II SA/Wr 512/12

Uzasadnienie

Starosta B. decyzją z dnia 28 czerwca 2010r., Nr [...], powołując się na przepis art. 118 ust. 1, ust. 2a, ust. 3 i ust. 4 ustawy z dnia 20 grudnia 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. z 2008r. Nr 50, poz. 291 ze zm., w skrócie u.u.s.r.) oraz art. 104 k.p.a. odmówił H.J. (dalej zwanego wnioskodawcą) nieodpłatnego przyznania prawa własności części działki emerytalnej nr [...] o łącznej powierzchni 0,52 ha, położonej w obrębie wsi O., gmina B., użytkowanej z tytułu przekazania gospodarstwa rolnego Państwu w zamian za zaopatrzenie emerytalne.

W uzasadnieniu organ I instancji wyjaśnił, że dnia 16 kwietnia 2010r. wnioskodawca, będący zstępnym po W. N. (dalej zwanej matką wnioskodawcy), wystąpił z wnioskiem o nadanie na własność części opisanej wyżej działki podając, że wskazaną część działki użytkuje z tytułu przekazania przez matkę gospodarstwa rolnego na rzecz Skarbu Państwa. Do wniosku dołączono zaświadczenie sołtysa wsi O. potwierdzające fakt użytkowania przez wnioskodawcę od 1984r. całej nieruchomości oznaczonej jako działka nr [...].

Następnie organ orzekający wyjaśnił, że matka wnioskodawcy przekazała gospodarstwo rolne na rzecz Skarbu Państwa w rezultacie czego decyzją Naczelnika Gminy B. nr [...] z dnia 25 sierpnia 1975 r. przydzielono jej do dożywotniego użytkowania działkę gruntu o pow. 0,50 ha w granicach działki nr [...] o łącznej pow. 3,11 ha. W wyniku podziałów geodezyjnych dokonanych w 1977 r. i 1978 r. z przedmiotowej nieruchomości powstała m.in. działka nr [...], będąca we władaniu matki wnioskodawcy.

Organ podał również, że Wojewoda J., na podstawie decyzji nr [...] z dnia 23 stycznia 1994 r., przekazał nieodpłatnie Gminie B. m.in. przedmiotową działkę, w oparciu o art. 15 i art. 18 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 32, poz. 191 ze zm., dalej w skrócie u.p.w.u.s.t.), na zaspokojenie zbiorowych potrzeb wspólnoty jako zadanie własne gminy. Grunt ten wchodził do zasobu Państwowego Funduszu Ziemi i przeznaczony był w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego na cele nierolnicze. Sporządzony protokół inwentaryzacyjny mienia podlegającego komunalizacji był wyłożony do publicznego wglądu w siedzibie Zarządu Gminy B. w dniach 15 października - 14 listopada 1993 r., przy czym w wyznaczonym terminie zastrzeżeń nie wniesiono.

Z uzasadnienia wynika również, że w rejestrze gruntów obrębu O. założonym w 1974 r. w jednostce rejestrowej gruntów Skarbu Państwa – Państwowego Funduszu Ziemi przy działce nr [...] nie widnieje żadna adnotacja potwierdzająca, że przedmiotowa nieruchomość jest w dożywotnim użytkowaniu osoby fizycznej.

W dalszej części uzasadnienia Starosta B. przedstawił swoje ustalenia faktyczne, podając, że w protokole z dnia 6 maja 2010 r. sporządzonym w Starostwie Powiatowym w B. sołtys wsi O. potwierdził, że wnioskodawca użytkuje tylko część przekazanej dla jego matki do dożywotniego użytkowania nieruchomości, przy czym użytkowanie to potwierdza dopiero od 2003r., t.j. od momentu sprawowania funkcji sołtysa.

Zgodnie z obowiązującym miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego wsi O. przedmiotowa nieruchomość przeznaczona jest w części jako tereny zabudowy mieszkaniowej, w części jako tereny rolne, z wyłączeniem zabudowy, a w części na budowę drogi wewnętrznej.

Wójt Gminy B. w piśmie z dnia 28 kwietnia 2010 r. wskazał, iż przedmiotowa działka nr [...] była użytkowana przez różnych użytkowników, głównie bezumownie, ze względu na fakt, że są to grunty piaszczyste (teren pagórkowaty) o niskiej klasie bonitacyjnej. Wójt ponadto argumentował, że od momentu śmierci w 1984 r. matki wnioskodawcy nikt z członków rodziny nie rościł praw do tej działki, ani też nikt, od momentu jej komunalizacji, nie starał się o jej ewentualny zwrot. Dalej podniósł, że ze względu na małą wartość rolniczą tego gruntu przeznaczono go w 2004 r. na cele budowlane. Na etapie opracowywania zmian w planie miejscowym zagospodarowania przestrzennego również nikt z członków rodziny nie wniósł zastrzeżeń do zmian jak i roszczeń o zwrot tego gruntu.

Mieszkańcy wsi O. zostali poinformowani o zamierzeniach Gminy polegających na uzbrojeniu tych terenów w sieci wodociągowo-kanalizacyjne, podziale na działki budowlane oraz ich przeznaczeniu do sprzedaży. W 2009 r. zgodnie z uzyskanym pozwoleniem budowlanym Gmina wybudowała w/w sieci.

Ze względu na znaczne nakłady związane ze zmianą planu i uzbrojeniem tych terenów Gmina B. - jako strona przedmiotowego postępowania administracyjnego - nie wyraziła zgody na nieodpłatne nadanie działki nr [...] na własność dla osoby fizycznej ze względu na narażenie budżetu gminy na straty finansowe.

W zakończeniu uzasadnienia organ orzekający przedstawił przesłanki prawne podjętego rozstrzygnięcia, wyjaśniając, że zgodnie z art. 118 ust. 1 u.u.s.r. osobie, której przysługuje prawo użytkowania działki gruntu z tytułu przekazania gospodarstwa rolnego Państwu, w myśl dotychczasowych przepisów, na jej wniosek przyznaje się nieodpłatnie własność tej działki. Z wnioskiem o przyznanie prawa własności działki określonej w ust. 1 może wystąpić również zstępny osoby uprawnionej, który po śmierci tej osoby faktycznie włada, w zakresie odpowiadającym jej uprawnieniom, daną nieruchomością. Oznacza to obowiązek nieprzerwanego władania przez zstępnego całą nieruchomością (nie częścią), którą objął w posiadanie po śmierci rolnika. Powierzchnia tego gruntu winna odpowiadać powierzchni przyznanej do dożywotniego użytkowania – co wynika bezpośrednio z art. 118 ust. 2a powołanej powyżej ustawy, natomiast wnioskodawca ubiega się o część działki, która w całości została przekazana w dożywotnie użytkowanie jego matce. Tym samym wnioskodawca nie spełnia warunku ustawowego, a fakt użytkowania części działki potwierdził sam wnioskodawca i świadek (sołtys) w oświadczeniu złożonym pod odpowiedzialnością karną.

Wnioskodawca w odwołanie od powyżej decyzji zarzucił, że organ I instancji nie uwzględnił faktu, iż włada on całą nieruchomością, oznaczoną jako działka gruntu nr [...], a jedynie uprawia jej część, bowiem pozostałą część działki stanowi skarpa i piach. Podniósł również, iż fakt zmiany przeznaczenia terenu, w granicach którego położona jest działka nr [...], w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego na cele zabudowy i wyposażenia terenu w sieć wodociągowo-kanalizacyjną nie ma wpływu na jego uprawnienie do przyznania mu prawa własności wnioskowanej działki gruntu.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w J. G., po rozpatrzeniu odwołania, decyzją z dnia 7 września 2010r., Nr [...], wydaną na podstawie art. 138 § 1 pkt 2 k.p.a. oraz art. 118 ust. 2a u.u.s.r. uchyliło zaskarżoną decyzję w całości i przyznało wnioskodawcy nieodpłatnie prawo własności przedmiotowej działki gruntu.

