VI SA/Wa 2181/12

Uzasadnienie

Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (nazywany dalej "UP") decyzją z dnia [...] grudnia 2011 r., nr [...], po rozpoznaniu sprawy o unieważnienie prawa z rejestracji wzoru przemysłowego pt. "BUTELKA" nr [...], wszczętej na skutek sprzeciwu wniesionego przez "A." [...] Spółka jawna z siedzibą w W. (dalej także: wnioskodawca, wnoszący sprzeciw), a uznanego za bezzasadny przez uprawnionego [...] [...] "C." S.A. z siedzibą w T. (dalej także: uprawniony, skarżąca), na podstawie art. 246 i art. 247 ust. 2 oraz art. 102 ust. 1 w zw. z art. 104 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. – Prawo własności przemysłowej (Dz. U. z 2003 r. nr 119, poz. 1117 z późn. zm., nazywanej dalej "p.w.p.") unieważnił prawo z rejestracji wzoru przemysłowego pt. "BUTELKA" [...].

W uzasadnieniu decyzji UP podał, że w dniu [...] sierpnia 2006 r. zostało udzielone prawo z rejestracji na wzór przemysłowy pt.: "Butelka" [...] na rzecz [...] [...] "C." S.A. z siedzibą w T. Zgłoszenie tego wzoru przez uprawnionego nastąpiło w dniu [...] października 2005 r.

W dniu [...] maja 2007 r. "A." [...] Sp. j. z siedzibą w W. złożyła sprzeciw wobec prawomocnej decyzji UP z dnia [...] sierpnia 2006 r. o udzieleniu prawa z rejestracji na wzór przemysłowy pt. "BUTELKA" nr [...] na rzecz [...] [...] "C." S.A. z siedzibą w T.

Jako podstawę sprzeciwu wskazano art. 117 pkt 1 w związku z art. 89 pkt 1 p.w.p., wskazując, że sporne prawo narusza "dobro obyczaju" (skopiowanie wzoru i podawanie się za jego autora) oraz jest sprzeczne z ustalonym porządkiem publicznym, niesłusznym i niesprawiedliwym zmniejszaniem konkurencyjności jego wyrobów. Wnoszący sprzeciw, powołując się na art. 102, art. 103 i art. 104 p.w.p., podał, że sporny wzór przemysłowy nie posiada cechy nowości gdyż jest podobny do zarejestrowanych na rzecz wnoszącego sprzeciw przestrzennych znaków towarowych [...] i [...], które w postaci butelek były przez niego wprowadzane do obrotu na dziesięć lat przed zgłoszeniem spornego wzoru.

Pismem z dnia [...] października 2010 r., stanowiącym odpowiedź na sprzeciw, uprawniony do spornego prawa uznał sprzeciw za bezzasadny.

Na rozprawie w dniu [...] maja 2011 r. wnoszący sprzeciw podtrzymał swoje stanowisko w sprawie oraz wniósł o dopuszczenie materiału dowodowego na okoliczność braku nowości i indywidualnego charakteru - w postaci pisma procesowego z dnia [...] czerwca 2008 r. wraz z załącznikami: projektem butelki w kształcie kuli, fakturą zakupu butelek, fakturą sprzedaży perfum, kopią artykułu z magazynu P. [...], katalogiem wyrobów firmy A. [...]/[...], dokumentami uczestnictwa A. w Targach [...].

Uprawniony wskazał natomiast, że grube dno butelki to cecha indywidualna, a zarys kulisty jest znany i takiej cechy nie nosi. Podniósł, iż znaki przeciwstawione różnią się od wzoru spornego z uwagi na fakt posiadania przez nie "nasadek", które stanowią 50% elementów tych znaków, za bezpodstawne uznał utożsamianie wzoru przemysłowego jako identycznego ze znakami towarowymi. Sporna butelka ma swoisty, indywidualny kształt kulki posiadającej charakterystyczną cechę tzw. grubego dna, co w odniesieniu do butelki HD [...] wnioskodawcy posiadającej płaską pierścieniowo ukształtowaną, wyraźnie widoczną podstawę - wywołuje odmienne ogólne wrażenie dotyczące linii, konturów i kształtu butelek. Minimalny zakres podobieństwa wynika w sposób nieunikniony z tej samej funkcji użytkowej danego przedmiotu i dotyczy wyłącznie ogólnego zarysu kulistego butelki, który to kulisty zarys jest znany od wielu dziesięcioleci i używany przez wiele firm. Zdaniem uprawnionego, wnoszący sprzeciw nie udowodnił rzeczywistego używania własnych znaków towarowych a także nie udowodnił, że postać butelki HD. [...] została podana do powszechnej wiadomości przez publikacje.

UP dopuścił dowód z przesłuchania świadka – A. C. (doradcy zarządu uprawnionego) na okoliczność posiadania przez sporny wzór cech nowości oraz indywidualnego charakteru. Świadek, oświadczył, że żaden z klientów nie prosił uprawnionego o malowanie butelki. Wskazał także, że średnia ilość produkcji butelek to około pół miliona sztuk rocznie i są one sprzedawane do Gwatemali, Wielkiej Brytanii, Francji i Polski.

Na rozprawie w dniu [...] listopada 2011 r. strony podtrzymały swoje stanowiska w sprawie.

Urząd Patentowy powołaną decyzją z dnia [...] grudnia 2011 r. unieważnił prawo z rejestracji wzoru przemysłowego pt. "BUTELKA" [...].

