II SA/Wa 365/12

Uzasadnienie

Pismem z 29 grudnia 2010 r. J. B., zwany dalej skarżącym, powołując się na przepisy ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (t.j. Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926, z późn. zm., zwanej dalej ustawą o ochronie danych osobowych), zwrócił się do Wojewody [...] w [...] o udostępnienie mu danych adresowych Dyrektor Wydziału Nadzoru i Kontroli [...] Urzędu Wojewódzkiego – L.S.

Uzasadniając swoje żądanie skarżący podał, iż przedmiotowe dane są mu niezbędne w celu doręczenia L. S. pism procesowych i wezwania w spawie [...] rozpatrywanej przez Sąd Okręgowy w [...] Wydział Cywilny, w której występuje ona w charakterze pozwanej. Skarżący wskazał, że Sąd pismem z 1 grudnia 2010 r. wezwał go do uzupełnienia braków formalnych w związku ze złożonym pozwem, w tym do wskazania miejsca zamieszkania L. S.

Odpowiadając na powyższy wniosek Wojewoda [...] pismem z dnia 10 stycznia 2011 r. podał, iż żądane przez skarżącego dane osobowe L. S. nie mogą zostać udostępnione, gdyż mogłoby to naruszyć jej prawa i wolności.

Wobec takiego stanowiska organu skarżący zwrócił się do Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych z wnioskiem o nakazanie udostępnienia mu przez Wojewodę [...] danych osobowych w zakresie adresu zamieszkania Dyrektor Wydziału Nadzoruj Kontroli [...] Urzędu Wojewódzkiego w [...] - L.S..

W uzasadnieniu ww. wniosku skarżący podniósł, iż pozyskanie przedmiotowych danych jest mu niezbędne w celu doręczenia jej pism procesowych i wezwania w procesie toczącym się z jego powództwa przed Sądem Okręgowym w [...], pod sygn. [...] . w którym występuje w charakterze pozwanej.

Skarżący podał także, że Prokuratura Rejonowa w [...] nadzorowała postępowanie o sygn. akt [...] w sprawie naruszenia jego prawa do prywatności w dwóch uchwałach Rady Miejskiej w [...], podlegających ustawowemu nadzorowi przez Wydział Nadzoru i Kontroli [...] Urzędu Wojewódzkiego, którego dyrektorem jest L.S. W sprawie tej Prokuratura uznała, że radni dopuścili się czynu pomówienia, który jest ścigany z oskarżenia prywatnego. Wobec tego Prokuratura odmówiła wniesienia publicznego aktu oskarżenia przeciwko radnym jako sprawcom i m.in. L.S. jako osobie pomocnej sprawcom.

Decyzją z [...] września 2011 r., wydaną na podstawie art. 12 pkt 2, art. 22 w zw. z art. 29 ust. 2 i art. 30 pkt 4 ustawy o ochronie danych osobowych oraz w zw. z art. 5 ustawy z dnia 29 października 2010 r. o zmianie ustawy o ochronie danych osobowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2010 r. Nr 229, poz. 1497) Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych odmówił uwzględnienia wniosku.

Organ ocenił, że wniosek skierowany do Wojewody [...] nie wypełnia dyspozycji art. 29 ust. 2 ustawy o ochronie danych osobowych. Organ zwrócił uwagę, że powyższy przepis przewiduje udostępnienie danych w przypadku kumulatywnego spełnienia dwóch zasadniczych sformułowanych w nim przesłanek, tj. wniosek o udostępnienie danych musi być wiarygodny i uzasadniony, a udostępnienie danych nie może naruszyć praw i wolności osób, których dane dotyczą. W ocenie Generalnego Inspektora skierowane do Wojewody [...] pismo skarżącego z 10 stycznia 2011 r. nie uzasadnia w sposób wiarygodny potrzeby posiadania przez niego informacji o adresie zamieszkania L.S.. W piśmie tym skarżący podał, że doszło do naruszenia jego prawa do prywatności w dwóch uchwałach Rady Miejskiej w [...], a zatem skarżący nie wykazał, jakiego naruszenia miałaby się dopuścić na jego szkodę L.S..

