majątkowej, zgodnie z wykładnią art. 40a ust. 1 pkt 3 ustawy o jakości proponowaną przez stronę. Ponadto wymierzona przez organ kara mieści się w granicach ustawowego zagrożenia określonego w tym przepisie, gdyż stanowi 50% wartości towaru (korzyści majątkowej), tymczasem maksymalna wysokość tej kary nie może przekroczyć pięciokrotnej wartości tej korzyści.

Nie naruszono również wskazanych w punkcie 2a petitum skargi kasacyjnej przepisów p.p.s.a. oraz art. 1 § 1 i § 2 p.u.s.a. Sąd pierwszej instancji dokonał bowiem właściwej kontroli legalności zaskarżonej decyzji administracyjnej.

Jeśli chodzi natomiast o artykuł 134 p.p.s.a. to przypomnieć trzeba, że przepis ten wyznacza granice rozpatrzenia sprawy przez sąd I instancji. Niezwiązanie granicami skargi nie oznacza, że sąd może czynić przedmiotem swych rozważań i ocen wszystkie aspekty skargi, bez względu na treść zaskarżonego aktu lub czynności. Sąd zawsze jest związany granicami sprawy, w której skarga została wniesiona i nie może swoimi ocenami prawnymi "wkraczać" w sprawę nową w stosunku do tej, która była albo powinna być przedmiotem postępowania przed organem administracji i wydawanych w nim aktów (por. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz. Wydawnictwo LexisNexis, str. 197).

Z kolei, zgodnie z art. 135 p.p.s.a. sąd stosuje przewidziane ustawą środki w celu usunięcia naruszenia prawa w stosunku do aktów lub czynności wydanych lub podjętych we wszystkich postępowaniach prowadzonych w granicach sprawy, której dotyczy skarga, jeżeli jest to niezbędne dla końcowego jej załatwienia. Z treści art. 135 p.p.s.a. wynika bez wątpienia, że przepis ten ma zastosowanie tylko w razie uwzględnienia skargi – podstawą do jego zastosowania jest bowiem stwierdzenie przez sąd, że nie tylko akt lub czynność bezpośrednio do sądu zaskarżone, ale także akt lub czynność poprzedzająca wydanie zaskarżonego aktu lub podjętej czynności naruszyły przepisy prawa materialnego lub procesowego. W sytuacji prawidłowego oddalenia przez Sąd pierwszej instancji skargi zarzut naruszenia art. 135 p.p.s.a. nie może zostać uznany za trafny.

Mając powyższe na uwadze Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 p.p.s.a. oddalił skargę kasacyjną.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 204 pkt 1 p.p.s.a. w zw. z § 14 ust. 2 pkt c) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm).