I SA/Ol 287/12

Uzasadnienie

B. G.(dalej powoływana jako "skarżąca", "wnioskodawczyni") wniosła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie skargę na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej z dnia "[...]"r., w przedmiocie stwierdzenia uchybienia terminu do wniesienia odwołania.

Wnioskiem z dnia 1 maja 2012 r., skarżąca zwróciła się o zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie radcy prawnego. Ze złożonego przez skarżącą formularza wniosku o stanie rodzinnym, majątku i dochodach wynika, iż prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z dwiema córkami – A. i M. G.. Uzyskuje dochody z tytułu: wynagrodzenia za pracę w wysokości 630 zł brutto, z zaliczek alimentacyjnych w wysokości po 400 zł na każde z dzieci oraz z zasiłków rodzinnych, przy czym skarżąca nie wskazała wysokości tego dochodu. Oświadczyła, że nie posiada majątku. W uzasadnieniu wniosku wyjaśniła, że na utrzymaniu ma dwie małoletnie córki i utrzymuje się z wynagrodzenia za pracę, na którym dokonano zajęcia egzekucyjnego na rzecz alimentów dla dorosłej córki. Dodatkowo wyjaśniła, że posiada zaległości z tytułu dostaw gazu oraz za czynsz na kwotę ok. 4.000 zł.

Na podstawie art. 255 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r., poz. 270), powoływana dalej jako "p.p.s.a.", skarżąca została wezwana, w terminie 7 dni do przedłożenia dodatkowych oświadczeń i dokumentów źródłowych, określających jej sytuację majątkową i życiową .

W odpowiedzi na wezwanie, pismem z dnia 19 czerwca 2012 r. strona skarżąca wyjaśniła, że z tytułu wynagrodzenia za pracę otrzymuje dochód w wysokości ok. 800 zł miesięcznie, przy czym wysokość ta uzależniona jest od otrzymania premii uznaniowej. Wskazała, że córce I. wypłaca alimenty od dwóch lat na mocy wyroku sądu. Nadto oświadczyła, że czynsz za mieszanie wynosi 300 zł, w sezonie grzewczym za prąd i gaz płaci 900 zł. Oświadczyła, że nie otrzymuje zasiłku rodzinnego. Otrzymuje zaś dopłatę do mieszkania. Podkreśliła, że nie posiada majątku, zaś jej sytuacja życiowa "jest na granicy nędzy". Dodała, że córka czeka na operację kolana.

Odnośnie zaś zażądanych dokumentów w wezwaniu, oświadczyła, że nie jest możliwe zebranie ich w terminie 7 dni. Przy czym wskazała, że w przypadku gdyby ww. dokumenty były konieczne, to wystąpiła do kadr i do Urzędu Miasta.

W wyniku rozpatrzeniu sprzeciwu, WSA w Olsztynie postanowieniem z dnia 24 lipca 2012 r. o sygn. akt I SA/Ol "[...]"odmówił przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie.

W związku z powyższym skarżąca została wezwana do uiszczenia wpisu sądowego od skargi w kwocie 100 zł , w terminie 7 dni pod rygorem odrzucenia skargi. W związku z tym, iż skarżąca nie uregulowała należnego wpisu, sąd postanowieniem z dnia 4 września 2012 r. odrzucił skargę.

Dnia 31 sierpnia 2012 r. strona nadała na poczcie wniosek o zwolnienie z wpisu sądowego. W wyniku wykonania zarządzenia z dnia 4 września 2012 r., skarżąca przesłała wypełniony formularz wniosku o przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych oraz ustanowienia radcy prawnego.

