I SA/Bd 762/12
Wyrok
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy
2012-12-11Nietezowane
Artykuły przypisane do orzeczenia
Do tego artykulu posiadamy jeszcze 13 orzeczeń.
Kup dostęp i zobacz, do jakich przepisów odnosi się orzeczenie. Znajdź inne potrzebne orzeczenia.
Skład sądu
Ewa Kruppik-Świetlicka
Halina Adamczewska-Wasilewicz /przewodniczący/
Mirella Łent /sprawozdawca/Sentencja
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy w składzie następującym: Przewodniczący: Sędzia WSA Halina Adamczewska-Wasilewicz Sędziowie: Sędzia WSA Ewa Kruppik-Świetlicka Sędzia WSA Mirella Łent (spr.) Protokolant Asystent sędziego Waldemar Dąbrowski po rozpoznaniu w Wydziale I na rozprawie w dniu 11 grudnia 2012 r. sprawy ze skargi T. B. na decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia [...] nr [...] w przedmiocie odmowy umorzenia należności z tytułu składek oddala skargę
Uzasadnienie
I SA/Bd 762/12
UZASADNIENIE
W dniu [...]. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wpłynął wniosek T. B. (skarżąca) o umorzenie odsetek za zwłokę w opłacaniu składek ubezpieczeniowych oraz rozłożenie na raty należności głównej istniejącego zadłużenia. W oświadczeniu o stanie rodzinnym i majątkowym oraz sytuacji materialnej z dnia [...]. zobowiązana zmieniła zakres swego żądania, wnosząc o umorzenie całości zadłużenia.
Decyzją z dnia [...]. Zakład, w ramach administracyjnego uznania, odmówił umorzenia przedmiotowych należności składkowych.
We wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy skarżąca podniosła, że znajduje się
w trudnej sytuacji życiowej i finansowej, która w jej ocenie spełnia przesłanki do umorzenia wynikające z art. 28 ust. 3a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Podkreśliła również, że opieka nad chorą matką do dnia jej śmierci uniemożliwiła jej podjęcie jakiejkolwiek pracy zarobkowej i tym samym osiąganie dochodu. Zakwestionowała ustalony przez Zakład w zaskarżonej decyzji stan faktyczny
w zakresie posiadanego majątku nieruchomego. Wskazała także na działania Zakładu, które w jej ocenie naruszają obowiązujące prawo, poprzez przedkładanie interesu Skarbu Państwa nad ważny interes osoby zobowiązanej.
Decyzją z dnia [...]. Zakład Ubezpieczeń Społecznych zmienił decyzję z dnia [...]. w zakresie dotyczącym składek wraz z odsetkami na ubezpieczenie zdrowotne za m-c 03/2002 oraz składek wraz z odsetkami na Fundusz Pracy za m-c 03/2002 i orzekł o umorzeniu postępowania obejmującego wskazane należności, natomiast w pozostałym zakresie utrzymał zaskarżoną decyzję w mocy.
W uzasadnieniu podał, że zobowiązana obecnie prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe. Z uwagi na brak jakiegokolwiek dochodu, koszty związane
z utrzymaniem lokalu mieszkalnego w wysokości [...] zł reguluje korzystając z pomocy rodziny.
W okresie od [...] r. do [...] r. skarżąca była zgłoszona w PUP we W. jako osoba bezrobotna, bez prawa do zasiłku. Na podstawie informacji
z MGOPS w L. ustalono, że nie korzysta ze świadczeń w ramach pomocy społecznej. W oparciu o dane uzyskane ze Starostwa Powiatowego we W. ustalono, że pozostaje właścicielką, w udziale [...], nieruchomości, dla której urządzona została Księga Wieczysta o numerze [...], położonej w L. przy ulicy K. [...], w skład której wchodzą: grunty o powierzchni [...] ha, budynek mieszkalny o powierzchni [...] m2 oraz budynki produkcyjno-usługowe rolnictwa
o łącznej powierzchni [...] m2. Skarżąca posiada również prawo do spółdzielczego własnościowego lokalu mieszkalnego o powierzchni [...]m2, położonego w L. przy A. [...].
Organ podniósł, że z uwagi na fakt, że umowę o rozłożenie na raty należności
z tytułu składek skarżąca podpisała w dniu [...]., przedawnieniu uległa składka wraz z odsetkami na ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy za m-c 03/2002.
W związku z powyższym stosownie do art. 105 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego umorzono postępowanie w tym zakresie.
Dokonując analizy sytuacji skarżącej w kontekście przesłanek umorzenia należności wynikających z art. 28 ust. 3 usus Zakład podniósł, że nie można stwierdzić stanu całkowitej nieściągalności z uwagi na fakt, iż wobec zobowiązanej prowadzone postępowanie egzekucyjne zostało zawieszone na podstawie art. 56 § 1 pkt 1 ustawy
o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, w związku z rozłożeniem na raty spłaty należności składkowych.
Organ ponownie uznał, że udokumentowany przez skarżącą stan faktyczny wypełnia przesłanki określone art. 28 ust. 3a ustawy, uzasadniające umorzenie istniejącego na jej koncie zadłużenia. W toku postępowania zobowiązana wskazała bowiem okoliczności, z których wynika, że jej sytuacja materialna jest szczególnie trudna i spełnia kryterium ubóstwa. Nie posiada obecnie jakiegokolwiek źródła dochodu, który zapewniłby jej zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych i umożliwił spłatę zobowiązania wobec Zakładu. Skarżąca podjęła jednak próbę uregulowania zadłużenia z tytułu nieopłaconych składek zawierając [...] r. umowę o ratalnej spłacie zadłużenia. Zgodnie z harmonogramem reguluje ustalone raty.
Odnosząc się do zarzutu zobowiązanej, że Zakład naruszył obowiązujące prawo poprzez przedkładanie interesu Skarbu Państwa nad ważny interes osoby zobowiązanej organ podniósł, że przesłanki zastosowania umorzenia należności składkowych należy oceniać nie tylko w kontekście osobistej sytuacji majątkowej zobowiązanego, lecz także z uwzględnieniem związku zachodzącego pomiędzy obniżeniem zdolności płatniczej, a zajściem wypadków powodujących
i uzasadniających niemożność spłaty istniejącego zadłużenia. Organ zauważył, że skarżąca mimo ciążącego na niej zobowiązania nie podjęła wcześniej (zadłużenie sięga roku 2002) prób jego uregulowania, na przykład w formie układu ratalnego. Pozwoliłoby to na ograniczenie wysokości dotkliwych odsetek oraz systematyczną, dostosowaną do jej możliwości płatniczych, spłatę zadłużenia.
Zakład rozpatrując ponownie wniosek o umorzenie zadłużenia wziął pod uwagę okoliczność, że zobowiązana jest osobą zdolną do pracy oraz posiada majątek nieruchomy. Organ wskazał, że mimo braku jakiegokolwiek dochodu skarżąca realizuje zawartą z Zakładem umowę.
ZUS zaznaczył, że organ rentowy przy stwierdzeniu występowania którejkolwiek
z przesłanek ustawowych nie ma obowiązku pozytywnego rozstrzygnięcia wniosku
w sprawie umorzenia z uwagi na fakt, że decyzja w sprawie umorzenia zaległości oparta jest na tzw. uznaniu administracyjnym. Zakład ma zatem jedynie możliwość,
a nie obowiązek umarzania należności z tytułu składek, nawet w przypadkach spełnienia ustawowych przesłanek do umorzenia.
