II SA/Bd 700/12

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia [...] Prezydent Miasta [...] (zwany dalej "Prezydentem"), na podstawie art. 152 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r., Nr 98, poz. 1071; z późn. zm.; zwanej w skrócie "k.p.a.") wstrzymał z urzędu skarżącemu D. Cz. wypłatę świadczeń rodzinnych przyznanych decyzją nr [...] z dnia [...]r. zmienioną decyzją nr [...] z dnia [...] r. w postaci zasiłku pielęgnacyjnego z tytułu niepełnosprawności.

Organ wskazał, że stosownie do art. 152 k.p.a. po wznowieniu postępowania w uzasadnionych przypadkach organ może wstrzymać wykonanie decyzji, jeżeli istnieje prawdopodobieństwo jej uchylenia. Zgodnie zaś z 16 ust. 6 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006r. Nr 139, poz. 992 z późn. zm., zwanej w skrócie "u.ś.r."), zasiłek pielęgnacyjny nie przysługuje osobie uprawnionej do dodatku pielęgnacyjnego.

Na podstawie pisma Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w [...] znak: [...] r. organ I instancji ustalił, iż skarżący jest uprawniony do dodatku pielęgnacyjnego od 1 września 2004 r.

Zawiadomieniem znak: [...] r. Prezydent wszczął postępowanie w sprawie uchylenia decyzji nr [...] r. zmienionej decyzją nr [...] r. odnośnie zasiłku pielęgnacyjnego z tytułu niepełnosprawności.

Organ I instancji podniósł, że stosownie do art. 25 ust. 1 u.ś.r. w przypadku wystąpienia zmian w liczbie członków rodziny, uzyskania dochodu lub innych zmian mających wpływ na prawo do świadczeń rodzinnych osoba pobierająca świadczenia jest obowiązana do niezwłocznego powiadomienia o tym organu wypłacającego świadczenia rodzinne. Natomiast zgodnie z art. 30 ust. 8 u.ś.r. kwoty nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych podlegają zwrotowi wraz z ustawowymi odsetkami naliczanymi od pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu wypłaty świadczeń rodzinnych do dnia spłaty.

Zdaniem Prezydenta dodatkowymi argumentami za wstrzymaniem wypłaty świadczeń jest nie tylko prawdopodobieństwo uchylenia decyzji, ale także ciążący na organie obowiązek stania na straży właściwego wydatkowania i odzyskiwania środków pochodzących z budżetu Państwa jak również okoliczność, iż kwota podlegająca zwrotowi wzrosłaby w przypadku dokonania kolejnych wypłat.

W wyniku rozpatrzenia zażalenia skarżącego Samorządowe Kolegium Odwoławcze w[...], powołując się na art. 16 ust. 1 i ust. 6 u.ś.r., postanowieniem z dnia [...] utrzymało w mocy decyzję organu I instancji.

Kolegium wskazało, że decyzją Prezydenta z dnia [...] r. skarżącemu przyznano na czas nieokreślony zasiłek pielęgnacyjny z tytułu niepełnosprawności.

Kolegium podniosło, że zasiłek pielęgnacyjny jest świadczeniem obligatoryjnym co oznacza, że organ administracji publicznej obowiązany jest ustalić, czy wnioskodawca spełnia warunki określone przez ustawodawcę. W przypadku stwierdzenia, jak ma to miejsce w niniejszej sprawie, że zaistniały okoliczności wskazujące, że świadczeniobiorca nie spełnia wymagań określonych w obowiązujących przepisach organ, który przyznał świadczenie jest uprawniony do podjęcia postępowania w zakresie weryfikacji uprawnień strony do przyznanego świadczenia. W przedmiotowej sprawie postępowanie w tym zakresie zostało wszczęte, o czym Prezydent poinformował stronę pismem z dnia 2 kwietnia 2012 r. Prezydent wskazał, że powodem wszczęcia postępowania w sprawie uchylenia decyzji przyznającej świadczenie jest ustalenie, że na mocy decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w [...] z dnia [...] r. skarżący otrzymuje dodatek pielęgnacyjny przyznany od dnia 1 września 2004 r.

Kolegium podkreśliło, że w art. 16 ust. 6 u.ś.r. została określona przesłanka negatywna wykluczająca prawo osoby niepełnosprawnej do zasiłku pielęgnacyjnego – zasiłek pielęgnacyjny nie przysługuje osobie uprawnionej do dodatku pielęgnacyjnego.