W uzasadnieniu decyzji Kolegium przedstawiło stan faktyczny sprawy, a następnie wyjaśniło, że z przepisu art. 118 ust. 2a u.u.s.r. wynika, iż zstępny wnioskujący o nabycie prawa własności działki gruntu, określonej w ust. 1 tegoż art. 118, musi spełniać warunek faktycznego władania nieruchomością w zakresie odpowiadającym uprawnieniom rolnika, który przekazał gospodarstwo rolne Państwu. Przepis art. 118 ust. 1 u.u.s.r. określa to uprawnienie jako prawo użytkowania działki, które z kolei, zgodnie z definicją art. 252 k.c., polega na prawie używania rzeczy i prawie pobierania jej pożytków. Zdaniem organu odwoławczego takie prawo korzystania z działki, czyli jej uprawiania i pobierania pożytków, ustawodawca zapewnił rolnikowi, który przekazał Państwu gospodarstwo rolne. Użytkowanie jest niezbywalne (art. 254 k.) i wygasa na skutek niewykonywania przez lat 10 (art. 255 kc). W ocenie Kolegium regulacja zawarta w art. 118 ust. 2a u.u.s.r., stawiająca zstępnemu ubiegającemu się o przyznanie prawa własności działki warunek faktycznego władania nieruchomością po śmierci rolnika w zakresie odpowiadającym jego uprawnieniom (czyli prawa użytkowania), oznacza wymaganie osobistego użytkowania nieruchomości (faktycznego) przez zstępnego ubiegającego się o przyznanie prawa własności działki. Nie spełnia zatem warunku zstępny, który zadysponował działką na rzecz innej osoby w jakikolwiek sposób, np. wyraził zgodę na jej uprawę i pobieranie pożytków przez inną osobę. Roszczenia przewidziane w art. 118 u.u.s.r. nie mogą być interpretowane rozszerzająco, bowiem mają służyć zaspokojeniu interesów rolnika, nie zaś osób trzecich. W zasadzie przysługują rolnikowi, który przekazał gospodarstwo rolne Państwu, i nie wszystkim jego zstępnym, lecz jedynie ściśle określonym w ust. 2a tegoż artykułu, czyli tym, którzy po śmierci rolnika faktycznie władają działką w zakresie wynikającym z prawa użytkowania, które jest niezbywalne.

Kolegium uznało także, iż przyznaniu na własność działki uprawnionemu lub jego zstępnym nie stoi na przeszkodzie przekazanie działki na własność gminy w trybie art. 15 u.p.w.u.s.t., co wynika z treści art. 118 ust. 3 u.u.s.r., zgodnie z którą przepisów ust. 1 - 2a nie stosuje się, jeżeli działka nie jest przedmiotem własności Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego albo jeżeli przyznanie własności naruszałoby prawa osób trzecich do działki lub budynków, o których mowa w tych przepisach. Również zmiana przeznaczenia nieruchomości w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego i uzbrojenie terenu w urządzenia infrastruktury technicznej nie stanowi przeszkody w realizacji uprawnień wynikających z art. 118 ust. 1 i ust. 2a ustawy.

W dalszej części uzasadnienia organ odwoławczy wskazał, iż z materiałów sprawy wynika, że decyzją Naczelnika Gminy B. z dnia 14 listopada 1973 r. Nr [...], na wniosek matki wnioskodawcy, przejęte zostało na własność Państwa, w zamian za świadczenie rentowe, gospodarstwo rolne bez budynków, o pow. ogólnej 6,25 ha, położone we wsi O., gmina B.. W myśl pkt 7 tej decyzji matce wnioskodawcy pozostawiono w dożywotnim użytkowaniu działkę gruntu o pow. 0,50 ha. Ze znajdującego się w aktach sprawy odpisu operatu ewidencji gruntów sporządzonego na dzień 18 listopada 1977 r. wynika, że we władaniu matki wnioskodawcy znajdowała się działka nr [...] o pow. 0,81 ha. Z kolei z odpisu operatu ewidencji gruntów sporządzonego na dzień 11 maja 1978r. wynika, że działka gruntu nr [...] o pow. 0,81 ha została podzielona na dwie działki: nr [...] o pow. 0,29 ha, i nr [...] o pow. 0,52 ha. Z odpisu tego wynika również, że działki te wchodzą w skład Państwowego Funduszu Ziemi i są we władaniu wnioskodawcy. Z materiałów sprawy wynika także, iż na podstawie decyzji Wojewody J. z dnia 25 stycznia 1994 r., sygn. akt [...], działkę gruntu nr [...] przekazano nieodpłatnie na własność Gminie B..

Pismem z dnia 15 kwietnia 2010 r. wnioskodawca wystąpił o "zwrot" działki siedliskowej nr [...] i "emerytalnej" nr [...], przy czym w kolejnym piśmie z dnia 26 kwietnia 2010r. zwrócił się o "zwrot działki emerytalnej" nr [...] w części oznaczonej na załączniku do podania. W ocenie organu z zeznań świadków wynika, że wnioskodawca po śmierci matki objął w posiadanie i uprawia działkę rolną, uprzednio w granicach działki nr [...], a obecnie po podziale, w granicach działki nr [...] o pow. 0,52 ha. W przekonaniu organu odwoławczego w materiałach sprawy brak jest dowodów świadczących o utracie przez wnioskodawcę władztwa nad działką gruntu nr [...] czy też świadczących o wygaśnięciu użytkowania na skutek niewykonywania go przez okres 10 lat. Zwrócono również uwagę, iż organ I instancji, w uzasadnieniu decyzji, podał niewłaściwą informacją wynikającą z pisma Wójta Gminy B. z dnia 28 kwietnia 2010r., w którym wskazano, iż działka gruntu nr [...] i wydzielone z niej działki gruntu użytkowane były przez różnych użytkowników, gdy tymczasem ta działka gruntu przez jej podziałami miała powierzchnię 3,11 ha. Skoro więc na podstawie materiałów sprawy przekazanych przez organ I instancji nie można wykazać w sposób niewątpliwy, iż prawo użytkowania działki gruntu [...] wygasło, a wnioskodawca w złożonym odwołaniu wyraźnie wskazał, iż wnioskuje o przekazanie mu na własność będącej w jego władaniu działki nr [...], to należy uznać, że zostały spełnione przesłanki, wynikające z art. 118 ust. 2a u.u.s.r. w zw. z art. 255 k.c., do przyznania mu nieodpłatnie na własność działki gruntu nr [...] o pow. 0,52 ha.

Gmina B. w skardze skierowanej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu zarzuciła powyższej decyzji:

- naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, art. 118 ust. 2a u.u.s.r. poprzez przyjęcie, iż wnioskodawca po śmierci matki, faktycznie włada przedmiotową działką gruntu o nr [...] o pow. 0,52 ha,

- naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 7 w zw. z art. 77 i art. 80 k.p.a., poprzez dokonanie rażąco błędnych ustaleń faktycznych i uznanie, że wnioskodawca użytkował całość przedmiotowej działki gruntu,

- naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 7 k.p.a., poprzez naruszenie obowiązku wszechstronnego zbadania sprawy pod kątem nie tylko prawnym, ale i faktycznym.

Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu wyrokiem z dnia 18 stycznia 2011 r., sygn. akt II SA/Wr 663/10, uchylił zaskarżoną decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w J. G. z dnia 7 września 2010 r.

W uzasadnieniu wyroku Sąd w pierwszej kolejności wyjaśnił, iż podziela ocenę organu odwoławczego, co do tego, że ani przekazanie gminie działki, której dotyczy wniosek złożony na podstawie art. 118 ust. 2a u.u.s.r., czyli jej komunalizacja, ani zmiana przeznaczenia tej działki w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego nie są okolicznościami, które uniemożliwiają wnioskodawcy spełniającemu warunki ustawowe, nieodpłatne nabycie własności tej działki w trybie wskazanego powyżej przepisu. Ponadto zwrócił uwagę, iż w sprawie, której przedmiot wynika z przepisu art. 118 ust. 2a u.u.s.r., na treść rozstrzygnięcia nie mają wpływu ewentualne nakłady finansowe poczynione na nieruchomość przez gminę przed datą złożenia przez uprawniony podmiot wniosku o nieodpłatne nabycie jej własności.

Dalej podniesiono jednakże, iż zdaniem Sądu w rozpoznawanej sprawie brak było podstaw dla zaakceptowania stwierdzenia organu odwoławczego, że wnioskodawca "w złożonym odwołaniu wyraźnie wskazał, iż wnioskuje o przekazanie mu na własność będącej w jego władaniu działki nr [...]". Sąd zwrócił uwagę, iż wnioskodawca w zakończeniu odwołania oświadczył (powołując się na złożone "zeznania"), iż był dzierżawcą działki na podstawie umowy zawartej z Gminą B., a przed kilkoma laty złożył wniosek o zakup przedmiotowej działki, a ponadto, że domaga się zmiany zaskarżonej decyzji – jako niezgodnej z prawem – poprzez nieodpłatne przyznanie mu własności działki nr [...] o łącznej pow. 0,52 ha, położonej w obrębie wsi O..

W uznaniu Sądu takie oświadczenie, złożone w ramach czynności kwestionującej prawidłowość orzeczenia już wydanego w postępowaniu jurysdykcyjnym, nie jest tożsame i nie może być traktowane jako dokonana w administracyjnym postępowaniu instancyjnym zmiana treści wniosku. Sąd, przywołując ogólnie orzecznictwo sądowoadministracyjne i literaturę prawniczą, wskazał na bezwzględnie wiążący charakter wniosku wszczynającego postępowanie w sprawie oraz na wyłączne prawo wnioskodawcy do kształtowania jego treści i zakresu, jak też na niemożność samodzielnego interpretowania żądania wniosku przez organ prowadzący postępowanie w sprawie. W tym kontekście zauważono, że w materiale sprawy, na podstawie którego orzeka sąd administracyjny, znajdują się dwa wnioski, w których żądania są różnie sformułowane. Pierwszy z nich z dnia 19 kwietnia 2010r. dotyczy działki emerytalnej nr [...], drugi zaś z dnia 26 kwietnia 2010r. dotyczy tej samej działki, ale w części oznaczonej na załączniku do podania.

Zdaniem Sądu dla przeprowadzenia w sposób prawidłowy postępowania jurysdykcyjnego w tej sprawie konieczne było uzyskanie od wnioskodawcy jednoznacznego oświadczenia co do istoty żądania, skoro zasadnym jest twierdzenie organu I instancji co do braku legalnej możliwości objęcia orzeczeniem wydanym w trybie art. 118 ust. 2a u.u.s.r. tylko części działki użytkowanej przez zstępnego osoby uprawnionej. Dodatkowo podniesiono, że wskazany powyżej przepis wymaga od zstępnego osoby, której przysługiwało prawo użytkowania działki gruntu z tytułu przekazania gospodarstwa rolnego Państwu, faktycznego władania tą samą działką w zakresie odpowiadającym uprawnieniom tej osoby po jej śmierci, tj. osobistego użytkowania nieruchomości przez zstępnego ubiegającego się o przyznanie prawa własności działki, przy czym takie użytkowanie przez zstępnych musi mieć charakter ciągły.

W przekonaniu Sądu materiał sprawy, w tym zeznania świadków, nie potwierdza nieprzerwanego użytkowania w całości przedmiotowej działki (powstałej po podziale nieruchomości) przez wnioskodawcę, gdyż świadek E. B. potwierdził fakt użytkowania działki do 1989 r., drugi ze świadków, S. S., mimo, że jest sąsiadem wnioskodawcy od 1985r., potwierdził fakt użytkowania przez niego działki "nr [...] o powierzchni i kształcie jak na załączonej do wniosku mapie" od śmierci matki wnioskodawcy, czyli od 1984r., zaś trzeci ze świadków, M. B., potwierdza fakt użytkowania przez wnioskodawcę działki od momentu kiedy sprawuje funkcję sołtysa, tj. od 2003 r. w takim zakresie, jaki został określony w załączniku graficznym do podania o zwrot części działki nr [...].

Sąd zarzucił przy tym, że poza oceną organu odwoławczego pozostała treść protokołu sporządzonego z oględzin przedmiotowej działki dokonanych w dniu 26 kwietnia 2010r. przez inspektora z Wydziału Gospodarki Nieruchomościami Starostwa Powiatowego w B. oraz uprawnionego geodetę, jak też i to, że organ odwoławczy nie wyjaśnił w jaki sposób realizowane było i jest przez wnioskodawcę władanie tą częścią działki nr [...], która nie jest uprawiana i znajduje się poza częścią odręcznie obrysowaną na załączniku do wniosku, jak również nie odniósł się do oświadczeń wnioskodawcy dotyczących umowy dzierżawy przedmiotowej działki zawartej z Gminą oraz podjętych przez niego działań zmierzających do zakupu tej działki. Zdaniem Sądu działania takie, szczególnie jeżeli były podjęte po dniu 1 stycznia 1999 r., wydają się niezrozumiałe w przypadku osoby, która może skorzystać z przywileju wynikającego z art. 118 ust. 2a u.u.s.r.

W tych okolicznościach Sąd uznał, że zgromadzony dotychczas materiał sprawy nie dostarcza nie budzących wątpliwości podstaw faktycznych dla stwierdzenia, że w sprawie zaistniały wszystkie przesłanki wymagane dla pozytywnego orzeczenia na podstawie wskazanego powyżej przepisu, zalecając przy tym, aby rozpoznając sprawę ponownie organ odwoławczy podjął przede wszystkim czynności zmierzające do sprecyzowania przez wnioskodawcę żądania wniosku.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w J. G., po ponownym rozpatrzeniu odwołania wnioskodawcy, decyzją z dnia 29 lipca 2011 r., nr [...], uchyliło zaskarżoną decyzję Starosty B. z dnia 28 czerwca 2011 r.

W uzasadnieniu organ odwoławczy wpierw podniósł, iż wypełniając wskazania Sądu, dotyczące sprecyzowania przez wnioskodawcę żądania wniosku, uzyskał stanowisko jego pełnomocnika, że domaga się on przyznania na własność działki nr [...]. Dalej wskazując na kwestie istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, tj. ustalenia zaistnienia przesłanek uprawniających do żądania bezpłatnego przekazania działki pozostawionej rolnikowi do dożywotniego użytkowania, organ podniósł, że nie zostały one w przedmiotowej sprawie wyjaśnione w sposób pełny, a co za tym idzie koniecznym jest przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego w znacznej części odnośnie ustalenia czy wnioskodawca przejął najpóźniej z dniem śmierci swojej matki działkę pozostawioną do dożywotnego użytkowania, oraz czy wykonywał to użytkowanie w sposób nieprzerwany.

Organ I instancji, po ponownym rozpatrzeniu wniosku z dnia 26 kwietnia 2010r. o zwrot działki gruntu oznaczonej nr [...] na arkuszu mapy ewidencji gruntów nr [...], położonej w obrębie wsi O., gmina B., decyzją z dnia 2 marca 2012 r., sygn. [...], odmówił przyznania wnioskodawcy prawa własności przedmiotowej działki gruntu.

Uzasadniając decyzję organ I instancji podał, że na podstawie decyzji Naczelnika Gminy B. Nr [...] z dnia 25 sierpnia 1975 r., wydanej na wniosek matki wnioskodawcy, przejęte zostało na własność Skarbu Państwa, w zamian za świadczenie rentowe, gospodarstwo rolne składające się z działek gruntu nr [...] i nr [...] o łącznej pow. 6,25 ha, położone we wsi O., gmina B.. Organ ten orzekł również o przydzieleniu matce wnioskodawcy do dożywotniego użytkowania działkę gruntu o powierzchni 0,50 ha. Wskazał, iż z rejestru gruntu sporządzonego w tym czasie wynika, że grunt przydzielony do dożywotniego użytkowania zawierał się w działce nr [...] o łącznej pow. 3,11 ha. Podał, że z wykazu zmian gruntowych, sporządzonego według stanu na dzień 18 listopada 1977r., wynika, że z przedmiotowej nieruchomości wydzielono działkę nr [...] o powierzchni 2,30 ha oraz zabudowaną działkę nr [...] o powierzchni 0,81 ha, która pozostała we władaniu matki wnioskodawcy. Z działki tej później została wydzielona niezabudowana działka nr [...] o pow. 0,52 ha - przy czym w wykazie zmian gruntowych z dnia 11 maja 1978r. przy nowowydzielonej działce widnieje zapis: "Państwowy Fundusz Ziemi". Pozostała zaś część działki o powierzchni 0,29 ha, zabudowana budynkami będącymi wówczas własnością matki wnioskodawcy, została oznaczona nr [...]. Potem organ I instancji podał, że Wojewoda J., w oparciu o przepisy art. 15 i art. 18 u.p.w.u.s.t., na podstawie decyzji nr [...] z dnia 23 stycznia 1994 r. omawianą działkę gruntu nieodpłatnie przekazał Gminie B..

