IV SA/Wa 2087/12

Uzasadnienie

Prokurator Prokuratury Rejonowej [...] w K. wystąpił w dniu [...] marca 2012 r. do Wojewody [...] z wnioskiem o unieważnienie dokumentu paszportowego skarżącego – K.R. Prokurator powołał się we wniosku na fakt wszczęcia przeciwko skarżącemu śledztwa w sprawie o sygn. akt [...], nadzorowanego przez ten urząd prokuratorski, zawieszonego postanowieniem z dnia [...] listopada 2004 r. Jak wynika z akt administracyjnych sprawy, w uzasadnieniu w/w postanowienia o zawieszeniu śledztwa, prokurator podniósł, że ogłoszenie skarżącemu postanowienia o przedstawieniu zarzutów nie było możliwe, ponieważ skarżący nie przebywał w kraju. Wojewoda [...] decyzją z dnia [...] maja 2012 r. przychylił się do wniosku prokuratora i unieważnił paszport skarżącego.

W odwołaniu od tej decyzji pełnomocnik skarżącego podniósł, że skarżącemu nie tylko nie zostały przedstawione zarzuty popełnienia przestępstwa, ale również nie był nigdy wzywany w celu przedstawienia mu zarzutów tej treści, zatem nie może być uważany za osobę, przeciwko której toczy się postępowanie karne. Tym samym nie zostaje spełniona przesłanka, o której mowa w przepisie art. 38 ust. 1 pkt. 1) lit. b) ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o dokumentach paszportowych (Dz. U. z 2006 r., nr 143, poz.1027), konieczna dla wydania decyzji o unieważnieniu paszportu.

Minister Spraw Wewnętrznych, po rozpatrzeniu w/w odwołania, decyzją z dnia [...] czerwca 2012 r. utrzymał w mocy decyzję Wojewody [...]. W uzasadnieniu wskazał, że organ pierwszej instancji poprawnie ustalił przesłanki, o których mowa w przepisie art. 38 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy o dokumentach paszportowych, wymagane dla wydania decyzji o unieważnieniu paszportu. Organ odwoławczy podzielił opinię pełnomocnika skarżącego, zgodnie z którą przedstawienie zarzutów jest warunkiem koniecznym dla uznania osoby za podejrzaną. Zwrócił jednakże uwagę na treść przepisu art. 313 § 1 in fine ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. z 1997 r., nr 89, poz. 555 ze zm.), który wyłącza konieczność niezwłocznego przedstawienia podejrzanemu zarzutów w sytuacji, gdy czynność ta nie jest możliwa z powodu ukrywania się podejrzanego, lub jego nieobecności w kraju. Tym samym, skoro skarżący, jak uznał urząd prokuratorski, nie był obecny w kraju, odpadła, zdaniem organu drugiej instancji, konieczność niezwłocznego przedstawienia mu zarzutów dla uznania go za podejrzanego. Przez to aktualizowała się wspomniana przesłanka, o której mowa w przepisie art. 38 ust. 1 pkt. 1) lit b. ustawy o dokumentach paszportowych – można już było bowiem, uznać, że postępowanie karne toczy się przeciwko skarżącemu.

W skardze na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych wniesionej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, pełnomocnik skarżącego wniósł o uchylenie decyzji obu instancji. Zarzucił organowi odwoławczemu obrazę przepisów prawa materialnego poprzez bezzasadne uznanie, jakoby organ pierwszej instancji nie był uprawniony do badania zaistnienia okoliczności uzasadniających pozbawienie skarżącego paszportu. Ponadto podniósł w skardze, że urząd prokuratorski nie wykazał, że skarżącemu przedstawiono zarzuty, skarżący ukrywał się, lub na stałe przebywał za granicą, zatem uwzględniając wniosek prokuratora, Wojewoda [...] naruszył wspomniany przepis art. 38 ust. 1 pkt. 1) lit b. ustawy o dokumentach paszportowych.

