IV SA/Wr 82/14
Wyrok
Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu
2014-06-26Nietezowane
Artykuły przypisane do orzeczenia
Do tego artykulu posiadamy jeszcze 13 orzeczeń.
Kup dostęp i zobacz, do jakich przepisów odnosi się orzeczenie. Znajdź inne potrzebne orzeczenia.
Skład sądu
Henryk Ożóg /przewodniczący sprawozdawca/
Julia Szczygielska
Lidia SerwiniowskaSentencja
Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w składzie następującym: Przewodniczący sędzia NSA Henryk Ożóg (spr.), Sędziowie sędzia WSA Lidia Serwiniowska, sędzia NSA Julia Szczygielska, Protokolant Z-ca Kierownika Sekretariatu Agnieszka Figura, po rozpoznaniu w Wydziale IV na rozprawie w dniu 26 czerwca 2014 r. sprawy ze skargi [...] na decyzję Odwoławczej Komisji Stypendialnej Uniwersytetu Medycznego we W. z dnia [...] 2013 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania stypendium dla najlepszych studentów oddala skargę.
Uzasadnienie
Decyzją z dnia [...] 2013r., nr [...], Druga Odwoławcza Komisja Stypendialna Uniwersytetu Medycznego we W., postanowiła nie przyznać [...] (skarżąca) Stypendium Rektora dla najlepszych studentów. W podstawie prawnej decyzji powołano przepisy art. 175 ust. 3 i ust. 4 w zw. z art. 173 ust. 1 pkt 3 oraz art. 207 ust. 1 i ust. 4 ustawy z dnia 27 lipca 2005r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. nr 164, poz. 1365 ze zm.), § 26 - 35 zarządzenia nr [...] Rektora Akademii Medycznej we W. z dnia [...] 2011r., w sprawie wprowadzenia w życie "Regulaminu przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów Akademii Medycznej we W." i §1 pkt 3 zarządzenia nr [...] Rektora Akademii Medycznej we W. z dnia [...] 2011r. w sprawie wysokości wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla uprawnionych studentów AM we W. w roku akademickim 2011/2012.
W uzasadnieniu tej decyzji stwierdzono, że minimalna liczba punktów na VI roku kierunku lekarskim, w roku akademickim 2011/2012, kwalifikująca do przyznania stypendium wynosiła 25,50. Studentka natomiast uzyskała 24,50 pkt i zajęła 56 miejsce na liście rankingowej.
We wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy skarżąca wniosła o uchylenie tej decyzji i przyznanie stypendium Rektora dla najlepszych studentów w roku akademickim 2011-2012.
Zarzuciła, iż zupełnie bezzasadnie odmawia się jej przyznania stypendium dla najlepszych studentów, w sytuacji gdy bezspornym jest (w świetle zgromadzonego materiału dowodowego), że skarżąca spełnia wszystkie warunki, przewidziane prawem, do uzyskania stypendium. Organ wydając decyzję błędnie zastosował przepisy regulaminowe obowiązujące na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej dotyczące przyznawania stypendium rektora dla najlepszych studentów, po roku akademickim 2010 - 2011. Jako podstawę wydania zaskarżanej decyzji wziął pod uwagę § 26 - 35 Zarządzenia nr [...] Rektora AM we W. z dnia [...] 2011 r. i zastosował kryteria, które powyższy akt przewiduje dla studentki, która zakończyła rok akademicki 2010/2011 i złożyła indeks wraz ze stosownym wnioskiem w dziekanacie Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej. Stosowny wniosek został przedłożony przez skarżącą po ukończeniu roku akademickiego, na długo przed ogłoszeniem tego Zarządzenia zmieniającego zasady przyznawania stypendiów Rektora dla najlepszych studentów. Jego przepisy stały się podstawą rozstrzygnięcia sytuacji, która miała miejsce przed jego ogłoszeniem i wejściem w życie, co stanowi złamanie jednej z istotnych zasad praworządności - lex retro non agit. Zgodnie z art. 6 kpa organy administracji działają na podstawie przepisów prawa. Decyzje administracyjne mogą być wydawane tylko na podstawie prawa powszechnie obowiązującego.
Przedstawione powyżej stanowisko poparte jest orzecznictwem; w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego OZ w Poznaniu z dnia 9 grudnia 1999 r. I SA/Po 2858/98 Sąd ten stwierdził, że w demokratycznym państwie prawa zasadą jest, iż przepisy prawa, w tym i prawa podatkowego, nie mogą mieć mocy wstecznej. Zasada lex retro non agit wynika z istoty prawa, które ma formułować reguły postępowania człowieka. Jeżeli reguły te wprowadzane są z mocą wsteczną to nie mogą one wywierać wpływu na zachowanie człowieka, gdyż dotyczą zachowań dawniejszych. W podobnym tonie wypowiedział się NSA w wyroku z dnia 20 kwietnia 1994 r., SA/Kr 1428/93, Wspólnota 1994, nr 28, s. 18, Sąd przyjął, że: "Zgodnie z art. 6 kpa organy administracji działają na podstawie przepisów prawa. Decyzje administracyjne mogą być wydawane tylko na podstawie prawa powszechnie obowiązującego". Stwierdzono m.in., że: "Zgodnie z art. 42 ust. 2 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym (Dz. U. Nr 16, poz. 95 z późn. zm.) przepisy gminne wchodzą w życie z dniem ogłoszenia, o ile nie przewidują wyraźnie terminu późniejszego. Oznacza to, iż uchwała rady gminy ustalająca stawki podatku od nieruchomości staje się prawem powszechnie obowiązującym najwcześniej z dniem ogłoszenia, o ile nie przewiduje wyraźnie terminu późniejszego. W niniejszej sprawie zaskarżoną decyzję oparto na uchwale rady gminy z dnia 2 lutego 1993 r. Ustalając podatek od nieruchomości za cały 1993 rok według przyjętych stawek w tej uchwale, organ podatkowy naruszył zasadę niedziałania prawa wstecz. Sąd - będąc związany tylko ustawami - nie może przejść do porządku dziennego nad łamaniem jednej z istotnych zasad praworządności - lex retro non agit.
W niniejszej sprawie organ w sposób rażący naruszył: podstawową zasadę praworządności - niedziałania prawa wstecz, pomijając argumenty wynikające z logiki, trudno wyobrazić sobie bowiem sytuację, w której student po ukończeniu roku akademickiego (złożeniu indeksu i wymaganych dokumentów w dziekanacie) oraz uzyskaniu odpowiedniej średniej ocen, a zatem po spełnieniu kryteriów materialnych i formalnych, dowiaduje się o zmianie obowiązujących zasad, a także zasadę zaufania wyrażoną w przepisie art. 8 kpa. Przepis art. 8 kpa posiada kontekst konstytucyjny i unijny. Organy administracji publicznej są obowiązane, w ramach wykładni zgodnej z Konstytucją RP, uwzględniać, że po pierwsze, zasada zaufania, również w aspekcie procesowym, jest zasadniczym elementem zasady demokratycznego państwa prawa i jako taka ma swoje umocowanie i źródło w art. 2 Konstytucji RP po drugie, w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego wskazano wiele szczegółowych elementów zasady zaufania, które mogą mieć znaczenie w odniesieniu do tej zasady w sensie proceduralnym, w tym między innymi ochrona praw słusznie nabytych i niedziałanie prawa wstecz (orzeczenia TK: z dnia 25 czerwca 1996 r., K 15/95, OTK 1996, nr 3, poz. 22, s. 196, i z dnia 17 grudnia 1997 r., K 22/96, OTK 1997, nr 5-6, poz. 71, s. 511; wyrok z dnia 15 września 1998 r., K 10/98, OTK 1998, nr 5, poz. 64, s. 407).
Ponadto Odwoławcza Komisja Stypendialna podejmując decyzję naruszyła zasadę szybkości postępowania wyrażoną w przepisie art. 12 oraz art. 35 k.p.a. Z przepisu art. 35 § 2 w zw. z art. 12 § 2 kpa wynika, że niezwłocznie powinny być załatwiane sprawy niewymagające postępowania wyjaśniającego, chyba że sprawę załatwia organ odwoławczy. Sprawami niewymagającymi postępowania wyjaśniającego są sprawy, w których organ nie musi zbierać dowodów, informacji ani wyjaśnień (art. 12 § 2), lecz może wydać decyzję na podstawie dowodów przedstawionych przez stronę, łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania, fakty powszechnie znane oraz fakty znane organowi, przed którym toczy się postępowanie, lub fakty możliwe do ustalenia na podstawie danych, którymi rozporządza ten organ (art. 35 § 2). W wypadku zatem, gdy powyższe dowody są w ocenie organu administracji publicznej wystarczające do rozstrzygnięcia sprawy, wówczas organ ten powinien niezwłocznie załatwić sprawę przez wydanie decyzji. Początkiem biegu terminów załatwiania spraw jest data wszczęcia postępowania administracyjnego. Strona skarżąca od dnia uprawomocnienia się wyroku WSA we Wrocławiu z dnia 6 lutego 2013 r., sygn. akt: IV SA/Wr 644/12 tj. od dnia 7 maja 2013 r. do dnia 24 lipca 2013 r. nie otrzymała decyzji jak również nie została powiadomiona o przyczynach nie załatwienia jej sprawy. Jeśli nastąpił obiektywny lub subiektywny powód dla którego organ nie był w stanie wywiązać się z ustawowego obowiązku, wówczas zobowiązany jest zawiadomić strony o tym fakcie, a jednocześnie powinien był podać przyczyny zwłoki oraz wskazać nowy termin załatwienia sprawy. Jednakże organ w niniejszej sprawie doręczył stronie decyzję dopiero na skutek wezwania z dnia 4 lipca 2013 r. skierowanego przez jej pełnomocnika, w odpowiedzi na które podał jedynie lakoniczne uzasadnienie, że przyczyną zwłoki w wydaniu decyzji była duża liczba odwołań.