Niezależnie od powyższego organ uznał, że skarżący ma możliwość skorzystania z uprawnienia wskazanego w dyspozycji art. 143 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli stronie, której miejsce pobytu nie jest znane, ma być doręczony pozew lub inne pismo procesowe wywołujące potrzebę podjęcia obrony jej praw, doręczenie może do chwili zgłoszenia się strony albo jej przedstawiciela lub pełnomocnika nastąpić tylko do rąk kuratora ustanowionego na wniosek osoby zainteresowanej przez sąd orzekający. Skarżący nie przedstawił żadnego dowodu, iż podjął kroki zmierzające do ustanowienia kuratora, któremu doręczana byłaby korespondencja kierowana do L.S.. Podjęcie takich kroków mogłoby wypełnić przesłankę wiarygodności z art. 29 ustawy, a jednocześnie skarżący wykazałby, iż L.S. dopuściła się naruszenia prawa na jego szkodę.

Odwołując się do treści art. 30 pkt 4 ustawy organ uznał, że Wojewoda [...] słusznie odmówił udostępnienia danych osobowych L.S. powołując się na powyższy przepis.

We wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy skarżący zarzucił naruszenie przez zaskarżoną decyzję art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej wskutek uniemożliwienia przez Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych wypełnienia zarządzenia Sądu o uzupełnieniu braków formalnych pozwu, przez wskazanie adresu prywatnego pozwanej L.S., zatrudnionej w [...] Urzędzie Wojewódzkim w [...]. W ocenie skarżącego organ nie ma racji uzależniając uwzględnienie jego wniosku od żądania wykazania w nim, jakiego naruszenia miałaby dopuścić się na jego szkodę L.S.. Takie wykazanie nastąpiło w pozwie i organ może z urzędu dopuścić dowód z pozwu lub z całych akt sądowych.

Zdaniem skarżącego nie jest również zasadne odwoływanie się przez organ do instytucji kuratora dla doręczeń.

Decyzją z [...] stycznia 2012 r. Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję.

Organ podtrzymał swoje stanowisko, iż pismo skarżącego z 10 stycznia 2011 r. skierowane do Wojewody [...] nie uzasadnia w sposób wiarygodny potrzeby posiadania przez niego informacji o adresie zamieszkania L.S.. Wprawdzie Prokuratura Rejonowa w [...] w sprawie o sygn. akt [...] stwierdziła, iż w dwóch uchwałach Rady Miejskiej w [...] doszło do naruszenia dóbr skarżącego, to jednak nie wskazała, aby osobą odpowiedzialną za to naruszenie była L.S..

Zasadnie zatem przyjęto w zaskarżonym rozstrzygnięciu, że wskazując w uzasadnieniu wniosku złożonego do Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, iż doszło do naruszenia prawa do prywatności w dwóch uchwałach Rady Miejskiej w [...], skarżący nie wykazał, jakiego naruszenia miałaby się dopuścić na jego szkodę L.S.. Zgodnie z art. 30 pkt 4 ustawy o ochronie danych osobowych, administrator danych odmawia udostępnienia danych osobowych podmiotom innym niż wymienione w art. 29 ust 2 ustawy, jeżeli mogłoby dojść do istotnego naruszenia dóbr osobistych osób, których dane dotyczą. W tym przypadku, w ocenie organu, Wojewoda [...] słusznie odmówił udostępnienia danych osobowych L.S. powołując się na powyższy przepis.

W skardze na powyższą decyzję, która wpłynęła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie skarżący zarzucił obrazę art. 29 ust. 2 ustawy o ochronie danych osobowych przez niezasadne uznanie, że wniosek o udostępnienie danych osobowych L.S. nie spełniał wymogów pozwalających na jego uwzględnienie, a w szczególności, że nie została spełniona przesłanka, aby wniosek o udostępnienie danych osobowych był wiarygodny i uzasadniony.

