II GSK 1790/11

Uzasadnienie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w S. wyrokiem z 12 stycznia 2011 r., sygn. akt II SA/Sz 879/10, oddalił skargę H. C. i A. C. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w S. z [...] sierpnia 2010 r., nr [...], w przedmiocie cofnięcia zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych, z następującym uzasadnieniem.

Prezydent Miasta S. wszczął z urzędu postępowanie o cofnięcie H. i A. C. zezwolenia nr [...] na sprzedaż napojów alkoholowych do 4,5% zawartości alkoholu oraz piwa w punkcie sprzedaży przy ul. G. [...], na skutek zawiadomienia Z. Wojewódzkiego Inspektora Inspekcji Handlowej w S. z [...] marca 2010 r., że skarżący zaopatrywali się w ww. napoje alkoholowe w firmie "S." Spółka z o.o., która nie posiadała zezwolenia na ich hurtową sprzedaż.

Decyzją z [...] czerwca 2010 r., wydaną w oparciu o przepisy art. 18 ust. 10 pkt 2 w związku z art. 18 ust. 7 pkt 3 ustawy z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2007 r. nr 70, poz. 473 ze zm.) oraz art. 104 § 1 ustawy z 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. nr 98, poz. 1071 ze zm.; dalej: k.p.a.), Prezydent Miasta S. cofnął A. i H. C. zezwolenie na sprzedaż napojów alkoholowych do 4,5% zawartości alkoholu oraz piwa, przeznaczonych do spożycia poza miejscem sprzedaży. W uzasadnieniu decyzji organ wskazał, że H. i A. C. dokonywali zakupu napojów alkoholowych w firmie "S." Spółka z o.o., na co wskazują kserokopie faktur zakupu przesłane organowi w dniu [...] kwietnia 2010 r. przez Z. Wojewódzkiego Inspektora Inspekcji Handlowej w S. Z pisma Dyrektora Wydziału Organizacji i Rozwoju Zasobów Ludzkich Urzędu Marszałkowskiego Województwa Z. w S. z [...] kwietnia 2010 r. wynika natomiast, że spółka ta posiadała zezwolenie na hurtową sprzedaż alkoholu do 4,5% zawartości alkoholu oraz piwa do [...] listopada 2008 r.

W wyniku rozpatrzenia sprawy na skutek wniesionego odwołania Samorządowe Kolegium Odwoławcze w S., decyzją z [...] sierpnia 2010 r., utrzymało w mocy decyzję organu pierwszej instancji. W uzasadnieniu wskazano, że z przepisów art. 18 ust. 10 pkt 2 i art. 18 ust. 7 pkt 3 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi wynika, iż przedsiębiorca posiadający zezwolenia na sprzedaż detaliczną napojów alkoholowych może zaopatrywać się tylko u takiego hurtownika lub producenta, który posiada zezwolenie na obrót hurtowy alkoholu. Dokonując zakupu alkoholu przedsiębiorca powinien żądać okazania do wglądu zezwolenia oraz odpowiedniego zaświadczenia potwierdzającego dokonanie opłaty. Organ odwoławczy stwierdził, że sprawdzenie, czy spółka "S." posiada odpowiednie zezwolenia, było obowiązkiem przedsiębiorcy dokonującego zakupu napojów alkoholowych.

Organ za bezsporny uznał zarówno fakt zakupu przez skarżących napojów alkoholowych w firmie "S.", jak również fakt, iż spółka ta nie posiadała zezwolenia na ich hurtową sprzedaż. W związku z powyższym w ocenie organu doszło do naruszenia art. 18 ust. 7 pkt 3 cyt. ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, skutkującego cofnięciem zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych, zgodnie z art. 18 ust. 10 pkt 2 tej ustawy. Zdaniem SKO w S. w świetle powyższych przepisów nie ma znaczenia okoliczność, że skarżący nie mieli świadomości, iż spółka "S." nie posiadała odpowiedniego zezwolenia. Organ podkreślił, że decyzja w przedmiocie cofnięcia zezwolenia jest decyzją związaną, co oznacza, że po stwierdzeniu ziszczenia się chociażby jednej z przesłanek zawartych w art. 18 ust. 10 cyt. ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, organ musi wydać decyzję o cofnięciu zezwolenia.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w S. oddalił skargę H. i A. C. na powyższą decyzję, wskazując, że przepisy art. 18 ust. 10 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi mają charakter bezwzględnie obowiązujący, zatem stwierdzenie zaistnienia którejkolwiek z przesłanek określonych w pkt 1-7 tego przepisu skutkuje cofnięciem zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych. Organ nie działa w tym przypadku w ramach uznania administracyjnego, lecz jest związany treścią powyższego przepisu.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że ustawodawca, określając dla przedsiębiorców w art. 18 ust. 7 cyt. ustawy warunki prowadzenia sprzedaży napojów alkoholowych, jednym z nich uczynił zaopatrywanie się w nie z legalnych źródeł, tj. u producentów i przedsiębiorców, posiadających odpowiednie zezwolenie na sprzedaż hurtową napojów alkoholowych. W rozpoznawanej sprawie skarżący zaopatrywali się w napoje alkoholowe u przedsiębiorcy, który nie posiadał ważnego zezwolenia od [...] listopada 2008 r. Powyższe oznacza, że H. i A. C. prowadzili obrót alkoholem pochodzącym z nielegalnego źródła, w związku z czym cofnięto im zezwolenie na sprzedaż alkoholu.

