I OSK 1273/12

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 13 kwietnia 2012 r., sygn. akt II SAB/Wa 86/12 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie odrzucił skargę P. S. na bezczynność Prezydenta m.st. Warszawy w przedmiocie rozpoznania wniosku z dnia 16 listopada 2011 r. o udostępnienie informacji publicznej.

W uzasadnieniu wyroku Sąd pierwszej instancji wskazał, iż pismem z dnia 18 stycznia 2012 r. P. S. wniósł do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, przesyłając drogą elektroniczną za pośrednictwem Prezydenta m.st. Warszawy, skargę na bezczynność tego organu polegającą na nierozpatrzeniu jego wniosku z dnia 16 listopada 2011 r. o udostępnienie informacji publicznej.

W związku z faktem, że P. S. w treści skargi (w miejscu podpisu) wskazał, że jest ona opatrzona podpisem elektronicznym, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie pismem z dnia 12 marca 2012 r. zwrócił skarżącemu przedmiotową skargę, wzywając jednocześnie do jej własnoręcznego podpisania i zwrotu do Sądu w terminie 7 dni od dnia doręczenia wezwania pod rygorem jej odrzucenia.

Odpis powyższego wezwania skarżący otrzymał w dniu 15 marca 2012 r. (zwrotne potwierdzenie odbioru – k. 13 akt sądowych).

W piśmie z dnia 15 marca 2012 r. skarżący wezwanie do podpisania skargi uznał za niezasadne i odesłał wydruk dokumentu elektronicznego zawierającego skargę. Zwrócona przez skarżącego skarga nie została podpisana własnoręcznym podpisem.

Wydając zaskarżone postanowienie Sąd pierwszej instancji wskazał, iż w orzecznictwie sądowoadministracyjnym przyjmuje się, że dla skuteczności pisma wnoszonego przez stronę drogą elektroniczną konieczne jest późniejsze opatrzenie go własnoręcznym podpisem, bowiem tylko taki podpis spełnia wymagania wynikające z art. 46 § 1 pkt 4 p.p.s.a.

Zgodnie z art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne, przepisów tej ustawy nie stosuje się do sądów administracyjnych w postępowaniu sądowoadministracyjnym. W konsekwencji, sąd administracyjny nie jest zobowiązany do posługiwania się w

korespondencji elektronicznej certyfikatami, o których mowa w powołanej ustawie z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym.

Wobec tego, że skarżący nie wykonał wezwania Sądu z dnia 12 marca 2012 r. i nie nadesłał skargi podpisanej własnoręcznym podpisem, Sąd pierwszej instancji stwierdził, że skarga z dnia 18 stycznia 2012 r. nie spełnia wymogu formalnego, co uniemożliwia nadanie jej biegu.

Skargę kasacyjną od powyższego postanowienia wniósł P. S. zarzucając mu:

1. naruszenie art. 58 § 1 pkt. 3 p.p.s.a. przez niewłaściwe zastosowanie w związku z naruszeniem (niezastosowaniem) art. 5 ust. 2 Ustawy o podpisie elektronicznym W i art. 5 ust 1 lit a Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 1999/93/WE z dnia 13 grudnia 1999 r. w sprawie wspólnotowych ram w zakresie podpisów elektronicznych Dz.U. L 13 z 19.1.2000, str. 12—20, Polskie wydanie specjalne: Rozdział 13 Tom 24 P. 239 – 248 przez uznanie, iż pismo złożone do sądu administracyjnego opatrzone bezpiecznym podpisem elektroniczny weryfikowanym przy pomocy kwalifikowanego certyfikatu nie wywołuje takich samych skutków prawnych, co pismo złożone na papierze opatrzone podpisem własnoręcznym (odręcznym). Naruszenie to miało istotny wpływ na wynik sprawy, albowiem przyjęcie, iż dane elektroniczne opatrzone podpis elektronicznym są równoważne pismu zawierającemu podpis własnoręczny powoduje, iż skarga spełnia wymogi formalne (art. 46 p.p.s.a.) i nie posiadając braków formalnych nie podlega odrzuceniu (art. 58 § 1 pkt. 3 p.p.s.a.);