W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego strona wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Zaskarżonej decyzji zarzuciła naruszenie art. 28 ust. 3a usus poprzez przyjęcie, że warunkiem umorzenia należności z tytułu składek jest stan całkowitej nieściągalności oraz że rozłożenie należności na raty stanowi podstawę odmowy umorzenia tych należności.
W uzasadnieniu skarżąca zarzuciła, że ponownie rozpoznając sprawę ZUS powielił ustalenia organu I instancji podtrzymując argument, iż interes Skarbu Państwa jest ważniejszy od sytuacji majątkowej i rodzinnej dłużnika wskazującej na ubóstwo. Zdaniem strony, uzasadnienie odmowy umorzenia należności z uwagi na dbałość
o stan finansów publicznych jest niezgodne z prawem materialnym przewidzianym w 28 ust. 3a i 3b usus w związku z § 3 ust. 1 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy
i Polityki Społecznej w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne.
W ocenie skarżącej jej stan majątkowy i rodzinny w rozumieniu ww. rozporządzenia uzasadnia umorzenie należności. Strona zaznaczyła, że co prawda decyzja w tym zakresie jest decyzją uznaniową, niemniej przyjęty argument, iż ZUS jest rzecznikiem interesu społecznego i nie może umorzyć składek jest według niej absurdalny, biorąc pod uwagę bezczynność organu na przestrzeni tylu lat. Skarżąca zarzuciła, że to ZUS poprzez swoją bezczynność dopuścił do przedawnienia należności za część okresu należnych składek. Wydana decyzja jest nieczytelna i wydana z przekroczeniem kompetencji.
Na poparcie swojej argumentacji strona powołała się na orzecznictwo sądów administracyjnych w tym zakresie.
W ocenie skarżącej, pozbawiony podstaw jest również argument, że jest ona osobą zdolną do pracy. Wskazując na wyroki sądów administracyjnych strona podniosła, że przy rozpatrywaniu wniosku o umorzenie zaległych składek organ ma obowiązek rozważyć aktualną sytuację majątkową wnioskodawcy, a nie snuć przypuszczenia na przyszłość, i tylko taki stan faktyczny powinien być brany pod uwagę przy wydawaniu rozstrzygnięcia w przedmiocie umorzenia należności.
Zdaniem zobowiązanej, także twierdzenie organu o braku spełnienia przesłanek
z art. 28 ust. 3a usus nie znajduje uzasadnienia. Podkreśliła, że w art. 28 ust. 3a ustawodawca przewidział możliwość umorzenia należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne w uzasadnionych przypadkach, pomimo braku ich całkowitej nieściągalności. Taka sytuacja miała miejsce w przedmiotowej sprawie, gdyż skarżąca nie wykonywała działalności gospodarczej przynoszącej dochód z uwagi na opiekę nad przewlekle chorą matką.
Na koniec stwierdzono, że wyegzekwowanie w trybie postępowania egzekucyjnego należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne nie daje organowi odwoławczemu podstaw do modyfikacji zakresu toczącego się już postępowania w sprawie o ich umorzenie, a zaspokojenie roszczeń Zakładu nie czyni tego postępowania bezprzedmiotowym.
W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie, w całości podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.
Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje.
Skarga nie jest zasadna.
Stosownie do brzmienia art. 1 § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269), właściwość sądów administracyjnych obejmuje sprawowanie kontroli decyzji i innych rozstrzygnięć administracyjnych w oparciu o kryterium ich zgodności z prawem. Uchylenie przez sąd zaskarżonego aktu następuje w razie zaistnienia istotnych wad w przeprowadzonym postępowaniu lub w wyniku naruszenia przepisów prawa materialnego, mogących mieć istotny wpływ (mających wpływ) na wynik sprawy - art. 145 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm. - dalej: "p.p.s.a."). Zgodnie z treścią art. 134 § 1 p.p.s.a., Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy, nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.
Dokonując oceny zaskarżonej decyzji podatkowej Sąd uznał, iż nie narusza ona prawa tak by zaszła konieczność wyeliminowania jej z obrotu prawnego.
Organ oparł swą decyzję na kilku podstawach prawnych.
Przede wszystkim decyzją z dnia [...]. Zakład Ubezpieczeń Społecznych zmienił decyzję z dnia [...]. w zakresie dotyczącym składek wraz
z odsetkami na ubezpieczenie zdrowotne za m-c 03/2002 oraz składek wraz
z odsetkami na Fundusz Pracy za m-c 03/2002 i orzekł o umorzeniu postępowania obejmującego wskazane należności, natomiast w pozostałym zakresie utrzymał zaskarżoną decyzję w mocy. Organ podniósł, że z uwagi na fakt, że umowę
o rozłożenie na raty należności z tytułu składek skarżąca podpisała w dniu [...]., przedawnieniu uległa składka wraz z odsetkami na ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy za m-c 03/2002. W związku z powyższym stosownie do art. 105 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000r., Nr 98, poz. 1071 ze zm.) umorzono postępowanie w tym zakresie. Skarżąca w żaden sposób nie zaprzeczyła powyższym faktom, zatem Sąd przyjął je
w zakresie, w jakim przyjął je organ.
WSA wyjaśnia, że bezprzedmiotowość postępowania oznacza brak któregoś
z elementów stosunku materialnoprawnego skutkującego tym, że nie można załatwić sprawy przez rozstrzygnięcie jej co do istoty. Jest to orzeczenie formalne, kończące postępowanie bez jej merytorycznego rozstrzygnięcia. W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, że przesłanka bezprzedmiotowości występuje, gdy brak jest podstaw prawnych do merytorycznego rozstrzygnięcia danej sprawy w ogóle bądź nie było podstaw do jej rozpoznania w drodze postępowania administracyjnego (por. wyrok NSA z dnia 21 września 2010 r., sygn. akt II OSK 1393/09, oraz wyrok WSA w Gliwicach z dnia 27 stycznia 2011 r., sygn. akt IV SA/GL 476/10). Bezprzedmiotowe jest postępowanie zarówno z powodu braku przedmiotu faktycznego do rozpatrzenia sprawy, jak również
z powodu braku podstawy prawnej do wydania decyzji w zakresie żądania wnioskodawcy (por. wyrok NSA w Warszawie z dnia 23 stycznia 2003 r., sygn. akt II SA 428/01). W rozumieniu art. 105 § 1 k.p.a. sprawa administracyjna jest bezprzedmiotowa wtedy, gdy nie ma materialnoprawnych podstaw do władczej (w formie decyzji administracyjnej) ingerencji organu administracyjnego, co oznacza, że jakiekolwiek rozstrzygnięcie organu - pozytywne, czy negatywne - staje się prawnie niedopuszczalne (por. wyrok WSA w Warszawie z dnia 29 kwietnia 2009 r., sygn. akt VII SA/Wa 1295/08). Żądanie rozstrzygnięcia sprawy w postępowaniu administracyjnym, które nie znajduje żadnej podstawy materialnoprawnej, stwarza stan bezprzedmiotowości postępowania w rozumieniu art. 105 § 1 k.p.a. (por. wyrok WSA w Warszawie z dnia 15 lipca 1998 r., sygn. akt II SA 647/98). Otóż, Postępowanie w przedmiocie umorzenia należności z tytułu składek unormowane w art. 28 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887 ze zm.) dotyczyć może tylko i wyłącznie należności istniejących, do których uiszczenia płatnik jest zobowiązany. Niedopuszczalne jest natomiast objęcie tym postępowaniem należności, które wygasły na skutek przedawnienia. Jeżeli zobowiązany w swoim wniosku
o umorzenie należności wskazuje również takie, które uległy przedawnieniu, to w tym zakresie organ pierwszej instancji powinien umorzyć postępowanie jako bezprzedmiotowe (art. 105 k.p.a.). Jeżeli zaś przedawnienie należności stwierdzone zostanie dopiero w postępowaniu odwoławczym (to jest będącym skutkiem wniosku
o ponowne rozpatrzenie sprawy), to Prezes Zakładu powinien uchylić zaskarżoną decyzję w części dotyczącej przedawnionych należności i w tym zakresie umorzyć postępowanie pierwszej instancji (art. 138 § 1 pkt 2 k.p.a.) (por. wyrok WSA
w Warszawie z dnia 22 listopada 2006 r., sygn. akt III SA/Wa 2425/06). Nie do pogodzenia z porządkiem prawnym byłaby odmowa umorzenia należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, które uległy przedawnieniu, a więc nie istnieje obowiązek ich zapłacenia. W takich sprawach rolą orzekających w sprawie organów jest ustalenie, czy należności, co do których jest prowadzone postępowanie dotyczące ich umorzenia, w ogóle są wymagalne, czy też ze względu na ich niewymagalność postępowanie takie należy umorzyć (por. wyrok WSA w Warszawie z dnia 6 listopada 2006 r., sygn. akt III SA/Wa 1973/06).