W opisie czynności podejmowanych przy ponownym rozpatrywaniu sprawy organ I instancji podał, że materiał dowodowy sprawy został uzupełniony o dowody przesłane przez Wójt Gminy B. przy piśmie z dnia 27 września 2011 r., z których wynika, że działka nr [...] o powierzchni 0,52 ha (przed podziałem działka nr [...]) była wydzierżawiana przez Gminę B. dla wnioskodawcy w następujących okresach:

- 29 października 1984 r. - 30 sierpnia 1985 r. (umowa dzierżawy obejmująca m.in. działkę nr [...] o pow. 0,52 ha),

- 25 października 1985 r. - 30 sierpnia 1988 r. (umowa dzierżawy obejmująca m.in. działkę nr [...] o pow. 0,52 ha),

- 22 listopada 1988 r. - 30 października 1995 r. (umowa dzierżawy obejmująca tylko działkę nr [...] o pow. 0,52 ha)

- II półrocze 2005 r. (zawiadomienie o opłacie za dzierżawę działki nr [...] o pow. 0,52 ha),

- I półrocze 2006 r. (zawiadomienie o opłacie za dzierżawę działki nr [...] o pow. 0,52 ha).

Dalej Starosta B. stwierdził, iż w wyniku oględzin dokonanych w dniu 15 listopada 2011 r. ustalił, że działka nr [...] nie jest w całości użytkowana przez wnioskodawcę (zakres jej użytkowania potwierdza dokumentacja fotograficzna sporządzona w trakcie dokonywanych oględzin oraz fragment mapy ewidencyjnej w skali 1 : 5000). Organ podał, że z oświadczenia wnioskodawcy wynika, iż część oznaczona literą C jest przez niego regularnie uprawniana jako rola, część A stanowi sad owocowy, z którego pobiera on pożytki, natomiast nie użytkuje części B, ponieważ jest to teren porośnięty chaszczami (z jednej strony graniczący z murem, a z drugiej strony z działką nr [...] należącą do Gminy B.), jak również nie uprawia części D, która jest terenem piaszczystym. Dalej organ I instancji stwierdził, że w celu uzgodnienia interesów stron oraz dogłębnego wyjaśnienia sprawy w dniu 19 stycznia 2012 r. przeprowadził rozprawę administracyjną, na której wnioskodawca podtrzymał swój wniosek o zwrot działki nr [...] o pow. 0,52 ha, wyjaśniając, że fakt dzierżawienia przez niego działki nr [...] nie zawsze był udokumentowany, opłaty z tytułu użytkowania gruntu wnosił wyłącznie po otrzymaniu "nakazu płatniczego", a nadto stwierdził, że od śmierci jego matki grunt ten jest nieprzerwanie użytkowany przez niego rolniczo.

Organ I instancji podał także, iż Wójt Gminy B. w piśmie z dnia 28 kwietnia 2010 r. potwierdził, że w różnych okresach działka nr [...] i wydzielone z niej działki gruntu były użytkowane przez różnych użytkowników, głównie bezumownie, ze względu na fakt, że są to grunty piaszczyste (teren pagórkowaty) o niskiej bonitacji. Przy tym organ I instancji wskazał, iż ze złożonego w trakcie rozprawy administracyjnej oświadczenia pełnomocnika Gminy B. wynika, że "urząd posiada jedynie szczątkowe informacje, w jakim zakresie i kiedy działka nr [...] (po podziale) była dzierżawiona przez osoby trzecie".

Następnie organ I instancji wyjaśnił, że powodem podjęcia przez wnioskodawcę działań zmierzających do zakupu działki nr [...] od Gminy B., zamiast wnioskowania o nieodpłatne jej nabycie na podstawie obowiązującego od 1 stycznia 1999 r. przepisu art. 118 ust. 2a u.u.s.r., był brak u niego wiedzy o uprawnieniach wynikających ze wskazanego przepisu, tym bardziej, iż składając wniosek o kupno działki nie został poinformowany przez pracowników Gminy B. o możliwości jej nieodpłatnego nadania.

Organ I instancji podał również, że spośród wezwanych świadków na rozprawę stawił się jedynie M. B., pełniący od 2003 r. funkcję sołtysa wsi O., który poświadczył okres użytkowania działki nr [...] w okresie od 1981 r. do dnia rozprawy. Świadek ten zeznał, iż od 1981 r. do 2008 r. wnioskodawca władał całą działka, i że w okresie ostatnich 3 lat część piaszczysta była wyłączona z uprawy, a nadto w kwestii użytkowania spornej nieruchomości przez osoby trzecie potwierdził, że nikt inny nie uprawiał tej działki.

Dalej organ I instancji podał, że ani komunalizacja działki, ani zmiana jej przeznaczenia w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, nie są okolicznościami, które stoją na przeszkodzie do nieodpłatnego nabycia własności tej działki przez wnioskodawcę spełniającego warunki u.u.s.r. Podał również, że na treść rozstrzygnięcia nie mają wpływu nakłady finansowe związane z infrastrukturą, poczynione przez gminę przed datą złożenia przez uprawniony podmiot wniosku o zwrot tej nieruchomości. Wskazał, że z dokumentacji geodezyjnej wynika, że działka nr [...] uzbrojona jest w sieć wodociągową. Stwierdził zatem, że kwestią determinującą treść rozstrzygnięcia w sprawie jest ustalenie, czy wnioskodawca, jako zstępny po swojej matce, której przysługiwało bezpłatne, dożywotnie prawo użytkowania działki z tytułu przekazania gospodarstwa rolnego Państwu, spełnia przesłanki do nieodpłatnego przyznania na własność tejże działki w trybie przepisów u.u.s.r. W tym kontekście organ wskazał, że jedną z podstawowych przesłanek zawartych w art. 118 ust. 1 u.u.s.r., która umożliwia skuteczne żądanie przyznania nieodpłatnie własności działki, jest władanie przez wnioskodawcę daną nieruchomością. Musi to być władanie, które przejawia się w użytkowaniu konkretnej nieruchomości, którego zakres będzie odpowiadał uprawnieniom zmarłego rolnika. Stwierdził, że to władanie winno urzeczywistniać się poprzez czynności związane z użytkowaniem nieruchomości. Uznał zatem, że takie władztwo nad nieruchomością i jej użytkowanie musi być realne nie zaś iluzoryczne, a przede wszystkim musi występować nieprzerwanie od dnia śmierci rolnika do dnia, wydania decyzji w trybie art. 118 u.u.s.r.

Starosta B. stwierdził, że za bezsporne należy uznać okoliczności dotyczące przejęcia nieruchomości na własność Państwa, pozostawienia działki w dożywotnim użytkowaniu matce wnioskodawcy i fakt, że wnioskodawca jest jej zstępnym. Natomiast kwestię wątpliwą według organu I instancji jest władanie przez wnioskodawcę nieruchomością w takim zakresie w jakim przysługiwało jego matce, bowiem wnioskodawca "użytkuje" tylko część działki przekazanej w dożywotnie użytkowanie jego matce, a ponadto wobec rozbieżności zeznań świadków, nie jest on w stanie udokumentować władana tą nieruchomością od śmierci swojej matki.

Podsumowując swoje stanowisko organ I instancji stwierdził, że tym samym wnioskodawca nie spełnia warunków u.u.s.r.