W ocenie Sądu pierwszej instancji, chociaż organy orzekające w sprawie nie badały stopnia winy skarżących przy naruszaniu warunków prowadzenia sprzedaży alkoholu, gdyż działalność ta prowadzona jest na zasadzie ryzyka, to twierdzenie skarżących, że rozpoczynając współpracę ze spółką "S.", należycie zweryfikowali posiadane przez ten podmiot zezwolenie, nie jest wiarygodne. Mieliby bowiem świadomość, że zezwolenie dla przedsiębiorcy prowadzącego hurtową sprzedaż alkoholu – spółce "S." – zostało wydane na czas określony i po upływie wskazanego w zezwoleniu okresu wygasło. Po tym terminie przedsiębiorcy prowadzący sprzedaż detaliczną winni byli powstrzymać się od dokonywania zakupu w ww. spółce do czasu potwierdzenia faktu posiadania przez nią kolejnego zezwolenia na hurtową sprzedaż napojów alkoholowych, co uchroniłoby skarżących przed sankcją przewidzianą w art. 18 ust. 10 pkt 2 cyt. ustawy.

Wojewódzki Sąd Administracyjny podkreślił, że dla skutku naruszenia postanowień ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi nie ma znaczenia ani dobra wiara skarżących, którzy, jak podają, działali w przekonaniu zaopatrywania się w alkohol u przedsiębiorcy legalnie działającego, prowadzącego hurtowy obrót alkoholem, ani fakt zawiadomienia przez H. C. organów ścigania o podejrzeniu popełnienia przestępstwa przez osoby zarządzające "S." Spółka z o.o.

W świetle powyższych okoliczności Sąd pierwszej instancji za niezasadny uznał zarzut naruszenia art. 7 i 77 k.p.a., gdyż organ w niniejszej sprawie prawidłowo ustalił stan faktyczny w oparciu o należycie zebrany materiał dowodowy oraz dokonał prawidłowej oceny prawnej całokształtu sprawy z punktu widzenia przepisów prawa materialnego i procesowego.

H. i A. C. złożyli skargę kasacyjną od powyższego wyroku, wnosząc o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania WSA w S. oraz o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 18 ust. 10 pkt 2 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi w zw. z art. 18 ust. 7 pkt 3 tejże ustawy, poprzez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, iż stwierdzenie "nieprzestrzegania" określonych w ustawie warunków sprzedaży napojów alkoholowych następuje niezależnie od winy podmiotu korzystającego z takiego zezwolenia w naruszeniu warunków sprzedaży napojów alkoholowych, podczas gdy prawidłowe rozumienie tych przepisów uzasadnia przyjęcie, iż jedynie umyślne naruszenie określonych w ustawie warunków sprzedaży może być kwalifikowane jako "nieprzestrzeganie" tych warunków, które uzasadnia cofnięcie zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej wskazano, że fakt, iż skarżący nie wiedzieli o utracie przez "S." Sp. z o.o. odpowiedniego zezwolenia na sprzedaż alkoholu, został stwierdzony w toku postępowania przed Z. Wojewódzkim Inspektorem Inspekcji Handlowej, prowadzonym pod kątem popełnienia przez skarżących przestępstwa z art. 43 ust. 1 cyt. ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, zakończonym umorzeniem wobec stwierdzenia braku świadomości skarżących co do posiadania odpowiedniego zezwolenia na sprzedaż alkoholu przez spółkę "S.". Zdaniem autora skargi kasacyjnej powyższa okoliczność oznacza, że nie sposób rozpatrywać zachowania skarżących w kategoriach umyślnego naruszenia warunków sprzedaży, skutkującego cofnięciem zezwolenia na sprzedaż alkoholu. Jedynie umyślne i zawinione "nieprzestrzeganie" warunków sprzedaży napojów alkoholowych powinno bowiem uzasadniać cofnięcie przedmiotowego zezwolenia.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna nie zasługuje na uwzględnienie.