Organ ustalił, a Sąd przyjął, że przedawnieniu uległa składka wraz z odsetkami na ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy za m-c 03/2002. Zatem mając na względzie wcześniejszy wywód, w ocenie Sądu organ prawidłowo umorzył postępowanie w tym zakresie.
Bezpodstawne są zarzuty skargi oparte na stwierdzeniu, że wyegzekwowanie
w trybie postępowania egzekucyjnego należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne nie daje organowi odwoławczemu podstaw do modyfikacji zakresu toczącego się już postępowania w sprawie o ich umorzenie, a zaspokojenie roszczeń Zakładu nie czyni tego postępowania bezprzedmiotowym. Niezasadność tego wywodu wynika
z tego, że w stanie faktycznym sprawy podstawą umorzenia było przedawnienie,
a więc brak obowiązku zapłaty spowodowane upływem czasu, a nie wyegzekwowanie należności w trybie postępowania egzekucyjnego.
Dalej, Zakład dokonując analizy sytuacji skarżącej w kontekście przesłanek umorzenia należności wynikających z art. 28 ust. 3 usus podniósł, że nie można stwierdzić stanu całkowitej nieściągalności z uwagi na fakt, iż wobec zobowiązanej prowadzone postępowanie egzekucyjne zostało zawieszone na podstawie art. 56 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 czerwca 1966r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. 2005r. Nr 229, poz. 1954 ze zm.), w związku z rozłożeniem na raty spłaty należności składkowych. I w tym względzie skarżąca nie zakwestionowała ustaleń faktycznych, więc Sąd przyjął je w zakresie w jakim uczynił to ZUS.
Sąd wyjaśnia, że stosownie do art. 56 § 1 pkt 1 ustawy egzekucyjnej, postępowanie egzekucyjne ulega zawieszeniu w razie wstrzymania wykonania, odroczenia terminu wykonania obowiązku albo rozłożenia na raty spłat należności pieniężnej. Z tego zapisu istotne dla sprawy jest to, że skoro go zastosowano, to w sprawie naczelnik urzędu skarbowego lub komornik sądowy nie stwierdził braku majątku, z którego można prowadzić egzekucję, nie jest też oczywiste, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwot przekraczających wydatki egzekucyjne, czyli nie zachodzą przesłanki
o jakich mowa w art. 28 ust. 3 pkt 5 i 6 usus. W stanie faktycznym sprawy, co do pozostałych, określonych w art. 28 ust. 3 usus warunków nieściągalności nie ma wątpliwości.
Nie ma racji skarżąca pisząc w skardze, że w decyzji nastąpiło naruszenie art. 28 ust. 3a usus poprzez przyjęcie, że warunkiem umorzenia należności z tytułu składek jest stan całkowitej nieściągalności.
Przede wszystkim, na okoliczność wagi nieściągalności, Zakład nie przywołał art. 28 ust. 3a ustawy, ale art. 28 ust. 3, z którego jasno wynika, że przesłanką umorzenia zaległości jest jej nieściągalność. Ustawodawca określił również, co można rozumieć pod tym pojęciem.
Na podstawie art. 28 ust. 1, 2 i 3 pkt 5 i 6 usus, należności z tytułu składek mogą być umarzane w całości lub w części przez Zakład, w przypadku ich całkowitej nieściągalności, która zachodzi, gdy naczelnik urzędu skarbowego lub komornik sądowy stwierdził brak majątku, z którego można prowadzić egzekucję lub jest oczywiste, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwot przekraczających wydatki egzekucyjne.
Sąd wyjaśnia, że taki zapis oznacza, iż pozytywnie, umorzenie rozpatrywane jest na dwu płaszczyznach. Wpierw organ ustala stan faktyczny, by odpowiedzieć na pytanie, czy zachodzi warunek, o jakim mowa w przepisie, tu czy zachodzi całkowita nieściągalność należności z tytułu składek. Dopiero twierdząca odpowiedź na to pytanie powoduje konieczność podjęcia decyzji (pozytywnej albo negatywnej), co do umorzenia. Ten drugi etap ustawodawca oparł o uznanie administracyjne, tj. sytuację,
w której umorzenie pozostawiono organowi do wyboru.
W sprawie, Zakład rozstrzygnął, iż nie zachodzi warunek, o jakim mowa w przepisie tj. nie zachodzi całkowita nieściągalność należności z tytułu składek. W tym miejscu należy wskazać, że stosownie do art. 7 i 77 § 1 kpa, w toku postępowania organy administracji publicznej stoją na straży praworządności, z urzędu lub na wniosek stron podejmują wszelkie czynności niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli; a organ administracji publicznej jest obowiązany w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy.
W ocenie Sądu nie naruszono powyższych przepisów prawa.
Jak ustalono, wobec majątku było prowadzone postępowanie egzekucyjne. Skarżąca w żaden sposób nie podważyła tego faktu. Zatem WSA przyjął te ustalenia faktyczne i stwierdził, że organ nie naruszył prawa twierdząc, że nie zaszła przesłanka
o jakiej mowa w art. 28 ust. 1, 2 i 3 pkt 5 i 6 usus.
Kolejną przesłanką jaką badał organ to ta z art. 28 ust.3a usus.
Zgodnie z tym przepisem, należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne ubezpieczonych będących równocześnie płatnikami składek na te ubezpieczenia mogą być w uzasadnionych przypadkach umarzane pomimo braku ich całkowitej nieściągalności. Stosownie do § 3 pkt 1) rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy
i Polityki Społecznej z dnia 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne (Dz.U. z 2003r., nr 1365), Zakład może umorzyć należności z tytułu składek, jeżeli zobowiązany wykaże, że ze względu na stan majątkowy i sytuację rodzinną nie jest w stanie opłacić tych należności, ponieważ pociągnęłoby to zbyt ciężkie skutki dla zobowiązanego i jego rodziny.