Niewątpliwie doszło do naruszenia podstawowych zasad postępowania. Nie podjęto wszelkich kroków niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia sprawy z uwzględnieniem słusznego interesu strony; całkowicie naruszono zaufanie do organu. Nie działano wnikliwie i szybko, lecz opieszale i schematycznie. Nie oceniono sprawy na podstawie całokształtu materiału, lecz pobieżnie.
Decyzją z dnia [...] 2013r. nr [...] Druga Odwoławcza Komisja Stypendialna UM we W. utrzymała w mocy zaskarżoną decyzję. W podstawie prawnej tej decyzji powołano przepisy art. 173 ust. 1 pkt 3, art. 175 ust. 3 i ust. 4, art. 181 ust. 1 oraz art. 207 ust. 1 i ust. 4 wspomnianego Prawa, art. 138 § 1 pkt 1 kpa oraz ogólnie przepisy zarządzenia Rektora AM we W. nr [...].
W uzasadnieniu decyzji natomiast stwierdzono, iż najistotniejszy jest w sprawie fakt, że z dniem 1 października 2011r. uległy zmianie przepisy ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym dotyczące zasad przyznawania pomocy materialnej studentom, w szczególności przepis art. 174 ust. 4, dotyczący stypendium rektora dla najlepszych studentów. Zgodnie z nowym jego brzmieniem "środki z dotacji, o których mowa w art. 94 ust. 1 pkt 7 i ust. 4, przeznaczone na stypendia rektora dla najlepszych studentów przyznawane w liczbie nie większej niż 10 % liczby studentów każdego kierunku studiów prowadzonego w uczelni stanowią nie więcej niż 40% środków przeznaczonych łącznie na stypendia rektora dla najlepszych studentów, stypendia socjalne oraz zapomogi". Rektor w porozumieniu z uczelnianym organem samorządu studenckiego dostosował jedynie do wymogów ustawowych brzmienie regulaminu w sprawie przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów AM we W. (zgodnie z wymogami określonymi w art. 181 ust. 1 ustawy ). Wobec zmian uregulowań ustawowych, Rektor AM we W. nie mógł pozostawić zasad przyznawania stypendium dla najlepszych studentów w dotychczasowym, niezmienionym kształcie, lecz musiał wprowadzić limit 10% najlepszych studentów każdego kierunku studiów uprawnionych do otrzymania stypendium Rektora.
Istotny jest także fakt, że w art. 186 ust. 1 ustawy ustawodawca nie określił terminu na ustalenie przez organy Uczelni regulaminu przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów, jak to uczynił np. w przypadku regulaminu studiów (art. 161 ust. 1 ustawy). Zgodnie z art. 186 ust. 1 ustawy: "Szczegółowy regulamin ustalania wysokości, przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów, o których mowa w art. 173 ust. 1 pkt 1 - 3 i 8, w tym szczegółowe kryteria i tryb udzielania świadczeń pomocy materialnej dla studentów, wzory wniosków o przyznanie świadczeń pomocy materialnej, wzór oświadczenia o niepobieraniu świadczeń na innym kierunku studiów oraz sposób udokumentowania sytuacji materialnej studenta ustala rektor w porozumieniu z uczelnianym organem samorządu studenckiego ".
Oznacza to, iż zasadą powinno być ustalenie przez Rektora Uczelni regulaminu przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów nie później niż przed rozpoczęciem roku akademickiego, w którym pomoc będzie przyznawana. Tak też było w rozstrzyganym przypadku "Regulamin przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów AM we W." wszedł w życie wraz z rozpoczęciem roku akademickiego 2011/2012 (zarządzenie nr [...] Rektora AM we W. z dnia [...] 2011 r.). Podkreślić należy przy tym, że ustawa nowelizująca została ogłoszona w Dzienniku Ustaw już w dniu 21 kwietnia 2011 r., a więc w trakcie roku akademickiego 2010/2011, a tym samym każdy student mógł bez przeszkód zapoznać się z jej treścią.
Zgodnie z § 26 regulaminu, stypendia Rektora dla najlepszych studentów przyznawane są w ilości nie większej niż 10% liczby studentów każdego kierunku studiów prowadzonych przez uczelnię, przy czym 100% studentów stanowi ogólna liczba studentów każdego kierunku studiów. Zgodnie z § 30 pkt 3 regulaminu punkty uzyskane przez studenta z poszczególnych rodzajów osiągnięć sumuje się, co stanowi podstawę do sporządzenia listy rankingowej. Lista ta obejmuje wszystkich studentów na danym kierunku i roku studiów, którzy złożyli wniosek, o przyznanie stypendium rektora w ustalonym terminie przez Rektora (§ 30 ust. 4 regulaminu). W oparciu o dostarczone dokumenty dziekanat sporządza listę rankingową, która stanowi następnie podstawę podjęcia decyzji przez Odwoławczą Komisję Stypendialną w przedmiocie przyznania stypendiów zgodnie z zasadami określonymi w regulaminie.
Odwoławcza Komisja Stypendialna po ponownym przeanalizowaniu dokumentów w
sprawie skarżącej w dniu 27 listopada 2013r. ustaliła, że uzyskała ona 24,50 pkt, co pozwoliło jej na zajęcie 57, miejsca na liście rankingowej. Minimalna liczba punktów kwalifikujących w roku akademickim 2011/2012 na VI roku, kierunku lekarskiego, uprawniająca do otrzymania stypendium Rektora dla najlepszych studentów wynosiła 26,50 pkt, a stypendium przyznano 33 najlepszym osobom. Po weryfikacji listy rankingowej na IV posiedzeniu OKS, które odbyło się w dniu 25 listopada 2011 r., próg punktowy obniżony został do 25,50 pkt, co umożliwiło przyznanie stypendiów dodatkowo 5 osobom (łącznie 38. osobom). Liczba punktów uzyskana przez skarżącą była zatem niewystarczająca do przyznania stypendium Rektora dla najlepszych studentów.
Reasumując, w ocenie OKS, uczelnia przyjmując nowy regulamin, którego przepisy mają wpływ na prawa studentów ustalone w zakończonym roku akademickim, nie naruszyła konstytucyjnej zasady lex retro non agit. Należy zauważyć, że nie sposób przerzucać na organ Uczelni odpowiedzialności za działanie ustawodawcy, który nie przewidział przepisów przejściowych dla nowych regulacji dotyczących przyznawania stypendiów. Uczelnia wyższa nie jest bowiem kompetentna do oceny konstytucyjności norm ustawowych i ewentualnej odmowy ich stosowania. Jest ona bowiem związana przepisami prawa powszechnie obowiązującego. Uczelnia była zatem prawnie zobowiązana do zmiany "Regulaminu przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów AM we W." (...).
W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego postawiony został zarzut naruszenia prawa materialnego poprzez zastosowanie przy ocenie wniosku skarżącej §§ 26 do 35 Regulaminu przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów Akademii Medycznej we W. (Załącznik do zarządzenia nr [...] Rektora AM we W. z dnia [...] 2011 r.) zamiast §§ 242 do 29 Regulaminu przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów Akademii Medycznej we W. (Załącznik do zarządzenia nr [...] Rektora AM we W. z dnia [...] 2009 r.), oraz naruszenia przepisów art. 6, 7 i 8 kpa w stopniu mającym istotny wpływ na wynik sprawy.
Skarżąca jednocześnie wniosła o uchylenie obu omówionych decyzji oraz zasądzenie kosztów postępowania wg norm przepisanych.
W uzasadnieniu skargi podniosła, że organ wydając w niniejszej sprawie decyzję z dnia [...] 2013 r. oraz poprzedzającą ją decyzję z dnia [...] 2013 r., błędnie zastosował przepisy regulaminowe obowiązujące na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej we W. dotyczące przyznawania stypendium Rektora dla najlepszych studentów. Jako podstawę wydania zaskarżanej decyzji przyjął bowiem §§ 26 do 35 Zarządzenia nr [...] Rektora AM we W. z dnia [...] 2011 r. i tym samym zastosował przy ocenie wniosku o przyznanie stypendium zasady, które nie obowiązywały w chwili, w której miały miejsce zdarzenia uprawniające studentów, którzy zakończyli rok akademicki 2010/2011 do ubiegana się o stypendium.
Podkreślić należy, że stypendia Rektora dla najlepszych studentów przyznawane są za osiągnięcia uzyskane w poprzednim roku akademickim. Osoby uprawnione do ubiegania się o stypendium mają wpływ na to, czy spełnią warunki niezbędne do jego uzyskania w trakcie roku akademickiego. Wobec tego, zgodnie z zasadami logiki jak również zasadą pewności oraz związaną z nią zasadą ochrony uzasadnionych oczekiwań, skoro kwalifikacje studentów do otrzymania stypendium oceniane są przy uwzględnieniu zdarzeń mających miejsce w okresie przeszłym, to podstawą do ich oceny powinny być kryteria obowiązujące w tym okresie.