Wnioskodawca od powyższej decyzji złożył odwołanie zarzucając:

- naruszenie przepisu postępowania, tj. art. 7 kpa w zw. z art. 77 § 1 kpa przez wadliwą i odbiegającą od wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego ocenę dowodów w sprawie, przejawiającą się przede wszystkim w:

1) odmowie uwzględnienia stanu części działki uznanej za nieobjętą użytkowaniem, podczas gdy skład podłoża tego obszaru uniemożliwia bieżące prowadzenie na tym terenie uprawy roślin, przez co faktyczny brak upraw nie jest efektem porzucenia fragmentu działki;

2) uznaniu za nieudokumentowane w stopniu wystarczającym władania przedmiotową działką przez wnioskodawcę co najmniej od dnia śmierci jego matki, podczas gdy fakt takiego władania wynika zarówno z dokumentacji znajdującej się w aktach sprawy, jak i z zeznań świadków;

- naruszenie prawa materialnego w postaci wadliwej wykładni przepisów art. 118 ust. 1 i ust. 2a u.u.s.r. przez błędne odniesienie pojęcia zakresu użytkowania gruntu przez zstępnego osoby uprawnionej, odpowiadającego uprawnieniom tej osoby, do czynnika przestrzennego, z umniejszeniem formy prawnej korzystania z nieruchomości i charakteru prawnego samej obecności faktycznego użytkownika gruntu na nieruchomości.

Uzasadniając zarzuty odwołanie wyjaśniono, iż wnioskodawca uprawia wskazany grunt co najmniej od śmierci matki, od końca 1984 r. jest on dzierżawcą nieruchomości, zaś w toku postępowania wnioskodawca za pośrednictwem pełnomocnika oświadczył, iż domaga się on przyznania na własność działki [...]. Odnosząc się zaś do przyczyn odmowy przyznania wnioskodawcy wymienionej nieruchomości, stwierdzono, iż uprawa nie jest tożsama z użytkowaniem, zaś w sprawie ustalone zostało także, iż nikt poza matka wnioskodawcy, a potem wnioskodawcą, nie użytkował gruntu będącego przedmiotem decyzji. Wskazano, że o ile na chwilę obecną w użytkowaniu nie znajduje się piaszczysty kawałek gruntu, o tyle trudno oczekiwać, by nienadający się do uprawy piasek mógł być wykorzystywany w celach rolnych w takim samym zakresie, w jakim użytkuje się grunty zdatne pod uprawę, przy czym zwrócono uwagę, iż ów wycinek działki nie jest użytkowany dopiero od trzech lat, natomiast wcześniej wnioskodawca użytkował całość nieruchomości.

Wskazano przy tym, iż skoro bezsporne było prawo użytkowania nieruchomości przez matkę wnioskodawcy, to w praktyce zstępny musi tą nieruchomością władać w zakresie tożsamym co do formy prawnej. Uznano, iż słusznie nie jest dopuszczalne oddanie działki lub jej części osobie trzeciej do korzystania, niemniej jeśli zstępny osoby uprawnionej z art. 118 ust. 1 u.u.s.r. osobiście zajmuje się gospodarstwem, to faktycznie grunt użytkuje. Podniesiono także, iż w niniejszej sprawie, dla stwierdzenia występowania przesłanek zasadności wniosku o przyznanie własności gruntu, pomniejsze wagowo ma rozstrzygnięcie kwestii, czy cała działka (pod względem powierzchni) była uprawiana przez stronę, czy tylko jej część, bowiem takie ustalenie miałoby znaczenie dopiero wtedy, gdyby wycinkiem faktycznie niezagospodarowanym zarządzał inny podmiot, a taka sytuacji w tej sprawie nie występuje (wnioskodawca gospodaruje gruntem osobiście, nie przekazał go osobie trzeciej w celu pobierania pożytków, a stanu tego nie zmienia fakt, iż sąsiedzi wnioskodawcy użyczali mu sprzęt rolniczy w ramach tzw. pomocy sąsiedzkiej). Faktycznie zatem wnioskodawca w sposób wymagany przepisami włada działką [...] i ten warunek do przyznania mu własności nieruchomości jest spełniony. Natomiast organ skoncentrował się na aspekcie terytorialnym władania gruntem bardziej niż na formie prawnej takiego stanu. Podkreślono jeszcze raz, iż nie ma de facto znaczenia, jaka część działki jest fizycznie obsługiwana w celach rolniczych, gdyż nacisk należy kłaść na fakt braku obecności poddzierżawców lub osób mogących być poczytanych za pełniących taką rolę ze względu na sposób wejścia na grunt i korzystania zeń.

Odnosząc się zaś do drugiego aspektu koniecznego dla uwzględnienia wniosku, tj. nieprzerwanego korzystania, stwierdzono, iż materiał dowodowy pozwala na wyprowadzenie wniosków korzystnych dla wnioskodawcy. Wskazano, iż świadkowie występujący w sprawie złożyli, pouczeni o odpowiedzialności karnej, zeznania pozwalające na ustalenie okresu korzystania przez wnioskodawcę z gruntu, wypełniającego wymagane przesłanki czasowe. Podano, iż M. B. na rozprawie z dnia 19 stycznia 2012 r. stwierdził, iż wnioskodawca użytkował grunt od 1981r. do 2008r. na całej powierzchni, a po tym okresie zaś bez części piaszczystej. Zarzucono, iż takie zdanie świadka nie jest, wbrew twierdzeniom organu, rozbieżne z poprzednim zeznaniem, złożonym do protokołu z dnia 6 maja 2010 r. Świadek wtedy zeznał nie tyle, że działka użytkowana jest przez wnioskodawcę od momentu, od kiedy M. B. jest sołtysem Ocic (tj. od 2003 r.), ale że od takiej chwili jest w stanie dokładnie ocenić użytkowanie, a poza tym potwierdza on głównie zakres użytkowania zbieżny z wnioskiem. Ponadto świadek E. B. stwierdza użytkowanie do 1989 r., zaś świadek S. S. - od śmierci matki wnioskodawcy, tj. od 1984r. Zdaniem odwołującego zestawiając owe wypowiedzi, można wydobyć z nich zasadny i logiczny pogląd, iż wnioskodawca faktycznie użytkuje grunt co najmniej od śmierci matki. Użytkowanie od 1984r. dokumentują także umowy dzierżawy, które dotyczą całości działki, tj. 0,52 ha. Tym samym, wbrew zdaniu organu, ten warunek z u.u.s.r., jest spełniony. Zwrócono uwagę na fakt, iż luki w dokumentacji nie muszą oznaczać nieistnienia danych fragmentów stanu faktycznego, gdyż fizyczna bytność na działce jest od tytułu prawnego niezależna.

Zarzucono ponadto, iż przeciwko opieraniu się bezkrytycznie na dokumentach świadczy też fakt, iż mimo rzekomego uzbrojenia działki w sieć wodnokanalizacyjną prace takie nie były prowadzone na gruncie [...], ale na nieruchomości sąsiedniej, co potwierdza strona i sołtys wsi O..

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w J. G. decyzją z dnia 18 czerwca 2012 r., nr [...], uchyliło zaskarżoną decyzję w całości i przyznało wnioskodawcy nieodpłatnie prawo własności przedmiotowej działki gruntu nr [...], o pow. 0,52 ha, położonej w obrębie wsi O., gmina B..

Kolegium po przytoczeniu regulacji prawnych i orzecznictwa sądowoadministracyjnego wskazało, iż w rozpoznawanej sprawie bezspornym jest, że na mocy decyzji Naczelnika Gminy B. z dnia 14 listopada 1973 r., Nr [...], na wniosek matki skarżącego wnioskodawcy przejęte zostało na własność Państwa, w zamian za świadczenie rentowe, gospodarstwo rolne bez budynków, o pow. ogólnej 6,25 ha, i zgodnie z punktem 7 tej decyzji pozostawiono jej w dożywotnim użytkowania działkę gruntu o pow. 0.50 ha. Ze znajdujących się w aktach sprawy odpisów operatów ewidencji gruntów wynika, iż na dzień 18 listopada1977r. we władaniu matki wnioskodawcy znajdowała się działka nr [...] o pow. 0,81 ha, która następnie została podzielona na dwie działki o nr [...], o pow. 0.29 ha, i o nr [...] o pow. 0,52 ha. Z odpisów tych wynika również, że działki te wchodzą w skład Państwowego Funduszu Ziemi i są we władaniu wnioskodawcy, jak także i to, że na podstawie decyzji Wojewody J. z dnia 25 stycznia 1994 r. działkę gruntu nr [...] przekazano nieodpłatnie na własność Gminie B..