Odpowiadając na skargę pełnomocnika skarżącego, Minister Spraw Wewnętrznych wniósł o jej oddalenie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

W świetle zgromadzonego materiału, fakt wydania paszportu objętego wnioskiem oraz okoliczność, że do dnia wydania decyzji w sprawie, paszport nie utracił ważności, ponadto przysługujący śledztwu, przymiot postępowania przygotowawczego, należało uznać za bezsporne. Zatem w postępowaniu administracyjnym w niniejszej sprawie, obowiązkiem organu pierwszej instancji było ustalenie zaistnienia określonych we wspomnianym przepisie art. 38 ust. 1 pkt. 1) lit. b, poniższych przesłanek:

1. wniosek o unieważnienie paszportu wpłynął od organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze,

2. w dniu wystąpienia z wnioskiem, owo postępowanie przygotowawcze było prowadzone przeciwko skarżącemu - posiadaczowi dokumentu paszportowego.

Jeśli chodzi o problem prowadzenia postępowania przygotowawczego, należy zwrócić uwagę na dwa jego aspekty. Po pierwsze, użyty w ustawie o dokumentach paszportowych termin "prowadzenie postępowania" w ocenie Sądu, obejmuje swoim zakresem również sytuację procesową, o której mowa w przepisie art. 15 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. z 1997 r., nr 89, poz. 555 ze zm.), kiedy to urząd prokuratorski jedynie nadzoruje postępowanie przygotowawcze, które prowadzi Policja lub inne uprawnione organy. W tym miejscu należy ponieść, że charakter decyzji o unieważnieniu paszportu, nakazuje uznać je za środek zapobiegawczy o charakterze administracyjnym, który pozbawia podejrzanego określonych uprawnień w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania przygotowawczego (por. art. 249 § 1 ustawy Kodeks postępowania karnego). Nie ulega wątpliwości, że jest to środek wyjątkowo dolegliwy, o czym świadczy treść przepisu art. 277 § 1 ustawy Kodeks postępowania karnego. Wynika z niego, że jedynym środkiem, o zbliżonym charakterze dolegliwości, jaki w świetle przepisów tej ustawy może zastosować prokurator wobec podejrzanego, jest zakaz opuszczania kraju, połączony wyłącznie z zatrzymaniem mu paszportu. Zatem stosowanie tego środka winno podlegać ścisłym rygorom w celu zapewnienia gwarancji procesowych osobie nim objętej (por. T. Dudek, Czy poręczenie majątkowe jest w stanie zabezpieczyć prawidłowy tok postępowania?, Prokuratura i Prawo, nr 9 z 2012 r., s. 149). Niewątpliwie jednym z takich rygorów jest ograniczenie kręgu podmiotów uprawnionych do stosowania środków zapobiegawczych. Jak wynika z treści przepisu 250 § 4 oraz § 1 ustawy Kodeks postępowania karnego, środki zapobiegawcze, z wyjątkiem stosowanego przez sąd tymczasowego aresztowania, w postępowaniu przygotowawczym stosuje prokurator. Zatem należy przyjąć, że organem uprawnionym do wniesienia wniosku o unieważnienie paszportu w niniejszej sytuacji był wyłącznie prokurator, a nie np. Policja prowadząca śledztwo pod nadzorem prokuratora. Również w przepisach ustawy o dokumentach paszportowych oraz ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2011 r., nr 287, poz. 1687 ze zm.), brak jest jakichkolwiek podstaw, aby uznać, że uprawnienie do wystąpienia z wnioskiem o unieważnienie paszportu przysługuje Policji. Powyższe pozwala przyjąć, że zakres znaczeniowy terminu "prowadzenie postępowania" użytego w przepisach art. 38 jest szerszy, niż zakres tego samego terminu użytego w ustawie Kodeks postępowania karnego i obejmuje również nadzorowanie postępowania przez urząd prokuratorski. Podobnie, zdaniem Sądu, rzecz ma się jeśli chodzi o drugi z aspektów: przez "prowadzenie postępowania przygotowawczego" należało rozumieć również taką sytuację procesową, w której postępowanie przygotowawcze zostało przez urząd prokuratorski wszczęte i nie zostało zamknięte, ani umorzone, bez względu na to, czy w dniu wystąpienia przez prokuratora z wnioskiem o unieważnienie paszportu było zawieszone, czy też nie.