W związku z powyższym wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji i zasądzenie zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Uzasadniając przedstawiony w skardze zarzut skarżący podkreślił, że jego wniosek o udostępnienie danych adresowych był oczywiście zasadny. O jego zasadności przesądzał przede wszystkim fakt, że o udostępnienie danych osobowych zwrócono się do Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, a wcześniej do Wojewody [...], w wykonaniu zarządzenia Sądu Okręgowego w [...] w sprawie [...], a nie z własnej inicjatywy skarżącego przed wniesieniem sprawy do Sądu. Tworzyło to domniemanie prawne, że zarządzenie to wydano na podstawie prawa i w granicach prawa. I to właśnie udostępnienie danych osobowych było konieczne do wykonania obowiązku wskazania prywatnego adresu L.S., jaki wynikał z tego zarządzenia.

Zdaniem skarżącego skuteczna odmowa udostępnienia danych osobowych wymagała tym samym od Generalnego Inspektora Danych Osobowych podważenia legalności wydanego zarządzenia Sadu Okręgowego w [...], czego organ nie uczynił. Zamiast tego obciążył skarżącego obowiązkiem wykazania zasadności powództwa, co byłoby dopuszczalne, gdyby wniosek o udostępnienie danych osobowych złożono przed wniesieniem sprawy do Sądu. W trakcie postępowania sądowego strona, pod rygorami określonymi w przepisach prawa, ma obowiązek podporządkować się wydanym zarządzeniom i orzeczeniom. O ile te, zdaniem GIODO, są bezprawne, to powinien on zawiadomić Prokuraturę o konieczności wszczęcia postępowania przygotowawczego w kierunku przekroczenia uprawnień przez sędziego Sądu Okręgowego w [...] Wydział Cywilny, wydającego zarządzenie obligujące powoda J. B. w sprawie [...] do uzupełnienia braków formalnych pozwu, poprzez wskazanie prywatnych adresów m.in. L.S..

Końcowo skarżący zauważył, że treść zarządzenia nakładającego obowiązek wskazania adresów prywatnych pozwanych, pod rygorem zwrotu pozwu, było kontrolowana przez organ odwoławczy, który m.in. w zakresie pozwanej L.S. utrzymał je w mocy. Zaś na czym polegało przyczynienie się L.S., przez pomocnictwo, do popełnienia czynu zabronionego przez radnych Rady Miejskiej w [...], zostało opisane w akcie oskarżenia, sporządzonym przez profesjonalnego prawnika, który to akt oskarżenia stanowił integralną część pozwu.

W odpowiedzi na skargę organ, wnosząc o jej oddalenie, w całości podtrzymał swoją dotychczasową argumentację.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Sąd administracyjny sprawuje wymiar sprawiedliwości poddając kontroli decyzje wydawane przez organ administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, badając czy właściwie zastosowano przepisy prawa materialnego i przestrzegano przepisów proceduralnych w postępowaniu administracyjnym. W przypadku stwierdzenia naruszenia prawa Sąd władny jest wzruszyć zaskarżoną decyzję. Artykuł 145 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (zwanej dalej "P.p.s.a.") określa sytuacje, w jakich decyzje podlegają uchyleniu.

Dokonując oceny zasadności skargi J. B. na decyzję Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, Sąd doszedł do przekonania, że skarga zasługuje na uwzględnienie.