Dalej organ odwoławczy podniósł, iż wnioskodawca pismem z dnia 15 kwietnia 2010 r. wystąpił o "zwrot" działki siedliskowej nr [...] i "emerytalnej" nr [...], a następnie pismem z dnia 26 kwietnia 2010 r. zwrócił się o "zwrot działki emerytalnej nr [...] w części oznaczonej na załączniku do podania". W toku postępowania wnioskodawca, działając przez pełnomocnika adwokata, wyjaśnił, iż żąda on przyznania mu na własność działki nr [...], natomiast żądanie częściowego zwrotu tej działki gruntu spowodowane było sugestią Starostwa Powiatowego w B., które dawało mu nadzieję na rozpatrzenie pozytywne wniosku w takim właśnie zakresie.

Ponadto w toku postępowania dowodowego przeprowadzonego w rozpatrywanej sprawie ustalono, że wnioskodawca po śmierci matki objął w posiadanie działkę gruntu nr [...] o powierzchni 0,52 ha i wykorzystuje ją zgodnie z zasadą racjonalnego gospodarowania, w części pod uprawy rolne, w części jako sad, natomiast na części działki o nachyleniu około 30% i niskiej klasie bonitacyjnej przeprowadza zabiegi pielęgnacyjne w formie koszenia, aby nie porastała chwastami.

Zdaniem organu odwoławczego skoro więc przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe niewątpliwie wykazało, że wnioskodawca jako zstępny swojej matki, po jej śmierci, objął w posiadanie działkę gruntu nr [...], posiadał ją w dniu wejścia w życie art. 118 ust. 2a u.u.s.r. w brzmieniu nadanym art. 1 pkt 6 lit. a ustawy z dnia 20 czerwca 1992 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. z 1992 r., Nr 58, poz.280), i nieprzerwanie włada nią do chwili obecnej, i uprawia ją według wymagań prawidłowej gospodarki, to należy uznać, że zostały spełnione przesłanki wynikające z art. 118 ust. 2a u.u.s.r. do przyznania mu nieodpłatnie na własność przedmiotowej działki gruntu nr [...] o pow. 0,52 ha.

W skardze do tut. Sądu Gmina B., wnosząc o uchylenie zaskarżonej decyzji w całości i utrzymanie w mocy poprzedzającej ją decyzji Starosty Powiatowego z dnia 2 marca 2012r., zarzucił naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, tj. przepisu art. 118 ust. 2a u.u.s.r. poprzez przyjęcie, iż wnioskodawca po śmierci swojej matki, aż do dnia obecnego, faktycznie władał działką gruntu o nr [...] o pow. 0,52 ha, podczas gdy część tej działki nie była w żaden sposób przez niego nieużywana, a także naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 7 w zw. z art. 77 i art. 80 k.p.a., poprzez dokonanie rażąco błędnych ustaleń faktycznych i uznanie, że wnioskodawca użytkował całość działki gruntu o nr [...] o pow. 0,52 ha.

Skarżąca Gmina zarzuciła, że z przepisu art. 118 ust. 2a u.u.s.r. wynika iż zstępny, wnioskujący o nabycie prawa własności działki gruntu określonej w ust. 1 musi spełniać wniosek faktycznego władania przedmiotową nieruchomością w zakresie uprawnieniem odpowiadającym uprawnieniem rolnika, który przekazał gospodarstwo rolne. Powyższy przepis, zezwalający zstępnemu ubiegać się o przyznanie prawa własności działki uzależnia pozytywne rozpoznanie wniosku od zaistnienia przesłanki faktycznego władania nieruchomością po śmierci rolnika w zakresie odpowiadającym jego uprawnieniom. Oznacza to, że zstępni właściciela gospodarstwa rolnego przejętego na własność Państwa, któremu przyznane zostało prawo dożywotniego użytkowania działki gruntu, mogą po jego śmierci ubiegać się o przyznanie im tej działki na własność, jeżeli najpóźniej w chwili śmierci uprawnionego przejęli po nim posiadanie działki i działkę tę nieprzerwanie posiadają (por. wyrok NSA z dnia 30 maja 2008r., sygn. akt II OSK 588/07). Posiadanie musi mieć charakter posiadania ciągłego, nieprzerwanego żadnymi okolicznościami, a nadto musi obejmować całą działkę, a nie tylko jej fragment.

Skarżąca zarzuciła, iż z zebranego natomiast w sprawie materiału dowodowego nie wynika w sposób jednoznaczny i niebudzący wątpliwości, iż wnioskodawca władał nieprzerwanie całością działki [...], bowiem świadek M. B. zeznał, iż wnioskodawca użytkował grunt od 1981 r. do 2008r na całej powierzchni, a po tym okresie bez części piaszczystej. Tymczasem z przywołanego wyroku NSA z dnia 29 września 2010 r., sygn. akt I OSK 1609/09, wynika, iż wymóg władania nieruchomością przez zstępnych osoby uprawnionej dotyczy także momentu rozstrzygania przez organ, zaś zachowanie wnioskodawców polegające na zaprzestaniu jakichkolwiek zabiegów agrotechnicznych na działce i sporadyczne koszenie rosnącej na działce trawy, nie stanowi użytkowania odpowiadającego uprawnieniu zmarłego wstępnego.

Brak jest zatem podstawy do przyjęcia - w ślad za SKO - iż spełniona została w niniejszej sprawie druga z przesłanej dających podstawę do uwzględniania wniosku, a mianowicie "osobiste i faktyczne użytkowania nieruchomości przez zstępnego ubiegającego się o przyznanie prawa własności działki".

Organ nie zgodził się z twierdzeniem SKO, iż umowy dzierżawy zawarte pomiędzy wnioskodawcą a Gminą B. dokumentują nieprzerwane użytkowanie gruntu od 1984r., gdyż umowy te zawierane były na czas określony od 29 października 1984r. do 30 sierpnia 1985r., od 15 października 1985r. do 30 sierpnia 1988r. i od 22 listopada 1988r do 30 października 1995r. W jego ocenie już z dat w których zawierane były umowy widać, że nie mogą one świadczyć o nieprzerwanym użytkowaniu.

Skarżący organ przypomniał, że stosownie do treści umów dzierżawy zawartych pomiędzy wnioskodawcą a Gminą B., dzierżawca zobowiązany był po ich wygaśnięciu do zwrotu dzierżawionych gruntów bez dodatkowego wezwania ze strony wydzierżawiającego, dlatego też Gmina nie skierowała do wnioskodawcy dodatkowych wezwań w tym zakresie. Wskazała przy tym także, iż sam wnioskodawca wykazał się daleko idącym zaniedbaniem, skoro po zakończeniu obowiązywania umów dzierżawy nie interesował się czy zostaną one przedłużone na kolejny okres, ale nadal zajmował te grunty bezumownie nie regulując jakichkolwiek związanych z tym opłat.

W przekonaniu Gminy B., skoro nie ma możliwości ustalenia w sposób jednoznaczny i nie budzący wątpliwości, iż wnioskodawca użytkował sporną działkę gruntu nieprzerwanie od czasu śmierci jego matki, to nie można uznać, iż w niniejszej sprawie spełnione zostały przesłanki o których mowa w art. 118 ust. 2a u.u.s.r. Brak jednoznacznego ustalenia, iż wnioskodawca użytkował działkę gruntu nr [...] osobiście i nieprzerwanie, uniemożliwia przyznanie mu własność tejże działki. Sam fakt, iż wnioskodawca twierdzi, że działkę tą użytkował nie przesądza - wbrew stanowisku SKO w J. G. - o tym, iż tak faktycznie było. W tym kontekście wskazano także na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego Ośrodka Zamiejscowego w Białymstoku z dnia 9 lipca 1998 r., sygn. akt SA/Bk 1482/97, w którym Sąd orzekł, iż "warunek faktycznego władania nieruchomością, o którym mowa wart. 118 ust. 2a u.u.s.r.), po śmierci rolnika w zakresie odpowiadającym jego uprawnieniom (czyli prawa użytkowania) oznacza wymaganie osobistego użytkowania nieruchomości (faktycznego) przez zstępnego ubiegającego się o przyznanie prawa własności działki".