Sąd wyjaśnia, że i ten zapis oznacza, iż pozytywnie, umorzenie rozpatrywane jest na dwu płaszczyznach. Wpierw organ ustala stan faktyczny, by odpowiedzieć na pytanie, czy zachodzi warunek, o jakim mowa w przepisie, tu czy zobowiązany wykazał, że ze względu na stan majątkowy i sytuację rodzinną nie jest w stanie opłacić tych należności, ponieważ pociągnęłoby to zbyt ciężkie skutki dla zobowiązanego i jego rodziny.
Dopiero twierdząca odpowiedź na to pytanie powoduje konieczność podjęcia decyzji (pozytywnej albo negatywnej) co do umorzenia. Ten drugi etap oparto o uznanie administracyjne, tj. sytuację, w której umorzenie pozostawiono decyzji ZUS.
W sprawie, Zakład rozstrzygnął, iż zachodzi warunek, o jakim mowa w przepisie
tj. zobowiązany wykazał, że ze względu na stan majątkowy i sytuację rodzinną nie jest w stanie opłacić tych należności, ponieważ pociągnęłoby to zbyt ciężkie skutki dla zobowiązanego i jego rodziny.
W tym miejscu należy wskazać, że i tu zastosowanie znajdą art. 7 i 77 § 1 kpa.
W ocenie Sądu nie naruszono powyższych przepisów prawa, tzn. poprawnie przyjęto, że skarżąca obecnie prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe. Z uwagi na brak jakiegokolwiek dochodu, koszty związane z utrzymaniem lokalu mieszkalnego w wysokości [...] zł reguluje korzystając z pomocy rodziny. W okresie od [...]r. do [...] r. skarżąca była zgłoszona w PUP we W. jako osoba bezrobotna, bez prawa do zasiłku. Na podstawie informacji z MGOPS w L. ustalono, że nie korzysta ze świadczeń w ramach pomocy społecznej. W oparciu
o dane uzyskane ze Starostwa Powiatowego we W. ustalono, że pozostaje właścicielką, w udziale [...], nieruchomości, dla której urządzona została Księga Wieczysta o numerze [...], położonej w L. przy ulicy K. [...], w skład której wchodzą: grunty o powierzchni [...] ha, budynek mieszkalny o powierzchni [...] m2 oraz budynki produkcyjno-usługowe rolnictwa o łącznej powierzchni [...]m2. Skarżąca posiada również prawo do spółdzielczego własnościowego lokalu mieszkalnego o powierzchni [...] m2, położonego w L. przy A.[...].
Powyższe ustalenia znajdują potwierdzenie w materiale sprawy, skarżąca im nie zaprzeczyła, zatem Sąd przyjął je w całości.
W ocenie WSA, organ prawidłowo uznał, że taka sytuacja skarżącej implikuje twierdzenia, że opłacenie należności pociągnęłoby zbyt ciężkie skutki dla zobowiązanej. W skardze polemizuje się z decyzją tak jakby organ odmówił temu, że zaistniała przesłanka o jakiej mowa w § 3 rozporządzenia. Nie przystaje to w żaden sposób do treści orzeczenia ZUS.
W tym miejscu Sąd podkreśla, że powyższa ocena nie nakłada jednak na Zakład obowiązku umorzenia zaległości, gdyż pozostaje to w granicach jego uznania.
WSA wyjaśnia, że decyzja uznaniowa, z charakteru której wynika, że organ może
a nie musi udzielić ulgi, nie oznacza dowolności w przedmiocie umorzenia należności składkowych. Z orzecznictwa sądów administracyjnych wynika, że artykuł 28 usus, regulujący kwestie umarzania należności z tytułu składek, w tym również ust. 2 tego artykułu, oparty jest na uznaniu administracyjnym, a to oznacza, że organ ma prawo wyboru treści rozstrzygnięcia. Jednak wybór taki nie może być dowolny i musi wynikać z wszechstronnego oraz dogłębnego rozważenia wszystkich okoliczności faktycznych sprawy (por. wyrok WSA w Warszawie z dnia 12 kwietnia 2007 r., sygn. akt V SA/Wa 199/07). Jakkolwiek uznaniowy charakter decyzji podejmowanych w przedmiocie umorzenia należności oznacza, że organ orzekający może, ale nie musi umorzyć należności, to jednak decyzje wydane w tym trybie nie mogą być dowolne. Wymagają uzasadnienia odpowiadającego rygorom art. 107 § 3 k.p.a. (por. wyrok WSA
w Gliwicach z dnia 6 lutego 2009 r., sygn. akt III SA/GL 1421/08). Uznaniowy charakter przepisu nie może prowadzić do wydania rozstrzygnięcia dowolnego. Fakultatywny charakter art. 28 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych nie usprawiedliwia bowiem odstąpienia organu od przeprowadzenia postępowania dowodowego w sprawie oraz braku ustosunkowania się do zarzutów podnoszonych przez stronę postępowania (por. wyrok WSA w Warszawie z dnia 23 listopada 2007 r., sygn. akt V SA/Wa 2067/07oraz wyrok WSA w Warszawie z dnia 19 czerwca 2007 r., sygn. akt V SA/Wa 163/07).
Rozstrzygnięcie w ramach uznania wymaga od organu poczynienia ustaleń dokonanych w całokształcie materiału dowodowego (art. 80 k.p.a.), zgromadzonego
i zbadanego w sposób wyczerpujący (art. 77 § 1 k.p.a.), a więc przy podjęciu wszelkich kroków niezbędnych dla dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego, jako warunku wydania decyzji zgodnej z unormowaniami z zakresu procedury administracyjnej.
Niezależnie od powyższego podnieść należy, że podczas rozpoznawania wniosku
o ponowne rozpatrzenie sprawy na organie ciąży obowiązek wnikliwego rozpatrzenia zarzutów i szczegółowego odniesienia się do ich treści w uzasadnieniu indywidualnego aktu administracyjnego.
Reasumując, mimo ustalenia istnienia w stanie faktycznym sprawy przesłanki do umorzenia należności z tytuł składek wynikającej z § 3 rozporządzenia, Zakład miał prawo, jak wcześniej już powiedziano, orzekając w warunkach uznania administracyjnego, do odmowy przyznania wnioskowanej ulgi. Dodać do tego wypada, że dokonując takiego rozstrzygnięcia nie naruszył zastosowanych przepisów prawa.
Wziął pod uwagę, jak wynika z uzasadnienia zaskarżonej decyzji, całość zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, tj. wszelkie dokumenty złożone przez stronę oraz wszelkie podniesione przez nią okoliczności. W sposób prawidłowy ustalił stan faktyczny sprawy i bez przekroczenia zasady swobodnej oceny dowodów dokonał jego oceny. Przyszła sytuacja skarżącego – oczywiście – może być brana przez organ pod uwagę podczas podejmowania decyzji dotyczącej umorzenia,
w przypadku przejścia przez Zakład na etap uznania administracyjnego. Wiek, stan zdrowia oraz sytuacja majątkowa skarżącej (jak wskazała we wniosku "po śmierci mamy i uregulowaniu spraw majątkowych sprzedana zostanie nieruchomość (...), wtedy zwrócę zaległą kwotę składek"), wskazują na możliwość uzyskiwania dochodów, a co za tym idzie, możliwość poprawy, w określonej perspektywie czasowej, sytuacji materialnej zobowiązanej i to jest wystarczające, by na etapie uznania administracyjnego, ZUS nie naruszając prawa, odmówił umorzenia długu.
Mając na względzie powyższe, orzeczono jak w sentencji.