Oznacza to, że w aktualnym stanie faktycznym i prawnym skarżący nie może być beneficjentem zasiłku pielęgnacyjnego. W konsekwencji organ I instancji był uprawniony do wstrzymania skarżącemu wypłaty zasiłku pielęgnacyjnego.

Jednocześnie Kolegium wskazało, że zaskarżone postanowienie nie rozstrzyga o uprawnieniu strony do zasiłku pielęgnacyjnego. Kwestia ta jest przedmiotem postępowania wszczętego ww. zawiadomieniem.

W skardze do sądu administracyjnego D. Cz. wniósł o uchylenie postanowienia Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] i przywrócenie wypłaty zasiłku pielęgnacyjnego.

Skarżący podniósł, że w dniu 10 kwietnia 2012 r. jednocześnie otrzymał postanowienie organu I instancji, zawiadomienie z dnia [...] r. o wszczęciu postępowanie w sprawie uchylenia decyzji nr [...] r. oraz wezwanie do stawiennictwa w celu złożenia wyjaśnień co do okoliczności mających wpływ na prawo do zasiłku pielęgnacyjnego. Zarzucił, że nie miał możliwości stawić się na wezwanie ani zapoznać się z aktami sprawy, gdyż w ma trudności z poruszaniem się, a jego pełnomocnik (zazwyczaj ojciec) w dnia 10 – 17 kwietnia był zobligowany do stawienia się w szpitalu w . Pomimo prośby organ nie wyznaczył nowego terminu.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie, podtrzymując swoje stanowisko.

Uzupełniając skargę na rozprawie skarżący, w imieniu którego wypowiadał się pełnomocnik z urzędu, podniósł że zaskarżone postanowienie zostało wydane w oparciu o przepis regulujący postępowanie w przedmiocie wznowienia postępowania, a w przedmiotowej sprawie nic nie wiadomo to tym, ażeby doszło do wznowienia postępowania.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga jest zasadna, aczkolwiek Sąd nie podziela w pełni argumentacji skarżącego.

Nie jest zasadny podnoszony w skardze zarzut jednoznaczny ze stwierdzeniem, że skarżący został pozbawiony możliwości czynnego udziału w postępowaniu poprzez niemożność zapoznania się ze zgromadzonym w sprawie materiałem (naruszenie art. 10 § 1 k.p.a.) Zarzut ten może odnieść skutek wówczas, gdy stawiająca go strona wykaże, że zarzucane uchybienie uniemożliwiło jej dokonanie konkretnych czynności procesowych (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 18 maja 2006 r. sygn. akt II OSK 831/05, opubl. w "Orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego i wojewódzkich sądów administracyjnych" z 2006, nr 6, poz. 157 oraz w OSP z 2007 r., nr 3, poz. 26). Takiego wywodu skarżący nie przeprowadził.

Zasadny jest natomiast zarzut błędnego zastosowania przez organ art. 152 § 1 k.p.a.

Zgodnie z tym przepisem organ administracji publicznej właściwy w sprawie wznowienia postępowania wstrzyma z urzędu lub na żądanie strony wykonanie decyzji, jeżeli okoliczności sprawy wskazują na prawdopodobieństwo uchylenia decyzji w wyniku wznowienia postępowania. Wstrzymanie wykonania decyzji może nastąpić zarówno przed wydaniem postanowienia o wznowieniu (przepisy nie wymagają bowiem, aby czynność ta poprzedzona była postanowieniem o wznowieniu), może nastąpić w fazie wszczęcia, jak i w fazie postępowania rozpoznawczego. Organ wydając takie postanowienia, ocenia, czy i na ile prawdopodobne jest wyeliminowanie ostatecznej decyzji, ale jeszcze nie przesądza o jej bycie (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 5 sierpnia 2011 r., sygn. akt II SA/Łd 619/11, opubl. w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych dostępnej pod adresem http://orzeczenia.nsa.gov.pl oraz w Systemie Informacji Prawnej LEX pod nr 864347). Tym niemniej należy podkreślić, że zgodnie z treścią cytowanego art. 152 § 1 k.p.a. wstrzymanie wykonania decyzji w oparciu o ten przepis może nastąpić nie w każdym przypadku, kiedy istnieje prawdopodobieństwo uchylenia decyzji, ale tylko wówczas, kiedy istnieje prawdopodobieństwo uchylenia decyzji w konkretnym postępowaniu tj. w wyniku wznowienia postępowania.