W myśl art. 183 § 1 p.p.s.a. ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270) Naczelny Sąd Administracyjny związany jest granicami skargi kasacyjnej poza nieważnością postępowania, którą bierze pod rozwagę z urzędu, a która w niniejszej sprawie nie występuje. Oznacza to, że zakres kontroli kasacyjnej wyznacza kasator poprzez wskazanie podstaw i zarzutów kasacyjnych.

Z kolei przepis art. 174 p.p.s.a. stanowi, że skargę kasacyjną można oprzeć na następujących podstawach:

a) naruszenia prawa materialnego poprzez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie (art. 174 pkt 1 p.p.s.a.) lub

b) naruszenia przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy (art. 174 pkt 2 p.p.s.a.).

Obowiązkiem autora skargi kasacyjnej jest wskazanie konkretnych przepisów prawa materialnego lub przepisów postępowania, które w jego ocenie naruszył Sąd I instancji i precyzyjne wyjaśnienie, na czym polegała błędna wykładnia lub niewłaściwe zastosowanie przepisów prawa materialnego i jak należy dany przepis rozumieć, bądź wykazanie naruszenia przepisów postępowania i istotnego wpływu tegoż naruszenia na rozstrzygnięcie sprawy przez Sąd I instancji.

Naczelny Sąd Administracyjny nie może we własnym zakresie konkretyzować zarzutów skargi kasacyjnej ani uściślać bądź w inny sposób ich korygować.

Skarga kasacyjna w przedmiotowej sprawie oparta została na podstawie kasacyjnej wymienionej w art. 174 pkt 1 p.p.s.a., albowiem zarzuca zaskarżonemu wyrokowi naruszenia prawa materialnego, a mianowicie art. 18 ust. 10 pkt 2 w zw. z art. 18 ust. 7 pkt 3 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2007 r. nr 70, poz. 473 ze zm.) poprzez ich błędną wykładnię. Zdaniem skarżących niewłaściwy jest pogląd WSA w S., zgodnie z którym ocena stopnia zawinienia, jak i jego charakteru (umyślności), nie ma wpływu na sankcję z art. 18 ust. 10 pkt 2 ustawy. Prawidłowa wykładnia przepisów, stanowiących podstawę materialnoprawną decyzji SKO w S. powinna prowadzić do wniosku, że jedynie umyślnie zawinione "nieprzestrzeganie" warunków sprzedaży napojów alkoholowych powinno uzasadniać cofnięcie zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych. Sformułowania "nieprzestrzeganie" wskazuje bowiem na świadome działanie podmiotu, który wie, że łamie warunki sprzedaży napojów alkoholowych i godzi się na to.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego zawarta w zaskarżonym wyroku wykładnia art. 18 ust. 10 pkt 2 w związku z art. 18 ust. 7 cyt. ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2007 r. Nr 70, poz. 473 ze zm.) jest trafna. Przepis art. 18 ust. 10 cyt. ustawy w sposób enumeratywny określa przypadki, w których zezwolenie na sprzedaż napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia w miejscu sprzedaży i poza miejscem sprzedaży może zostać cofnięte przed upływem okresu, na jaki zostało udzielone. Nieprzestrzeganie określonych w ustawie warunków sprzedaży napojów alkoholowych (art. 18 ust. 10 pkt 2) stanowi taką podstawę i waży o obowiązku zastosowania sankcji w postaci cofnięcia zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych. Jednym z koniecznych warunków prowadzenia sprzedaży napojów alkoholowych do spożycia w miejscu lub poza miejscem sprzedaży ustawodawca uczynił zaopatrywanie się w napoje alkoholowe u producentów posiadających odpowiednie zezwolenia na sprzedaż hurtową napojów alkoholowych (art. 18 ust. 7 pkt 2).

