I SA/Rz 1029/12

Uzasadnienie

I SA/Rz 1029/12

UZASADNIENIE

Zaskarżoną decyzją z dnia [...] sierpnia 2012 r., nr [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze, po rozpatrzeniu odwołania P.C. i P.C. utrzymało w mocy decyzję Prezydenta Miasta z dnia [...] czerwca 2012 r., nr [...] w sprawie odmowy umorzenia należności w wysokości 18.633,60 zł za pobyty zmarłego ojca J.C. w dziale ambulatoryjnym – Izbie Wytrzeźwień w Miejskim Ośrodku Zapobiegania Uzależnieniom w P.

Z akt administracyjnych sprawy wynika, że niniejsza sprawa była już dwukrotnie przedmiotem rozpoznania przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze , które decyzjami z dnia [...] stycznia 2012 r., nr [...] i z dnia [...] maja 2012 r., nr [...] uchyliło decyzje Prezydenta Miasta odpowiednio z dnia [...] listopada 2011 r., nr [...] oraz z dnia [...] kwietnia 2012 r., nr [...], z uwagi na przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego w sposób naruszający normy procesowe.

Przedmiotowe postępowanie zostało wszczęto na wniosek z dnia [...].09.2011 r., złożony przez P.C. i P.C. w sprawie umorzenia należności za wielokrotne pobyty ojca wnioskodawców, J.C. w izbie wytrzeźwień.

W toku postepowania organ I instancji ustalił, że J.C. w okresie od [...].03.2010 r. do [...].02.2011 r. przebywał w Izbie Wytrzeźwień Miejskiego Ośrodka Zapobiegania Uzależnieniom w P. w sumie 72 razy. Spadek po zmarłym J.C. nabyli synowie: P.C. i P.C. po ½ części, na podstawie Postanowienia Sądu Rejonowego w M. z dnia [...].09.2011 r., sygn. akt [...].

W piśmie z dnia [...].09.2011 r. zobowiązani spadkobiercy zostali poinformowani o nieuregulowanych należnościach J.C. wobec Miejskiego Ośrodka Zapobiegania Uzależnieniom w P. W związku z powyższym wyżej wymienieni zwrócili się z prośbą o umorzenie należności po zmarłym ojcu.

Z przedłożonych w toku postępowania dokumentów wynika, że P.C. osiąga dochód 1281,44 zł z tytułu umowy o pracę na czas określony do dnia [...].12.2013r. Jest właścicielem samochodu osobowego Honda RM, rok produkcji 1999. P.C. osiąga dochód z tytułu umowy o pracę na czas określony do dnia [...].12.2016r. w wysokości 1543,56 zł. Jest właścicielem samochodu osobowego VW Polo RM, rok produkcji 1994. Leczy się z powodu astmy a koszt leków to 100 zł miesięcznie. Wnioskodawcy posiadają udział we współwłasności 2 osób w 1/4 domu obciążonego służebnością dożywotniego zamieszkiwania dziadków. Po odliczeniu wydatków, miesięczny dochód P.C. wyniósł 1297,11 zł, zaś P.C. - 1107,40 zł.

Po rozpatrzeniu sprawy organ I instancji stwierdził, że brak jest przesłanek pozwalających na umorzenie należności za pobyty J.C. w izbie wytrzeźwień. W związku z powyższym, opisaną na wstępie decyzją z dnia [...] czerwca 2012 r. odmówił wnioskodawcom umorzenia przedmiotowych należności w wysokości 18.633,60 zł.

Nie zgadzając się z powyższym rozstrzygnięciem, P.C. i P.C. złożyli odwołanie, w którym wskazali na swoją ciężką sytuację rodzinną. Podnieśli, że nie wiedzieli, iż ojciec, który przez wiele lat nie utrzymywał z nimi kontaktu, tak często przebywał w izbie wytrzeźwień. Spadek po nim przyjęli w dobrej wierze, chcąc zamieszkać w przyzwoitych warunkach. Przez większość dzieciństwa byli bowiem zmuszeni mieszkać u obcych ludzi. Nie było ich także stać na wynajęcie własnego mieszkania.

Po rozpatrzeniu odwołania, Samorządowe Kolegium Odwoławcze utrzymało zaskarżoną decyzję w mocy.

W uzasadnieniu wskazano, że przedmiot niniejszego postępowania regulują przepisy ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (tekst jedn. Dz. U. z 2007 r. Nr 70, poz. 473 z późn. zm.) i ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009 r. Nr 157, poz. 1240 z późn. zm.) - dalej u.f.p., oraz ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) -dalej o.p.

Kolegium podniosło, że zgodnie z art. 42 ust. 5 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, za doprowadzenie i pobyt w izbie wytrzeźwień pobierane są opłaty. Wysokość tej opłaty jest ustalana przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, a ich pobieranie jest konsekwencją przymusowego umieszczenia w izbie.