Tymczasem w niniejszej sprawie, po ukończeniu przez skarżącą roku akademickiego 2010/2011 i uzyskaniu wyników w nauce uprawniających na ten dzień do uzyskania stypendium Rektora dla najlepszych studentów, nastąpiła zmiana zasad przyznawania stypendiów, która, pomimo, że powinna mieć zastosowanie dopiero do zdarzeń przyszłych, w wyniku błędnego działania organu została wykorzystana jako podstawa do odmowy przyznania skarżącej prawa do stypendium. Odwoławcza Komisja Stypendialna powołała się bowiem na przepisy zarządzenia Rektora z dnia [...] 2011 r. jako podstawę rozstrzygnięcia w sytuacji, która miała miejsce przed jego ogłoszeniem i wejściem w życie. Zdaniem skarżącej stanowi to złamanie jednej z podstawowych zasad praworządności - lex retro non agit. Tymczasem zgodnie z art. 6 kpa organy administracji działają na podstawie przepisów prawa. Decyzje administracyjne mogą być wydawane tylko na podstawie prawa powszechnie obowiązującego. Przedstawione powyżej stanowisko poparte jest orzecznictwem; w wyroku z dnia 9 grudnia 1999 r., I SA/Po 2858/98, Naczelny Sąd Administracyjny OZ w Poznaniu stwierdził, "że w demokratycznym państwie prawa zasadą jest, iż przepisy prawa, w tym i prawa podatkowego, nie mogą mieć mocy wstecznej. Zasada lex retro non agit wynika z istoty prawa, które ma formułować reguły postępowania człowieka. Jeżeli reguły te wprowadzane są z mocą wsteczną, to nie mogą one wywierać wpływu na zachowanie człowieka, gdyż dotyczą zachowań dawniejszych". W wyroku 7 sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 25 sierpnia 2003 r. FSA 1/03, stwierdzono, że "W doktrynie wypracowano model rozwiązywania problemów intertemporalnych, jakim powinien odpowiadać wewnętrznie spójny system prawa i poszczególne jego gałęzie. Rozwinął je Trybunał Konstytucyjny w toku dokonywania ocen kwestionowanych przepisów na tle zasad ogólnych wyprowadzanych z przepisów Konstytucji. Chodzi przede wszystkim o zakaz retroakcji w postaci stanowienia norm prawnych odnoszących się do zdarzeń powstałych przed wejściem tych norm w życie lub nadal trwających po zmianie prawa, jeżeli wywołują negatywne skutki dla bezpieczeństwa prawnego i respektowania praw nabytych. Zakaz ten zwykle łączy się z konstytucyjnymi zasadami praworządności materialnej i zaufania obywateli do państwa, wyprowadzanymi z art. 2 Konstytucji". W podobnym tonie wypowiedział się Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 20 kwietnia 1994 r., SA/Kr 1428/93, w którym przyjął, że: "Zgodnie z art. 6 k.p.a. organy administracji działaj na podstawie przepisów prawa. Decyzje administracyjne mogą być wydawane tylko na podstawie prawa powszechnie obowiązującego". Stwierdzono m.in., że: "Zgodnie z art. 42 ust. 2 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym (Dz. U. nr 16, poz. 95 ze zm.) przepisy gminne wchodzą w życie z dniem ogłoszenia, o ile nie przewidują wyraźnie terminu późniejszego. Oznacza to, iż uchwała rady gminy ustalająca stawki podatku od nieruchomości staje się prawem powszechnie obowiązującym najwcześniej z dniem ogłoszenia, o ile nie przewiduje wyraźnie terminu późniejszego".
Organ, który wydał decyzję w niniejszej sprawie zobowiązany jest stosować w sprawach rozpatrywanych przed nim nie tylko przepisy określone w ustawie z 27 lipca 2005r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. z 2012 r., poz. 572 ze zm.), które w odniesieniu do stypendiów przyznawanych przez Rektora dla najlepszych studentów nie mają charakteru uznaniowego, ale również ogólne reguły przeprowadzania postępowania administracyjnego oraz zasady ustrojowe.
W uzasadnieniu decyzji organ powołał się na zmianę ustawy z 27 lipca 2005r. Prawo o szkolnictwie wyższym i wejście w życie jej przepisów, w tym zasad przyznawania świadczeń pomocy materialnej dla studentów w dniu 1 października
2011 r. i słusznie twierdzi, że zmiana powyższych przepisów była konieczna, natomiast sposób w jaki zmiana została dokonana, w szczególności fakt, że przepisy Regulaminu wprowadzone zarządzeniem Rektora AM we W. z dnia [...] 2011 r. zostały wprowadzone z mocą wsteczną, jest działaniem bezpodstawnym, niesprawiedliwym i podjętym z rażącym naruszeniem prawa.
W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji z dnia [...] 2013 r. Odwoławcza Komisja Stypendialna podaje przepis art. 161 ust. 1 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym, z którego wynika termin uchwalenia regulaminu studiów przez organ uchwałodawczy uczelni. Wskazany termin z art. 161 ust. 1 ustawy, organ odnosi bezpośrednio do uchwalania regulaminu przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów. Dokonując w ten sposób wykładni per analogiam organ zupełnie pominął kwestię właściwego wprowadzenia i zastosowania nowych przepisów, w tym naruszył najbardziej podstawową zasadę międzyczasowego prawa lex retro non agit. W razie bowiem kolizji, czy w sprawie ma zastosowanie przepis dotychczasowy czy nowy, przyjmuje się, ze przepis dotychczasowy ma zastosowanie, jeżeli pod jego rządem powstał (zmienił się albo wygasł) stosunek prawny, którego treść została bezpośrednio wyznaczona przez ten przepis. Na tej podstawie sformułowana została ogólna zasada, w myśl której nowe przepisy nie mogą być stosowane przy ocenie tak pozytywnych, jak i negatywnych skutków zdarzeń prawnych, które nastąpiły przed ich wejściem w życie.
W tym miejscu warto przywołać orzeczenia sądów: np. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z dnia 4 czerwca 2008 r. II SA/Bd 241/08, w którym Sąd stwierdził "że decyzje w przedmiocie przyznawania stypendiów naukowych mają charakter związany, w związku z czym ewentualna odmowa przyznania świadczenia powinna wynikać z konkretnego przepisu prawa i nie może być ona wyinterpretowana z innych rozwiązań prawnych", w wyroku z dnia 4 września 2008 r.
II SA/Op 154/08, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu, zwrócił uwagę na konieczność uwzględniania podstawowych reguł postępowania administracyjnego, stwierdzając, "Że postępowanie w sprawie przyznania stypendium winno zachować ogólne podstawowe cechy postępowania administracyjnego i respektować podstawowe jego założenia oraz że wydanie rozstrzygnięcia w przedmiocie przyznania stypendium socjalnego i na wyżywienie, wymaga przeprowadzenia postępowania z uwzględnieniem art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 kpa Podobnie wypowiedział się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wielkopolskim w wyroku z dnia 13 lutego 2013 r. II SA/Go 915/12, w którym przyznał, że "Zasada lex retro non agit ma niewątpliwie charakter nie tylko gwarancyjny, ale także w pewnym sensie prewencyjny Jeżeli norma prawna ma bowiem motywować adresata normy do określonego zachowania się, to z natury rzeczy nie może tego czynić w stosunku do zachowań poprzedzających wydanie normy. Zdaniem Sądu, niezmiernie ważne jest, aby obywatel miał możliwość przewidywania ewentualnych działań organów państwa i działań własnych. Niewątpliwie przewidywalność skutków prawnych zachowań własnych i działań organów państwa są niweczone, gdy nowo ustanowionemu prawu o niekorzystnych dla obywateli następstwach nadaje się moc wsteczną".
W niniejszej sprawie organ podejmując zaskarżone rozstrzygnięcie naruszył także zasadę zaufania wyrażoną w przepisie art. 8 k.p.a., błędnie oceniając jako prawidłową sytuację, w której student, po ukończeniu roku akademickiego (złożeniu indeksu i wymaganych dokumentów w dziekanacie) oraz uzyskaniu odpowiedniej średniej ocen, a zatem po spełnieniu kryteriów materialnych przewidzianych w Regulaminie przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów AM we W. (Zarządzenie nr [...] Rektora Akademii Medycznej z dnia [...] 2009 r. ze zm.) i formalnych, dowiaduje się o zmianie obowiązujących zasad ze wstecznym skutkiem i nie może już dostosować swojego działania do nowych zasad.
Przepis art. 8 k.p.a. posiada kontekst konstytucyjny i unijny. Organy administracji publicznej są obowiązane, w ramach wykładni zgodnej z Konstytucją RP, uwzględniać, że po pierwsze: zasada zaufania, również w aspekcie procesowym, jest zasadniczym elementem zasady demokratycznego państwa prawa i jako taka ma swoje umocowanie i źródło w art. 2 Konstytucji RP; po drugie: w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego wskazano wiele szczegółowych elementów zasady zaufania, które mogą mieć znaczenie w odniesieniu do tej zasady w sensie proceduralnym, w tym między innymi ochrona praw słusznie nabytych i niedziałania prawa wstecz (orzeczenia TK: z dnia 25 czerwca 1996 r., K 15/95, OTK 1996, nr 3, poz. 22, s. 196, i z dnia 17 grudnia 1997 r.,
K 22/96, OTK 1997, nr 5 - 6, poz. 71, s. 511; wyrok z dnia 15 września 1998 r., K 10/98, OTK 1998, nr 5, poz. 64, s. 407). Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 10 lipca
2000 r. SK 21/99, stwierdził, że "Zasada lex retro non agit oraz zasada ochrony praw słusznie nabytych mają charakter zasad przedmiotowych, wyznaczających granice ingerencji władzy publicznej w sferę praw podmiotowych. Naruszenie tych zasad może uzasadniać zarzut niedopuszczalnego wkroczenia przez tę władzę w sferę konstytucyjnie chronionych praw lub wolności jednostki, co w konsekwencji prowadzi do stwierdzenia sprzecznego z porządkiem konstytucyjnym naruszenia tych praw lub wolności". Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 lutego 2005 r., K 48/04, utrwala orzecznictwo, zgodnie z którym "Zasada zaufania wyraża się w stanowieniu i stosowaniu prawa w taki sposób, by nie stawało się ono swoistą pułapką dla obywatela, który powinien móc układać swoje sprawy w zaufaniu, że nie naraża się na prawne skutki niedające się przewidzieć w momencie podejmowania decyzji i że jego działania są zgodne z obowiązującym prawem oraz także w przyszłości będą uznawane przez porządek prawny. Przyjmowane przez ustawodawcę nowe unormowania nie mogą zaskakiwać ich adresatów, którzy powinni mieć czas na dostosowanie się do zmienionych regulacji i spokojne podjęcie decyzji co do dalszego postępowania".
