II SA/Ol 789/12

Uzasadnienie

Pismem z dnia 22 kwietnia 1996 r. L. C., właściciel działki nr "[...]", położonej w G., zwrócił się do Urzędu Rejonowego z prośbą o interwencję w sprawie wybudowania bezodpływowego zbiornika wodnego na sąsiedniej działce nr "[...]", należącej do S. P. Jak wskazał L. C. budowa zbiornika wodnego spowodowała wytworzenie skarpy, przez którą nalewana ciągle woda z poziomu rozlewiska przesiąka na teren niżej położony. Zdaniem wnioskodawcy zostało naruszone przepisy Prawa wodnego, bowiem przekopano warstwę wodonośną wód podskórnych. Podniósł, iż w okresie jesienno – zimowym do bezodpływowej sadzawki nalewano uzdatnioną wodę z wodociągu, zaś spiętrzona w okresie zimowym i wiosennym woda wytworzyła rozlewisko na jego działce i spowodowała wygnicie jego drzewek owocowych i upraw wieloletnich.

Przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie zostało zakończone decyzją z dnia 9 grudnia 1997 r., na mocy której Wojewoda S. na podstawie art. 48, art. 85 ust. 2 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz.U. Nr 89, poz. 414 ze zm.) nakazał B. i S. P. wykonanie rozbiórki samowolnie wybudowanego zbiornika wodnego na działce nr "[...]" oraz uporządkowania terenu w terminie do dnia 30 kwietnia 1998 r. Stwierdzono, iż przedmiotowy zbiornik został wybudowany bez wymaganego pozwolenia na budowę. Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego decyzją z dnia 28 stycznia 1998 r. utrzymał w mocy powyższe rozstrzygnięcie, zaś Naczelny Sąd Administracyjny postanowieniem z dnia 2 lipca 1998r., sygn. akt IV SA 557/98, odrzucił skargę wniesioną przez B. i S. P. na decyzję GINB z dnia 28 stycznia 1998 r.

Jednocześnie decyzją z dnia 10 marca 1998 r. umorzono postępowanie w sprawie zmiany stanu wody na gruncie działki nr "[...]" na skutek wykonania zbiornika wody – stawu z ogroblowaniem i ze skarpami na działce nr "[...]", uznając, iż postępowanie w niniejszej sprawie stało się bezprzedmiotowe.

Następnie pismem z dnia 17 sierpnia 1998 r. B. i S. P. złożyli do Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji Wojewody z dnia 9 grudnia 1997 r. nakazującej rozbiórkę spornego zbiornika wodnego i utrzymującej ją w mocy decyzji GINB z dnia 28 stycznia 1998 r. W ocenie wnioskodawców przedmiotowa decyzja została wydana z naruszeniem prawa, ponieważ błędnie zakwalifikowano staw rybny hodowlany jako zbiornik wodny i wydano orzeczenie na podstawie przepisów Prawa budowlanego.

Decyzją z dnia 17 listopada 1998 r. GINB odmówił stwierdzenia nieważności własnej decyzji z dnia 28 stycznia 1998 r., a następnie po rozpoznaniu wniosku B. i S. P. o ponowne rozpatrzenie sprawy, decyzją z dnia 27 stycznia 1999r. odmówił uchylenia własnej decyzji z dnia 17 listopada 1998 r.

Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu skargi B. i S. P. wyrokiem z dnia 19 lutego 2001 r., sygn. akt IV SA 299/99, uchylił zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję GINB z dnia 17 listopada 1998 r. i stwierdził nieważność decyzji GINB z dnia 28 stycznia 1998 r. oraz utrzymującej ją w mocy decyzji Wojewody S. z dnia 9 grudnia 1997 r. W uzasadnieniu NSA podniósł, iż GINB rozpatrując odwołanie od decyzji z dnia 9 grudnia 1997 r., wydał decyzję w dniu 28 stycznia 1998 r., a zatem w czasie, gdy obowiązywały już znowelizowane przepisy Prawa budowlanego, w tym również przepisy dotyczące terenowych organów specjalistycznego nadzoru budowlanego. W świetle tych przepisów zbiornik wodny, którego rozbiórkę nakazano, nie jest obiektem objętym specjalistycznym nadzorem budowlanym, nie było zatem podstaw, aby decyzję nakazującą rozbiórkę w pierwszej instancji wydał Wojewoda. Naruszenie przepisów o właściwości stanowi przesłankę stwierdzenie nieważności decyzji, określoną w art. 156 § 1 pkt 1 kpa. Ponadto Sąd wskazał, iż nie ustalono, czy przedmiotowy zbiornik wodny w rozumieniu przepisów jest "budowlą hydrotechniczną", a tym samym, nie rozważono, czy w niniejszej sprawie nie powinien mieć zastosowania art. 50 Prawa wodnego.

Wnioskiem z dnia 4 maja 2001 r. A. C. zwróciła się do Wójta Gminy o nakazanie B. i S. P. likwidacji wybudowanego nielegalnie zbiornika wodnego wraz z ogroblowaniem.