Ze złożonego przez skarżącą formularza wynikało, że prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z dwiema córkami – A.i M. G.Uzyskuje dochody z tytułu: wynagrodzenia za pracę w wysokości 810 zł brutto, z zaliczek alimentacyjnych w wysokości po 400 zł na każde z dzieci. Skarżąca oświadczyła, że nie posiada majątku. W uzasadnieniu wniosku wyjaśniła, że na utrzymaniu ma dwie małoletnie córki i utrzymuje się z wynagrodzenia za pracę, na którym dokonano zajęcia egzekucyjnego na rzecz alimentów dla dorosłej córki ( 600 zł.). Dodatkowo wyjaśniła, że korzysta z dodatku mieszkaniowego w kwocie 25 zł. Nadto oświadczyła, że czynsz za mieszanie wynosi 350 zł, natomiast łączne miesięczne wydatki za prąd, ogrzewanie, abonament TV wynoszą ok. 910 zł. W ponoszeniu kosztów pomaga jej pełnomocnik, uiszczając miesięcznie 200-300 zł w zależności od wysokości rachunków za media. Pozostałą zaś kwotę ok. 1000 zł przeznacza na wydatki na żywność i ubrania.

Podkreśliła również, że decyzją z dnia 28 listopada 2008 r. Prezes ZUS umorzył jej zaległe składki. Natomiast decyzją z dnia "[...]" r. Naczelnik Trzeciego Urzędu Skarbowego umorzył jej zaległość podatkową za maj 2004r. Również WSA w Olsztynie w sprawie I SA/Ol 183/12 zwolnił w całości stronę z kosztów postępowania.

Postanowieniem z dnia 8 października 2012 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie odmówił zmiany postanowienia z dnia 24 lipca 2012 r. odmawiającego przyznania wnioskodawczyni prawa pomocy w zakresie całkowitym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie radcy prawnego.

Uzasadniając swoje rozstrzygnięcie stwierdził, że skoro skarżąca wystąpiła z ponownym wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie radcy prawnego należało rozpoznać go działając na podstawie art. 165 p.p.s.a. Zdaniem sądu zakres żądania ponownego wniosku o przyznanie prawa pomocy złożonego przez skarżącą oraz jej argumentacja są tożsame z żądaniem zawartym w poprzednim wniosku rozpoznanym prawomocnym postanowieniem z dnia 24 lipca 2012 r. Z nadesłanego formularza wniosku o przyznanie prawa pomocy wynika bowiem, że nie doszło w sprawie do takiej zmiany sytuacji skarżącej, która pozwoliłaby na zwolnienie jej od kosztów sądowych oraz ustanowienie radcy prawnego. Ponadto dodał, że strona w sposób wybiórczy przedstawiła swoją sytuację materialną nie przedstawiając żadnych wiarygodnych dowodów na potwierdzenie swoich oświadczeń. Skarżąca nie wykazała okoliczności uzasadniających przyznanie prawa pomocy w określonym zakresie. Nie przedstawiła bowiem sądowi wiarygodnych informacji dotyczących swojej rzeczywistej sytuacji finansowej. Dodał, że nadal występują sprzeczności w materiale dowodowym zgromadzonym w postępowaniu, co stanowiło podstawę do odmowy zmiany prawomocnego postanowienia z dnia 24 lipca 2012 r.

Na powyższe postanowienie skarżąca, złożyła zażalenie do Naczelnego Sądu Administracyjnego wnosząc w nim o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez całkowite zwolnienie skarżącej od kosztów postępowania oraz ustanowienie profesjonalnego pełnomocnika z urzędu w celu złożenia skarg merytorycznych do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

W uzasadnieniu zażalenia skarżąca wskazała, że ponowny wniosek o przyznanie prawa pomocy związany jest z wymogiem przymusu adwokacko – radcowskiego do sporządzenia skargi kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Zatem w ocenie strony wniosek przez nią złożony ma charakter nowego wniosku de facto o otworzenie skarżącej drogi do kontroli instancyjnej w niniejszym postępowaniu.

Strona podkreśliła, że jej dochód od 5 miesięcy wynosi około 1.350 zł, z czego 60% zajmowane jest w postępowaniu egzekucyjnym. Pozostała kwota nie wystarcza zatem na wniesienie opłat w łącznej kwocie 400 zł i opłacenie pełnomocnika z wyboru.

Do zażalenia skarżąca dołączyła kopię zaświadczenia z dnia 9 października 2012 r. o zatrudnieniu i wynagrodzeniu.

Postanowieniem z dnia 19 grudnia 2012 r., sygn. akt I FZ "[...]"Naczelny Sąd Administracyjny uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę WSA w Olsztynie do ponownego rozpoznania.