2. oczywiste naruszenie przepisów art. 2 ust 3 ustawy o informatyzacji działalności podmiotów publicznych w aktualnym brzemieniu obowiązującym od 17.06.2010r(!), tj. niezastosowanie art. 1 pkt. 2 lit. b ustawy z dnia 12 lutego 2010 r. o zmianie ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 40 poz. 230 ) przez przyjęcie, iż Ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne nie stosuje się do sądów administracyjnych w postępowaniu sądowoadministracyjnym. W tym zakresie wniesiono o rozważenie art. 40 Ustawy prawo o ustroju sądów powszechnych w zw. z art. 29 Ustawy prawo o ustroju sądów administracyjnych;

3. naruszenie przez niezastosowanie art. 16 ust 1 ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne w związku z §45 ust 3 i 47 ust 4. Załącznika nr 1, do, Rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia IX stycznia 2011 r. w sprawie instrukcji kancelaryjnej, jednolitych rzeczowych wykazów akt oraz instrukcji w sprawie organizacji i zakresu działania archiwów zakładowych (Dz. U. nr 14 poz. 67) przez uznanie, iż skarga wnoszona "za pośrednictwem organu" (art. 54 § 1 p.p.s.a.) nie może zostać wniesiona do organu za pośrednictwem elektronicznej skrzynki podawczej;

4. naruszenie przez niezastosowanie art. 58 ust 2 (po nowelizacji) i art. 8 Ustawy o podpisie elektronicznym w zw. z art. 5 ust. 1 lit a oraz ust. 2 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 1999/93/WE z dnia 13 grudnia 1999 r. w sprawie wspólnotowych ram w zakresie podpisów elektronicznych Dz.U. L 13 z 19.1.2000, str. 12—20, Polskie wydanie specjalne: Rozdział 13 Tom 24 P. 239 – 248 przez przyjęcie, iż sąd administracyjny ("organ władzy publicznej" wg Konstytucji RP) nie jest zobowiązany do posługiwania się w korespondencji elektronicznej certyfikatami, o których mowa w powołanej ustawie z dnia 18 września 2001r o podpisie elektronicznym;

5. naruszenie art. 141 § 4 p.p.s.a. przez nieustosunkowanie się w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia do zarzutów podniesionych w toku postępowania, których trafność zobowiązywałaby sąd do uwzględnienia skargi.

Powołując się na powyższe wniesiono o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości oraz przyznanie kosztów postępowania według norm przepisanych.

W odpowiedzi na skargę kasacyjną Prezydent m. st. Warszawy wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie na jego rzecz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył co następuje:

Ogólne warunki formalne jakim powinno odpowiadać każde pismo procesowe strony zostały określone w art. 46 § 1 p.p.s.a. Jednym z tych wymagań jest podpis strony lub jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika (art. 46 § 1 pkt 4). Podpis powinien być własnoręczny, z wyjątkiem przypadków, o których mowa w art. 46 § 4 cytowanej ustawy, które w tej sprawie nie występują. W sytuacji braku własnoręcznego podpisu, Sąd wzywa stronę do usunięcia braku formalnego pisma przez jego podpisanie. Aby więc można było posługiwać się w postępowaniu sądowoadministracyjnym podpisem elektronicznym, musi istnieć stosowny ku temu przepis we wskazanym akcie prawnym.