Skarżąca nie neguje potrzeby dostosowania przepisów regulaminowych obowiązujących w Akademii Medycznej do nowych przepisów ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, ale sposób w jaki zmiany zostały wprowadzone, w szczególności pozbawienie jej czasu i możliwości na dostosowanie się do nowych wymagań, co niewątpliwie naraziło ją na prawne skutki niedające się przewidzieć w momencie podejmowania decyzji i prowadzenia działań.
Już na marginesie wskazać należy, że Odwoławcza Komisja Stypendialna podejmując decyzję z dnia [...] 2013 r. oraz decyzję z dnia [...] 2013 r. naruszyła zasadę szybkości postępowania wyrażoną w przepisie art. 12 oraz art. 35 k.p.a. Strona skarżąca od dnia uprawomocnienia się wyroku WS A we Wrocławiu z dnia 6 lutego 2013 r. sygn. akt: IV SA/Wr 644/12 tj. od dnia 7 maja 2013 r. do dnia 24 lipca 2013 r. nie otrzymała decyzji organu I instancji jak również nie została powiadomiona o przyczynach niezałatwienia sprawy w terminie. Następnie, na skutek wniosku o ponowne rozpatrzenia sprawy z dnia 5 sierpnia 2013 r. organ poinformował, że zostanie on rozpatrzony w terminie do dnia 31 października 2013 r. powołując się na okres wakacyjny, który uniemożliwia zachowanie właściwego składu Komisji, jednakże decyzja po ponownym rozpatrzeniu sprawy została wydana dopiero w dniu [...] 2013 r.
Mając na uwadze powyższe stwierdzić należy, że doszło do naruszenia podstawowych zasad postępowania oraz błędnego zastosowania przepisów regulaminu, które pomimo ich stosownego uchwalenia, w brzmieniu nadanym im Zarządzeniem nr [...] Rektora AM we W. z dnia [...] 2011 r., nie powinny zostać w stanie faktycznym sprawy przyjęte za podstawę rozstrzygnięcia. Organ wydając zaskarżoną decyzję nie działał wnikliwie i szybko, lecz opieszale i schematycznie, a przede wszystkim dopuścił się błędnej oceny prawnej sytuacji skarżącej, stosując normy z naruszeniem jednej z podstawowych zasad obowiązujących w państwie prawa - niedziałania prawa wstecz (...).
W odpowiedzi na skargę Odwoławcza Komisja Stypendialna Uniwersytetu Medycznego we W. wniosła o jej oddalenie.
W dniu 20 października 2011r. skarżąca – wówczas studentka VI roku studiów o kierunku lekarskim na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej we W. (obecnie Uniwersytet Medyczny we W.) - złożyła w Dziekanacie Wydziału wniosek o przyznanie jej stypendium Rektora dla najlepszych studentów. Decyzją z dnia [...] 2011r. nr [...] Odwoławcza Komisja Stypendialna odmówiła skarżącej przyznania stypendium z uwagi na zbyt małą liczbę zdobytych przez nią punktów rankingowych. Następnie skarżąca wniosła w dniu 24 kwietnia 2012r. wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Decyzją nr [...] z dnia [...] 2012r. Komisja utrzymała w mocy decyzję Komisji nr [...] z dnia [...] 2011r. o odmowie przyznania skarżącej stypendium. Od powyższego rozstrzygnięcia studentka wniosła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu, który wyrokiem z dnia 6 lutego 2013r. sygn. akt IV SA/Wr 644/12 uchylił zaskarżoną decyzję wraz z poprzedzającą ją decyzją nr [...] z powodu niewłaściwego składu Komisji rozpoznających sprawę.
Odnosząc się do zarzutów skargi Komisja podniosła, że zasady przyznawania studentom Akademii Medycznej we W. świadczeń pomocy materialnej na rok akademicki 2011/2012, w tym stypendium Rektora AM dla najlepszych studentów określał "Regulamin ustalania wysokości, przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów Akademii Medycznej we W.", stanowiący załącznik do zarządzenia nr [...] Rektora Akademii Medycznej we W. z dnia [...] 2011r., zwany dalej "regulaminem". Zgodnie z § 26 regulaminu, stypendia rektora dla najlepszych studentów przyznawane były w ilości nie większej niż 10% liczby studentów każdego kierunku studiów prowadzonych przez Uczelnię, przy czym za 100% studentów przyjmuje się liczbę studentów każdego kierunku studiów wg stanu na dzień 30 listopada roku poprzedniego (na podstawie sprawozdania GUS). Zgodnie z § 29 pkt. 3 regulaminu punkty uzyskane przez studenta z poszczególnych rodzajów osiągnięć sumuje się, co) stanowi podstawę do sporządzenia listy rankingowej. Lista ta obejmuje wszystkich studentów na danym kierunku i roku studiów, którzy złożyli wniosek o przyznanie stypendium w terminie ustalonym przez Rektora (§ 29 ust. 4 regulaminu). W oparciu o dostarczone dokumenty dziekanat sporządza listę rankingową, która stanowi następnie podstawę podjęcia decyzji przez Odwoławczą Komisję Stypendialną w przedmiocie przyznania stypendiów zgodnie z zasadami określonymi w regulaminie (...).
Skarżąca uzyskała 24,50 pkt, co pozwoliło jej na zajęcie 57 miejsca na liście rankingowej. Zgodnie z protokołem z I posiedzenia Odwoławczej Komisji Stypendialnej z dnia [...] 2011r. minimalna liczba punktów kwalifikujących w roku akademickim 2011/2012 na VI roku kierunku lekarskiego do przyznania stypendium wynosiła 26,50 pkt, a stypendium przyznano 33 najlepszym osobom. Po weryfikacji listy rankingowej na IV posiedzeniu OKS próg punktowy obniżony został do 25,50 pkt, co umożliwiło przyznanie stypendiów dodatkowo 5 osobom. Liczba punktów uzyskanych przez Skarżącą była zatem niewystarczająca do przyznania jej stypendium Rektora dla najlepszych studentów (...).
Rozpoznając sprawę ponownie po uchyleniu decyzji obu instancji przez WSA we Wrocławiu, zarówno Druga Odwoławcza Komisja Stypendialna, jak i Odwoławcza Komisja Stypendialna Uniwersytetu Medycznego we W. podzieliły ustalenia składów Komisji rozpatrujących sprawę poprzednio i nie znalazły podstaw do przyznania skarżącej stypendium rektora dla najlepszych studentów. Skarżąca uzyskała 24,50 pkt rankingowych, natomiast minimalny próg kwalifikujący przyznania stypendium na Wydziale Lekarskim został ustalony na poziomie 25,50 pkt. Skarżąca nie kwestionuje jednak ilości punktów przyznanych jej przez "Komisję ani ustalonego przez nią miejsca na liście rankingowej. Skarżąca zarzuca natomiast, że OKS przy ocenie wniosku o przyznanie stypendium Rektora dla najlepszych studentów zastosowała zasady, które nie obowiązywały w chwili, w której miały miejsce zdarzenia uprawniające studentów, którzy zakończyli rok akademicki 2010/2011, do ubiegania się o stypendium. Skarżąca podnosi ponadto, że OKS jako podstawę do ustalania listy osób uprawnionych do otrzymania stypendium na rok akademicki 2011/2012 powinna stosować przepisy poprzednio obowiązującego w Uczelni "Regulaminu przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów Akademii Medycznej we W.", stanowiącego załącznik do zarządzenia nr [...] Rektora AM we W. z dnia [...] 2009r., zamiast regulaminu obowiązującego od roku akademickiego 2011/2012.
Odnosząc się do powyższych zarzutów, Komisja wskazuje, iż na mocy ustawy z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011 r. nr 84 poz. 455), ustawodawca wprowadził do ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym nowe zasady przyznawania stypendiów rektora dla najlepszych studentów. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 174 ust. 4 tego Prawa, stypendia rektora dla najlepszych studentów otrzymać może nie więcej niż 10% najlepszych studentów danego kierunku studiów. W związku z powyższym konieczne stało się dostosowanie obowiązującego w Uczelni "Regulaminu przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów Akademii Medycznej we W." do znowelizowanego brzmienia przepisów ustawy o szkolnictwie wyższym. W tym miejscu należy wskazać, iż ustawa nowelizująca, wchodząca w życie (poza wymienionymi wyjątkami) w dniu 1 października 2011 r., nie zawiera żadnych przepisów przejściowych regulujących zasady stosowania nowych przepisów dotyczących zasad przyznawania stypendiów. Oznacza to, że Uczelnia miała obowiązek do tego dnia dostosować swoje wewnętrze przepisy do przepisów prawa powszechnie obowiązującego. W przeciwnym wypadku decyzje w przedmiocie przyznania stypendiów wydawane po dniu 1 października 2011r. byłyby oparte na przepisach regulaminu niezgodnego z ustawą Prawo o szkolnictwie wyższym. Nowy "Regulamin przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów Akademii Medycznej we W.", stanowiący załącznik do zarządzenia nr [...] Rektora Akademii Medycznej we W[...] z dnia [...] 2011 r., wszedł w życie z dniem 1 października 2011r., a więc w tym samym terminie, co nowelizacja ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym. Regulamin został ustalony w porozumieniu z uczelnianym organem samorządu studenckiego, zgodnie z art. 202 ust. 1 i 2 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym. Podkreślić, należy przy tym, że ustawa nowelizująca została ogłoszona w Dzienniku Ustaw już w dniu 21 kwietnia 2011r., a więc w trakcie roku akademickiego 2010/2011, a każdy student mógł bez przeszkód się z nią zapoznać.