Na podstawie art. 255 p.p.s.a., strona w dniu 22 stycznia 2013 r. została wezwana, do przedłożenia, w terminie 7 dni, dodatkowych oświadczeń i dokumentów źródłowych, określających jej sytuację majątkową i życiową:

- wyjaśnień, w formie pisemnego oświadczenia w zakresie szczegółowego zestawienia stałych miesięcznych wydatków związanych z utrzymaniem własnym i rodziny skarżącej (np. rachunki za gaz, energię elektryczną, wodę, telefon, TV, Internet, ogrzewanie domu, wywóz odpadów, koszty wyżywienia, ubrania, środków czystości, koszty eksploatacji samochodu, koszty leczenia, rat pożyczek, kredytów, ubezpieczeń, itp.), przedłożenia odpisów dokumentów potwierdzających ponoszone wydatki za okres od czerwca do grudnia 2012 r.,

- zaświadczenia o wysokości otrzymywanego wynagrodzenia ze stosunku pracy za okres od 01.06.2012 r. do 31.12. 2012 r.,

- wyciągów i wykazów bankowych ze wszystkich posiadanych przez wnioskodawczynię rachunków bankowych z okresu ostatnich czterech miesięcy (wrzesień – grudzień 2012 r.),

- odpisów decyzji o przyznaniu dodatku mieszkaniowego za okres od 01.01.2012 r. do 31.12.2012 r., nadto odpisów innych decyzji, na podstawie których skarżąca uzyskała pomoc w formie zasiłku pieniężnego bądź rzeczowego w okresie od 01.01.2012 r. do 31.12.2012 r.,

- innych oświadczeń i dokumentów istotnych zdaniem wnioskodawczyni, określających jej sytuację majątkową i życiową .

W odpowiedzi na powyższe strona wyjaśniła, iż otrzymuje dochody z pracy w kwocie 750 zł, alimenty w kwocie 800 zł oraz "wpłatę od pełnomocnika" w wysokości 350 zł. Łączny dochód miesięczny to 1.800 zł. Skarżąca ponosi wydatki w wysokości: czynsz – 490,40 zł, energia elektryczna – około 200 zł, ogrzewanie gazowe ok. 560 zł, opłata abonamentowa za TV – 110 zł, wydatki na żywność – 500 zł. Strona podkreśliła, że obecnie wydatki równoważą dochody. Skarżąca wskazała, że dowody na ponoszenie powyższych kosztów załączyła do spraw o sygn. akt I SA/Ol 419/12 oraz I SA/Ol 628/12 i są one sądowi znane z urzędu.

Do oświadczenia strona załączyła kopie: decyzji w sprawie ustalenia prawa do świadczenia z funduszu alimentacyjnego, wykazu opłat za czynsz, faktury za gaz za okres od 5 listopada 2012 r. do 4 stycznia 2013 r. oraz wydruki z rachunku bankowego potwierdzające wysokość otrzymanego wynagrodzenia za miesiące od września do grudnia 2012 r.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Stosownie do treści art. 165 p.p.s.a, postanowienia niekończące postępowania w sprawie mogą być uchylane i zmieniane wskutek zmiany okoliczności sprawy, chociażby były zaskarżone, a nawet prawomocne. Prawomocne orzeczenie w przedmiocie prawa pomocy może być zmienione, na co wskazuje treść art. 165 p.p.s.a., powinna jednak nastąpić zmiana okoliczności sprawy, która to zmiana powinna zaistnieć po tym, jak sąd rozstrzygnął pierwszy wniosek strony w tej materii, czyli w sprawie tej, po 24 lipca 2012 r.; powinna ona dotyczyć stanu majątkowego skarżącej i jej możliwości płatniczych.