Organ zauważył, że przedmiotem spornego wzoru przemysłowego jest butelka wykonana ze szkła przeznaczonego głównie do konfekcjonowania kosmetyków i płynów perfumeryjnych. Jako cechy istotne wzoru przemysłowego zgłaszający wskazał "kształt części zbiornikowej butelki zbliżony do kuli ściętej od dołu w płaszczyźnie prostopadłej do jej osi wzdłużnej i zaopatrzonej od góry w cylindryczną osiową szyjkę wylewową. To ścięcie, które stanowi płaskie okrągłe dno jest wykonane w takiej odległości od szyjki, że stosunek największej średnicy butelki do średnicy jej dna ma się w przybliżeniu tak jak 68:36. W pierwszej odmianie butelki szyjka zaopatrzona jest w gwint, zaś w drugiej odmianie zakończenie szyjki jest w otaczający wystający pierścień.".

Organ dokonując oceny powyższego wzoru przemysłowego wyjaśnił, iż wziął pod uwagę treść art. 102 ust. 1 i 2 p.w.p. i art. 104 ust. 1 i 2 p.w.p., jak również wskazówki interpretacyjne doktryny i orzecznictwa dotyczące oceny indywidualnego charakteru wzoru przemysłowego. Wskazał, że wzorem przemysłowym jest nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, strukturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację. Odwołał się również do stanowiska, zgodnie z którym indywidualny charakter jest wypadkową różnych elementów, które przesądzają o pewnej "inności" przedmiotu ukształtowanego według wzoru, którą osiąga się poprzez nadanie postaci wytworu cech lub właściwości, które jednak nie mogą pozostawać w sprzeczności z funkcją wytworu będąc wyznacznikiem swobody twórczej projektanta wzoru (tak: M. Poźniak-Niedzielska, glosa do wyroku SN z 23.10.2007 r., sygn. akt II CSK 302/07, opubl. OSP 6/2009). Podkreślił też, że przedmiotem porównania wzorów przemysłowych są całe postacie wytworów objętych prawem z rejestracji, tj. przedstawione na zdjęciu lub rysunku zbiorczym załączonym do dokumentacji zgłoszeniowej, w świetle ich cech istotnych (tak wyrok WSA w Warszawie z dnia 26 kwietnia 2006 r., sygn. akt VI SA/Wa 30/06).

UP zauważył, że brzmienie art. 104 p.w.p., definiujący pojęcie "indywidualnego charakteru wzoru przemysłowego" wymusza wyjaśnienie pojęcia "zorientowanego użytkownika", a także ustalenie "zakresu swobody twórczej".

Wzór cechuje indywidualny charakter wówczas, gdy ogólne wrażenie jakie wywołuje u zorientowanego (rozeznanego) użytkownika różni się od wrażenia wywoływanego przez wcześniejszy wzór. W związku z tym wzór postrzegać należy całościowo, nie zaś wyrywkowo porównywać poszczególne jego cechy (zob. D. Musker, Community Design Law. Principles and Practice, London 2002). Właściwy dla oceny powinien być użytkownik, który styka się ze wzorem by skorzystać z niego zgodnie z przeznaczeniem i w celu wyzyskania wartości tkwiącej dla niego w tym produkcie. W ocenie UP przyjąć należało, że zorientowany użytkownik przed dokonaniem zakupu uważnie ogląda produkt, bada jego budowę i funkcjonalność oraz zwraca uwagę na detale. Zatem użytkownik zorientowany to osoba posiadajaca poziom świadomości na temat znaczenia określonych cech wzoru i wiedzę o innych podobnych rozwiązaniach. Pod pojęciem "zorientowanego użytkownika" UP rozumiał użytkownika określonych produktów lub osobę mającą orientację w określonym sektorze, do którego należą produkty obejmujące wzór, w szczególności świadomość aktualnego stanu wzornictwa w określonej dziedzinie produkcji. Orientacja użytkownika może wynikać np. z długotrwałego stałego używania określonych produktów. Organ zaznaczył, że w jego ocenie nie jest jednak uzasadnione wymaganie, by zorientowany użytkownik znał wszystkie wzory przemysłowe z określonego sektora, ani tym bardziej, by był to specjalista z dziedziny projektowania wzorów przemysłowych. Zorientowanemu użytkownikowi przypisać należy wyższy niż u przeciętnego konsumenta (występującego w prawie znaków towarowych) poziom zdolności spostrzegania istniejących różnic. Pojęcie zorientowanego użytkownika nie powinno być utożsamiane z modelem przeciętnego konsumenta odpowiednio poinformowanego i uważnego, modelem wykształconym w orzecznictwie dotyczącym znaków towarowych i nieuczciwej konkurencji. Nie powinno budować się również analogii między miernikiem zorientowanego użytkownika, a miernikiem znawcy (fachowca, specjalisty) w prawie patentowym, którego wiedza stanowi wyznacznik przy ocenie poziomu wynalazczego (P. Kostański, Prawo własności przemysłowej. Komentarz, Warszawa 2010, wyrok SN z dnia 23 października 2007 r., sygn. akt II CSK 302/07). Organ powołał także orzecznictwo OHIM, który przyjmuje, że zorientowany użytkownik powinien mieć ogólne wyobrażenie o cechach wzorów występujących w obrocie gospodarczym, którymi interesuje się jako użytkownik, zaś jego orientacja zrównywana jest ze zwykłym doświadczeniem wynikającym z faktycznego posługiwania się danym produktem i posiadaniem przeciętnej wiedzy o segmencie rynkowym, do którego zaliczany jest produkt (L. Brancus - Cieślak, Podstawy nieważności wzorów wspólnotowych w świetle decyzji OHIM, EPS 10/2008).