E. Kruppik-Świetlicka H. Adamczewska-Wasilewicz M. Łent
Nietezowane
Artykuły przypisane do orzeczenia
Kup dostęp i zobacz, do jakich przepisów odnosi się orzeczenie. Znajdź inne potrzebne orzeczenia.
Skład sądu
Ewa Kruppik-ŚwietlickaHalina Adamczewska-Wasilewicz /przewodniczący/
Mirella Łent /sprawozdawca/
Sentencja
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy w składzie następującym: Przewodniczący: Sędzia WSA Halina Adamczewska-Wasilewicz Sędziowie: Sędzia WSA Ewa Kruppik-Świetlicka Sędzia WSA Mirella Łent (spr.) Protokolant Asystent sędziego Waldemar Dąbrowski po rozpoznaniu w Wydziale I na rozprawie w dniu 11 grudnia 2012 r. sprawy ze skargi T. B. na decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia [...] nr [...] w przedmiocie odmowy umorzenia należności z tytułu składek oddala skargę
Uzasadnienie
I SA/Bd 762/12
UZASADNIENIE
W dniu [...]. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wpłynął wniosek T. B. (skarżąca) o umorzenie odsetek za zwłokę w opłacaniu składek ubezpieczeniowych oraz rozłożenie na raty należności głównej istniejącego zadłużenia. W oświadczeniu o stanie rodzinnym i majątkowym oraz sytuacji materialnej z dnia [...]. zobowiązana zmieniła zakres swego żądania, wnosząc o umorzenie całości zadłużenia.
Decyzją z dnia [...]. Zakład, w ramach administracyjnego uznania, odmówił umorzenia przedmiotowych należności składkowych.
We wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy skarżąca podniosła, że znajduje się
w trudnej sytuacji życiowej i finansowej, która w jej ocenie spełnia przesłanki do umorzenia wynikające z art. 28 ust. 3a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Podkreśliła również, że opieka nad chorą matką do dnia jej śmierci uniemożliwiła jej podjęcie jakiejkolwiek pracy zarobkowej i tym samym osiąganie dochodu. Zakwestionowała ustalony przez Zakład w zaskarżonej decyzji stan faktyczny
w zakresie posiadanego majątku nieruchomego. Wskazała także na działania Zakładu, które w jej ocenie naruszają obowiązujące prawo, poprzez przedkładanie interesu Skarbu Państwa nad ważny interes osoby zobowiązanej.
Decyzją z dnia [...]. Zakład Ubezpieczeń Społecznych zmienił decyzję z dnia [...]. w zakresie dotyczącym składek wraz z odsetkami na ubezpieczenie zdrowotne za m-c 03/2002 oraz składek wraz z odsetkami na Fundusz Pracy za m-c 03/2002 i orzekł o umorzeniu postępowania obejmującego wskazane należności, natomiast w pozostałym zakresie utrzymał zaskarżoną decyzję w mocy.
W uzasadnieniu podał, że zobowiązana obecnie prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe. Z uwagi na brak jakiegokolwiek dochodu, koszty związane
z utrzymaniem lokalu mieszkalnego w wysokości [...] zł reguluje korzystając z pomocy rodziny.
W okresie od [...] r. do [...] r. skarżąca była zgłoszona w PUP we W. jako osoba bezrobotna, bez prawa do zasiłku. Na podstawie informacji
z MGOPS w L. ustalono, że nie korzysta ze świadczeń w ramach pomocy społecznej. W oparciu o dane uzyskane ze Starostwa Powiatowego we W. ustalono, że pozostaje właścicielką, w udziale [...], nieruchomości, dla której urządzona została Księga Wieczysta o numerze [...], położonej w L. przy ulicy K. [...], w skład której wchodzą: grunty o powierzchni [...] ha, budynek mieszkalny o powierzchni [...] m2 oraz budynki produkcyjno-usługowe rolnictwa
o łącznej powierzchni [...] m2. Skarżąca posiada również prawo do spółdzielczego własnościowego lokalu mieszkalnego o powierzchni [...]m2, położonego w L. przy A. [...].
Organ podniósł, że z uwagi na fakt, że umowę o rozłożenie na raty należności
z tytułu składek skarżąca podpisała w dniu [...]., przedawnieniu uległa składka wraz z odsetkami na ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy za m-c 03/2002.
W związku z powyższym stosownie do art. 105 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego umorzono postępowanie w tym zakresie.
Dokonując analizy sytuacji skarżącej w kontekście przesłanek umorzenia należności wynikających z art. 28 ust. 3 usus Zakład podniósł, że nie można stwierdzić stanu całkowitej nieściągalności z uwagi na fakt, iż wobec zobowiązanej prowadzone postępowanie egzekucyjne zostało zawieszone na podstawie art. 56 § 1 pkt 1 ustawy
o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, w związku z rozłożeniem na raty spłaty należności składkowych.
Organ ponownie uznał, że udokumentowany przez skarżącą stan faktyczny wypełnia przesłanki określone art. 28 ust. 3a ustawy, uzasadniające umorzenie istniejącego na jej koncie zadłużenia. W toku postępowania zobowiązana wskazała bowiem okoliczności, z których wynika, że jej sytuacja materialna jest szczególnie trudna i spełnia kryterium ubóstwa. Nie posiada obecnie jakiegokolwiek źródła dochodu, który zapewniłby jej zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych i umożliwił spłatę zobowiązania wobec Zakładu. Skarżąca podjęła jednak próbę uregulowania zadłużenia z tytułu nieopłaconych składek zawierając [...] r. umowę o ratalnej spłacie zadłużenia. Zgodnie z harmonogramem reguluje ustalone raty.
Odnosząc się do zarzutu zobowiązanej, że Zakład naruszył obowiązujące prawo poprzez przedkładanie interesu Skarbu Państwa nad ważny interes osoby zobowiązanej organ podniósł, że przesłanki zastosowania umorzenia należności składkowych należy oceniać nie tylko w kontekście osobistej sytuacji majątkowej zobowiązanego, lecz także z uwzględnieniem związku zachodzącego pomiędzy obniżeniem zdolności płatniczej, a zajściem wypadków powodujących
i uzasadniających niemożność spłaty istniejącego zadłużenia. Organ zauważył, że skarżąca mimo ciążącego na niej zobowiązania nie podjęła wcześniej (zadłużenie sięga roku 2002) prób jego uregulowania, na przykład w formie układu ratalnego. Pozwoliłoby to na ograniczenie wysokości dotkliwych odsetek oraz systematyczną, dostosowaną do jej możliwości płatniczych, spłatę zadłużenia.
Zakład rozpatrując ponownie wniosek o umorzenie zadłużenia wziął pod uwagę okoliczność, że zobowiązana jest osobą zdolną do pracy oraz posiada majątek nieruchomy. Organ wskazał, że mimo braku jakiegokolwiek dochodu skarżąca realizuje zawartą z Zakładem umowę.
ZUS zaznaczył, że organ rentowy przy stwierdzeniu występowania którejkolwiek
z przesłanek ustawowych nie ma obowiązku pozytywnego rozstrzygnięcia wniosku
w sprawie umorzenia z uwagi na fakt, że decyzja w sprawie umorzenia zaległości oparta jest na tzw. uznaniu administracyjnym. Zakład ma zatem jedynie możliwość,
a nie obowiązek umarzania należności z tytułu składek, nawet w przypadkach spełnienia ustawowych przesłanek do umorzenia.