Decyzją z dnia 10 sierpnia 2001 r. Wójt Gminy ponownie umorzył postępowanie w sprawie zmiany stanu wody na gruncie działki nr "[...]" na skutek wykonania zbiornika wody – stawu z ogroblowaniem i ze skarpami na działce nr "[...]". Jednakże Samorządowe Kolegium Odwoławcze po rozpoznaniu odwołania A. i L. C. decyzją z dnia 13 listopada 2001 r. uchyliło zaskarżone rozstrzygnięcie i przekazało sprawę do ponownego rozpatrzenia przez organ pierwszej instancji.

Decyzją z dnia 7 czerwca 2002 r. Wójt Gminy po rozpoznaniu sprawy likwidacji zbiornika wodnego z ogroblowaniem należącego do B. i S. P., powodującego zmianę stanu wód na działce nr "[...]", należącej do A. i L. C., umorzył postępowanie w sprawie oraz ustalił koszty postępowania na kwotę 600 zł, zobowiązując do ich zapłaty A. i L. C. Organ uznał, że przedmiotowy zbiornik wodny nie wywiera szkodliwego wpływu na sąsiednie działki, gdyż jak wynika z opinii biegłego geologa T. C. służy on celom rekreacji i stanowi element zagospodarowania działki, a ponadto został wykonany na nieprzepuszczalnym podłożu i tym samym, nie dochodzi do przepływu wody na działkę nr "[...]". Opinia wydana przez T. C. jest zbieżna z poprzednio wydanymi w tej sprawie opiniami biegłych: S. L. i H. S. Nie ma zatem podstaw do wydania orzeczenia w sprawie zmiany stosunków wodnych na gruncie, o którym mowa w art. 29 ust. 3 Prawa wodnego.

Decyzją z dnia 2 lipca 2002 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze po rozpatrzeniu odwołania A. i L. C., uchyliło decyzję organu I instancji z dnia 7 czerwca 2002 r. odnośnie do kosztów postępowania, wskazując, iż wysokość kosztów ustala się odrębnie w postanowieniu, zaś w pozostałym zakresie utrzymało ją w mocy. Kolegium podzieliło poczynione przez organ pierwszej instancji ustalenia i uznało, że nie nastąpiła zmiana stosunków wodnych ze szkodą dla gruntu sąsiedniego.

Po rozpoznaniu skargi wniesionej przez A. i L. C. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie wyrokiem z dnia 26 lutego 2004 r., sygn. akt IV SA 3423/02, uchylił powyższe rozstrzygnięcie oraz poprzedzającą je decyzję organu pierwszej instancji. Sąd stwierdził, iż zaskarżona decyzja wydana została z naruszeniem art. 138 § 1 kpa, bowiem Kolegium ograniczyło się do uchylenia pkt 2 zaskarżonej decyzji organu I instancji, bez orzeczenia co do istoty sprawy lub przekazania sprawy w tej części do ponownego rozpoznania. Niezależnie od tego podniesiono, iż organ odwoławczy pominął istotną okoliczność, mogącą mieć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, a mianowicie, jakim rozstrzygnięciem zostało zakończone toczące się postępowanie przed organami nadzoru budowlanego. Wskazano, iż niezbędne jest ustalenie, jakie rozstrzygnięcie podjęły organy nadzoru budowlanego w postępowaniu w sprawie nakazu rozbiórki, prowadzonym w związku z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 19 lutego 2001 r. sygn. akt IV SA 299/99, którym uchylono szereg decyzji organów nadzoru budowlanego orzekających rozbiórkę zbiornika wodnego. W ocenie Sądu zaskarżona decyzja została wydana przed wyjaśnieniem wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, a tym samym z naruszeniem art. 7 i 77 kpa. Podkreślono, iż jednoznacznego wyjaśnienia wymaga, czy zbiornik wodny (nazywany przemiennie również stawem lub oczkiem wodnym) stanowi budowlę w rozumieniu Prawa budowlanego, a także, czy istotnie, jak twierdzą skarżący, ma on powierzchnię 840m² i położony jest w bezpośrednim sąsiedztwie działki skarżących, aczkolwiek nie wiadomo w jakiej odległości. Sprawdzenia wymagają również twierdzenia skarżących o wykonaniu grobli, która ma mieć wpływ na naruszenie stosunków wodnych. Bez znaczenia są przy tym ustalenia, czy wybudowany zbiornik wodny służy celom rekreacji oraz czy stanowi element zagospodarowania działki. Istota sprawy sprowadza się bowiem do ustalenia, czy doszło do naruszenia stosunków wodnych, w rozumieniu art. 29 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. Nr 115, poz. 1229 ze zm.). Ponadto szczegółowego rozważenia wymagają również ustalenia biegłego T. C. Podkreślono, iż organ orzekający nie może uchylić się od dokonania jednoznacznych ustaleń, w tym również czy doszło lub też nie doszło do zmiany stosunków wodnych. Ustalenia te winny być dokonane w oparciu o wszelkie dostępne środki dowodowe, nie wyłączając domniemań. Wyjaśnienia wymaga także prawidłowe określenie przedmiotu sprawy, gdyż jak wynika z decyzji organu I instancji rozpoznano sprawę "likwidacji zbiornika wodnego z ogroblowaniem na działce nr "[...]" należącej do Państwa B. i S. P., powodującego zmianę stanu wód na działce nr "[...]", należącej do A. i L. C.". Tak określony przedmiot sprawy wprost wskazywałby, że organ ten z góry zakłada zmianę w stosunkach wodnych, a takie ustalenie ma być dopiero podstawą rozstrzygnięcia. Konieczne jest zatem uzupełnienie postępowania dowodowego w przedstawionym przez Sąd zakresie, a także rozważenie zarzutów podniesionych w skardze.