W rozpatrywanym przypadku, zdaniem UP, za zorientowanego użytkownika należało uznać pracowników drogerii, perfumerii i sklepów detalicznych zajmujących się sprzedażą kosmetyków, perfum. Zorientowanym użytkownikiem będzie także osoba zajmująca się wprowadzaniem perfum na rynek, tj. pracownik firmy produkującej perfumy. Organ wskazał, że sformułowanie w opisie spornego wzoru "butelka wykonana ze szkła przeznaczona głównie do konfekcjonowania kosmetyków i płynów perfumeryjnych" stanowi, iż sporny wzór przemysłowy może być przeznaczony także dla innych płynów (nie tylko kosmetyków). Tym samym zorientowanymi odbiorcami spornego wzoru mogą być także pracownicy innych sklepów zajmujących się handlem różnego rodzaju płynami (spożywczymi jak i chemicznymi), a także osoby zatrudnione w firmach produkujących płyny (spożywcze jak i chemiczne), a odpowiedzialne za ich wprowadzanie do obrotu w konkretnym opakowaniu (butelce). Mimo tego ostatniego za zasadniczą grupę zorientowanych użytkowników należało przyjąć wyżej wymienione osoby z szeroko pojętej branży kosmetycznej. Istotne jest, że ocena z punktu widzenia zorientowanego użytkownika powinna być dokonywana przy założeniu, że dokonuje on bezpośredniego zestawienia porównywanych butelek.

Urząd Patentowy odwołał się do piśmiennictwa, w którym podkreśla się, że przy ocenie indywidualnego charakteru wzoru uwzględniać należy rodzaj produktu, w którym zastosowano wzór lub który wzór ucieleśnia, a także, w szczególności sektor przemysłu, do którego należy oraz stopień swobody projektanta przy tworzeniu wzoru. Zależnie od zakresu swobody projektanta oceniany jest indywidualny charakter wzoru. Przy małym marginesie swobody twórczej już stosunkowo niewielkie różnice nie pozostaną niezauważone przez poinformowanego użytkownika i będą wystarczające dla stwierdzenia indywidualnego charakteru wzoru. Natomiast w przypadkach, gdy swoboda jest duża, wymagane będą większe różnice dla uznania, iż wzór spełnia tę przesłankę. Ocena zakresu swobody twórczej powinna być dokonywana również z perspektywy zorientowanego użytkownika (tak: K. Szczepanowska-Kozłowska, Zdolność rejestracyjna wzoru w prawie Unii Europejskiej, PPH 3/2005, J. Kępiński, Definicja wzoru przemysłowego oraz warunki jego ochrony, PUG 9/2007). Zagadnienie zakresu swobody twórczej było przedmiotem rozważań sądów powszechnych i administracyjnych w Polsce. Element ten jest zdeterminowany przez cechy funkcjonalne przedmiotu oraz przez wcześniejsze wzornictwo. W przypadku wzorów, które muszą uwzględniać przede wszystkim wymogi funkcjonalne przedmiotu, zakres swobody twórczej jest mniejszy, niż w przypadku wzorów, w których przeważają założenia estetyczne. Tam, gdzie zakres swobody twórczej jest większy, różnice między wzorami powinny być łatwiej zauważalne, niż w przypadku wąskiego zakresu tej swobody. Zorientowany użytkownik musi mieć wiadomości w tym przedmiocie wystarczające do oceny zakresu swobody twórczej i umieć zauważyć nawet stosunkowo małe różnice, istotne w przypadku wzorów o niewielkiej swobodzie twórczej (tak SN w powołanym wyroku w sprawie II CSK 302/07). Oceniając możliwości projektowania nowych i oryginalnych rozwiązań w zakresie "butelek wykonanych ze szkła przeznaczonych głównie do konfekcjonowania kosmetyków i płynów perfumeryjnych" UP miał na uwadze, że w przypadku wzorów, których ukształtowanie jest jedynie efektem założeń funkcjonalnych, swoboda twórcza jest mniejsza, niż w przypadku wzorów, które realizują również wymogi natury estetycznej. W następstwie powyższego UP uznał, że zakres swobody twórczej przy projektowaniu "butelek ze szkła przeznaczonych głównie do konfekcjonowania kosmetyków i płynów perfumeryjnych", jest bardzo szeroki.

Szklana butelka, jako rodzaj pojemnika przeznaczonego do przechowywania płynów (głównie kosmetyków i perfum), zdaniem UP, winna służyć przechowywaniu płynów, które ze swej fizycznej natury mogą przyjmować dowolny kształt. Tym samym butelka wykonana ze szkła na perfumy, kosmetyki czy inne płyny może przyjmować absolutnie dowolny kształt jaki wymyśli projektant wzoru w postaci butelki. Jedynym ograniczeniem technicznym, jest zatem nie kształt, a wielkość butelki, gdyż zasadne jest aby butelka na perfumy miała około kilkaset mililitrów pojemności. Tym samym nieuzasadnione byłoby projektowanie butelek o pojemności kilku lub kilkunastu litrów. Ważną cechą techniczną butelki przeznaczonej do konfekcjonowania perfum, kosmetyków czy innych płynów jest także to, aby miała ona otwór przeznaczony do wlania i wylania płynu. Uwzględniając powyższe ograniczenia technicznie, organ przyjął, że butelka wykonana ze szkła przeznaczona głównie do konfekcjonowania kosmetyków i płynów perfumeryjnych może posiadać dowolne kształty, elementy ozdobne, kolorystykę etc., celem nadania wzorowi cech szczególnych i wyróżniających.

Organ uznał, że w rozpatrywanej sprawie zakres swobody twórcy przy projektowaniu butelek na perfumy i inne płyny jest bardzo szeroki, gdyż szklane butelki na płyny mogą przyjmować bardzo różne postaci, ograniczone w zasadzie wyobraźnią i fantazją projektanta (przy uwzględnieniu wyżej wymienionych wymogów technicznych).