W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego strona wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Zaskarżonej decyzji zarzuciła naruszenie art. 28 ust. 3a usus poprzez przyjęcie, że warunkiem umorzenia należności z tytułu składek jest stan całkowitej nieściągalności oraz że rozłożenie należności na raty stanowi podstawę odmowy umorzenia tych należności.
W uzasadnieniu skarżąca zarzuciła, że ponownie rozpoznając sprawę ZUS powielił ustalenia organu I instancji podtrzymując argument, iż interes Skarbu Państwa jest ważniejszy od sytuacji majątkowej i rodzinnej dłużnika wskazującej na ubóstwo. Zdaniem strony, uzasadnienie odmowy umorzenia należności z uwagi na dbałość
o stan finansów publicznych jest niezgodne z prawem materialnym przewidzianym w 28 ust. 3a i 3b usus w związku z § 3 ust. 1 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy
i Polityki Społecznej w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne.
W ocenie skarżącej jej stan majątkowy i rodzinny w rozumieniu ww. rozporządzenia uzasadnia umorzenie należności. Strona zaznaczyła, że co prawda decyzja w tym zakresie jest decyzją uznaniową, niemniej przyjęty argument, iż ZUS jest rzecznikiem interesu społecznego i nie może umorzyć składek jest według niej absurdalny, biorąc pod uwagę bezczynność organu na przestrzeni tylu lat. Skarżąca zarzuciła, że to ZUS poprzez swoją bezczynność dopuścił do przedawnienia należności za część okresu należnych składek. Wydana decyzja jest nieczytelna i wydana z przekroczeniem kompetencji.
Na poparcie swojej argumentacji strona powołała się na orzecznictwo sądów administracyjnych w tym zakresie.
W ocenie skarżącej, pozbawiony podstaw jest również argument, że jest ona osobą zdolną do pracy. Wskazując na wyroki sądów administracyjnych strona podniosła, że przy rozpatrywaniu wniosku o umorzenie zaległych składek organ ma obowiązek rozważyć aktualną sytuację majątkową wnioskodawcy, a nie snuć przypuszczenia na przyszłość, i tylko taki stan faktyczny powinien być brany pod uwagę przy wydawaniu rozstrzygnięcia w przedmiocie umorzenia należności.
Zdaniem zobowiązanej, także twierdzenie organu o braku spełnienia przesłanek
z art. 28 ust. 3a usus nie znajduje uzasadnienia. Podkreśliła, że w art. 28 ust. 3a ustawodawca przewidział możliwość umorzenia należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne w uzasadnionych przypadkach, pomimo braku ich całkowitej nieściągalności. Taka sytuacja miała miejsce w przedmiotowej sprawie, gdyż skarżąca nie wykonywała działalności gospodarczej przynoszącej dochód z uwagi na opiekę nad przewlekle chorą matką.
Na koniec stwierdzono, że wyegzekwowanie w trybie postępowania egzekucyjnego należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne nie daje organowi odwoławczemu podstaw do modyfikacji zakresu toczącego się już postępowania w sprawie o ich umorzenie, a zaspokojenie roszczeń Zakładu nie czyni tego postępowania bezprzedmiotowym.
W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie, w całości podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.
Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje.
Skarga nie jest zasadna.
Stosownie do brzmienia art. 1 § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269), właściwość sądów administracyjnych obejmuje sprawowanie kontroli decyzji i innych rozstrzygnięć administracyjnych w oparciu o kryterium ich zgodności z prawem. Uchylenie przez sąd zaskarżonego aktu następuje w razie zaistnienia istotnych wad w przeprowadzonym postępowaniu lub w wyniku naruszenia przepisów prawa materialnego, mogących mieć istotny wpływ (mających wpływ) na wynik sprawy - art. 145 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm. - dalej: "p.p.s.a."). Zgodnie z treścią art. 134 § 1 p.p.s.a., Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy, nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.
Dokonując oceny zaskarżonej decyzji podatkowej Sąd uznał, iż nie narusza ona prawa tak by zaszła konieczność wyeliminowania jej z obrotu prawnego.
Organ oparł swą decyzję na kilku podstawach prawnych.
Przede wszystkim decyzją z dnia [...]. Zakład Ubezpieczeń Społecznych zmienił decyzję z dnia [...]. w zakresie dotyczącym składek wraz
z odsetkami na ubezpieczenie zdrowotne za m-c 03/2002 oraz składek wraz
z odsetkami na Fundusz Pracy za m-c 03/2002 i orzekł o umorzeniu postępowania obejmującego wskazane należności, natomiast w pozostałym zakresie utrzymał zaskarżoną decyzję w mocy. Organ podniósł, że z uwagi na fakt, że umowę
o rozłożenie na raty należności z tytułu składek skarżąca podpisała w dniu [...]., przedawnieniu uległa składka wraz z odsetkami na ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy za m-c 03/2002. W związku z powyższym stosownie do art. 105 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000r., Nr 98, poz. 1071 ze zm.) umorzono postępowanie w tym zakresie. Skarżąca w żaden sposób nie zaprzeczyła powyższym faktom, zatem Sąd przyjął je
w zakresie, w jakim przyjął je organ.
WSA wyjaśnia, że bezprzedmiotowość postępowania oznacza brak któregoś
z elementów stosunku materialnoprawnego skutkującego tym, że nie można załatwić sprawy przez rozstrzygnięcie jej co do istoty. Jest to orzeczenie formalne, kończące postępowanie bez jej merytorycznego rozstrzygnięcia. W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, że przesłanka bezprzedmiotowości występuje, gdy brak jest podstaw prawnych do merytorycznego rozstrzygnięcia danej sprawy w ogóle bądź nie było podstaw do jej rozpoznania w drodze postępowania administracyjnego (por. wyrok NSA z dnia 21 września 2010 r., sygn. akt II OSK 1393/09, oraz wyrok WSA w Gliwicach z dnia 27 stycznia 2011 r., sygn. akt IV SA/GL 476/10). Bezprzedmiotowe jest postępowanie zarówno z powodu braku przedmiotu faktycznego do rozpatrzenia sprawy, jak również
z powodu braku podstawy prawnej do wydania decyzji w zakresie żądania wnioskodawcy (por. wyrok NSA w Warszawie z dnia 23 stycznia 2003 r., sygn. akt II SA 428/01). W rozumieniu art. 105 § 1 k.p.a. sprawa administracyjna jest bezprzedmiotowa wtedy, gdy nie ma materialnoprawnych podstaw do władczej (w formie decyzji administracyjnej) ingerencji organu administracyjnego, co oznacza, że jakiekolwiek rozstrzygnięcie organu - pozytywne, czy negatywne - staje się prawnie niedopuszczalne (por. wyrok WSA w Warszawie z dnia 29 kwietnia 2009 r., sygn. akt VII SA/Wa 1295/08). Żądanie rozstrzygnięcia sprawy w postępowaniu administracyjnym, które nie znajduje żadnej podstawy materialnoprawnej, stwarza stan bezprzedmiotowości postępowania w rozumieniu art. 105 § 1 k.p.a. (por. wyrok WSA w Warszawie z dnia 15 lipca 1998 r., sygn. akt II SA 647/98). Otóż, Postępowanie w przedmiocie umorzenia należności z tytułu składek unormowane w art. 28 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887 ze zm.) dotyczyć może tylko i wyłącznie należności istniejących, do których uiszczenia płatnik jest zobowiązany. Niedopuszczalne jest natomiast objęcie tym postępowaniem należności, które wygasły na skutek przedawnienia. Jeżeli zobowiązany w swoim wniosku
o umorzenie należności wskazuje również takie, które uległy przedawnieniu, to w tym zakresie organ pierwszej instancji powinien umorzyć postępowanie jako bezprzedmiotowe (art. 105 k.p.a.). Jeżeli zaś przedawnienie należności stwierdzone zostanie dopiero w postępowaniu odwoławczym (to jest będącym skutkiem wniosku
o ponowne rozpatrzenie sprawy), to Prezes Zakładu powinien uchylić zaskarżoną decyzję w części dotyczącej przedawnionych należności i w tym zakresie umorzyć postępowanie pierwszej instancji (art. 138 § 1 pkt 2 k.p.a.) (por. wyrok WSA
w Warszawie z dnia 22 listopada 2006 r., sygn. akt III SA/Wa 2425/06). Nie do pogodzenia z porządkiem prawnym byłaby odmowa umorzenia należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, które uległy przedawnieniu, a więc nie istnieje obowiązek ich zapłacenia. W takich sprawach rolą orzekających w sprawie organów jest ustalenie, czy należności, co do których jest prowadzone postępowanie dotyczące ich umorzenia, w ogóle są wymagalne, czy też ze względu na ich niewymagalność postępowanie takie należy umorzyć (por. wyrok WSA w Warszawie z dnia 6 listopada 2006 r., sygn. akt III SA/Wa 1973/06).