Decyzją z dnia 13 stycznia 2005 r. Wójt Gminy po ponownym rozpatrzeniu sprawy nakazał właścicielowi działki nr "[...]" wykonanie przy granicy z działką nr "[...]" urządzeń zapobiegających szkodom na gruntach działki nr "[...]", tj. zbiornika o powierzchni ok. 1m² i głębokości 0,5m oraz rowu umożliwiającego swobodny odpływ wód opadowych z terenu działki nr "[...]", przy czym zbiornik winien zapewniać przelewowe odprowadzanie zgromadzonej w nim wody do najbliższego rowu lub stawu, w terminie do dnia 30 kwietnia 2005 r. Stosownie do wskazań Sądu ustalono, że nie jest prowadzone postępowanie w sprawie nakazu rozbiórki zbiornika wodnego, bowiem zgodnie z obowiązującą w czasie budowy stawu ustawą z dnia 24 października 1974 r. Prawo wodne (Dz.U. Nr 38, poz. 230 ze zm.) zbiornik wodny nie wymagał uzyskania pozwolenia wodnoprawnego. Wskazano, że w trakcie oględzin, przeprowadzonych podczas trwających opadów deszczu, nie stwierdzono stagnowania wody opadowej na działce nr "[...]", a poziom lustra wody w zbiorniku wodnym (stawie) był niżej niż najniższy punkt terenu na działce nr "[...]". Jednocześnie ustalono, że doszło do zmiany stanu wody na działce nr "[...]", przy czym powstanie obszaru bezodpływowego na działce nr "[...]" jest wynikiem szkodliwego wpływu zmiany kierunku odpływu. Jednakże zebrany w niniejszej sprawie materiał dowodowy, w tym m.in. opinia biegłego T. C., wskazuje, iż likwidacja zbiornika nie musi prowadzić do przywrócenia poprzedniego stanu wody na gruncie. Biorąc pod uwagę powyższe ustalenia oraz mając na uwadze istotę sprawy, a także kierując się kryterium celowości, racjonalności i ekonomiki procesowej, na podstawie art. 29 ust. 3 ustawy Prawo wodne nakazano właścicielowi działki nr "[...]" wykonanie urządzeń zapobiegających szkodom na gruntach sąsiednich.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze po rozpoznaniu odwołania A. i L. C. decyzją z dnia 16 maja 2005 r. uchyliło powyższą decyzję i przekazało sprawę do ponownego rozpoznania organowi pierwszej instancji, wskazując na potrzebę uzupełnienia postępowania dowodowego. Organ odwoławczy uznał, iż nie zastosowano się do wszystkich wskazań WSA w Olsztynie zawartych w uzasadnieniu wyroku z dnia 26 lutego 2004 r., w tym nie prześledzono dalszego toku postępowania, w związku z którym zapadł wyrok NSA z dnia 19 lutego 2001 r., nie poczyniono prawidłowych ustaleń dotyczących powierzchni stawu oraz jego odległości od działki nr "[...]", a także nie dokonano dogłębnej analizy naruszenia stosunków wodnych na działce nr "[...]" i ewentualnego wykonania urządzeń zapobiegających szkodom.

Na powyższą decyzję B. P. wniosła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie, który wyrokiem z dnia 6 października 2005 r., sygn. akt II SA/Ol 524/05, skargę oddalił.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy decyzją z dnia 12 kwietnia 2006 r. Wójt Gminy nakazał właścicielowi działki nr "[...]" wykonanie przy granicy z działką nr "[...]" urządzeń zapobiegających szkodom na gruntach działki nr "[...]" oraz opracowanie dokumentacji technicznej określającej lokalizację urządzeń, warunki i sposób gromadzenia oraz odprowadzania wody z działki nr "[...]". Jednocześnie ustalono termin wykonania urządzeń do dnia 30 września 2006 r. W uzasadnieniu wskazano, iż w toku ponownego postępowania ustalono, że powierzchnia stawu wynosi ok. 800m², a odległość stawu od działki nr "[...]" (szerokość grobli) wynosi 8m. Ponadto w czasie wizji lokalnej w dniu 31 marca 2006 r., a więc w okresie wiosennych roztopów po raz kolejny nie stwierdzono stagnacji wód na działce nr "[...]". Do akt sprawy dołączono również uzupełnienie nr 2 z dnia 23 lutego 2006 r. opinii biegłego T. C. Potwierdzono, iż przed PINB nie jest prowadzone postępowanie po wyroku NSA z dnia 19 lutego 2001 r. o sygn. akt IV SA 299/99 z uwagi na fakt, że nie stwierdzono, aby wykonywane prace były robotami budowlanymi zdefiniowanymi w ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz.U. z 2003 r. Nr 207, poz. 2016 ze zm.). Ponadto wskazano, iż S. P. nie jest stroną przedmiotowego postępowania, bowiem jedynym właścicielem działki nr "[...]" posiadającym prawo do jej dysponowania jest według wypisu z rejestru gruntów B. P.. Podkreślono, iż opracowane wcześniej opinie biegłych: S. L. z dnia 26 września 1996r., H. S. z dnia 22 maja 1998 r. oraz T. C. z dnia 9 maja 2002 r. wraz z późniejszymi uzupełnieniami w sprawie będącej przedmiotem postępowania zgodnie wskazują, iż likwidacja stawu byłaby niecelowa. Zebrany materiał dowodowy prowadzi do wniosku, że najbardziej optymalnym i racjonalnym rozwiązaniem jest wykonanie urządzeń, które na wypadek okresowej stagnacji wód opadowych bądź roztopowych na obszarze bezodpływowym powstałym na działce nr "[...]" odprowadzałyby te wody, zapobiegając ewentualnej możliwości powstawania szkód na działce nr "[...]". Lokalizacja tych urządzeń, ich rodzaj i wielkość wynikać będzie z przyjętego i zaprojektowanego rozwiązania technicznego zgodnego z obowiązującymi normami i przepisami Prawa wodnego oraz Prawa budowlanego.