Skarżąca zarzuca ponadto, że Uczelnia przyjmując nowy regulamin, którego przepisy mają wpływ na prawa studentów ustalone w zakończonym już roku akademickim, naruszyła konstytucyjną zasadę niedziałania prawa wstecz. W ocenie Komisji nie sposób zgodzić się z takim twierdzeniem. Prawo studenta do uzyskania stypendium rektora dla najlepszych studentów ustalane jest każdorazowo w roku akademickim następującym po roku, w którym student uzyskał określone osiągnięcia naukowe, sportowe lub artystyczne, a organy Uczelni rozstrzygają w tym przedmiocie na podstawie aktualnie obowiązujących regulaminów, a nie tych, które obowiązywały w roku poprzednim. Nie sposób zatem mówić o ochronie "praw nabytych studentów", ponieważ prawo do stypendium nabywają oni dopiero na mocy ostatecznej decyzji właściwego organu Uczelni, a nie z mocy prawa. Przyznawanie stypendiów na mocy
poprzednio obowiązującego regulaminu byłoby możliwe jedynie wówczas, gdyby nakaz stosowania przepisów dotychczasowych wynikał wprost z prawa intertemporalnego.
Nie sposób jednak przerzucać na organ Uczelni odpowiedzialności za działanie ustawodawcy , który nie przewidział przepisów przejściowych dla nowych regulacji dotyczących przyznawania stypendiów. Uczelnia wyższa nie jest bowiem kompetentna do oceny konstytucyjności norm ustawowych i ewentualnej odmowy ich zastosowania. Jest ona natomiast związana przepisami prawa powszechnie obowiązującego. Uczelnia była zatem prawnie zobowiązana do zmiany "Regulaminu przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów Akademii Medycznej we W." w sposób zapewniający zgodność Regulaminu ze znowelizowaną ustawą Prawo o szkolnictwie wyższym, w najbliższym możliwym terminie, tj. od początku następnego roku akademickiego, oraz do stosowania tego regulaminu od chwili jego wejścia w życie. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego (np. wyrok sygn. akt K 30/06) w polskim porządku prawnym zasadą jest stosowanie nowego prawa wprost, jeśli prawodawca nie postanowił inaczej w przepisach intertemporalnych, chyba że za stosowaniem przepisów dotychczasowych przemawiają ważne względy systemowe lub aksjologiczne. Nie bez znaczenia jest również fakt, iż środki finansowe na stypendia dla najlepszych studentów pochodzą z dotacji z budżetu państwa, a jako środki publiczne muszą być wydatkowane przez Uczelnię zgodnie z zasadami dyscypliny finansów publicznych. Zastosowanie poprzedniego regulaminu pomocy materialnej i przyznanie stypendiów większej ilości studentów, niż 10% najlepszych na danym kierunku, stanowiłoby niewątpliwie naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Z tego względu w ocenie Komisji nie zachodziły przesłanki do niezastosowania w roku akademickim 2011/2012 regulaminu pomocy materialnej obowiązującego od 1 października 2011r.
( ...).
Wojewódzki Sąd Administracyjny, zważył co następuję:
Skarga nie jest zasadna.
Przedmiotem sporu skarżącej w niniejszej sprawie, jest to czy wniosek, który wniosła w dniu 20 października 2011r. o przyznanie stypendium Rektora dla najlepszych studentów powinien zostać rozpoznawany przez Komisję Stypendialną na podstawie przepisów prawa obowiązującego w tej dacie, czy też przepisów obowiązujących wcześniej.
W dacie wniesienia wniosku zastosowanie miały przepisy zarządzenia Rektora Akademii Medycznej we W. z dnia [...] 2011r. nr [...] w sprawie wprowadzenia w życie "Regulaminu przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów Akademii Medycznej we W.".
Zarządzenie to zostało oparte na podstawie art. 186 ust. 1 ustawy z dnia 27 lipca 2005r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. z 2005r., nr 164, poz. 1365 ze zm.). Stanowiło ono, że z dniem wejścia w życie nowego Regulaminu traci moc zarządzenie nr [...] oraz jego zmiany (§2), a także, że "Regulamin przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów Akademii Medycznej we W.", stanowiący załącznik do niniejszego zarządzenia obowiązuje od roku akademickiego 2011/2012 (§3). Ani zarządzenie to, ani wprowadzony w życie Regulaminu nie zawiera przepisów przejściowych. W przepisach końcowych jedynie Regulamin stanowi w § 38, że zmiany zasad i trybu przyznawania świadczeń pomocy materialnej dla studentów dokonywane są zarządzeniem rektora (ust. 1), a w sprawach nieobjętych jego przepisami mają zastosowanie przepisy ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym (...).
Instytucji Stypendium Rektora dla najlepszych studentów Regulamin poświęcił rozdział XIV, w którym §27 ust.1 stanowi, że o stypendium Rektora dla najlepszych studentów może ubiegać się student, który uzyskał za poprzedni rok studiów wysoką średnią ocen (a), posiada osiągnięcia naukowe (b), posiada osiągnięcia artystyczne (c), posiada wysokie wyniki sportowe w współzawodnictwie krajowym lub międzynarodowym (d). I te zasady, ustalone w rozdziale XIV Regulaminu z 2011r., stały się podstawą orzeczenia Komisji Stypendialnej.
Tymczasem skarżąca zarzuciła, że "zasady te nie obowiązywały w chwili, w której miały miejsce zdarzenia uprawniające studentów, którzy zakończyli rok akademicki 2010/2011 do ubiegania się o stypendium". Skarżąca wskazała, że w sprawie powinny znaleźć zastosowanie przepisy Regulaminu przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów Akademii Medycznej we W. (załącznik 9 do zarządzenia nr [...] Rektora AM we W. z dnia [...] 2009r.
Z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego wynika, że brak stanowiska ustawodawcy co do reguły intertemporalnej można uznać za przejaw jego woli bezpośredniego działania nowego prawa. A zatem w razie wątpliwości, czy należy stosować ustawę dawną czy nową, pierwszeństwo powinna mieć ustawa nowa, ponieważ powinna ona być lepszym odbiciem aktualnych stosunków normatywnych, bardziej dostosowanym do aktualnego stanu prawnego. Jednakże Trybunał Konstytucyjny wskazuje, że zasada bezpośredniego stosowania nowego prawa nie może mieć miejsca w sytuacji, gdy przeciw jej zastosowaniu przemawiają ważne racje systemowe i aksjologiczne. Na bezpośrednie działanie nowej ustawy można zdecydować się tylko w sytuacji, gdy za działaniem nowego prawa przemawia ważny interes publiczny, którego nie można wyważyć z interesami jednostki. Konflikt nowego prawa z interesami jednostki (stosunki w toku) może być rozwiązany przez wybór zasady bezpośredniego działania prawa nowego tylko o tyle, o ile da się wskazać wyraźny ważny interes publiczny, zmuszający do przejścia do porządku dziennego nad interesem jednostki. Sprawdzenia, czy w danym wypadku taki ważny interes występuje, dokonuje organ stający wobec wątpliwości intertemporalnej, a więc Trybunał Konstytucyjny lub sąd orzekający (wyrok z dnia 7 marca 2012r., sygn. akt K 3/10; postanowienie z dnia 13 czerwca 2011r., sygn. akt SK 26/09, wyrok z dnia 31 stycznia 2005r., sygn. akt P 9/04).
W rozważanym przypadku takich okoliczności świadczących o ważnym interesie publicznym, można upatrywać w konieczności zmiany regulaminu skutkiem zmiany wspomnianego Prawa o szkolnictwie wyższym, a zwłaszcza jego art. 174 ust. 4. Przepis ten określił, że środki z dotacji, o których mowa w art. 94 ust. 1 pkt 7 i ust. 4 przeznaczone na stypendia rektora dla najlepszych studentów każdego roku studiów prowadzonego w uczelni stanowią nie więcej niż 40 % środków przeznaczonych łącznie na stypendia rektora dla najlepszych studentów, stypendia socjalne oraz zapomogi. Stosownie zatem do art. 181 ust. 1 Prawa o szkolnictwie wyższym organy uczelniane dostosowały jedynie do tej zasady postanowienia regulaminu w sprawie przyznawania i wypłacenia świadczeń pomocy materialnej dla studentów; wprowadzono zatem wspomniany limit 10% najlepszych studentów każdego kierunku studiów, którzy mogli ubiegać się o tego rodzaju stypendium. Przy tym nowela do Prawa o szkolnictwie wyższym modyfikująca treść przepisu art. 174 ust. 4, weszła w życie z dniem 1 października 2011r., w tym samym czasie wprowadzony też został w życie nowy regulamin, będący podstawą przyznawania m.in. stypendiów dla najlepszych studentów określając ów limit w § 26. Jednakże, co istotniejsze, regulamin przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów AM we W. wprowadzony w życie zarządzeniem nr [...] Rektora Akademii Medycznej we W. z dnia [...] 2009r. przewidywał w §3, że student może ubiegać się o pomoc materialną ze środków przeznaczonych na ten cel w budżecie państwa w formie: 1) stypendium socjalnego, 2) stypendium za wyniki w nauce lub sporcie, 3) stypendium na wyżywienie, 4) stypendium mieszkaniowego (...), 5) stypendium socjalnego dla osób niepełnosprawnych, 6) zapomogi. Regulamin ten nie przewidywał zatem stypendium dla najlepszych studentów, które ustanowił regulamin z 2011r. wymieniając je w § 3, po stypendium socjalnym i stypendium socjalnym dla osób niepełnosprawnych.