Organ ustalił, a Sąd przyjął, że przedawnieniu uległa składka wraz z odsetkami na ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy za m-c 03/2002. Zatem mając na względzie wcześniejszy wywód, w ocenie Sądu organ prawidłowo umorzył postępowanie w tym zakresie.
Bezpodstawne są zarzuty skargi oparte na stwierdzeniu, że wyegzekwowanie
w trybie postępowania egzekucyjnego należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne nie daje organowi odwoławczemu podstaw do modyfikacji zakresu toczącego się już postępowania w sprawie o ich umorzenie, a zaspokojenie roszczeń Zakładu nie czyni tego postępowania bezprzedmiotowym. Niezasadność tego wywodu wynika
z tego, że w stanie faktycznym sprawy podstawą umorzenia było przedawnienie,
a więc brak obowiązku zapłaty spowodowane upływem czasu, a nie wyegzekwowanie należności w trybie postępowania egzekucyjnego.
Dalej, Zakład dokonując analizy sytuacji skarżącej w kontekście przesłanek umorzenia należności wynikających z art. 28 ust. 3 usus podniósł, że nie można stwierdzić stanu całkowitej nieściągalności z uwagi na fakt, iż wobec zobowiązanej prowadzone postępowanie egzekucyjne zostało zawieszone na podstawie art. 56 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 czerwca 1966r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. 2005r. Nr 229, poz. 1954 ze zm.), w związku z rozłożeniem na raty spłaty należności składkowych. I w tym względzie skarżąca nie zakwestionowała ustaleń faktycznych, więc Sąd przyjął je w zakresie w jakim uczynił to ZUS.
Sąd wyjaśnia, że stosownie do art. 56 § 1 pkt 1 ustawy egzekucyjnej, postępowanie egzekucyjne ulega zawieszeniu w razie wstrzymania wykonania, odroczenia terminu wykonania obowiązku albo rozłożenia na raty spłat należności pieniężnej. Z tego zapisu istotne dla sprawy jest to, że skoro go zastosowano, to w sprawie naczelnik urzędu skarbowego lub komornik sądowy nie stwierdził braku majątku, z którego można prowadzić egzekucję, nie jest też oczywiste, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwot przekraczających wydatki egzekucyjne, czyli nie zachodzą przesłanki
o jakich mowa w art. 28 ust. 3 pkt 5 i 6 usus. W stanie faktycznym sprawy, co do pozostałych, określonych w art. 28 ust. 3 usus warunków nieściągalności nie ma wątpliwości.
Nie ma racji skarżąca pisząc w skardze, że w decyzji nastąpiło naruszenie art. 28 ust. 3a usus poprzez przyjęcie, że warunkiem umorzenia należności z tytułu składek jest stan całkowitej nieściągalności.
Przede wszystkim, na okoliczność wagi nieściągalności, Zakład nie przywołał art. 28 ust. 3a ustawy, ale art. 28 ust. 3, z którego jasno wynika, że przesłanką umorzenia zaległości jest jej nieściągalność. Ustawodawca określił również, co można rozumieć pod tym pojęciem.
Na podstawie art. 28 ust. 1, 2 i 3 pkt 5 i 6 usus, należności z tytułu składek mogą być umarzane w całości lub w części przez Zakład, w przypadku ich całkowitej nieściągalności, która zachodzi, gdy naczelnik urzędu skarbowego lub komornik sądowy stwierdził brak majątku, z którego można prowadzić egzekucję lub jest oczywiste, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwot przekraczających wydatki egzekucyjne.
Sąd wyjaśnia, że taki zapis oznacza, iż pozytywnie, umorzenie rozpatrywane jest na dwu płaszczyznach. Wpierw organ ustala stan faktyczny, by odpowiedzieć na pytanie, czy zachodzi warunek, o jakim mowa w przepisie, tu czy zachodzi całkowita nieściągalność należności z tytułu składek. Dopiero twierdząca odpowiedź na to pytanie powoduje konieczność podjęcia decyzji (pozytywnej albo negatywnej), co do umorzenia. Ten drugi etap ustawodawca oparł o uznanie administracyjne, tj. sytuację,
w której umorzenie pozostawiono organowi do wyboru.
W sprawie, Zakład rozstrzygnął, iż nie zachodzi warunek, o jakim mowa w przepisie tj. nie zachodzi całkowita nieściągalność należności z tytułu składek. W tym miejscu należy wskazać, że stosownie do art. 7 i 77 § 1 kpa, w toku postępowania organy administracji publicznej stoją na straży praworządności, z urzędu lub na wniosek stron podejmują wszelkie czynności niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli; a organ administracji publicznej jest obowiązany w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy.
W ocenie Sądu nie naruszono powyższych przepisów prawa.
Jak ustalono, wobec majątku było prowadzone postępowanie egzekucyjne. Skarżąca w żaden sposób nie podważyła tego faktu. Zatem WSA przyjął te ustalenia faktyczne i stwierdził, że organ nie naruszył prawa twierdząc, że nie zaszła przesłanka
o jakiej mowa w art. 28 ust. 1, 2 i 3 pkt 5 i 6 usus.
Kolejną przesłanką jaką badał organ to ta z art. 28 ust.3a usus.
Zgodnie z tym przepisem, należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne ubezpieczonych będących równocześnie płatnikami składek na te ubezpieczenia mogą być w uzasadnionych przypadkach umarzane pomimo braku ich całkowitej nieściągalności. Stosownie do § 3 pkt 1) rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy
i Polityki Społecznej z dnia 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne (Dz.U. z 2003r., nr 1365), Zakład może umorzyć należności z tytułu składek, jeżeli zobowiązany wykaże, że ze względu na stan majątkowy i sytuację rodzinną nie jest w stanie opłacić tych należności, ponieważ pociągnęłoby to zbyt ciężkie skutki dla zobowiązanego i jego rodziny.