Decyzją z dnia 16 sierpnia 2006 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze po rozpoznaniu odwołania A. i L. C. powtórnie uchyliło decyzję organu pierwszej instancji i przekazało sprawę do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu podniesiono, iż w dalszym ciągu organ pierwszej instancji nie poczynił prawidłowych ustaleń dotyczących wskazań co do dalszego postępowania wyrażonych w uzasadnieniu wyroku Sądu z dnia 26 lutego 2004 r. Nie prześledzono również dalszego toku postępowania, w związku z którym zapadł wyrok NSA z dnia 19 lutego 2001 r. Nie wiadomo zatem jak zakończyła się sprawa prowadzona przez Wojewodę. Nie poczyniono również prawidłowych ustaleń co do powierzchni stawu oraz jego odległości od działki nr "[...]", bowiem ustalenia udokumentowane w drodze notatki służbowej nie mogą stanowić dowodu w sprawie. Wyjaśnienia wymaga również, czy w realiach niniejszej sprawy możliwe jest wykonanie urządzeń zapobiegających szkodom, a jeśli tak, jakiego typu urządzenia spełnią taką rolę. Orzeczenie jedynie o obowiązku wykonania urządzeń zapobiegających szkodom powoduje, iż nie jest wiadomym, jakie konkretnie obowiązki spoczywają na zobowiązanym. Organ winien również wykazać, iż urządzenia te zapobiegną szkodom na gruncie sąsiednim.

Decyzją z dnia 17 listopada 2010 r. Wójt Gminy po ponownym przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego w sprawie oddziaływania wybudowanego na działce nr "[...]" stawu na sąsiedni grunt działki nr "[...]", odmówił żądania przywrócenia stanu poprzedniego poprzez likwidację istniejącego stawu wraz z ogroblowaniem na działce nr "[...]" i jednocześnie nakazał właścicielowi działki nr "[...]" wykonanie urządzeń zapobiegających szkodom na działce nr "[...]" poprzez wykonanie drenażu z zasypką filtracyjną do powierzchni terenu w obrębie działek nr "[...]" i "[...]", zaś na działce nr "[...]" bez zasypki filtracyjnej oraz wykonanie drenarskiej studzienki kontrolnej przy grobli stawu. Lokalizacja wymienionych urządzeń została wskazana w załączniku graficznym do decyzji stanowiącym integralną jej część. Ponadto zobowiązano właściciela działki nr "[...]" do opracowania dokumentacji technicznej określającej szczegółowe warunki wykonania i parametry wskazanych urządzeń.

Decyzją z dnia 27 maja 2011 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze po rozpatrzeniu odwołania A. i L. C. uchyliło decyzję organu pierwszej instancji z dnia 17 listopada 2010 r. i przekazało sprawę do ponownego rozpatrzenia. W uzasadnieniu podniesiono, iż art. 29 ust. 3 ustawy Prawo wodne nie daje podstaw do orzekania o obowiązku wykonania urządzeń zapobiegającym szkodom na gruncie, którym zobowiązany nie ma prawa dysponować. Tymczasem jak wynika z treści zaskarżonej decyzji urządzenie zapobiegające szkodom ma być wybudowane w dużej części na gruntach należących do A. i L. C., którzy stanowczo się temu sprzeciwiają oraz na gruntach G. i J. C., na których nieruchomość w ogóle nie oddziałuje stwierdzona przez organ pierwszej instancji zmiana stosunków wodnych i którzy nie są stronami postępowania. Podkreślono, iż przedmiotem postępowania jest kwestia szkodliwego oddziaływania zmiany stanu wody na działce nr "[...]" na grunt położony na działce nr "[...]". Zatem w przypadku uznania, iż do takiego działania doszło, organ winien nakazać wykonanie urządzeń zapobiegających szkodom, a nie regulujących stosunki wodne. Kolegium podzieliło zdanie organu pierwszej instancji, iż bezpośrednią przyczyną nadmiernego uwilgotnienia części terenu działki nr "[...]" nie było utworzenie stawu, ale podniesienie terenu przez wykonanie grobli na działce nr "[...]" przy granicy z działką nr "[...]" doprowadziło do wystąpienia utrudnień w odpływie wody z najniższego punktu działki nr "[...]" zgodnie z naturalnym ukształtowaniem terenu. Zasadnym jest zatem rozważenie likwidacji grobli, o ile jest to technicznie możliwe i uzasadnione, bądź też wykonania urządzeń odwadniających, niwelujących powstanie grobli. Ponadto zobowiązano organ pierwszej instancji do przeprowadzenia oględzin gwarantujących wszystkim stronom prawo w nich czynnego udziału na tych samych zasadach. Należy również wyjaśnić kwestię podniesienia terenu przez A. i L. C., bowiem może mieć ona wpływ na spływ wód powierzchniowych, a tym samym na rozstrzygnięcie sprawy.