Zgodnie z art. 64 u.f.p., na wniosek zobowiązanego mogą być udzielane ulgi określone w art. 55 (tj. zobowiązanie może być umorzone w całości lub części, spłata może być odroczona lub rozkładana na raty) z tytułu należności wynikających z art. 60, a więc również z tytułu należności pobieranych za pobyt w izbie wytrzeźwień. Ustawodawca określił także, iż do spraw dotyczących należności, o których mowa w art. 60, nieuregulowanych ustawą o finansach publicznych stosuje się przepisy ustawy z dnia 14 czerwca1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego, odpowiednio przepisy działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (art. 67 u.f.p.).

Stosownie do przepisu art. 67a § 1 o.p., organ podatkowy, na wniosek podatnika, z zastrzeżeniem art. 67b, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym może: odroczyć termin płatności podatku lub rozłożyć zapłatę podatku na raty, odroczyć lub rozłożyć na raty zapłatę zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę lub odsetki określone w decyzji, o której mowa w art. 53a, umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną.

Kolegium podkreśliło, że ustawodawca, używając zwrotu "może umorzyć" przesądził, że decyzja organu w tym zakresie ma charakter uznaniowy, co oznacza, że organ ma możliwość wyboru jednego spośród kilku wariantów rozstrzygnięć.

Mając na względzie powyższe, organ odwoławczy podzielił w całości stanowisko organu I instancji, że pomimo sytuacji rodzinnej skarżących, opisanej w złożonych odwołaniach, podjęli oni decyzję o przyjęciu spadku. Kolegium wskazało, że P.C. i P.C. są osobami pracującymi, nie mają na utrzymaniu rodzin. Po odliczeniu najważniejszych i niezbędnych wydatków dysponują kwotą pozwalającą na uregulowanie zaległości, chociażby w dogodnych dla nich ratach.

Powyższa decyzja została zaskarżona do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie przez P.C. i P.C., którzy wnieśli o uchylenie decyzji obu instancji.

Skarżący wskazali, że przeniesienie na nich zobowiązania zmarłego ojca jest krzywdzące, gdyż obowiązek zapłaty miał charakter osobisty. Skarżącym nie była znana sytuacja życiowa ich zmarłego ojca ponieważ nie wiedzieli gdzie przebywa. Na powstanie przedmiotowych opłat nie mieli oni żadnego wpływu. Skarżący powołali się przy tym na złożone w sprawie oświadczenia, w których opisano dramat dotyczący alkoholowego uzależnienia ich ojca, który pomimo wielokrotnych prób leczenia nie był w stanie wyzwolić się z nałogu. Ponadto udział w nieruchomości, jaki otrzymali po zmarłym ojcu nie stanowi realnej korzyści, z względu na jej obciążenie służebnością na rzecz dziadków oraz prawami osób trzecich.

Organy obu instancji nie wzięły pod uwagę realnych kosztów związanych z codziennym utrzymaniem tj. m.in. kosztów dojazdu do pracy, wydatków na wyżywienie, ubranie, środki czystości czy leczenie stomatologiczne. Pominięto także ujemne następstwa o charakterze finansowym, związane z wydaniem zaskarżonej decyzji. Skarżący zakwestionowali stwierdzenie organów, iż ich sytuacja jest dobra. Podnieśli, że ustalone w toku postępowania koszty życiowe nie znajdują odzwierciedlenia w rzeczywistości.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze wniosło o jej oddalenie z przyczyn wskazanych w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie zważył co następujące:

Skarga jest zasadna.

Stosownie do art. 1 § 1 i § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej, przy czym kontrola sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Z kolei z mocy art. 3 § 1 i § 2 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ( tekst jedn. Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.), sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej i stosują środki określone w ustawie. Kontrola działalności administracji publicznej obejmuje orzekanie w sprawach skarg m.in. na decyzje administracyjne. Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 134 § 1 p.p.s.a.).

Umorzenie zaległości podatkowej określone w art. 67a § 1 pkt 3 Ordynacji podatkowej może dotyczyć jedynie stosunku zobowiązaniowego, który istnieje w momencie podejmowania decyzji w tej sprawie.

Bezprzedmiotowe jest postępowanie o umorzenie, jeżeli zobowiązanie wygasło lub z innych przyczyn nie istnieje zaległość podatkowa. I tak na mocy art. 42 ust 5 ustawy z dnia 26 października 1982r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi za doprowadzenie i pobyt w izbie wytrzeźwień lub jednostce Policji pobierane są opłaty, a z art. 42 ust. 5a tej ustawy wynika, że egzekucja tych należności następuje na drodze postępowania egzekucyjnego w administracji. W myśl § 29 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 4 lutego 2004r. w sprawie trybu doprowadzenia, przyjmowania i zwalniania osób w stanie nietrzeźwości oraz organizacji izby wytrzeźwień i placówek utworzonych lub wskazanych przez jednostkę samorządu terytorialnego maksymalna wysokość opłaty związanej z pobytem osoby przyjętej do izby, placówki lub jednostki Policji wynosi 250 zł. Nie ma wątpliwości, iż obowiązek zapłaty opłaty związanej z pobytem w Izbie Wytrzeźwień, o której mowa w art. 42 ust. 5 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi wynika wprost z przepisów prawa i nie wymaga wydania decyzji administracyjnej.