Porównanie przepisów rozdziału V: Stypendium za wyniki w nauce, regulaminu z 2009r. z przepisami rozdziału XIV: Stypendium rektora dla najlepszych studentów, regulaminu z 2012r. pozwala stwierdzić, że świadczenia te zostały odmiennie uregulowane; w 2011r. np. wprowadzono ów 10% limit i listy rankingowe, czego nie przewidywały przepisy obowiązujące od 2009r. To dodatkowo przemawia za trafnością zastosowania w sprawie przepisów regulaminu z 2011r.
Z tych względów skarga, jako niezasadna, podlegała oddaleniu na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U.nr 153, poz. 1270 ze zm.).
J.T. 17.07.14r.
Nietezowane
Artykuły przypisane do orzeczenia
Kup dostęp i zobacz, do jakich przepisów odnosi się orzeczenie. Znajdź inne potrzebne orzeczenia.
Skład sądu
Henryk Ożóg /przewodniczący sprawozdawca/Julia Szczygielska
Lidia Serwiniowska
Sentencja
Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w składzie następującym: Przewodniczący sędzia NSA Henryk Ożóg (spr.), Sędziowie sędzia WSA Lidia Serwiniowska, sędzia NSA Julia Szczygielska, Protokolant Z-ca Kierownika Sekretariatu Agnieszka Figura, po rozpoznaniu w Wydziale IV na rozprawie w dniu 26 czerwca 2014 r. sprawy ze skargi [...] na decyzję Odwoławczej Komisji Stypendialnej Uniwersytetu Medycznego we W. z dnia [...] 2013 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania stypendium dla najlepszych studentów oddala skargę.
Uzasadnienie
Decyzją z dnia [...] 2013r., nr [...], Druga Odwoławcza Komisja Stypendialna Uniwersytetu Medycznego we W., postanowiła nie przyznać [...] (skarżąca) Stypendium Rektora dla najlepszych studentów. W podstawie prawnej decyzji powołano przepisy art. 175 ust. 3 i ust. 4 w zw. z art. 173 ust. 1 pkt 3 oraz art. 207 ust. 1 i ust. 4 ustawy z dnia 27 lipca 2005r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. nr 164, poz. 1365 ze zm.), § 26 - 35 zarządzenia nr [...] Rektora Akademii Medycznej we W. z dnia [...] 2011r., w sprawie wprowadzenia w życie "Regulaminu przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów Akademii Medycznej we W." i §1 pkt 3 zarządzenia nr [...] Rektora Akademii Medycznej we W. z dnia [...] 2011r. w sprawie wysokości wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla uprawnionych studentów AM we W. w roku akademickim 2011/2012.
W uzasadnieniu tej decyzji stwierdzono, że minimalna liczba punktów na VI roku kierunku lekarskim, w roku akademickim 2011/2012, kwalifikująca do przyznania stypendium wynosiła 25,50. Studentka natomiast uzyskała 24,50 pkt i zajęła 56 miejsce na liście rankingowej.
We wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy skarżąca wniosła o uchylenie tej decyzji i przyznanie stypendium Rektora dla najlepszych studentów w roku akademickim 2011-2012.
Zarzuciła, iż zupełnie bezzasadnie odmawia się jej przyznania stypendium dla najlepszych studentów, w sytuacji gdy bezspornym jest (w świetle zgromadzonego materiału dowodowego), że skarżąca spełnia wszystkie warunki, przewidziane prawem, do uzyskania stypendium. Organ wydając decyzję błędnie zastosował przepisy regulaminowe obowiązujące na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej dotyczące przyznawania stypendium rektora dla najlepszych studentów, po roku akademickim 2010 - 2011. Jako podstawę wydania zaskarżanej decyzji wziął pod uwagę § 26 - 35 Zarządzenia nr [...] Rektora AM we W. z dnia [...] 2011 r. i zastosował kryteria, które powyższy akt przewiduje dla studentki, która zakończyła rok akademicki 2010/2011 i złożyła indeks wraz ze stosownym wnioskiem w dziekanacie Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej. Stosowny wniosek został przedłożony przez skarżącą po ukończeniu roku akademickiego, na długo przed ogłoszeniem tego Zarządzenia zmieniającego zasady przyznawania stypendiów Rektora dla najlepszych studentów. Jego przepisy stały się podstawą rozstrzygnięcia sytuacji, która miała miejsce przed jego ogłoszeniem i wejściem w życie, co stanowi złamanie jednej z istotnych zasad praworządności - lex retro non agit. Zgodnie z art. 6 kpa organy administracji działają na podstawie przepisów prawa. Decyzje administracyjne mogą być wydawane tylko na podstawie prawa powszechnie obowiązującego.
Przedstawione powyżej stanowisko poparte jest orzecznictwem; w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego OZ w Poznaniu z dnia 9 grudnia 1999 r. I SA/Po 2858/98 Sąd ten stwierdził, że w demokratycznym państwie prawa zasadą jest, iż przepisy prawa, w tym i prawa podatkowego, nie mogą mieć mocy wstecznej. Zasada lex retro non agit wynika z istoty prawa, które ma formułować reguły postępowania człowieka. Jeżeli reguły te wprowadzane są z mocą wsteczną to nie mogą one wywierać wpływu na zachowanie człowieka, gdyż dotyczą zachowań dawniejszych. W podobnym tonie wypowiedział się NSA w wyroku z dnia 20 kwietnia 1994 r., SA/Kr 1428/93, Wspólnota 1994, nr 28, s. 18, Sąd przyjął, że: "Zgodnie z art. 6 kpa organy administracji działają na podstawie przepisów prawa. Decyzje administracyjne mogą być wydawane tylko na podstawie prawa powszechnie obowiązującego". Stwierdzono m.in., że: "Zgodnie z art. 42 ust. 2 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym (Dz. U. Nr 16, poz. 95 z późn. zm.) przepisy gminne wchodzą w życie z dniem ogłoszenia, o ile nie przewidują wyraźnie terminu późniejszego. Oznacza to, iż uchwała rady gminy ustalająca stawki podatku od nieruchomości staje się prawem powszechnie obowiązującym najwcześniej z dniem ogłoszenia, o ile nie przewiduje wyraźnie terminu późniejszego. W niniejszej sprawie zaskarżoną decyzję oparto na uchwale rady gminy z dnia 2 lutego 1993 r. Ustalając podatek od nieruchomości za cały 1993 rok według przyjętych stawek w tej uchwale, organ podatkowy naruszył zasadę niedziałania prawa wstecz. Sąd - będąc związany tylko ustawami - nie może przejść do porządku dziennego nad łamaniem jednej z istotnych zasad praworządności - lex retro non agit.
W niniejszej sprawie organ w sposób rażący naruszył: podstawową zasadę praworządności - niedziałania prawa wstecz, pomijając argumenty wynikające z logiki, trudno wyobrazić sobie bowiem sytuację, w której student po ukończeniu roku akademickiego (złożeniu indeksu i wymaganych dokumentów w dziekanacie) oraz uzyskaniu odpowiedniej średniej ocen, a zatem po spełnieniu kryteriów materialnych i formalnych, dowiaduje się o zmianie obowiązujących zasad, a także zasadę zaufania wyrażoną w przepisie art. 8 kpa. Przepis art. 8 kpa posiada kontekst konstytucyjny i unijny. Organy administracji publicznej są obowiązane, w ramach wykładni zgodnej z Konstytucją RP, uwzględniać, że po pierwsze, zasada zaufania, również w aspekcie procesowym, jest zasadniczym elementem zasady demokratycznego państwa prawa i jako taka ma swoje umocowanie i źródło w art. 2 Konstytucji RP po drugie, w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego wskazano wiele szczegółowych elementów zasady zaufania, które mogą mieć znaczenie w odniesieniu do tej zasady w sensie proceduralnym, w tym między innymi ochrona praw słusznie nabytych i niedziałanie prawa wstecz (orzeczenia TK: z dnia 25 czerwca 1996 r., K 15/95, OTK 1996, nr 3, poz. 22, s. 196, i z dnia 17 grudnia 1997 r., K 22/96, OTK 1997, nr 5-6, poz. 71, s. 511; wyrok z dnia 15 września 1998 r., K 10/98, OTK 1998, nr 5, poz. 64, s. 407).