Z kolei dla rozstrzygnięcia drugiej kwestii organ winien był ustalić, czy w dniu wystąpienia z wnioskiem o unieważnienie paszportu istniały przesłanki dla uznania skarżącego za podejrzanego. Utrwalone w orzecznictwie i judykaturze prawa karnego stanowisko pozwala przypisać ten przymiot osobie, której organ procesowy przedstawił zarzuty, z czym – jak podniesiono - zgadzają się strony postępowania. Przy tym w myśl przepisu art. 313 § 1 in fine ustawy Kodeks postępowania karnego, nieobecność podejrzanego w kraju stanowi - na co zwrócił uwagę organ drugiej instancji - okoliczność zwalniającą organ procesowy z obowiązku natychmiastowego ogłoszenia postanowienia o przedstawieniu zarzutów (por. także postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 2009 r. sygn. akt IV KK 256/08). Nie ulega zatem wątpliwości, że przedstawienie zarzutów skarżącemu nie stanowiło koniecznej przesłanki dla uznania go przez prokuratora za podejrzanego, pod warunkiem wszakże istnienia przynajmniej jednej z okoliczności. o których mowa we wspomnianym przepisie art. 313 § 1 in fine: podejrzany ukrywa się lub nie jest obecny w kraju. Jak wynika z treści uzasadnienia w/w postanowienia prokuratora Prokuratury Rejonowej [...] w K. z dnia [...] listopada 2004 r., organ procesowy uznał, że skarżący nie był obecny w kraju, przez co przedstawienie mu zarzutów nie było możliwe. Ta okoliczność, jak powiedziano, zwalniała organ procesowy z obowiązku natychmiastowego ogłoszenia skarżącemu postanowienia o przedstawieniu zarzutów. Tym samym stanowisko organu pierwszej instancji w tym zakresie należało uznać za słuszne. Brak było zatem podstaw dla których Minister Spraw Wewnętrznych winien był w toku instancji wzruszyć rozstrzygnięcie Wojewody Mazowieckiego.

Odnosząc się do podniesionego w skardze zarzutu obrazy prawa materialnego, zauważyć należy, że organ pierwszej instancji był zobowiązany do ustalenia, czy zaistniały okoliczności uzasadniające unieważnienie paszportu skarżącego, jednakże wyłącznie w granicach określonych przepisami art. 38 ust. 1 pkt. 1) lit. b) ustawy o dokumentach paszportowych. Zdaniem Sądu, dla uznania, że podejrzany nie jest obecny w kraju, wystarczała informacja zawarta w uzasadnieniu postanowienia z dnia 30 listopada 2004 r. o zawieszeniu śledztwa, bez potrzeby dokonywania dodatkowych ustaleń dotyczących źródła, czy sposobu, w jaki urząd prokuratorski dokonał ustaleń w tym zakresie.

Jeśli zaś chodzi o zarzut obrazy procedury, podniesiony przez pełnomocnika skarżącego, istotnie, zasadnym było, aby organ pierwszej instancji w toku postępowania wezwał wnioskodawcę – urząd prokuratorski, do złożenia odpisu postanowienia o przedstawieniu zarzutów skarżącemu. Jednakowoż, w ocenie Sądu, organ administracji poprzestając wyłącznie na treści w/w postanowienia z dnia [...] listopada 2004 r. o zawieszeniu śledztwa, nie uchybił przez to przepisowi postępowania nakazującemu zebrać cały materiał dowodowy w sposób wyczerpujący, w takim stopniu, który nakazywałby organowi odwoławczemu uchylić decyzję o unieważnieniu paszportu. Tym samym utrwalenie tego stanu rzeczy przez organ odwoławczy nie mogło mieć istotnego wpływu na wynik sprawy.

W związku z powyższym, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2012 r., poz. 270), orzekł jak w sentencji.