Podkreślić w tym miejscu należy, że we wniosku i w zgromadzonym materiale dowodowym powinny być zawarte dokładne i rzetelne dane, które umożliwiają pełną ocenę stanu majątkowego oraz możliwości płatniczych wnioskodawcy. To sprawą wnioskodawcy jest wykazanie zasadności złożonego wniosku w świetle ustawowych przesłanek przyznania prawa pomocy. Jednocześnie na sądzie nie ciąży obowiązek prowadzenia dochodzeń w sytuacji, gdy wnioskodawca uchyla się od podania stosownych danych umożliwiających pełną ocenę jego sytuacji majątkowej oraz możliwości płatniczych. Jest to stanowisko powszechnie akceptowane zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie sądów administracyjnych (postanowienia WSA w Gdańsku z dnia 4 stycznia 2004 r., II SA/Gd 758/04; z dnia 13 stycznia 2005 r., I SA/Gd 523/04; z dnia 27 lipca 2005 r., I SA/Gd 335/05, postanowienie NSA z dnia 29 stycznia 2013 r. II GZ 32/13).

Warunkiem przyznania prawa pomocy w określonej sprawie jest więc wyczerpujące udokumentowanie stanu majątkowego wnioskodawczyni, wskazującego na zasadność uwzględnienia wniosku o prawo pomocy. To samo odnosi się do ponownego wniosku o prawo pomocy.

Sąd pragnie zaznaczyć, że w postępowaniu w przedmiocie prawa pomocy należy wykazać rzeczywistą sytuację majątkową strony, z uwzględnieniem zarówno wydatków, jak i dochodów, która poddana ocenie sądu może być przyczyną przyznania stronie prawa pomocy. Strona skarżąca nie może jednak - tak jak to uczyniła w niniejszej sprawie - uchylać się od składania dokładnych oświadczeń i nadesłania materiałów przedstawiających obecną sytuację majątkową, w jakiej się znajduje. Nie przedstawiając pełnej i wyczerpującej informacji na temat sytuacji majątkowej, skarżąca utrudniła dokonanie jej pełnej analizy, uniemożliwiając tym samym ocenę zasadności wniosku o przyznanie prawa pomocy.

Skarżąca ponownie złożyła ogólnikowe, wręcz lakoniczne odpowiedzi na wezwanie sądu. Wnioskodawczyni była wzywana do przedłożenia dokumentów obrazujących jej obecną (podkreślenie sądu) sytuację majątkową, w szczególności: rachunków za gaz, energię elektryczną, wodę, telefon, TV, Internet, ogrzewanie domu, wywóz odpadów, kosztów wyżywienia, ubrania, środków czystości, kosztów eksploatacji samochodu, kosztów leczenia, rat pożyczek, kredytów, ubezpieczeń za okres od czerwca 2012 r. do grudnia 2012 r., zaświadczenia o wysokości otrzymywanego wynagrodzenia ze stosunku pracy za okres od 1 czerwca 2012 r. do 31 grudnia 2012 r., wyciągów i wykazów bankowych ze wszystkich posiadanych przez wnioskodawczynię rachunków bankowych z okresu ostatnich czterech miesięcy (wrzesień – grudzień 2012 r.), odpisów decyzji o przyznaniu dodatku mieszkaniowego za okres od 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2012 r., nadto odpisów innych decyzji, na podstawie których skarżąca uzyskała pomoc w formie zasiłku pieniężnego bądź rzeczowego w okresie od 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2012 r. oraz innych oświadczeń i dokumentów istotnych zdaniem wnioskodawczyni, określających jej sytuację majątkową i życiową. Natomiast skarżąca przedłożyła jedynie kopie: decyzji w sprawie ustalenia prawa do świadczenia z funduszu alimentacyjnego, wykazu opłat za czynsz na rok 2013, faktury za gaz oraz wydruki z rachunku bankowego potwierdzające wysokość otrzymywanego wynagrodzenia za okres wrzesień – grudzień 2012 r. Nie wskazała przy tym na inne od pierwotnie podanych okoliczności wpływających na jej sytuację majątkową i życiową.