Ponadto Odwoławcza Komisja Stypendialna podejmując decyzję naruszyła zasadę szybkości postępowania wyrażoną w przepisie art. 12 oraz art. 35 k.p.a. Z przepisu art. 35 § 2 w zw. z art. 12 § 2 kpa wynika, że niezwłocznie powinny być załatwiane sprawy niewymagające postępowania wyjaśniającego, chyba że sprawę załatwia organ odwoławczy. Sprawami niewymagającymi postępowania wyjaśniającego są sprawy, w których organ nie musi zbierać dowodów, informacji ani wyjaśnień (art. 12 § 2), lecz może wydać decyzję na podstawie dowodów przedstawionych przez stronę, łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania, fakty powszechnie znane oraz fakty znane organowi, przed którym toczy się postępowanie, lub fakty możliwe do ustalenia na podstawie danych, którymi rozporządza ten organ (art. 35 § 2). W wypadku zatem, gdy powyższe dowody są w ocenie organu administracji publicznej wystarczające do rozstrzygnięcia sprawy, wówczas organ ten powinien niezwłocznie załatwić sprawę przez wydanie decyzji. Początkiem biegu terminów załatwiania spraw jest data wszczęcia postępowania administracyjnego. Strona skarżąca od dnia uprawomocnienia się wyroku WSA we Wrocławiu z dnia 6 lutego 2013 r., sygn. akt: IV SA/Wr 644/12 tj. od dnia 7 maja 2013 r. do dnia 24 lipca 2013 r. nie otrzymała decyzji jak również nie została powiadomiona o przyczynach nie załatwienia jej sprawy. Jeśli nastąpił obiektywny lub subiektywny powód dla którego organ nie był w stanie wywiązać się z ustawowego obowiązku, wówczas zobowiązany jest zawiadomić strony o tym fakcie, a jednocześnie powinien był podać przyczyny zwłoki oraz wskazać nowy termin załatwienia sprawy. Jednakże organ w niniejszej sprawie doręczył stronie decyzję dopiero na skutek wezwania z dnia 4 lipca 2013 r. skierowanego przez jej pełnomocnika, w odpowiedzi na które podał jedynie lakoniczne uzasadnienie, że przyczyną zwłoki w wydaniu decyzji była duża liczba odwołań.
Niewątpliwie doszło do naruszenia podstawowych zasad postępowania. Nie podjęto wszelkich kroków niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia sprawy z uwzględnieniem słusznego interesu strony; całkowicie naruszono zaufanie do organu. Nie działano wnikliwie i szybko, lecz opieszale i schematycznie. Nie oceniono sprawy na podstawie całokształtu materiału, lecz pobieżnie.
Decyzją z dnia [...] 2013r. nr [...] Druga Odwoławcza Komisja Stypendialna UM we W. utrzymała w mocy zaskarżoną decyzję. W podstawie prawnej tej decyzji powołano przepisy art. 173 ust. 1 pkt 3, art. 175 ust. 3 i ust. 4, art. 181 ust. 1 oraz art. 207 ust. 1 i ust. 4 wspomnianego Prawa, art. 138 § 1 pkt 1 kpa oraz ogólnie przepisy zarządzenia Rektora AM we W. nr [...].
W uzasadnieniu decyzji natomiast stwierdzono, iż najistotniejszy jest w sprawie fakt, że z dniem 1 października 2011r. uległy zmianie przepisy ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym dotyczące zasad przyznawania pomocy materialnej studentom, w szczególności przepis art. 174 ust. 4, dotyczący stypendium rektora dla najlepszych studentów. Zgodnie z nowym jego brzmieniem "środki z dotacji, o których mowa w art. 94 ust. 1 pkt 7 i ust. 4, przeznaczone na stypendia rektora dla najlepszych studentów przyznawane w liczbie nie większej niż 10 % liczby studentów każdego kierunku studiów prowadzonego w uczelni stanowią nie więcej niż 40% środków przeznaczonych łącznie na stypendia rektora dla najlepszych studentów, stypendia socjalne oraz zapomogi". Rektor w porozumieniu z uczelnianym organem samorządu studenckiego dostosował jedynie do wymogów ustawowych brzmienie regulaminu w sprawie przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów AM we W. (zgodnie z wymogami określonymi w art. 181 ust. 1 ustawy ). Wobec zmian uregulowań ustawowych, Rektor AM we W. nie mógł pozostawić zasad przyznawania stypendium dla najlepszych studentów w dotychczasowym, niezmienionym kształcie, lecz musiał wprowadzić limit 10% najlepszych studentów każdego kierunku studiów uprawnionych do otrzymania stypendium Rektora.
Istotny jest także fakt, że w art. 186 ust. 1 ustawy ustawodawca nie określił terminu na ustalenie przez organy Uczelni regulaminu przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów, jak to uczynił np. w przypadku regulaminu studiów (art. 161 ust. 1 ustawy). Zgodnie z art. 186 ust. 1 ustawy: "Szczegółowy regulamin ustalania wysokości, przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów, o których mowa w art. 173 ust. 1 pkt 1 - 3 i 8, w tym szczegółowe kryteria i tryb udzielania świadczeń pomocy materialnej dla studentów, wzory wniosków o przyznanie świadczeń pomocy materialnej, wzór oświadczenia o niepobieraniu świadczeń na innym kierunku studiów oraz sposób udokumentowania sytuacji materialnej studenta ustala rektor w porozumieniu z uczelnianym organem samorządu studenckiego ".
Oznacza to, iż zasadą powinno być ustalenie przez Rektora Uczelni regulaminu przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów nie później niż przed rozpoczęciem roku akademickiego, w którym pomoc będzie przyznawana. Tak też było w rozstrzyganym przypadku "Regulamin przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów AM we W." wszedł w życie wraz z rozpoczęciem roku akademickiego 2011/2012 (zarządzenie nr [...] Rektora AM we W. z dnia [...] 2011 r.). Podkreślić należy przy tym, że ustawa nowelizująca została ogłoszona w Dzienniku Ustaw już w dniu 21 kwietnia 2011 r., a więc w trakcie roku akademickiego 2010/2011, a tym samym każdy student mógł bez przeszkód zapoznać się z jej treścią.
Zgodnie z § 26 regulaminu, stypendia Rektora dla najlepszych studentów przyznawane są w ilości nie większej niż 10% liczby studentów każdego kierunku studiów prowadzonych przez uczelnię, przy czym 100% studentów stanowi ogólna liczba studentów każdego kierunku studiów. Zgodnie z § 30 pkt 3 regulaminu punkty uzyskane przez studenta z poszczególnych rodzajów osiągnięć sumuje się, co stanowi podstawę do sporządzenia listy rankingowej. Lista ta obejmuje wszystkich studentów na danym kierunku i roku studiów, którzy złożyli wniosek, o przyznanie stypendium rektora w ustalonym terminie przez Rektora (§ 30 ust. 4 regulaminu). W oparciu o dostarczone dokumenty dziekanat sporządza listę rankingową, która stanowi następnie podstawę podjęcia decyzji przez Odwoławczą Komisję Stypendialną w przedmiocie przyznania stypendiów zgodnie z zasadami określonymi w regulaminie.
Odwoławcza Komisja Stypendialna po ponownym przeanalizowaniu dokumentów w
sprawie skarżącej w dniu 27 listopada 2013r. ustaliła, że uzyskała ona 24,50 pkt, co pozwoliło jej na zajęcie 57, miejsca na liście rankingowej. Minimalna liczba punktów kwalifikujących w roku akademickim 2011/2012 na VI roku, kierunku lekarskiego, uprawniająca do otrzymania stypendium Rektora dla najlepszych studentów wynosiła 26,50 pkt, a stypendium przyznano 33 najlepszym osobom. Po weryfikacji listy rankingowej na IV posiedzeniu OKS, które odbyło się w dniu 25 listopada 2011 r., próg punktowy obniżony został do 25,50 pkt, co umożliwiło przyznanie stypendiów dodatkowo 5 osobom (łącznie 38. osobom). Liczba punktów uzyskana przez skarżącą była zatem niewystarczająca do przyznania stypendium Rektora dla najlepszych studentów.
Reasumując, w ocenie OKS, uczelnia przyjmując nowy regulamin, którego przepisy mają wpływ na prawa studentów ustalone w zakończonym roku akademickim, nie naruszyła konstytucyjnej zasady lex retro non agit. Należy zauważyć, że nie sposób przerzucać na organ Uczelni odpowiedzialności za działanie ustawodawcy, który nie przewidział przepisów przejściowych dla nowych regulacji dotyczących przyznawania stypendiów. Uczelnia wyższa nie jest bowiem kompetentna do oceny konstytucyjności norm ustawowych i ewentualnej odmowy ich stosowania. Jest ona bowiem związana przepisami prawa powszechnie obowiązującego. Uczelnia była zatem prawnie zobowiązana do zmiany "Regulaminu przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów AM we W." (...).
W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego postawiony został zarzut naruszenia prawa materialnego poprzez zastosowanie przy ocenie wniosku skarżącej §§ 26 do 35 Regulaminu przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów Akademii Medycznej we W. (Załącznik do zarządzenia nr [...] Rektora AM we W. z dnia [...] 2011 r.) zamiast §§ 242 do 29 Regulaminu przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów Akademii Medycznej we W. (Załącznik do zarządzenia nr [...] Rektora AM we W. z dnia [...] 2009 r.), oraz naruszenia przepisów art. 6, 7 i 8 kpa w stopniu mającym istotny wpływ na wynik sprawy.
Skarżąca jednocześnie wniosła o uchylenie obu omówionych decyzji oraz zasądzenie kosztów postępowania wg norm przepisanych.