Przytaczając powyższe stanowisko Sądu podkreślano, że w sposób jednoznaczny przemawia ono za tym, iż aby można było uznać za spełniony warunek dla bezpłatnego przekazania wnioskodawcy prawa własności tej działki to musiałaby on udowodnić w sposób nie budzący wątpliwości, iż działkę tą użytkował nieprzerwanie i osobiście od czasu śmierci swej matki.

Niezależnie od powyższego, skarżący wskazał również, iż wnioskodawca przez okres od momentu przekazania działki na rzecz Gminy B. nie zgłosił ani razu wniosku o przekazanie mu przedmiotowej działki na własność, a co więcej niezrozumiałe są działania wnioskodawcy, który wystąpił do Gminy B. z wnioskiem o wykup przedmiotowej działki, pomimo iż już od 1 stycznia 1999r. miał możliwość skorzystania z przywileju jaki daje art. 118 ust. 2 u.u.s.r.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w J. G. w odpowiedzi na skargę wniosło o jej oddalenie podtrzymując swoje stanowisko zaprezentowane w zaskarżonej decyzji. Odnosząc się zaś do tej części uzasadnienia skargi, w której dla skarżącej niezrozumiałe jest działanie wnioskodawcy w przedmiocie wystąpienia z wnioskiem o wykup działki, organ administracyjny wskazał, iż do kwestii tej wnioskodawca odniósł się na rozprawie administracyjnej przeprowadzonej w dniu 17 maja 2012 r., gdzie wyjaśnił, iż po prostu nie wiedział o uprawnieniach przewidzianych w art. 118 ust. 2a u.u.s.r.

Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu zważył, co następuje:

Sądy administracyjne, zgodnie z art. 1 § 2 ustawa z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269), sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem jej zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Kontrola wojewódzkiego sądu administracyjnego obejmuje kwestie związane z procesem stosowania prawa w postępowaniu administracyjnym, a więc to, czy organ dokonał prawidłowych ustaleń co do obowiązywania zaskarżonej normy prawnej, czy normę tę właściwe interpretował i czy nie naruszył zasad ustalenia określonych faktów za udowodnione.

Konsekwencją takiego unormowania jest konstatacja, iż uchylenie decyzji może nastąpić jedynie w sytuacji, gdy wydanie zaskarżonej decyzji nastąpiło w wyniku naruszenia prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, bądź to naruszenia prawa dającego podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego, bądź też innego naruszenia przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy, co wynika jednoznacznie z brzmienia art. 145 § 1 pkt 1 lit. a)- lit. c) ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm. w skrócie u.p.p.s.a).

Stosownie zaś do treści art. 134 § 1 u.p.p.s.a sąd rozstrzyga w granicach sprawy, nie będąc związanym zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą skargi.

W zakresie tak określonej kognicji Sąd stwierdza, iż zaskarżona decyzja nie narusza prawa.

W rozpatrywanej sprawie, istota sporu sprowadza się do tego, czy na podstawie ustalonego stanu faktycznego można przyjąć, że doszło do spełnienia przesłanek uzasadniających skuteczne wystąpienie przez zstępnego rolnika, który przekazał gospodarstwo rolne w zamian za świadczenia emerytalne, z wnioskiem o nieodpłatne przyznanie prawa własności tzw. działki emerytalnej, tj. działki gruntu pozostawionej do użytkowania rolnikowi po przekazaniu gospodarstwa rolnego Państwu. Tymi warunkami, wynikającymi bezpośrednio z regulacji art. 118 ust. 2a u.u.s.r., jest po pierwsze kryterium podmiotowe, gdyż z takim żądaniem wystąpić może jedynie zstępny zmarłej osoby uprawnionej, a po drugie wymóg przedmiotowy, który przez ustawodawcę został określony jako faktyczne władanie daną nieruchomością w zakresie odpowiadającym osobie uprawnionej.

Jak słusznie zwrócił uwagę na to Naczelny Sąd Administracyjny w uzasadnieniu wyroku z dnia 14 lipca 2011 r., sygn. II OSK 1096/10, "zawarte w art. 118 ust. 2a u.u.s.r. określenie, że zstępny osoby uprawnionej, który po śmierci tej osoby faktycznie włada, w zakresie odpowiadającym jej uprawnieniom, daną nieruchomością, należy interpretować z uwzględnieniem znaczenia tego określenia w przepisach kodeksu cywilnego regulujących instytucję posiadania (art.336 k.c.) oraz pośrednio z uwzględnieniem regulacji dotyczącej użytkowania jako ograniczonego prawa rzeczowego, natomiast nie można nadawać tym określeniom innego, odrębnego, autonomicznego znaczenia. W szczególności słowa "faktyczne władanie" nie mogą być co do zasady zawsze utożsamiane z wymogiem osobistej, bezpośredniej, ciągłej pracy zstępnego osoby uprawnionej na przedmiotowej nieruchomości". Dokonując wykładni przepisu art. 118 ust. 2a u.u.s.r. Sąd ten trafnie stwierdził, że "zstępnemu osoby uprawnionej nie przysługuje prawo użytkowania, albowiem wraz ze śmiercią osoby uprawnionej, czyli osoby która przekazała na rzecz Państwa gospodarstwo rolne ustanowione na jej rzecz użytkowanie wygasło. Co wynika z istoty użytkowania jako ograniczonego prawa rzeczowego ustanowionego na rzecz osób fizycznych, a wyrażonego w art. 266 k.c.". Odnosząc się zaś do przesłanki określonej w art. 118 ust. 2a u.u.s.r., jako faktyczne władanie daną nieruchomością w zakresie odpowiadającym osobie uprawnionej, Naczelny Sąd Administracyjny podniósł, że ustawodawca posłużył się w tym przepisie cywilistyczną konstrukcją posiadania rzeczy unormowaną w art. 336 k.c., czyli że posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny). Co bardziej znaczące dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy Sąd ten wywiódł tezę, którą Sąd orzekający w pełni podziela, że "posiadanie według kodeksu cywilnego jest szczególnym, pozostającym pod ochroną prawa, stanem faktycznym, polegającym na faktycznym władztwie, przez które rozumie się samą możność władania rzeczą; efektywne w sensie gospodarczym korzystanie z rzeczy (nieruchomości) nie jest konieczną przesłanką posiadania; dla istnienia posiadania nie jest konieczne rzeczywiste korzystanie z rzeczy, lecz sama możliwość takiego korzystania." Stwierdził również, że "zawarte w art. 118 ust. 2a u.u.s.r. słowa "faktyczne władanie" nie mogą być co do zasady zawsze utożsamiane z wymogiem osobistej, bezpośredniej, ciągłej pracy zstępnego osoby uprawnionej na przedmiotowej nieruchomości".

W niniejszej sprawie Sąd, jak i organy administracyjne, związane były wynikającą z art. 153 u.p.p.s.a. oceną prawną i wskazaniami co do dalszego postępowania wyrażonymi w uzasadnieniu wyroku tut. Sądu z dnia 18 stycznia 2011r., sygn. akt II SA/Wr 663/10, w którym wskazano, że ani przekazanie gminie działki, której dotyczy wniosek złożony na podstawie art. 118 ust. 2a u.u.s.r., czyli jej komunalizacja, ani zmiana przeznaczenia tej działki w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego nie są okolicznościami, które uniemożliwiają wnioskodawcy spełniającemu warunki ustawowe, nieodpłatne nabycie własności tej działki w trybie wskazanego powyżej przepisu. Ponadto Sąd zwrócił uwagę, iż w sprawie, której przedmiot wynika z przepisu art. 118 ust. 2a u.u.s.r., na treść rozstrzygnięcia nie mają wpływu ewentualne nakłady finansowe poczynione na nieruchomość przez gminę przed datą złożenia przez uprawniony podmiot wniosku o nieodpłatne nabycie jej własności. W istocie zatem przed organami administracji, a pośrednio przed Sądem w ramach kontroli ich działalności, postawione zostało w pierwszej kolejności zadanie uzyskania od wnioskodawcy jednoznacznego oświadczenia co do istoty żądania (objęcie całości czy tylko części działki użytkowanej przez zstępnego osoby uprawnionej), a w drugiej uzupełnienie postępowania dowodowego w kierunku ustalenia czy wnioskodawca faktycznie władał tą samą działką w zakresie odpowiadającym uprawnieniom osoby, której przysługiwało prawo użytkowania działki gruntu z tytułu przekazania gospodarstwa rolnego Państwu, tj. czy w sposób ciągły osobiście użytkował nieruchomość.