Jako przykłady różnorodnych wzorów, które mogą stanowić butelki na płyny UP wskazał na wzory butelek dostępnych na rynku, przybierających postać np. karabinu maszynowego (wódka Kałasznikow), postaci historycznych (likier Napoleon), sześcianów (perfumy adidas), nagiej kobiety, karafki (perfumy Clivia Christina), pendrive-a (perfumy 212 VIP) etc. Osoba projektująca butelkę może nadać jej charakter bardziej staroświecki jak i całkowicie nowoczesny, a wręcz futurystyczny. Tym samym UP uznał, że twórca butelek posiada nieograniczony zakres swobody twórczej przy projektowaniu "butelek wykonanych ze szkła przeznaczonych głównie do konfekcjonowania kosmetyków i płynów perfumeryjnych", zaś wachlarz możliwości jest praktycznie niewyczerpany.

Mając powyższe na uwadze UP uznał, że zakres swobody twórczej projektanta wzoru przemysłowego jest ograniczony w zasadzie, jedynie jego fantazją i wyobraźnią (przy uwzględnieniu w/w wymogów technicznych). Projektant wzoru może dowolnie zmieniać kształt butelki poprzez stosowanie różnego rodzaju wzorów, ale także poprzez stosowanie różnego rodzaju kolorów szkła lub ich malowania.

UP podał, że kolejnym istotnym elementem przy badaniu indywidualnego charakteru spornego wzoru jest ustalenie czy doszło do upublicznienia podobnych rozwiązań przed datą, według której określa się pierwszeństwo do uzyskania prawa z rejestracji spornego wzoru tj. [...] października 2005 r.

Według ustaleń UP, dokonanych na podstawie materiału dowodowego znajdującego się w aktach sprawy, przeciwstawiony znak towarowy przestrzenny (przybierający formę trójwymiarowej butelki z nakrętką) [...] został zgłoszony w dniu [...] grudnia 1997 r., zaś jego publikacja miała miejsce w sierpniu 2001 r., a więc kilka lat przed zgłoszeniem spornego wzoru. Natomiast znak towarowy [...] (przybierający formę trójwymiarowej butelki z nakrętką) został zgłoszony w dniu [...] czerwca 1994 r. zaś jego publikacja miała miejsce w listopadzie 1996 r., a więc również kilka lat przed zgłoszeniem spornego wzoru. Zatem, przestrzenne znaki towarowe (w kształcie butelek z nakrętkami [...] i [...]) zostały upublicznione przed datą, według której określa się pierwszeństwo uzyskania prawa z rejestracji spornego wzoru, tj. [...] października 2005 r.

Organ zaznaczył, że nie był uprawniony w sprawie do badania zdolności odróżniającej tych znaków towarowych, a także nie był władny do oceny ich rzeczywistego używania. Postępowanie nie dotyczyło bowiem zdolności odróżniającej przestrzennych znaków przeciwstawionych. Niezależnie zatem od stanowiska uprawnionego należało stwierdzić, że skoro wnoszący sprzeciw uzyskał prawo ochronne na przestrzenne znaki towarowe, to może powoływać się na nie w toku postępowania spornego w celu wyeliminowania innych praw. Uprawniony zaś, jeżeli kwestionuje zdolność odróżniającą przestrzennych znaków przeciwstawionych, może wystąpić do UP o unieważnienie tych praw.

Dokonując analizy porównawczej spornego wzoru z przeciwstawionymi mu wyżej znakami przestrzennymi (trójwymiarowymi) przedstawiającymi butelki z nakrętkami, UP wskazał, że przy bardzo dużym zakresie swobody twórczej, różnice między porównywanymi butelkami powinny być bardzo łatwo dostrzegalne, co w niniejszej sprawie nie zachodziło.

Sporny wzór przemysłowy nie posiada cechy indywidualnego charakteru, gdyż jest bardzo podobny do przeciwstawionego mu przestrzennego znaku towarowego [...] oraz do przeciwstawionego mu przestrzennego znaku towarowego [...] także opublicznionego przed datą zgłoszenia do rejestracji spornego wzoru przemysłowego, w takim stopniu, że wywiera takie samo ogólne wrażenie jak wcześniejsze znaki przestrzenne przedstawiające butelkę z nakrętkami.

Dokonując oceny podobieństwa postaci wzoru spornego przedstawionego oraz znaków przestrzennych przedstawiających taką samą butelkę z różnymi nakrętkami [...] i [...] UP stwierdził, że porównywane: wzór i znaki przestrzenne, ukazują bardzo podobne butelki o kształcie zbliżonym "do kuli ściętej od dołu w płaszczyźnie prostopadłej do jej osi wzdłużnej". Porównywane butelki są także przezroczyste, na co wskazuje figura wzoru spornego i fakt uwidocznienia płynu w znaku przestrzennym ukazującym butelkę [...].

W porównywanych butelkach zakrzywienia butelek są wyprofilowane na kształt łuku, przy czym wzór sporny posiada łuk w zasadzie idealny, podczas gdy butelki przedstawione w znakach przestrzennych posiadają lekko spęczniały (na wysokości 1/3 butelki) kształt. Niemniej jednak różnica ta stanowi nieistotny szczegół, który nie ma wpływu na takie samo ogólne wrażenie jakie te butelki wywołują na zorientowanym użytkowniku. Tego ostatniego można upatrywać także w fakcie, iż zarówno we wzorze spornym jak i w obu przestrzennych znakach towarowych, stosunek największej średnicy butelki do średnicy jej dna ma się w przybliżeniu tak jak 68:36.

Zdaniem organu powyższe potwierdził sam uprawniony, który na rozprawie w dniu [...] maja 2011 r. stwierdził, że zakres podobieństwa wynika w sposób nieunikniony z tej samej funkcji użytkowej danego przedmiotu i dotyczy wyłącznie ogólnego zarysu kulistego butelek. Tym samym stanowisko uprawnionego potwierdzać miało, że ogólne wrażenie wzoru spornego i butelek według przestrzennych znaków towarowych, jest takie samo. Brak znacznych różnic w ogólnym postrzeganiu porównywanych butelek - w kontekście bardzo szerokiej swobody twórczej - ma zatem istotny wpływ na stwierdzenie, iż sporny wzór nie posiada cechy indywidualnego charakteru stypizowanego w art. 104 p.w.p.