Przedmiotowe opłaty są dochodami gminy na podstawie art. 54 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym. Z § 17 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 4 lutego 2004r. w sprawie trybu doprowadzenia, przyjmowania i zwalniania osób w stanie nietrzeźwości oraz organizacji izby wytrzeźwień i placówek utworzonych lub wskazanych przez jednostkę samorządu terytorialnego wynika, iż osobom nieposiadającym w momencie zwalniania z izby, placówki lub jednostki Policji środków pieniężnych wystarczających na pokrycie kosztów pobytu, dyrektor izby, kierownik placówki lub komendant jednostki wystawia wezwanie do pokrycia kosztów pobytu w terminie 7 dni. Jak wynika z powyższej regulacji uprawnieniem Dyrektora Ośrodka jest jedynie pobranie opłaty za pobyt w Ośrodku lub wezwanie do pokrycia kosztów, które mogą być egzekwowane w trybie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Opłaty pobiera się w imieniu i na rzecz organów samorządu terytorialnego, które na mocy wskazanego wyżej art. 39 ustawy o wychowaniu w trzeźwości mogą organizować i prowadzić izby wytrzeźwień.

Tak więc w stosunku do J.C. nie były wydawane decyzje administracyjne odnośnie należności za jego pobyt w izbie wytrzeźwień.

Pobyt w izbie wytrzeźwień, zwykle poprzedzony jest przymusowym tam doprowadzeniem art. 40 ust. 1 pkt 1 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Nawiązywany pomiędzy izba wytrzeźwień a zobowiązanym stosunek nie wynika z zawartego porozumienia. Izba wytrzeźwień występuje z mocy przysługującej tej placówce władzy zwierzchniej – uprawniania wynikającego z przepisów prawa administracyjnego. Następuje on z wyłączeniem woli zobowiązanego i charakteryzuje się brakiem równorzędności stron.

Również związane z tym pobytem opłaty, których obowiązek uiszczenia wynika wprost z przepisów ustawy, ustalane są jednostkowo przez organ zarządzający izbą wytrzeźwień. Powyższe cechy są charakterystyczne dla stosunków publiczno – prawnych. Dlatego należało uznać, że opłata za pobyt w izbie wytrzeźwień nie posiada charakteru zobowiązaniowego w rozumieniu prawa cywilnego lecz administracyjnego (tak NSA w wyroku z dnia 13 marca 2012r. sygn. II FSK 941/2011).

Opłaty za pobyt w izbie wytrzeźwień stanowią dochód jednostki samorządu terytorialnego zgodnie z art. 60 pkt 7 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009r. o finansach publicznych (tj. Dz.U. z 2009r. Nr 157, poz. 1240 ze zm.).

Art. 64 ust. 1 powyższej ustawy o finansach publicznych stanowi, iż właściwy organ, na wniosek zobowiązanego, może udzielić określonych w art. 55 ulg w spłacie zobowiązań z tytułu należności, o których mowa w art. 60.

Zgodnie z art. 67 powyższej ustawy do spraw dotyczących należności, o których mowa w art. 60, nieuregulowanych tą ustawą stosuje się przepisy k.p.a. i odpowiednio przepisy działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa.

W niniejszej sprawie postanowieniem Sądu Rejonowego w M. z dnia [...] września 2011r. sygn. akt [...] spadek po J.C. nabyli P.C. i P.C. po ½ części.

Jednakże organ odwoławczy nie zbadał i nie rozważył czy należność za pobyt w izbie wytrzeźwień ma charakter ściśle związany z osobą spadkodawcy i wchodzi w skład spadku. Zaznaczyć należy, że w wyrok z dnia 18 marca 2011r. sygn. akt II OSK 524/10 NSA zajął stanowisko, iż do spadku nie należą prawa i obowiązki wynikające ze stosunków karno - prawnych czy też administracyjno – prawnych.

Z akt administracyjnych nie wynika aby w stosunku do spadkobierców była wydawana decyzja o przeniesieniu odpowiedzialności spadkodawcy za pobyt w izbie wytrzeźwień w postaci stosownych opłat na spadkobierców w trybie art. 100 § 1 i 2 Ordynacji podatkowej.

Organy w ogóle nie badały i nie rozważyły czy zachodzi konieczność wydania takiej decyzji

Z uwagi na naruszenie prawa procesowego, które mogło mieć wpływ na treść rozstrzygnięcia zaskarżona decyzja oraz poprzedzającą ją decyzja organu I instancji podlegały uchyleniu w oparciu o art. 145 § 1 pkt 1 lit. c P.p.s.a. w zw. z art. 135 P.p.s.a. W oparciu o art. 152 P.p.s.a. orzeczono, iż uchylone decyzje nie podlegają wykonaniu do chwili uprawomocnienia się wyroku. W oparciu o art. 200 P.p.s.a. zasądzono od Samorządowego Kolegium Odwoławczego w P. na rzecz Skarżących solidarnie kwotę 100 zł tytułem zwrotu kosztów sądowych odpowiadającch wysokości należnego wpisu.