Skarżący nie kwestionowali faktu dokonywania zakupu napojów alkoholowych w postaci piwa w hurtowni prowadzonej przez S. Sp. z o.o. Twierdzili, że w tej hurtowni zaopatrywali się w napoje alkoholowe od wielu lat. Rozpoczynając współpracę, zweryfikowali posiadane przez ten podmiot zezwolenia. Tymczasem ów podmiot, jak ustalił organ, posiadał zezwolenie Marszałka Województwa Z. na prowadzenie w kraju obrotu hurtowego napojami alkoholowymi o zawartości alkoholu do 4,5 % oraz piwa na czas oznaczony od [...] listopada 2006 r. do [...] listopada 2008 r. Zatem skarżący zaopatrywali się u kontrahenta, który nie posiadał zezwolenia na hurtową sprzedaż napojów alkoholowych.

Obowiązkiem skarżących, prowadzących działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży napojów alkoholowych, jest takie jej zorganizowania, aby nie zaistniał jakikolwiek przypadek nieprzestrzegania, określonych w ustawie warunków sprzedaży napojów alkoholowych. W razie zaistnienia jakiegokolwiek złamania warunku(ów) sprzedaży napojów alkoholowych określonych w ustawie, zastosowanie sankcji przewidzianej w art. 18 ust. 10 pkt 2 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi musi być obligatoryjnie zrealizowane przez właściwy organ, niezależnie od przyczyn takiego stanu rzeczy (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 8 marca 2012 r. II GSK 91/11, wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 2 listopada 2006 r., sygn. akt VI SA/Wa 1529/06, LEX nr 337045, wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 6 października 2004 r., sygn. akt II SA/Po 1125/02 nie publ., wyrok WSA we Wrocławiu z 13 stycznia 2009 r., sygn. akt III SA/Wr 536/08). Rygoryzm znaczenia uregulowania przedmiotowego przepisu, odczytanego na podstawie wykładni językowej, jest bowiem założony przez ustawodawcę i całkowicie odpowiada celom ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.

Organy administracji nie miały obowiązku badać, czy skarżąca działała umyślnie, bowiem wystarczającą przesłanką cofnięcia zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych było wyłącznie stwierdzenie, że skarżący zaopatrywali się w napoje alkoholowe u przedsiębiorcy nieposiadającego zezwolenia na hurtową sprzedaż napojów alkoholowych. W szczególności podmiot prowadzący działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży napojów alkoholowych nie może się zwolnić od odpowiedzialności wynikającej z powołanego przepisu poprzez wykazanie, że dochował staranności w wyborze kontrahenta. Wobec tego, że przepis art. 18 ust. 10 pkt 2 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi nie uzależnia zastosowania sankcji przewidzianej w tym przepisie od winy, organy nie miały obowiązku rozpatrywać zachowania skarżących w kategoriach umyślnego naruszenia warunków sprzedaży, skutkujących cofnięciem zezwolenia na sprzedaż alkoholu. W tym miejscu należy zauważyć, że pojęcie winy w prawie administracyjnym ma charakter zobiektywizowany polegający na samym stwierdzeniu naruszenia przepisów i obowiązków przypisanych podmiotowi bez konieczności oceny stopnia winy w rozumieniu prawnokarnym, czy też czysto subiektywizowany (natężenie złej woli, brak świadomości czy też wiedzy) - por. wyrok NSA z 21 stycznia 2011 r. II GSK 1424/10. Bezpodstawne jest więc zarzucanie organom i sądowi, że te nie przeanalizowały okoliczności świadczących o braku winy (świadomości skarżących), co do posiadania odpowiedniego zezwolenia na sprzedaż alkoholu przez S. Sp. z o.o. Wprawdzie kwestia winy nie miała znaczenia w sprawie niniejszej, to jednak zgodzić się należy z Sądem pierwszej instancji, że w okolicznościach sprawy niniejszej nie są wiarygodne twierdzenia skarżących o braku wiedzy odnośnie utraty przez Spółkę S. odpowiedniego zezwolenia na sprzedaż alkoholu. Sami przecież podkreślali, że sprawdzili uprawnienia kontrahenta. Skoro tak, to wiedzieli, że zezwolenie dla przedsiębiorcy prowadzącego hurtową sprzedaż alkoholu wygasło po upływie terminu, na które zostało wydane.

W tym miejscu należy przywołać stanowisko wyrażone w uchwale składu siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 30 października 2007 r., sygn. akt II GPS 2/07, w której stwierdzono, że "naruszenie warunków lub zasad sprzedaży napojów alkoholowych stanowi, w myśl art. 18 ust. 10 cyt. ustawy, podstawę do cofnięcia zezwolenia".

Z tych wszystkich względów Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 p.p.s.a. oddalił skargę kasacyjną.