Nieistotne różnice pomiędzy wzorem spornym (oraz jego elementami), a przeciwstawionymi "butelkami" nie decydują o braku podobieństwa pomiędzy ocenianym wzorem, a oboma przestrzennymi znakami towarowymi, gdyż są one za mało wyraźne, aby uznać indywidualny charakter wzoru pt. "BUTELKA" [...]. Urząd Patentowy dokonał tego ustalenia, dostrzegając rozbieżności pomiędzy wzorem spornym, a przeciwstawionymi zarejestrowanymi przestrzennymi znakami towarowymi przedstawiającymi butelki z nakrętkami.

W pierwszej kolejności UP zwrócił uwagę - poza omówioną powyżej nieznaczną różnicą w profilu łuku - na niewielką różnicę w grubości dna butelek. Butelka według wzoru spornego ma nieznacznie cieńszą podstawę (stopkę) aniżeli butelki według przestrzennych znaków towarowych. Różnica ta jednak nie jest na tyle charakterystyczna, aby uznać, że nadaje spornemu wzorowi cechę indywidualnego charakteru. Tego stanowiska, nie zmienia także fakt, że sporny wzór przedstawiony jest bez nakrętki, zaś butelki według przestrzennych znaków towarowych [...] i [...] przedstawiają butelki z różnymi nakrętkami. Niemniej jednak nakrętki te nie zmieniają charakteru i kształtu butelek, które są bardzo podobne do butelki według wzoru spornego. UP zaznaczył, że co do zasady, butelki zawierające płyny posiadają nakrętki podczas normalnego konfekcjonowania płynów (funkcja techniczna), tym samym "szyjka wzoru spornego zaopatrzona w gwint oraz otaczający wystający pierścień", będzie podczas normalnego użytkowania niewidoczna, co dodatkowo powoduje, że sam kształt butelki wywoła identyczne ogólne wrażenie na zorientowanym użytkowniku jak butelki według przestrzennych znaków towarowych [...] i [...].

Kolejną nieznaczną różnicą występującą pomiędzy wzorem spornym, a butelkami mu przeciwstawionymi jest to, iż według opisu wzór "BUTELKA" [...] zawiera "płaskie okrągłe dno" Dokonując analizy porównawczej UP stwierdził, że dno spornego wzoru ma kształt okręgu, podobnie jak dna butelek według znaków przestrzennych przeciwstawionych, co wynika z ich kształtu. Elementami które przedstawiono we wzorze spornym, a nie uwidoczniono w znakach przeciwstawionych są zatem jedynie garbiki rozmieszczone promieniowo. Zdaniem UP, różnica ta jednak nie jest na tyle łatwo dostrzegalna, aby uznać, że nadaje spornemu wzorowi cechę indywidualnego charakteru. Właściwością butelek jest, że ich dna (widok od dołu) są elementami w zasadzie niedostrzegalnymi przez użytkownika, podobnie jak dla nabywcy samochodu osobowego niedostrzegalne są elementy płyty podłogowej, gdyż nie zagląda on "pod samochód w celu porównania designu". Tym samym użytkownicy (sprzedawcy i inni fachowcy etc.) nie będą zwracać szczególnej uwagi na kształt dna butelki (płaskie według jednego opisu, a wklęsłe według drugiego) czy też na umieszczone pod spodem garbiki rozmieszczone promieniowo, przez co ewentualna różnica dna butelek, nie nadaje spornemu wzorowi cechy indywidualnego charakteru stypizowanego w art. 104 p.w.p.

W ocenie UP, sporny wzór nie wyróżnia się od przedstawionych - w zgromadzonym materiale dowodowym - przestrzennych (trójwymiarowych) znaków towarowych przedstawiających butelki z nakrętkami ([...] i [...]). Postać spornego wzoru stanowi w dosyć dużym stopniu kalkę wcześniej zarejestrowanych przestrzennych znaków towarowych przedstawiających butelki, przez co nie posiada indywidualnego charakteru. Zorientowany użytkownik może utożsamić sporny wzór z rozwiązaniami znanymi mu z trójwymiarowych znaków towarowych [...] i [...].

W tym stanie rzeczy, UP uznał, że sporny wzór przemysłowy nie spełnia wymogu indywidualnego charakteru w rozumieniu art. 104 p.w.p., ponieważ ogólne wrażenie, jakie wywołuje na zorientowanym użytkowniku nie różni się od ogólnego wrażenia wywołanego na nim przez przestrzenne znaki towarowe przedstawiające butelki z nakrętkami [...] i [...], które zostały publicznie udostępnione przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo wzoru "Butelka" [...].

Organ zauważył, że nowość i indywidualny charakter stanowią osobne przesłanki zdolności rejestracyjnej wzoru i muszą być spełnione kumulatywnie (tak: A. Tischner w Prawo własności przemysłowej. Komentarz, pod red.

P. Kostańskiego, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2010, s. 566, A. Tischner w System Prawa Prywatnego, Prawo Własności Przemysłowej, Tom 14B, pod red. R. Skubisza, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2012, s. 69-70, 73), a zatem brak indywidualnego charakteru jest wystarczającą samodzielną przesłanką do unieważnienia spornego wzoru. Tym samym UP nie rozpatrywał pozostałych zarzutów w świetle przedłożonego materiału.

Pismem z dnia [...] września 2012 r. [...] [...] “C." S.A. wniosła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie skargę na decyzję UP z dnia [...] grudnia 2011 r. nr [...], dotyczącą unieważnienia prawa z rejestracji wzoru przemysłowego pt. “BUTELKA" nr [...].