Decyzją z dnia 12 marca 2012 r. Wójt Gminy na podstawie art. 29 ust. 3 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz.U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019 ze zm.) po ponownym przeprowadzeniu postępowania w sprawie oddziaływania wybudowanego stawu na działce nr "[...]" (właściciel – B. P.) położonej w miejscowości G. na sąsiedni grunt działki nr "[...]" , której właścicielami są A. i L. C., odmówił żądania przywrócenia stanu poprzedniego poprzez likwidację istniejącego stawu wraz z ogroblowaniem na działce nr "[...]" i jednocześnie nakazał właścicielowi działki nr "[...]" wykonanie urządzeń zapobiegających szkodom na działce nr "[...]" poprzez:

- wykonanie na działce nr "[...]" wzdłuż ogrodzenia z działką nr "[...]" rowów otwartych z sączkami pod fundamentem tego ogrodzenia (w miejscu obniżenia terenowego),

- odprowadzanie przechwyconych przez rów wód powierzchniowych i gruntowych z obniżenia terenowego na działce nr "[...]" do studzienki zbiorczej z osadnikiem wyposażonej w kratki wlotowe i wylot rurociągiem na skarpie stawu na działce nr "[...]".

Jednocześnie zaznaczono, iż lokalizacja opisanych urządzeń i ich charakterystyczne wielkości wskazane zostały w załączniku graficznym do decyzji stanowiącym jej integralną część. W uzasadnieniu podniesiono, iż w ramach postępowania wyjaśniającego przeprowadzono oględziny terenu działek nr "[...]" i nr "[...]", w trakcie których ustalono faktyczne wymiary stawu, uzyskano ekspertyzę biegłego S. K., zawierającą trzy proponowane rozwiązania wariantowe planowane do wykonania urządzeń wodnych eliminujących negatywne oddziaływanie usypanej grobli stawowej w zakresie odprowadzania wód na działce nr "[...]", a także przeprowadzono rozprawę z udziałem zainteresowanych stron. Organ szczegółowo odniósł się również do przedłożonych przez A. i L. C. uwag do ustaleń protokołu z przeprowadzonej rozprawy administracyjnej. Organ rozważył jednak żądanie wymienionych dotyczące likwidacji stawu i grobli blokującej odpływ wód z działki nr "[...]", biorąc pod uwagę opinię biegłego, zgodnie z którą przyczyną okresowego nadmiernego uwilgotnienia w obniżeniu terenowym na działce nr "[...]" są spływy wód od strony północnej, ze zbocza od ulicy L. i z terenu doń przyległego; negatywna rola stawu w rozważanym układzie hydrograficznym, będącym przyczyną zaistniałego konfliktu sąsiedzkiego między właścicielami działek nr "[...]" i nr "[...]", jest praktycznie nieprawdopodobna i nieznacząca; istniejący na działce nr "[...]" staw nie ma wpływu na okresowe nadmierne uwilgotnienie gruntu w obniżeniu terenowym na działce nr "[...]", a tym samym nie wpływa szkodliwie na jej grunt. Zatem również likwidacja stawu i przywrócenie stanu do poprzedniego w żadnym przypadku nie może być brana pod uwagę. Jak wynika z zebranych dowodów staw sam w sobie nie powoduje zmian przepływu wód opadowych i roztopowych ze zbocza od strony ulicy L. Pewne utrudnienia w odpływie wody zebranej ze spływów powierzchniowych w tym miejscu w kierunku zgodnym z naturalnym ukształtowaniem terenu powodowane są natomiast istniejącym ogroblowaniem stawu zlokalizowanym przy granicy z działką nr "[...]", powstałego w wyniku podwyższenia w widoczny sposób terenu na działce nr "[...]". Organ w swojej ocenie zasadności likwidacji ogroblowania wziął pod uwagę przesłanki wynikające z możliwości wykonania urządzeń zapobiegających gromadzeniu się wody na działce nr "[...]", racjonalnego zagospodarowania terenów mieszkalnych, względów estetycznych, ekonomicznych i społecznych. W realiach rozpoznawanej sprawy najbardziej optymalne i korzystne do wykonania jest rozwiązanie zaproponowane przez biegłego w wariancie 2 sporządzonej ekspertyzy. Rozstrzygnięcie to pozostaje również w zgodzie z art. 29 ust. 3 Prawa wodnego umożliwiającym organowi nakazanie właścicielowi gruntu przywrócenie stanu poprzedniego lub wykonanie urządzeń zapobiegających szkodom. W niniejszej sprawie organ doszedł do wniosku, że wykonanie urządzeń zapobiegającym szkodom będzie wystarczające do przywrócenia zakłóconych stosunków wodnych, w czym pomocne były stanowiska zajęte w tym przedmiocie przez biegłych we wcześniejszych fazach postępowania. Dodano, iż szczegółowe rozwiązania obejmujące parametry techniczne zastosowanych urządzeń zostaną określone na etapie projektu budowlanego.