Uwzględniając powyższe nie można przyjąć, że okolicznością uprawdopodobniającą uchylenie decyzji w wyniku wznowienia postępowania jest wskazana przez Prezydenta okoliczność uzyskania przez skarżącego uprawnień do dodatku pielęgnacyjnego z dniem 1 września 2004 r. - w sytuacji kiedy decyzja przyznająca skarżącemu zasiłek pielęgnacyjny została wydana wcześniej tj. [...]r. Ta okoliczność - nabycie prawa stanowiącego negatywną przesłankę wydania decyzji przyznającej zasiłek pielęgnacyjny, ale mające miejsce już po wydaniu tej decyzji - nie może być kwalifikowana jako okoliczność odpowiadająca którejś z przesłanek wznowienia decyzji określonych w art. 145 § 1 k.p.a. Z akt sprawy nie wynika, aby organ dysponował informacjami o jakiejś innej okoliczności wskazującej na prawdopodobieństwo uchylenie decyzji z dnia [...]r. w wyniku wznowienia postępowania. W szczególności w aktach sprawy brak postanowienia o wszczęciu postępowania wznowieniowego, wskazującego inną niż ww. okoliczność przemawiającą za możliwością uchylenia decyzji z dnia [...]r. w wyniku wznowienia postępowania.

Podstawą wstrzymania wykonania decyzji nie są także wskazane przez Kolegium art. 16 ust. 1 i ust. 6 u.ś.r. Ani z określenia celu przyznawania zasiłku pielęgnacyjnego (art. 16 ust. 1 u.ś.r.), ani ze wskazania negatywnej przesłanki istnienia prawa strony do takiego świadczenia (art. 16 ust. 6 u.ś.r.) nie można wywieść prawa organu do wstrzymania realizacji ostatecznej decyzji administracyjnej przyznającej zasiłek pielęgnacyjny.

Możliwość wstrzymania wypłaty świadczenia rodzinnego, a więc także zasiłku pielęgnacyjnego (art. 2 pkt 2 u.ś.r.) przewiduje jedynie art. 28 ust. 1 u.ś.r. Zgodnie z tym przepisem wstrzymuje się wypłatę świadczeń rodzinnych, jeżeli osoba, o której mowa w art. 23 ust. 1, odmówiła udzielenia lub nie udzieliła, w wyznaczonym terminie, wyjaśnień co do okoliczności mających wpływ na prawo do świadczeń rodzinnych. W kontrolowanej sprawie skarżący był wzywany do stawienia się przed organem I instancji w celu złożenia wyjaśnień co do okoliczności mających wpływ na prawo do zasiłku pielęgnacyjnego, jednakże wezwanie to zostało wydane w dniu [...]r. tj. nie przed wydaniem rozstrzygnięcia w przedmiocie wstrzymania wykonania decyzji, ale równocześnie z nim. Nie było zatem w ogóle możliwe, aby organ I instancji zweryfikował podstawę wydania postanowienia o wstrzymaniu wykonania decyzji, tak jak to przewiduje art. 28 ust. 1 u.ś.r. Błędu tego nie naprawił organ odwoławczy – nie odniósł się on w ogóle do wniosku skarżącego o przesunięcie terminu złożenia wyjaśnień, wskazującego na okoliczności utrudniające zastosowanie się do tego wezwania.

Powyższe skutkuje stwierdzeniem, że zaskarżone postanowienia zostały wydane z naruszeniem zarówno art. 152 § 1 k.p.a. i art. 16 ust. 1 i 6 u.ś.r - który został bezpodstawnie w przedmiotowej sprawie zastosowane, jak też z naruszeniem art. 28 ust. 1 u.ś.r. - którego przesłanek zastosowania organy w przedmiotowej sprawie nie spełniły.

Ze względu na powyższe, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) oraz art. 135 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270), Sąd orzekł jak w pkt 1 sentencji wyroku.

W ponownym postępowaniu organ winien orzec stosując się do powyższego stanowiska Sądu.

Rozstrzygnięcie zawarte w pkt 2 wyroku podjęto zgodnie z treścią art. 152 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

O kosztach (pkt 3 wyroku) orzeczono na podstawie art. 250 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi oraz § 18 ust. 1 pkt 1 lit c) i § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348; z późn. zm.).