Zaskarżonej decyzji strona zarzuciła naruszenie art. 7, art. 77 § 1 , art. 80 oraz art. 107 § 3 k.p.a., wnosząc o jej uchylenie.

Skarżąca zanegowała ocenę UP dotyczącą indywidualnego charakteru spornego wzoru, w tym stanowisko UP, zgodnie z którym przeciwstawiony znak towarowy przestrzenny (przybierający formę trójwymiarowej butelki z nakrętką) [...] został zgłoszony w dniu [...] grudnia 1997 r., zaś jego publikacja miała miejsce w sierpniu 2001 r. a więc kilka lat przed zgłoszeniem spornego wzoru. Natomiast znak towarowy [...] (przybierający formę trójwymiarowej butelki z nakrętką) został zgłoszony w dniu [...] czerwca 1994 r., zaś jego publikacja miała miejsce w listopadzie 1996 r., a więc również kilka lat przed zgłoszeniem spornego wzoru.

Skarżąca uznała powyższe stanowisko organu za błędne i oparte na niewłaściwie dokonanej ocenie materiału dowodowego. W jej ocenie, błąd UP polegał na przyznaniu pierwszeństwa z publikacji znaków towarowych zamiast wyłącznie publikacji wzoru przemysłowego. W materiale dowodowym przedstawiono rysunek techniczny (projekt z dnia [...] lutego 2005 r.), który mógł służyć firmie A. do wniesienia materiałów dowodowych o wcześniejszej publikacji.

Wnioskodawca nie udowdnił, że postać "Butelka HD [...]" została podana do powszechnej wiadomości przez publikację - rysunek techniczny, który stanowi tajemnicę wykonawczą i z zasady nie jest publikowany. Miało to oznaczać brak podstaw do uznania, że wzór przemysłowy [...] nie spełniał warunku nowości zgodnie z art. 102, 103 i 104 p.w.p.

Skarżąca zanegowała stanowisko UP, zgodnie z którym nakrętki butelek w postaci znaków towarowych nie mają wpływu na ogólny charakter i wizerunek znaków towarowych.

UP nie dokonał oceny porównawczej wzoru przemysłowego w świetle znaków towarowych w chwili zakupu, odnosząc się marginalnie do normalnego użytkowania, co z uwagi na inną funkcję znaku towarowego i wzoru przemysłowego pozostaje bez znaczenia.

W odpowiedzi na skargę UP wniósł o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269z późn. zm.) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej, przy czym kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. W świetle powołanego przepisu ustawy Wojewódzki Sąd Administracyjny w zakresie swojej właściwości ocenia zaskarżoną decyzję administracyjną z punktu widzenia jej zgodności z prawem materialnym i przepisami postępowania administracyjnego, według stanu faktycznego i prawnego obowiązującego w dacie wydania tej decyzji.

Ponadto, Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną, w myśl art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 z późn. zm., dalej: "p.p.s.a.").

W ocenie Sądu analizowana pod tym kątem skarga [...][...] “C." S.A. z siedzibą w T. nie zasługuje na uwzględnienie. Zaskarżona decyzja Urzędu Patentowego RP z dnia [...] grudnia 2011 r. w ocenie Sądu nie narusza prawa.

Zdaniem Sądu unieważniając prawo z rejestracji wzoru przemysłowego pt. "Butelka" nr [...], udzielonego na rzecz skarżącej , UP nie dopuścił się ani naruszenia przepisów prawa materialnego, wskazanych w ustawie – Prawo własności przemysłowej, ani przepisów postępowania, a w szczególności art. 7 k.p.a., art. 8 k.p.a., art. 77 § 1 k.p.a., a także art. 107 § 3 k.p.a., w stopniu mogącym mieć istotne znaczenie dla ostatecznego wyniku sprawy.

Należy zauważyć, że z mocy art. 117 ust. 1 p.w.p. do unieważnienia prawa z rejestracji wzoru przemysłowego przepisy art. 89 stosuje się odpowiednio. Przepis art. 89 p.w.p. odpowiednio stosowany wprowadza zasadę, że wzór przemysłowy może być unieważniony w całości lub w części jeżeli osoba zainteresowana wykaże, że nie zostały spełnione ustawowe warunki wymagane do uzyskania tego prawa czyli przede wszystkim te określone w art. 102 - 104 p.w.p.

W niniejszej sprawie sporny wzór przemysłowy nr [...] został zgłoszony do rejestracji w dniu [...] października 2005 r., a więc pod rządami ustawy - Prawo własności przemysłowej w brzmieniu, gdy chodzi o art. 102 – 104 p.w.p. jak obecnie obowiązującej.

Zgodnie z art. 102 ust. 1 p.w.p. wzorem przemysłowym jest nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, strukturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację. Wytworem zaś, według art. 102 ust. 2 p.w.p. jest każdy przedmiot wytworzony w sposób przemysłowy lub rzemieślniczy, obejmujący w szczególności opakowanie, symbole graficzne oraz kroje pisma typograficznego, z wyłączeniem programów komputerowych. Z uregulowania tego wynika, że wyjściową cechą wzoru przemysłowego podlegającego ochronie prawnej (rejestracji) jest postać wytworu (produktu) lub jego części, charakteryzująca się wymienionymi przykładowo w tych przepisach cechami.

W myśl art. 103 ust. 1 p.w.p. wzór przemysłowy uważa się za nowy, jeżeli przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania prawa z rejestracji, identyczny wzór nie został udostępniony publicznie przez stosowanie, wystawienie lub ujawnienie w inny sposób, z zastrzeżeniem ust. 2 (Wzoru nie uważa się za udostępniony publicznie, w rozumieniu ust. 1, jeżeli nie mógł dotrzeć do wiadomości osób zajmujących się zawodowo dziedziną, której wzór dotyczy.). Wzór uważa się za identyczny z udostępnionym publicznie także wówczas, gdy różni się od niego jedynie nieistotnymi szczegółami.