Odwołanie od powyższej decyzji wnieśli A. i L. C., żądając przywrócenia stanu poprzedniego poprzez likwidację stawu i skarpy, dzielących zlewnię wodną, wybudowanych bez pozwolenia przez B. i S. P. Odwołujący podnieśli, iż sporne budowle szkodliwie oddziaływują na ich działkę przez co ponoszą olbrzymie szkody i koszty. Zaznaczyli, iż nie żądali wszczęcia postępowania administracyjnego, lecz likwidacji nielegalnych budowli, które szkodzą ich działce od chwili ich powstania. Ponadto odwołujący podnieśli, iż do dnia złożenia odwołania nie otrzymali wymiarów stawu, określonych w toku oględzin przeprowadzonych w dniu 14 września 2011 r. Wskazali również na sprzeczności w opinii biegłego S. K. Zdaniem odwołujących podważanie kompetencji magistra geografii jest niedopuszczalne. Jednocześnie nie zgodzili się na wykonanie urządzeń, które nie zapobiegają szkodom na ich działce. Działania organów doprowadziły do powstania budowli, które zakłóciły gospodarkę wodną, gdyż brak jest odwodnienia ulicy L. oraz brak odpływu wód przez staw i skarpę. Zarzucili również brak informacji o interwencji Straży Gminnej podczas zalania ich działki. W ocenie odwołujących Wójt Gminy toleruje zachowanie swojej pracownicy – B. P., która jako pracownik pomocy społecznej lekceważy ludzi starych, schorowanych i zamiast pomagać bezpodstawnie oskarża, niszczy dorobek ich życia, m.in. poprzez sadzenie wzdłuż płotu wysokich drzew, zacieniających ich działkę. Podnieśli, iż oczekują właściwego załatwienia sprawy i poszanowania ludzi starych i chorych.

Decyzją z dnia 27 czerwca 2012 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze utrzymało w mocy decyzję organu pierwszej instancji, uznając, iż przeprowadzono wyczerpujące postępowanie wyjaśniające, stosownie do poleceń zawartych w uzasadnieniu wyroku WSA w Olsztynie z dnia 26 lutego 2004 r. W uzasadnieniu organ odwoławczy podniósł, iż zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, w tym przede wszystkim opracowania biegłych: S. L., H. S., T. C. oraz S. K. pozwala na stwierdzenie, że bezpośrednią przyczyną nadmiernego uwilgotnienia części terenu działki nr "[...]" nie było utworzenie stawu. Wskazano, iż staw został wykopany w zagłębieniu terenu, w którym zawsze w naturalny sposób zbierała się woda, co wynika z faktu, że jego podłoże jest bardzo słabo przepuszczalne. Dlatego też odmowa zobowiązania do przywrócenia stanu poprzedniego poprzez likwidację istniejącego stawu była zasadna, bowiem jego budowa nie miała wpływu na naruszenie stosunków wodnych ze szkodą dla gruntu sąsiedniego. Jednocześnie organ odwoławczy podzielił ustalenia organu I instancji co do faktu, że podniesienie terenu przez wykonanie grobli na działce nr "[...]" przy granicy z działką nr "[...]" doprowadziło do wystąpienia utrudnień w odpływie wody z najniższego punktu działki nr "[...]". Jednakże wybudowanie na działce nr "[...]" wzdłuż ogrodzenia z działką nr "[...]" rowów otwartych z sączkami pod fundamentem tego ogrodzenia (w miejscu obniżenia terenowego), odprowadzanie przechwyconych przez rów wód powierzchniowych i gruntowych z obniżenia terenowego na działce nr "[...]" do studzienki zbiorczej z osadnikiem wyposażonej w kratki wlotowe i wylot rurociągiem na skarpie stawu na działce nr "[...]" zlikwiduje obszar bezodpływowy powstały na działce nr "[...]" i zapobiegnie powstawaniu na niej szkód spowodowanych nadmiernym uwilgoceniem. Wskazano, iż pozwoli to zachować element stawu, jakim jest ogroblowanie przy jednoczesnym wyeliminowaniu przyczyny powstania obszaru bezodpływowego. Natomiast istnienie, bądź brak odwodnienia ulicy L. nie ma znaczenia z punktu widzenia niniejszej sprawy, bowiem dotyczy ona wpływu wybudowania stawu z ogroblowaniem na nieruchomość nr "[...]". W tej sytuacji nie ma podstaw do spełnienia żądania odwołujących się. Organ odwoławczy wskazał także, iż z akt sprawy nie wynika, aby zatrudnienie B. P. w Ośrodku Pomocy Społecznej miało jakikolwiek wpływ na wynik sprawy.