W toku ponownego postępowania organ odwoławczy, wypełniając wskazania Sądu dotyczące sprecyzowania przez wnioskodawcę żądania wniosku, uzyskał stanowisko jego pełnomocnika, że domaga się on przyznania na własność działki nr [...], natomiast żądanie częściowego zwrotu tej działki gruntu spowodowane było sugestią Starostwa Powiatowego w B., które dawało mu nadzieję na pozytywne rozpatrzenie wniosku w takim zakresie.

Postępowanie dowodowe przeprowadzone przez organ I instancji wykazało, iż przedmiotowa działka nr [...] o pow. 0,52 ha (przed podziałem działka nr [...]) była wydzierżawiana przez Gminę B. dla wnioskodawcy w następujących okresach:

- 29 października 1984 r. - 30 sierpnia 1985 r. (umowa dzierżawy obejmująca m.in. działkę nr [...] o pow. 0,52 ha),

- 25 października 1985 r. - 30 sierpnia 1988 r. (umowa dzierżawy obejmująca m.in. działkę nr [...] o pow. 0,52 ha),

- 22 listopada 1988 r. - 30 października 1995 r. (umowa dzierżawy obejmująca tylko działkę nr [...] o pow. 0,52 ha)

- II półrocze 2005 r. (zawiadomienie o opłacie za dzierżawę działki nr [...] o pow. 0,52 ha),

- I półrocze 2006 r. (zawiadomienie o opłacie za dzierżawę działki nr [...] o pow. 0,52 ha).

Ponadto w wyniku oględzin dokonanych w dniu 15 listopada 2011 r. ustalono, że działka nr [...] nie jest w całości użytkowana przez wnioskodawcę (część oznaczona na mapie ewidencyjnej literą C jest regularnie uprawniana jako rola, część A stanowi sad owocowy, z którego pobierane są pożytki, natomiast nie jest użytkowana część B, ponieważ jest to teren porośnięty chaszczami, a także nie jest uprawiana część D, która jest terenem piaszczystym), który ponadto na rozprawie administracyjnej w dniu 19 stycznia 2012 r. wyjaśnił, że fakt dzierżawienia przez niego działki nr [...] nie zawsze był udokumentowany, opłaty z tytułu użytkowania gruntu wnosił wyłącznie po otrzymaniu "nakazu płatniczego", a nadto stwierdził, że od śmierci matki grunt ten jest nieprzerwanie użytkowany przez niego rolniczo.

Zdaniem Sądu organ odwoławczy prawidłowo zakwestionował stanowisko organu I instancji, iż wnioskodawca nie spełnia warunków z art. 118 ust. 2a u.u.s.r., bowiem "użytkuje" tylko część działki przekazanej w dożywotnie użytkowanie jego matce, a ponadto, wobec rozbieżności zeznań świadków, nie jest on w stanie udokumentować władana tą nieruchomością od śmierci swojej matki. Rację należy tutaj przyznać Kolegium, iż skoro przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe niewątpliwie wykazało, że wnioskodawca jako zstępny swojej matki, po jej śmierci, objął w posiadanie działkę gruntu nr [...], posiadał ją w dniu wejścia w życie art. 118 ust. 2a u.u.s.r. w brzmieniu nadanym art. 1 pkt 6 lit. a ustawy z dnia 20 czerwca 1992 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. z 1992 r., Nr 58, poz.280), i nieprzerwanie włada nią do chwili obecnej, jak również uprawia ją według wymagań prawidłowej gospodarki (w części pod uprawy rolne, w części jako sad, natomiast na części działki o nachyleniu około 30% i niskiej klasie bonitacyjnej przeprowadza zabiegi pielęgnacyjne w formie koszenia, aby nie porastała chwastami), to należy uznać, że zostały spełnione przesłanki wynikające z art. 118 ust. 2a u.u.s.r. do przyznania mu nieodpłatnie na własność przedmiotowej działki gruntu nr [...] o pow. 0,52 ha.

Omawiając pierwszą ze spornych kwestii, a mianowicie formy i zakresu faktycznego władania przedmiotową działką w zakresie odpowiadającym osobie uprawnionej wskazać należy po raz kolejny za Naczelnym Sądem Administracyjnym, który w cytowanym powyżej uzasadnieniu wyroku z dnia 14 lipca 2011 r. wyraźnie opowiedział się za stanowiskiem, że mamy tutaj do czynienia z cywilistyczną konstrukcją posiadania rzeczy unormowaną w art. 336 k.c., przez które rozumie się samą możność władania rzeczą. W tym przypadku dla istnienia posiadania nie jest konieczne rzeczywiste korzystanie z rzeczy, lecz sama możliwość takiego korzystania, a co równie istotne efektywne w sensie gospodarczym korzystanie z rzeczy (nieruchomości) nie jest konieczną przesłanką posiadania.

Przechodząc zatem do oceny stanu faktycznego niniejszej sprawy należało za organem odwoławczym przyjąć, iż wnioskodawca w pełni realizował władztwo nad całością przedmiotowej nieruchomości, pomimo że część jej obszaru nie była uprawiana rolniczo, tj. nie były na niej wykonywane podstawowe zabiegi agrotechniczne. Wykaszanie czy też pozostawienie w "ugorze" części działki, o niskiej klasie bonitacyjnej i trudnych warunkach terenowych, nie może zmienić przyjętej kwalifikacji posiadania, skoro nie przedstawiono żadnych dowodów, iż w tym samym czasie innym osobom przysługiwało lub wykonywane było władztwo faktyczne nad tą częścią działki nr [...].

Podobnie ocenić trzeba drugą kwestię, tj. nieprzerwanego władania działką przez wnioskodawcę od dnia śmierci jego matki do dnia złożenia stosownego wniosku o nieodpłatne przyznanie prawa własności tej działki. Zebrany materiał dowodowy w postaci umów dzierżawy, zawiadomień o opłacie za dzierżawę oraz zeznań świadków i oświadczenia wnioskodawcy, pozwala zasadnie przyjąć spełnienie również i tego warunku, tym bardziej, iż Gmina B., pomimo że prawnie przejęła na własność przedmiotowa działkę w 1994 r. na zaspokojenie zbiorowych potrzeb wspólnoty, nie przedstawiła jakichkolwiek dowodów świadczących o tym, że doszło do przerwania faktycznego posiadania działki przez wnioskodawcę. W tym kontekście wskazywane przez Gminę okoliczności wybudowania sieci wodociągowo-kanalizacyjnej przebiegającej przez przedmiotową działkę zostały przez wnioskodawcę zakwestionowane, co znalazło potwierdzenie w milczeniu organu gminnego.

Na zakończenie wskazać trzeba również, iż żadnego znaczenia dla sprawy nie ma podnoszona prze stronę skarżącą kwestia niezrozumiałego działania wnioskodawcy w przedmiocie wystąpienia z wnioskiem o wykup działki, gdyż są to prawa podmiotowe, z których w przypisanych warunkach i terminie może, ale nie musi, skorzystać, tym bardziej, że jak z jego wyjaśnień wynika po prostu nie wiedział o uprawnieniach przewidzianych w art. 118 ust. 2a u.u.s.r.

Z tych względów, na podstawie art. 151 u.p.p.s.a., orzeczono jak w sentencji.