Z kolei, z mocy art. 104 ust. 1 p.w.p., wzór przemysłowy odznacza się indywidualnym charakterem, jeżeli ogólne wrażenie, jakie wywołuje na zorientowanym użytkowniku, różni się od ogólnego wrażenia wywołanego na nim przez wzór publicznie udostępniony przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo. Przy ocenie indywidualnego charakteru wzoru przemysłowego bierze się pod uwagę zakres swobody twórczej przy opracowywaniu wzoru, zgodnie z art. 104 ust. 2 p.w.p.

W powołanych wyżej art. 102-104 p.w.p. chodzi o postać wytworu lub jego części, tj. o wygląd nadany przez określone cechy czy elementy postrzegane zmysłem wzroku i przez to wywołujący określone wrażenie ogólne podczas oglądania wytworu, w którym wzór został zastosowany lub jest zawarty, w takiej postaci, w jakiej występuje on na rynku podczas prezentacji i przed nabyciem wytworu. W tej sytuacji, skoro jego ochrona obejmuje tylko takie elementy, które mogą być postrzegane zmysłem wzroku, wzór przemysłowy powinien być oceniany w takiej postaci, w jakiej będzie możliwe wizualne zapoznanie się z nim przy zachowaniu wszystkich właściwości wyrobu. Elementy wytworu, które nie są widoczne lub ze względu na jego właściwości nie mogą być uwidocznione bez istotnej zmiany postaci wytworu w trakcie jego oglądania na rynku, nie mają znaczenia dla oceny nowości i indywidualnego charakteru wzoru przemysłowego, a tym samym nie są objęte ochroną (tak: NSA w wyroku z dnia 20 marca 2007 r., sygn. akt II GSK 276/06, opubl. orzeczenia.nsa.gov.pl.).

Znak towarowy w formie trójwymiarowej (przestrzennej), jeśli spełnia także przesłanki rejestracji jako wzór przemysłowy może, korzystać z ochrony kumulowanej, której nie wyklucza polskie ustawodawstwo. Podobnie, zarejestrowanie wzoru przemysłowego nie wyklucza udzielenia prawa ochronnego na tę formę trójwymiarową jako znaku towarowego, jeżeli oczywiście spełnione są przesłanki przewidziane w ustawie – Prawo własności przemysłowej.

Należy jednak pamiętać, że różne są przesłanki uzyskania ochrony dla wzorów przemysłowych i znaków towarowych wobec odmiennych celów, jakie mają pełnić wzory przemysłowe i znaki towarowe. Ochrona wzorów przemysłowych ma bowiem zapewnić wyłączność korzystania ze wzoru, w związku z poniesionymi przez uprawnionego nakładami na kreowanie i poszukiwanie nowych estetycznych form. Ochrona znaków towarowych ma natomiast umożliwić uprawnionemu używanie znaku, który pozwala odróżnić jego towary od towarów innego przedsiębiorcy.

Jak już wyżej powiedziano wzór przemysłowy musi być nowy i posiadać indywidualny charakter, a znak towarowy musi posiadać zdolność odróżniającą. Wzór przemysłowy jest nowy wtedy, jeżeli przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania prawa z rejestracji, identyczny wzór nie został udostępniony publicznie przez stosowanie, wystawienie lub ujawnienie w inny sposób. Kryterium nowości ma więc charakter obiektywny. Przy ocenie zdolności rejestrowej znaku towarowego kryterium nowości ma charakter względny i ocenia się ją na podstawie podobieństwa znaku do znaków towarowych bądź zarejestrowanych na rzecz innego przedsiębiorstwa, bądź znaków powszechnie znanych i używanych jako znak towarowy dla towarów pochodzących od innej osoby, bądź podobnych do znaku towarowego, którego ochrona wygasła, jeżeli nie upłynął okres 2 lat. Zdolności odróżniającej nie można utożsamiać z przesłanką indywidualnego charakteru. Wzór posiada indywidualny charakter w przypadku, gdy ogólne wrażenie, jakie wywołuje na zorientowanym użytkowniku, różni się od ogólnego wrażenia wywołanego na nim przez wzór publicznie udostępniony. Znak natomiast nie musi spełnić takiego wymagania, wystarczy bowiem, by nadawał się do odróżnienia towarów jednego przedsiębiorcy od towarów innego przedsiębiorcy (por. J. Kępiński, Wzór przemysłowy i jego ochrona w prawie polskim i wspólnotowym, Oficyna 2010, rozdział VI pkt 3.5). Wobec tego wcześniejsze udzielenie prawa ochronnego bądź ogłoszenie o zgłoszeniu formy przestrzennej jako znaku towarowego powoduje utratę cech nowości, która jest przesłanką ochrony wzorów (tak: m.in. I. Mika, J. Szwaja, E. Wojcieszko-Głuszko, Kumulacja i kolizja praw własności przemysłowej w prawie polskim (na przykładzie wzorów przemysłowych i znaków towarowych), Kwartalnik Prawa Prywatnego 2001/2/342).

Zatem UP prawidłowo przyjął, że upublicznienie przeciwstawionych trójwymiarowych znaków towarowych nastąpiło z datą ich zgłoszenia w tymże organie, tj. znaku towarowego [...] w dniu [...] czerwca 1994 r., a znaku

[...] w dniu [...] grudnia 1997 r. Pogląd skarżącej, że do upublicznienia przeciwstawionych znaków towarowych konieczna była publikacja – podanie do publicznej wiadomości ich rysunku technicznego - była błędna.

Organ ograniczył się jedynie do zbadania cechy indywidualnego charakteru wzoru przemysłowego. Nie zajmował się ewentualną nowością tego wzoru. Wzór, aby został uznany za wzór przemysłowy musi bowiem spełniać łącznie oba kryteria: nowości i indywidualnego charakteru. Brak przymiotu indywidualnego charakteru jest wystarczający do unieważnienia prawa z rejestracji na sporny wzór przemysłowy.