Sąd wyjaśnia, że i ten zapis oznacza, iż pozytywnie, umorzenie rozpatrywane jest na dwu płaszczyznach. Wpierw organ ustala stan faktyczny, by odpowiedzieć na pytanie, czy zachodzi warunek, o jakim mowa w przepisie, tu czy zobowiązany wykazał, że ze względu na stan majątkowy i sytuację rodzinną nie jest w stanie opłacić tych należności, ponieważ pociągnęłoby to zbyt ciężkie skutki dla zobowiązanego i jego rodziny.
Dopiero twierdząca odpowiedź na to pytanie powoduje konieczność podjęcia decyzji (pozytywnej albo negatywnej) co do umorzenia. Ten drugi etap oparto o uznanie administracyjne, tj. sytuację, w której umorzenie pozostawiono decyzji ZUS.
W sprawie, Zakład rozstrzygnął, iż zachodzi warunek, o jakim mowa w przepisie
tj. zobowiązany wykazał, że ze względu na stan majątkowy i sytuację rodzinną nie jest w stanie opłacić tych należności, ponieważ pociągnęłoby to zbyt ciężkie skutki dla zobowiązanego i jego rodziny.
W tym miejscu należy wskazać, że i tu zastosowanie znajdą art. 7 i 77 § 1 kpa.
W ocenie Sądu nie naruszono powyższych przepisów prawa, tzn. poprawnie przyjęto, że skarżąca obecnie prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe. Z uwagi na brak jakiegokolwiek dochodu, koszty związane z utrzymaniem lokalu mieszkalnego w wysokości [...] zł reguluje korzystając z pomocy rodziny. W okresie od [...]r. do [...] r. skarżąca była zgłoszona w PUP we W. jako osoba bezrobotna, bez prawa do zasiłku. Na podstawie informacji z MGOPS w L. ustalono, że nie korzysta ze świadczeń w ramach pomocy społecznej. W oparciu
o dane uzyskane ze Starostwa Powiatowego we W. ustalono, że pozostaje właścicielką, w udziale [...], nieruchomości, dla której urządzona została Księga Wieczysta o numerze [...], położonej w L. przy ulicy K. [...], w skład której wchodzą: grunty o powierzchni [...] ha, budynek mieszkalny o powierzchni [...] m2 oraz budynki produkcyjno-usługowe rolnictwa o łącznej powierzchni [...]m2. Skarżąca posiada również prawo do spółdzielczego własnościowego lokalu mieszkalnego o powierzchni [...] m2, położonego w L. przy A.[...].
Powyższe ustalenia znajdują potwierdzenie w materiale sprawy, skarżąca im nie zaprzeczyła, zatem Sąd przyjął je w całości.
W ocenie WSA, organ prawidłowo uznał, że taka sytuacja skarżącej implikuje twierdzenia, że opłacenie należności pociągnęłoby zbyt ciężkie skutki dla zobowiązanej. W skardze polemizuje się z decyzją tak jakby organ odmówił temu, że zaistniała przesłanka o jakiej mowa w § 3 rozporządzenia. Nie przystaje to w żaden sposób do treści orzeczenia ZUS.
W tym miejscu Sąd podkreśla, że powyższa ocena nie nakłada jednak na Zakład obowiązku umorzenia zaległości, gdyż pozostaje to w granicach jego uznania.
WSA wyjaśnia, że decyzja uznaniowa, z charakteru której wynika, że organ może
a nie musi udzielić ulgi, nie oznacza dowolności w przedmiocie umorzenia należności składkowych. Z orzecznictwa sądów administracyjnych wynika, że artykuł 28 usus, regulujący kwestie umarzania należności z tytułu składek, w tym również ust. 2 tego artykułu, oparty jest na uznaniu administracyjnym, a to oznacza, że organ ma prawo wyboru treści rozstrzygnięcia. Jednak wybór taki nie może być dowolny i musi wynikać z wszechstronnego oraz dogłębnego rozważenia wszystkich okoliczności faktycznych sprawy (por. wyrok WSA w Warszawie z dnia 12 kwietnia 2007 r., sygn. akt V SA/Wa 199/07). Jakkolwiek uznaniowy charakter decyzji podejmowanych w przedmiocie umorzenia należności oznacza, że organ orzekający może, ale nie musi umorzyć należności, to jednak decyzje wydane w tym trybie nie mogą być dowolne. Wymagają uzasadnienia odpowiadającego rygorom art. 107 § 3 k.p.a. (por. wyrok WSA
w Gliwicach z dnia 6 lutego 2009 r., sygn. akt III SA/GL 1421/08). Uznaniowy charakter przepisu nie może prowadzić do wydania rozstrzygnięcia dowolnego. Fakultatywny charakter art. 28 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych nie usprawiedliwia bowiem odstąpienia organu od przeprowadzenia postępowania dowodowego w sprawie oraz braku ustosunkowania się do zarzutów podnoszonych przez stronę postępowania (por. wyrok WSA w Warszawie z dnia 23 listopada 2007 r., sygn. akt V SA/Wa 2067/07oraz wyrok WSA w Warszawie z dnia 19 czerwca 2007 r., sygn. akt V SA/Wa 163/07).
Rozstrzygnięcie w ramach uznania wymaga od organu poczynienia ustaleń dokonanych w całokształcie materiału dowodowego (art. 80 k.p.a.), zgromadzonego
i zbadanego w sposób wyczerpujący (art. 77 § 1 k.p.a.), a więc przy podjęciu wszelkich kroków niezbędnych dla dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego, jako warunku wydania decyzji zgodnej z unormowaniami z zakresu procedury administracyjnej.
Niezależnie od powyższego podnieść należy, że podczas rozpoznawania wniosku
o ponowne rozpatrzenie sprawy na organie ciąży obowiązek wnikliwego rozpatrzenia zarzutów i szczegółowego odniesienia się do ich treści w uzasadnieniu indywidualnego aktu administracyjnego.
Reasumując, mimo ustalenia istnienia w stanie faktycznym sprawy przesłanki do umorzenia należności z tytuł składek wynikającej z § 3 rozporządzenia, Zakład miał prawo, jak wcześniej już powiedziano, orzekając w warunkach uznania administracyjnego, do odmowy przyznania wnioskowanej ulgi. Dodać do tego wypada, że dokonując takiego rozstrzygnięcia nie naruszył zastosowanych przepisów prawa.
Wziął pod uwagę, jak wynika z uzasadnienia zaskarżonej decyzji, całość zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, tj. wszelkie dokumenty złożone przez stronę oraz wszelkie podniesione przez nią okoliczności. W sposób prawidłowy ustalił stan faktyczny sprawy i bez przekroczenia zasady swobodnej oceny dowodów dokonał jego oceny. Przyszła sytuacja skarżącego – oczywiście – może być brana przez organ pod uwagę podczas podejmowania decyzji dotyczącej umorzenia,
w przypadku przejścia przez Zakład na etap uznania administracyjnego. Wiek, stan zdrowia oraz sytuacja majątkowa skarżącej (jak wskazała we wniosku "po śmierci mamy i uregulowaniu spraw majątkowych sprzedana zostanie nieruchomość (...), wtedy zwrócę zaległą kwotę składek"), wskazują na możliwość uzyskiwania dochodów, a co za tym idzie, możliwość poprawy, w określonej perspektywie czasowej, sytuacji materialnej zobowiązanej i to jest wystarczające, by na etapie uznania administracyjnego, ZUS nie naruszając prawa, odmówił umorzenia długu.
Mając na względzie powyższe, orzeczono jak w sentencji.
E. Kruppik-Świetlicka H. Adamczewska-Wasilewicz M. Łent