Przepis art. 255 p.p.s.a. jest nie tylko podstawą prawną dla działań sądu umożliwiających prawidłową ocenę sytuacji materialnej wnioskodawcy, ale regulacja ta pozwala także ubiegającemu się o przyznanie prawa pomocy na uzupełnienie wniosku w przypadku, kiedy okoliczności wskazane we wniosku nie okażą się wystarczające do stwierdzenia przesłanek z art. 246 § 1 p.p.s.a. O ile zatem nieprzeprowadzenie postępowania uzupełniającego co do rzeczywistego stanu majątkowego i możliwości płatniczych strony, w przypadku, gdy okoliczności przedstawione we wniosku budzą jakiekolwiek wątpliwości, jest istotną wadą postanowienia skutkującą jego uchyleniem, o tyle uchylenie się strony od obowiązków nałożonych w toku takiego postępowania należy uznać za przeszkodę wykluczającą uprawdopodobnienie wskazanych we wniosku informacji o przyznanie prawa pomocy w żądanym zakresie (por. postanowienie NSA z 10 stycznia 2008 r., sygn. II FZ 540/07, niepubl.).

Na podstawie złożonych oświadczeń i dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, sąd stwierdza, że nie zachodzą przesłanki do zmiany prawomocnego rozstrzygnięcia w przedmiocie prawa pomocy. Skarżąca w dalszym ciągu uchyla się od wykazania rzeczywistej sytuacji majątkowej. Przedkłada jedynie wybrane przez siebie dokumenty np. zamiast wykazów ze swoich rachunków bankowych za okres wrzesień – grudzień 2012 r., do czego była wzywana, przesłała wyłącznie wydruki potwierdzające wysokość otrzymywanego w tym okresie wynagrodzenia. W nadesłanym formularzu powtarza podane wcześniej informacje, natomiast z nadesłanych nielicznych dokumentów obrazujących jej aktualną sytuację majątkową nie wynika, ażeby wystąpiły okoliczności, które uzasadniałyby zmianę stanowiska sądu zajętego w postanowieniu z dnia 24 lipca 2012 r. Podkreślić należy, że skarżąca w formularzu wniosku PPF z dnia 1 maja 2012 r. wskazała, że kwota jej wynagrodzenia waha się, po realizacji alimentów, około 630 zł. Natomiast w formularzu wniosku PPF z dnia 16 września 2012 r. wykazała wynagrodzenie ok. 810 zł. W związku z powyższym należy przyjąć, że w tym okresie sytuacja majątkowa skarżącej uległa wręcz poprawie. Wskazać również należy, że z zaświadczenia dołączonego do zażalenia z dnia 10 października 2012 r. wynikają kwoty netto wynagrodzenia za okres od stycznia do września 2012 r. bez potrąceń egzekucyjnych i nie obrazujących faktycznie otrzymywanych dochodów. Natomiast z wydruków z rachunku bankowego wynika, że w miesiącach od września do grudnia 2012 r. wynagrodzenia skarżącej waha się w granicach od 664,27 zł do 923,58 zł. Ponadto należy także zwrócić uwagę, że obecnie wnioskodawczyni zaznaczyła, że otrzymuje dodatkowo miesięcznie od swojego pełnomocnika – M.L. – kwotę po 350 zł.

Wskazać również należy, że sąd zapoznał się z dokumentacją nadesłaną przez wnioskodawczynię do spraw o sygn. akt I SA/Ol 419/12 i I SA/Ol 628/12 i stwierdził, iż we wskazanych aktach znajduje się dokumentacja za okres od 1 stycznia do 31 sierpnia 2012 r., a zatem za okres wcześniejszy niż dokumenty do przedłożenia, których strona była wzywana w niniejszej sprawie (wrzesień – grudzień 2012 r.).

W tych warunkach, uznając, iż skarżąca nie wykazała, że - po wydaniu prawomocnego postanowienia o odmowie przyznania prawa pomocy – jej sytuacja majątkowa i rodzinna uległa istotnej zmianie (pogorszeniu) w stosunku do tej, jaka była przedmiotem oceny zawartej w postanowieniu z dnia 24 lipca 2012 r., stwierdzić należało, iż nie zachodzą określone w art. 165 p.p.s.a. przesłanki konieczne dla dokonania zmiany prawomocnego postanowienia w tym zakresie.

Mając na uwadze powyższe okoliczności faktyczne i prawne, sąd - działając na podstawie przepisu art. 165 p.p.s.a. w związku z przepisami art. 246 §1 pkt 1 - orzekł, jak w sentencji.