Badając wynikającą z art. 104 ust. 1 p.w.p. przesłankę indywidualnego charakteru organ skupił się, zgodnie z wolą ustawodawcy, na ogólnym wrażeniu jakie wywołuje sporny wzór na zorientowanym użytkowniku, podkreślając, iż o tym ogólnym wrażeniu przesądzają wskazane przez wnoszącego sprzeciw podobieństwa (wymienione w uzasadnieniu decyzji). Nie oznacza to jednak, iż organ ten nie ocenił spornego wzoru jako całość. Organ przy ocenie wziął pod uwagę zarówno opis wzoru, jak i dołączone rysunek i zdjęcia tego wzoru oraz zgłoszenia przeciwstawionych znaków przestrzennych. Elementem świadczącym o podobieństwie porównywanych wzoru i znaków przestrzennych był kształt butelki zbliżony do kuli ściętej od dołu w płaszczyźnie prostopadłej do jej osi wzdłużnej (zakrzywienia butelek wyprofilowane są na kształt łuku, a różnice w profilach łuków są nieistotne). Przy tym butelki są przezroczyste.

Natomiast prawidłowo UP uzasadnił, iż różnice w profilu i grubości dna butelek, które we wszystkich porównywanych wzorach mają kształt koła oraz zakończenie szyjki spornej butelki nie były na tyle charakterystyczne, aby uznać, że nadawały spornemu wzorowi cechę indywidualnego charakteru. Zakończenia szyjki spornej butelki, przeznaczonej głównie do konfekcjonowania kosmetyków i płynów perfumeryjnych w normalnym użytkowaniu będą zasłonięte nakrętką, która powoduje, że szyjka ta będzie niewidoczna.

Wskazówki interpretacyjne co do rozumienia indywidualnego charakteru zawiera punkt 13 preambuły Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 października 1998 r., 98/71/WE w sprawie prawnej ochrony wzorów (Dz. Urz. UE L 289 z 28.10.1998) stanowi, że określenie indywidualnego charakteru wzoru powinno się opierać na stwierdzeniu istnienia wyraźnej różnicy pomiędzy ogólnym wrażeniem, jakie zostało wywarte na zorientowanym użytkowniku oglądającym wzór a wrażeniem, jakie wywarła na nim istniejąca całość wzoru, biorąc pod uwagę charakter produktu, do którego odnosi się wzór lub do którego wzór został włączony, w szczególności sektor przemysłowy, do którego należy oraz stopień swobody projektanta w opracowywaniu wzoru.

Natomiast w wyroku z dnia 9 lutego 2012 r., sygn. akt II GSK 1453/10, opubl. Lex 1137867, Naczelny Sąd Administracyjny wyjaśnił: "ustawodawca nie daje w art. 104 ust. 1 p.w.p. legalnej definicji "ogólnego wrażenia". Natomiast doktryna i judykatura wskazują, iż: "1. Przy weryfikacji przesłanki indywidualnego charakteru wzoru przemysłowego ocenie poddany zostaje wzór jako całość. Wzór nie spełnia przesłanki indywidualnego charakteru, jeśli zachodzi ogólne wrażenie podobieństwa z wzorem wcześniej ujawnionym oraz że różnice między wzorami są weryfikowalne z poziomu ogólnego wrażenia, jakie wywołuje wzór na zorientowanym użytkowniku."

Organ także prawidłowo przyjął, że w omawianym przypadku zakres swobody twórczej był szeroki, nieomalże nieograniczony, zważywszy na segment rynku, na który przeznaczone są: sporny wzór oraz przeciwstawione znaki. Jak słusznie podniósł UP omawiane wzory przeznaczone są przede wszystkim dla branży kosmetycznej, w której opakowanie spełnia nie tylko walory funkcjonalne, ale i estetyczne. W tej sytuacji od spornego wzoru należało oczekiwać większych różnic, aby przypisać mu walor indywidualnego charakteru.

W judykaturze przyjmuje się, iż tam gdzie zakres swobody twórczej jest większy, różnice między wzorami powinny być łatwiej zauważalne, niż w przypadku wąskiego zakresu swobody (tak wyrok SN z dnia 23 października 2007 r., sygn. akt II CSK 302/07, Lex nr 350424).

Co do zakresu pojmowania zorientowanego użytkownika nie było sporu między stronami.

Należy zauważyć, że organ był zobowiązany do badania spornego wzoru czy spełnia przesłanki rejestrowalności jako wzór przemysłowy, gdyż w tym charakterze został zarejestrowany w UP.

Zdaniem Sądu – wbrew stanowisku strony skarżącej - UP w pełni odniósł się do wszystkich kwestii istotnych dla oceny zdolności rejestrowej spornego wzoru przemysłowego, umożliwiając stronie skarżącej ustosunkowanie się w toku prowadzonego postępowania do zarzutów wnoszącego sprzeciw. W tej sytuacji trudno mówić o jakimkolwiek uchybieniu przepisom art. 7 i art. 77 k.p.a., czy też art. 107 k.p.a., które nie pozwalałyby sądowi administracyjnemu na pełne skontrolowanie legalności zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie doszedł do przekonania, że uzasadnienie zaskarżonej decyzji spełnia wymogi stawiane przez normę zawartą w przepisie art. 107 § 3 k.p.a., albowiem uzasadnienie rozstrzygnięcia organu zawiera pełne wyjaśnienie wszelkich okoliczności branych przez organ pod uwagę przy wydawaniu decyzji o unieważnieniu prawa z rejestracji wzoru [...].

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd orzekł, jak w sentencji wyroku, działając na podstawie art. 151 p.p.s.a.