Podstawę kontrolowanej decyzji Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych stanowił, mający zastosowanie w czasie rozstrzygania sprawy, na mocy art. 5 ustawy o zmianie ustawy o ochronie danych osobowych oraz niektórych innych ustaw, art. 29 ust. 2 ustawy o ochronie danych osobowych, który przewidywał, że dane osobowe, z wyłączeniem danych, o których mowa w art. 27 ust. 1, mogą być udostępnione w celach innych niż włączenie do zbioru, innym osobom i podmiotom niż wymienione w ust. 1, jeżeli w sposób wiarygodny uzasadnią potrzebę posiadania tych danych, a ich udostępnienie nie naruszy praw i wolności osób, których dane dotyczą. Przepis ten zezwalał zatem na udostępnienie danych, z wyjątkiem danych wrażliwych, w innych przypadkach niż włączenie do zbioru. Dane osobowe bez zgody osoby, której dotyczą, mogły być udostępnione na wniosek innych odbiorców niż osoby lub podmioty uprawnione do ich otrzymania na mocy przepisów prawa. Było to jednak możliwe tylko wówczas, gdy odbiorca danych w sposób wiarygodny uzasadnił potrzebę ich posiadania oraz gdy nie naruszało to praw i wolności osoby, której dane dotyczą. Odwołanie się w art. 29 ust. 2 ustawy do wiarygodnej potrzeby posiadania danych oznacza, że zasadnicza przesłanka udostępniania danych osobowych na tej podstawie została sformułowana w postaci pojęcia nieostrego, niedookreślonego. Ustawa nie definiuje bowiem zwrotu "uzasadnionej potrzeby posiadania danych", ani nie zawiera jednoznacznych dyrektyw pozwalających na odkodowanie zakresu znaczeniowego powyższego wyrażenia. Jednakże takie określenie przedmiotowego warunku pozwala przyjąć, że wnioskodawca powinien przynajmniej uprawdopodobnić, że wnioskowane dane są mu potrzebne dla realizacji własnych interesów, także faktycznych. W rachubę wchodzić przy tym mogą tylko takie interesy wnioskodawcy, które w świetle obowiązującego prawa można uznać za usprawiedliwione. Samo powołanie się na takie cele jeszcze nie wystarcza do prawidłowego stosowania art. 29 ust. 2 ustawy. Konieczne jest bowiem dokonanie także oceny, czy dla realizacji takich zamierzeń wnioskodawcy niezbędne jest mu przekazanie żądanych danych, mimo braku na to zgody osoby, której dane te dotyczą. Ocena taka wymaga też wyważenia racji i interesów z jednej strony wnioskodawcy, a z drugiej strony osoby, której dane dotyczą, mającej objęty ochroną prawną interes, aby jej dane nie były przetwarzane bez jej zgody (por. wyrok NSA z 22 marca 2011 r. sygn. akt I OSK 623/10, publ. https://cbois.nsa.gov.pl).

W rozpoznawanej sprawie, w ocenie Sądu, skarżący wiarygodnie uzasadnił potrzebę posiadania adresu L.S.. We wniosku kierowanym do Wojewody [...], a następnie do Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, skarżący podał, że przed sądem powszechnym zawisła sprawa o ochronę jego dóbr osobistych, które, jego zdaniem, zostały naruszone w dwóch uchwałach Rady Miejskiej. L.S., jako Dyrektor Wydziału Nadzoru i Kontroli, zajęła stanowisko nadzorcze w sprawie tych uchwał, była zatem, w ocenie skarżącego, osobą pomocną sprawcom naruszenia dóbr osobistych. Skarżący wskazał też na stanowisko Prokuratury, odmawiającej wniesienia publicznego aktu oskarżenia, stosownie do którego L.S. powinna odpowiadać jako osoba prywatna, a nie funkcjonariusz publiczny. Wobec upływu okresu, w którym możliwe było wniesienie prywatnego aktu oskarżenia, skarżącemu pozostała jedynie droga cywilno-prawna. Skarżący powołał się także na treść zarządzenia sądu wzywającego go do wskazania miejsca zamieszkania pozwanych, w tym L.S., pod rygorem zwrotu pozwu.

W tak zarysowanych okolicznościach zwrócić należy uwagę, że dla skutecznego wytoczenia powództwa niezbędne jest wniesienie pozwu, który spełniać będzie warunki określone w art. 187 § 1 k.p.c. w zw. z art. 126 § 1 – 5 k.p.c. W pozwie powód obowiązany jest m.in. wskazać miejsce zamieszkania pozwanych.

Przywołane przez skarżącego okoliczności, w ocenie Sądu, czynią jego wniosek o udostępnienie danych wiarygodnym i uzasadnionym. Do podania adresu L.S. zobowiązał skarżącego Sąd, w sytuacji gdy skarżący, niedysponując tym adresem, wskazał adres miejsca pracy pozwanej. Sąd ocenił jednak, że brak adresu m.in. L.S. stanowi brak formalny pozwu. Zwrócić przy tym należy uwagę na ugruntowane orzecznictwo w kwestii udostępnienia danych osobowych dla potrzeb wytoczenia procesu (por. np. wyrok NSA z 4 listopada 2011 r. sygn. akt I OSK 1420/10, publ. https://cbois.nsa.gov.pl).