Stosownie do art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym (Dz.U. Nr 130, poz. 1450 ze zm.) bezpieczny podpis elektroniczny weryfikowany przy pomocy kwalifikowanego certyfikatu wywołuje skutki prawne określone ustawą, jeżeli został złożony w okresie ważności tego certyfikatu. Przepis ten odsyła do ustaw szczególnych, które dopuszczają możliwość posługiwania się podpisem elektronicznym w określonych sytuacjach, bowiem w polskim systemie prawa nie ma żadnego przepisu, który generalnie zrównywałby podpis elektroniczny z podpisem własnoręcznym. Wśród ustaw dopuszczających stosowanie podpisu elektronicznego można wskazać Kodeks cywilny (art. 60 i art. 78 § 2), Ordynację podatkową (art. 1 pkt 13), Kodeks postępowania administracyjnego - art. 57 § 5 pkt 1 i przede wszystkim art. 63 § 1, który stanowi, że podania (żądania, wyjaśnienia, odwołania, zażalenia) mogą być wnoszone pisemnie, telegraficznie lub za pomocą dalekopisu, telefaksu, poczty elektronicznej. Jednocześnie § 3a pkt 1 tego przepisu precyzuje, że podanie wniesione w formie dokumentu elektronicznego powinno być opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu, przy zachowaniu zasad przewidzianych w przepisach o podpisie elektronicznym. Także Kodeks postępowania cywilnego w art. 125 § 2 przewiduje, że jeżeli przepis szczególny tak stanowi, pisma procesowe wnosi się na urzędowych formularzach lub na informatycznych nośnikach danych albo za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej. Nadto, dodany ustawą z dnia 9 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 26, poz. 156) art. 126 § 5 K.p.c. wprost stanowi, że pismo procesowe wniesione drogą elektroniczną powinno być opatrzone podpisem elektronicznym w rozumieniu art. 3 pkt 1 ustawy z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym (Dz.U. Nr 130, poz. 1450, ze. zm.). Ponadto ustawą z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz. U. Nr 64, poz. 565 ze zm.) w art. 36 pkt 3 i pkt 5 dokonano zmiany przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego to jest art. 57 § 5 pkt 1 i art. 63 § 3a dopuszczając możliwość wniesienia podania w formie dokumentu elektronicznego. Wskazane wyżej przepisy dotyczą wyłącznie zakresu jaki reguluje dana ustawa.

Podzielić należy jednolite orzecznictwo sądów administracyjnych, że tam, gdzie ustawodawca chce by przed sądem lub organem administracji publicznej można było posługiwać się podpisem elektronicznym, tam w stosownych regulacjach normujących zasady postępowania przed tymi organami wprowadza odpowiednie normy prawne zezwalające na posługiwanie się takim rodzajem podpisu. Natomiast w przepisach ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki oraz w przepisach ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi nie ma odpowiednika wyżej wskazanych przepisów Kodeksu cywilnego, Ordynacji podatkowej, Kodeksu postępowania cywilnego czy w końcu Kodeksu postępowania administracyjnego, a pojęcie podpisu elektronicznego w ogóle nie występuje (postanowienie NSA z 22 sierpnia 2012 r., sygn. akt II OPP 11/12).

Zatem w obecnym stanie prawnym nie można przyjąć, iż posługiwanie się podpisem elektronicznym przez stronę postępowania sądowego w kontaktach z sądem administracyjnym jest dopuszczalne, skoro ustawodawca tego wprost nie dopuścił. Gdyby ustawa o podpisie elektronicznym miała zastosowanie wprost do wszystkich aktów prawnych regulujących wnoszenie pism, zażaleń, itp. to wówczas niepotrzebnym byłyby zmiany w innych ustawach wprost wprowadzające taką możliwość. Z samego zaś faktu obowiązywania ustawy o podpisie elektronicznym nie można wywodzić, iż sposób podpisywania pism podpisem elektronicznym jest w postępowaniu przed sądami administracyjnymi dopuszczalny, bowiem jak to wyżej zaznaczono, brak jest w procedurze sądowoadministracyjnej stosownych regulacji w tym zakresie. Przyjęcie innego stanowiska czyniłoby zbędnym wprowadzanie odpowiednich regulacji w ustawach szczególnych, skoro składanie pism procesowych podpisanych elektronicznie byłoby dopuszczalne już tylko z mocy ustawy o podpisie elektronicznym.

Mając powyższe na uwadze, wskazać należy, że dla skuteczności pisma wnoszonego przez stronę drogą elektroniczną konieczne jest późniejsze opatrzenie go własnoręcznym podpisem, bowiem tylko taki podpis spełnia wymagania wynikające z art. 46 § 1 pkt 4 p.p.s.a.

Wobec tego stwierdzić należy, że skoro skarżący nie podpisał własnoręcznie skargi, pomimo stosownego wezwania sądu, to skargę tę należało uznać za obarczoną brakiem formalnym, skutkującym jej odrzuceniem.

Mając na uwadze powyższe Naczelny Sąd Administracyjny orzekł jak w sentencji postanowienia na podstawie art. 184 p.p.s.a.