A. i L. C. wnieśli na powyższe rozstrzygnięcie skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie, podnosząc, iż B. i S. P. naruszyli przepisy ustawy Prawo wodne. W ocenie skarżących niezbędne jest zlikwidowanie stawu i grobli, bowiem olbrzymie ilości wody w stawie powodują napór wody i zalewanie ich działki, co prowadzi do jej niszczenia oraz znajdujących się na niej nasadzeń. Ponadto doszło do naruszenia ich dóbr osobistych poprzez zamontowanie kamer skierowanych na ich działkę, a także poprzez wyzywanie, ubliżanie i groźby kierowane pod ich adresem przez stronę przeciwną.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze wniosło o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko przedstawione w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 1 § 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej, przy czym w świetle § 2 powołanego wyżej artykułu kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Oznacza to, że zadaniem sądu administracyjnego jest jedynie sprawdzenie, czy zaskarżona decyzja została wydana zgodnie z przepisami prawa materialnego oraz czy przy jej podejmowaniu nie zostały naruszone przepisy postępowania administracyjnego.

Należy także podkreślić, że stosownie do treści art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz. U. z 2012r., poz. 270), zwanej w dalszej części uzasadnienia p.p.s.a., sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy i nie jest związany zarzutami oraz wnioskami skargi, a także powołaną podstawą prawną.

Rozpoznając niniejszą sprawę, Sąd uznał, iż wniesiona skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

Należy przede wszystkim wskazać, iż zgodnie z art. 7 Kodeksu postępowania administracyjnego organ prowadzący postępowanie jest zobligowany przestrzegać zasady dochodzenia do prawdy materialnej, a więc podejmować wszelkie kroki niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, przy uwzględnieniu interesu społecznego i słusznego interesu obywateli. Organ ma obowiązek wszechstronnego zgromadzenia i rozpatrzenia materiału dowodowego (art. 77 § 1 i art. 80 kpa), poczynione zaś w sprawie ustalenia muszą znaleźć odzwierciedlenie w uzasadnieniu wydanej w sprawie decyzji, zgodnie z wymaganiami określonymi w art. 107 § 3 kpa (wyrok NSA z dnia 4 października 2002r., sygn. akt I SA 3098/01, LEX nr 83731).

Z kolei zadaniem organu rozpoznającego sprawę w drugiej instancji jest ponowne rozpatrzenie sprawy. W orzecznictwie sądów administracyjnych wskazuje się, iż istotą dwuinstancyjności jest dwukrotne merytoryczne rozstrzygnięcie tej samej sprawy. Zadaniem organu administracji nie jest zatem kontrola decyzji wydanej w pierwszej instancji, ale rozpatrzenie wszystkich żądań strony i ustosunkowanie się do nich w uzasadnieniu swojej decyzji (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 października 1999r., sygn. akt IVSA 1313/98).

Analiza zgromadzonego materiału aktowego wskazuje, iż rozpoznając niniejszą sprawę organy administracji publicznej prawidłowo zastosowały wskazane wyżej podstawowe zasady postępowania administracyjnego, a wydana decyzja nie narusza obowiązujących przepisów prawa.

Zgodnie z art. 29 ust. 3 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 145 ze zm.) jeżeli spowodowane przez właściciela gruntu zmiany stanu wody na gruncie szkodliwie wpływają na grunty sąsiednie, wójt, burmistrz lub prezydent miasta może, w drodze decyzji, nakazać właścicielowi gruntu przywrócenie stanu poprzedniego lub wykonanie urządzeń zapobiegających szkodom. W celu wyjaśnienia, czy wykonane na nieruchomości prace doprowadziły do zmiany stanu wód na gruncie niezbędne jest dopuszczenie przez organ dowodu z opinii biegłego, bowiem bez wiadomości specjalnych nie sposób ocenić, czy nastąpiła zmiana stosunków wodnych (por. wyrok WSA w Gdańsku z dnia 17 maja 2012 r., sygn. akt II SA/Gd 97/12, LEX nr 1168945). Należy jednak zaznaczyć, iż dowód z opinii biegłego podlega ocenie organu tak, jak każdy inny dowód, zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów. Jednocześnie w orzecznictwie sądowoadministracyjnym podkreśla się, iż sam fakt dokonania określonej zmiany na gruncie nie jest wystarczający do zastosowania przepisu art. 29 ust. 3 Prawa wodnego. Konieczne jest nadto ustalenie, że zmiana zmodyfikowała stan wody na gruncie, powodując pogorszenie stosunków wodnych ze szkodą dla gruntów sąsiednich. Dla przypisania odpowiedzialności za szkodliwą zmianę stosunków wodnych niezbędne jest zatem ustalenie związku przyczynowego między działaniem a szkodą (por. wyrok WSA w Szczecinie z dnia 4 kwietnia 2012 r., sygn. akt II SA/Sz 1381/11, LEX nr 1138839).