Wobec stanowiska zajętego przez organ, że Prokuratura Rejonowa w [...], uznając, że doszło do naruszenia dóbr osobistych skarżącego, nie wskazała, aby osobą odpowiedzialną za to naruszenie była L.S., wobec czego nie można uznać wniosku skarżącego za wiarygodny, zwrócić należy uwagę, że do merytorycznej oceny zasadności powództwa skarżącego, w tym wobec L.S., jest sąd powszechny, a nie Prokuratura czy też organ. Zaznaczenia przy tym wymaga, że skarżący, wbrew stanowisku organu, podał jakiego naruszenia na jego szkodę dopuściła się L.S.. To natomiast, czy w sprawie o ochronę dóbr osobistych można mówić o pomocnictwie nie może być przedmiotem oceny organu.

Zwrot pozwu wobec L.S., zarządzony przez Sąd, wobec niewskazania jej miejsca zamieszkania, jednoznacznie świadczy o tym, że gdyby uznać trafność stanowiska organu, skarżący byłby pozbawiony prawa do sądu. Tymczasem zgodnie z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, każdy ma prawo do sprawiedliwości i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.

Udostępnienie adresu zamieszkania L.S. umożliwi skarżącemu ponowne, tym razem skuteczne wytoczenie powództwa o ochronę dóbr osobistych. Istotne przy tym jest również ugruntowane orzecznictwo, iż nie można wskazywać, jako środka alternatywnego w przypadku odmowy udostępnienia danych osobowych osób, wobec których ma być skierowany pozew, a których dane są możliwe do uzyskania, trybu z art. 143 k.p.c., tj. ustanowienia kuratora dla osoby nieznanej z miejsca pobytu (por. powołane powyżej orzeczenia NSA).

Jako nieuzasadnione należy ocenić stanowisko organu, że udostępnienie danych L.S., wobec której skarżący zainicjował postępowanie sądowe, miałoby godzić w jej dobra osobiste. Analiza treści art. 23 K.c. prowadzi do wniosku, że adres zamieszkania osoby fizycznej trudno zaliczyć do kategorii prawnie chronionych dóbr osobistych. Ważyć przy tym należy interesy obu stron, tj. wnioskodawcy i osoby, której dotyczą żądane przez niego dane osobowe. Zdaniem Sądu, odmowa udostępnienia skarżącemu danych osobowych, w sytuacji gdy poszukuje on sądowej ochrony swoich dóbr osobistych naruszonych, jego zdaniem, m.in. w wyniku działań L.S., prowadziłoby do nieuzasadnionej ochrony osoby, którą pozwał do Sądu. Zaznaczenia wymaga, że osoba taka, w trakcie postępowania sądowego, może w pełni korzystać ze swoich praw zagwarantowanych stosownymi przepisami prawa i dowodzić niezasadność powództwa. Nadrzędną w tym przypadku wartością jest gwarantowane konstytucyjnie prawo do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP). Zgodnie natomiast z art. 47 Konstytucji RP, każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym. Przyjęcie, że udostępnienie danych osób, wobec których wytoczono powództwo cywilne, miałoby godzić w ich prawo i wolności prowadziłoby do nieuzasadnionej ochrony takich osób przed ewentualną odpowiedzialnością za swoje działania.

Końcowo podać należy, że Sąd nie uwzględnił zawartego w skardze wniosku dowodowego o dopuszczenie dowodu z akt Sądu Okręgowego w [...]Wydział Cywilny o sygn. [...] , uznając, że nie zachodzą przesłanki z art. 106 § 3 P.p.s.a. W aktach administracyjnych znajduje się informacja o zwrocie pozwu wobec L.S.. W sytuacji gdyby organ powziął w tym zakresie jakiekolwiek wątpliwości, wobec uchylenia decyzji będzie miał możliwość ewentualnego uzupełnienia materiału dowodowego.

Mając wszystkie powyższe względy na uwadze Sąd, na zasadzie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a P.p.s.a., orzekł jak w sentencji wyroku. Rozstrzygnięcie w kwestii wykonalności zaskarżonej decyzji zostało wydane na zasadzie art. 152 P.p.s.a., zaś o zwrocie niezbędnych kosztów postępowania Sąd orzekł w myśl art. 200 i art. 205 § 1 P.p.s.a.