W rozpoznawanej sprawie kwestią sporną jest oddziaływanie stawu wraz z ogroblowaniem, znajdującego się na działce nr "[...]" należącej do B. P. na sąsiedni grunt działki nr "[...]", której właścicielami są A. i L. C. Zdaniem skarżących jedynie likwidacja przedmiotowego stawu doprowadzi do przywrócenia stanu poprzedniego, tj. zapobiegnie zalewaniu ich działki, co prowadzi do znacznych szkód (zniszczone uprawy warzyw, drzewka owocowe i krzewy).

W toku przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego zgromadzono obszerny materiał dowodowy, stosownie do wskazań Sądu zawartych w uprzednio wydanych wyrokach w niniejszej sprawie. Dokonano oględzin obu działek, wykonano dokładne pomiary spornego stawu (646m²) oraz ustalono odległość stawu od granicy z działką nr "[...]", która wynosi 7m i jest ona jednocześnie szerokością grobli wykonanego stawu. Uzyskano również opinie biegłych, w których przedstawiono możliwe do zastosowania rozwiązania techniczne.

Sąd podziela stanowisko organów administracji, w myśl którego całokształt zgromadzonego materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że likwidacja stawu jest niecelowa, bowiem nie ma on wpływu na okresowe nadmierne uwilgotnienie gruntu w obniżeniu terenowym na działce nr "[...]", a tym samym nie wpływa szkodliwie na tę działkę. Pewne utrudnienia w odpływie wody zebranej ze spływów powierzchniowych w tym miejscu w kierunku zgodnym z naturalnym ukształtowaniem terenu powodowane są natomiast istniejącym ogroblowaniem stawu, zlokalizowanym przy granicy z działką nr "[...]", powstałym w wyniku podwyższenia w widoczny sposób terenu na działce nr "[...]". Jednakże pozostawienie stawu z jednoczesną likwidacją grobli nie jest możliwe. Najbardziej optymalne i korzystne do wykonania w warunkach rozpoznawanej sprawy jest zatem wykonanie wskazanych urządzeń zapobiegających szkodom na działce skarżących. Dokonane w tym zakresie przez biegłych ustalenia oraz ich wnioski, przedstawione w przedłożonych opiniach są spójne i logiczne. Znajdują również potwierdzenie w przeprowadzonych wielokrotnie oględzinach działek. Należy przy tym zaznaczyć, iż podważanie ustaleń i wyników badań jest bezpodstawne, bowiem zostały one wykonane przez osoby do tego uprawnione, posiadające niezbędną wiedzę i doświadczenie zawodowe w zakresie geologii i hydrologii. Przedstawione ekspertyzy są jasne, pełne i nie budzą żadnych zastrzeżeń. Jednocześnie strona skarżąca nie przedłożyła innych opinii, podważających ekspertyzy uzyskane w toku przeprowadzonego postępowania, jak również sama nie posiada wiadomości specjalnych w poruszanych kwestiach.

Należy przy tym podkreślić, iż organ w celu usunięcia szkodliwego wpływu zmiany stanu wody na nieruchomości sąsiedniej winien nakazać w decyzji taki sposób zapobieżenia szkodom, jaki w okolicznościach danej sprawy będzie najskuteczniejszy i najprostszy do wykonania (por. wyrok WSA w Bydgoszczy z dnia 21 czerwca 2011 r., sygn. akt II SA/Bd 439/11, LEX nr 950531). Zatem w zależności od konkretnej sytuacji organ może wybrać jedno z przewidzianych w art. 29 ust. 3 Prawa wodnego rozwiązań, przy czym przyjęty przez siebie sposób wyeliminowania naruszenia stosunków wodnych organ powinien uzasadnić.

W rozpoznawanej sprawie wydane przez organ rozstrzygnięcie znajduje pełne uzasadnienie w zgromadzonym materiale dowodowym, który w ocenie Sądu jest wyczerpujący i nie budzi wątpliwości.

Jednocześnie należy zaznaczyć, iż skarżący byli powiadamiani o terminie i miejscu przeprowadzania poszczególnych dowodów, a także o zakończeniu postępowania, możliwości przejrzenia akt sprawy i możliwości wypowiedzenia się co do zebranego materiału dowodowego i ewentualnego zgłoszenia wniosków dowodowych. Natomiast fakt, iż strona nie korzysta ze swoich uprawień nie świadczy o naruszeniu przepisów postępowania.

Na marginesie należy wskazać skarżącym, iż kwestie związane z powstałymi na ich działce szkodami w wyniku zalania wodą drzewek owocowych, warzyw i innych upraw nie podlegają rozpoznaniu przez sąd administracyjny, a ewentualne odszkodowanie z tytułu powstałych zniszczeń można dochodzić na drodze postępowania cywilnego przed sądem powszechnym.

Reasumując należy stwierdzić, iż zaskarżona decyzja organu odwoławczego nie narusza przepisów prawa, w tym w szczególności art. 7, art. 77 § 1 oraz art. 80 kpa. W toku przeprowadzonego postępowania zostały wyjaśnione wszystkie istotne dla rozstrzygnięcia okoliczności sprawy, a wydane rozstrzygnięcie zostało uzasadnione w sposób jasny i logiczny, nie pozostawiając żadnych wątpliwości co do jego treści i motywów.

W tym stanie rzeczy Sąd na podstawie art. 151 p.p.s.a. skargę oddalił jako niezasadną.