W uzasadnieniu skargi podniosła, że organ wydając w niniejszej sprawie decyzję z dnia [...] 2013 r. oraz poprzedzającą ją decyzję z dnia [...] 2013 r., błędnie zastosował przepisy regulaminowe obowiązujące na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej we W. dotyczące przyznawania stypendium Rektora dla najlepszych studentów. Jako podstawę wydania zaskarżanej decyzji przyjął bowiem §§ 26 do 35 Zarządzenia nr [...] Rektora AM we W. z dnia [...] 2011 r. i tym samym zastosował przy ocenie wniosku o przyznanie stypendium zasady, które nie obowiązywały w chwili, w której miały miejsce zdarzenia uprawniające studentów, którzy zakończyli rok akademicki 2010/2011 do ubiegana się o stypendium.
Podkreślić należy, że stypendia Rektora dla najlepszych studentów przyznawane są za osiągnięcia uzyskane w poprzednim roku akademickim. Osoby uprawnione do ubiegania się o stypendium mają wpływ na to, czy spełnią warunki niezbędne do jego uzyskania w trakcie roku akademickiego. Wobec tego, zgodnie z zasadami logiki jak również zasadą pewności oraz związaną z nią zasadą ochrony uzasadnionych oczekiwań, skoro kwalifikacje studentów do otrzymania stypendium oceniane są przy uwzględnieniu zdarzeń mających miejsce w okresie przeszłym, to podstawą do ich oceny powinny być kryteria obowiązujące w tym okresie.
Tymczasem w niniejszej sprawie, po ukończeniu przez skarżącą roku akademickiego 2010/2011 i uzyskaniu wyników w nauce uprawniających na ten dzień do uzyskania stypendium Rektora dla najlepszych studentów, nastąpiła zmiana zasad przyznawania stypendiów, która, pomimo, że powinna mieć zastosowanie dopiero do zdarzeń przyszłych, w wyniku błędnego działania organu została wykorzystana jako podstawa do odmowy przyznania skarżącej prawa do stypendium. Odwoławcza Komisja Stypendialna powołała się bowiem na przepisy zarządzenia Rektora z dnia [...] 2011 r. jako podstawę rozstrzygnięcia w sytuacji, która miała miejsce przed jego ogłoszeniem i wejściem w życie. Zdaniem skarżącej stanowi to złamanie jednej z podstawowych zasad praworządności - lex retro non agit. Tymczasem zgodnie z art. 6 kpa organy administracji działają na podstawie przepisów prawa. Decyzje administracyjne mogą być wydawane tylko na podstawie prawa powszechnie obowiązującego. Przedstawione powyżej stanowisko poparte jest orzecznictwem; w wyroku z dnia 9 grudnia 1999 r., I SA/Po 2858/98, Naczelny Sąd Administracyjny OZ w Poznaniu stwierdził, "że w demokratycznym państwie prawa zasadą jest, iż przepisy prawa, w tym i prawa podatkowego, nie mogą mieć mocy wstecznej. Zasada lex retro non agit wynika z istoty prawa, które ma formułować reguły postępowania człowieka. Jeżeli reguły te wprowadzane są z mocą wsteczną, to nie mogą one wywierać wpływu na zachowanie człowieka, gdyż dotyczą zachowań dawniejszych". W wyroku 7 sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 25 sierpnia 2003 r. FSA 1/03, stwierdzono, że "W doktrynie wypracowano model rozwiązywania problemów intertemporalnych, jakim powinien odpowiadać wewnętrznie spójny system prawa i poszczególne jego gałęzie. Rozwinął je Trybunał Konstytucyjny w toku dokonywania ocen kwestionowanych przepisów na tle zasad ogólnych wyprowadzanych z przepisów Konstytucji. Chodzi przede wszystkim o zakaz retroakcji w postaci stanowienia norm prawnych odnoszących się do zdarzeń powstałych przed wejściem tych norm w życie lub nadal trwających po zmianie prawa, jeżeli wywołują negatywne skutki dla bezpieczeństwa prawnego i respektowania praw nabytych. Zakaz ten zwykle łączy się z konstytucyjnymi zasadami praworządności materialnej i zaufania obywateli do państwa, wyprowadzanymi z art. 2 Konstytucji". W podobnym tonie wypowiedział się Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 20 kwietnia 1994 r., SA/Kr 1428/93, w którym przyjął, że: "Zgodnie z art. 6 k.p.a. organy administracji działaj na podstawie przepisów prawa. Decyzje administracyjne mogą być wydawane tylko na podstawie prawa powszechnie obowiązującego". Stwierdzono m.in., że: "Zgodnie z art. 42 ust. 2 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym (Dz. U. nr 16, poz. 95 ze zm.) przepisy gminne wchodzą w życie z dniem ogłoszenia, o ile nie przewidują wyraźnie terminu późniejszego. Oznacza to, iż uchwała rady gminy ustalająca stawki podatku od nieruchomości staje się prawem powszechnie obowiązującym najwcześniej z dniem ogłoszenia, o ile nie przewiduje wyraźnie terminu późniejszego".
Organ, który wydał decyzję w niniejszej sprawie zobowiązany jest stosować w sprawach rozpatrywanych przed nim nie tylko przepisy określone w ustawie z 27 lipca 2005r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. z 2012 r., poz. 572 ze zm.), które w odniesieniu do stypendiów przyznawanych przez Rektora dla najlepszych studentów nie mają charakteru uznaniowego, ale również ogólne reguły przeprowadzania postępowania administracyjnego oraz zasady ustrojowe.
W uzasadnieniu decyzji organ powołał się na zmianę ustawy z 27 lipca 2005r. Prawo o szkolnictwie wyższym i wejście w życie jej przepisów, w tym zasad przyznawania świadczeń pomocy materialnej dla studentów w dniu 1 października
2011 r. i słusznie twierdzi, że zmiana powyższych przepisów była konieczna, natomiast sposób w jaki zmiana została dokonana, w szczególności fakt, że przepisy Regulaminu wprowadzone zarządzeniem Rektora AM we W. z dnia [...] 2011 r. zostały wprowadzone z mocą wsteczną, jest działaniem bezpodstawnym, niesprawiedliwym i podjętym z rażącym naruszeniem prawa.
W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji z dnia [...] 2013 r. Odwoławcza Komisja Stypendialna podaje przepis art. 161 ust. 1 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym, z którego wynika termin uchwalenia regulaminu studiów przez organ uchwałodawczy uczelni. Wskazany termin z art. 161 ust. 1 ustawy, organ odnosi bezpośrednio do uchwalania regulaminu przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów. Dokonując w ten sposób wykładni per analogiam organ zupełnie pominął kwestię właściwego wprowadzenia i zastosowania nowych przepisów, w tym naruszył najbardziej podstawową zasadę międzyczasowego prawa lex retro non agit. W razie bowiem kolizji, czy w sprawie ma zastosowanie przepis dotychczasowy czy nowy, przyjmuje się, ze przepis dotychczasowy ma zastosowanie, jeżeli pod jego rządem powstał (zmienił się albo wygasł) stosunek prawny, którego treść została bezpośrednio wyznaczona przez ten przepis. Na tej podstawie sformułowana została ogólna zasada, w myśl której nowe przepisy nie mogą być stosowane przy ocenie tak pozytywnych, jak i negatywnych skutków zdarzeń prawnych, które nastąpiły przed ich wejściem w życie.
W tym miejscu warto przywołać orzeczenia sądów: np. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z dnia 4 czerwca 2008 r. II SA/Bd 241/08, w którym Sąd stwierdził "że decyzje w przedmiocie przyznawania stypendiów naukowych mają charakter związany, w związku z czym ewentualna odmowa przyznania świadczenia powinna wynikać z konkretnego przepisu prawa i nie może być ona wyinterpretowana z innych rozwiązań prawnych", w wyroku z dnia 4 września 2008 r.
II SA/Op 154/08, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu, zwrócił uwagę na konieczność uwzględniania podstawowych reguł postępowania administracyjnego, stwierdzając, "Że postępowanie w sprawie przyznania stypendium winno zachować ogólne podstawowe cechy postępowania administracyjnego i respektować podstawowe jego założenia oraz że wydanie rozstrzygnięcia w przedmiocie przyznania stypendium socjalnego i na wyżywienie, wymaga przeprowadzenia postępowania z uwzględnieniem art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 kpa Podobnie wypowiedział się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wielkopolskim w wyroku z dnia 13 lutego 2013 r. II SA/Go 915/12, w którym przyznał, że "Zasada lex retro non agit ma niewątpliwie charakter nie tylko gwarancyjny, ale także w pewnym sensie prewencyjny Jeżeli norma prawna ma bowiem motywować adresata normy do określonego zachowania się, to z natury rzeczy nie może tego czynić w stosunku do zachowań poprzedzających wydanie normy. Zdaniem Sądu, niezmiernie ważne jest, aby obywatel miał możliwość przewidywania ewentualnych działań organów państwa i działań własnych. Niewątpliwie przewidywalność skutków prawnych zachowań własnych i działań organów państwa są niweczone, gdy nowo ustanowionemu prawu o niekorzystnych dla obywateli następstwach nadaje się moc wsteczną".
W niniejszej sprawie organ podejmując zaskarżone rozstrzygnięcie naruszył także zasadę zaufania wyrażoną w przepisie art. 8 k.p.a., błędnie oceniając jako prawidłową sytuację, w której student, po ukończeniu roku akademickiego (złożeniu indeksu i wymaganych dokumentów w dziekanacie) oraz uzyskaniu odpowiedniej średniej ocen, a zatem po spełnieniu kryteriów materialnych przewidzianych w Regulaminie przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów AM we W. (Zarządzenie nr [...] Rektora Akademii Medycznej z dnia [...] 2009 r. ze zm.) i formalnych, dowiaduje się o zmianie obowiązujących zasad ze wstecznym skutkiem i nie może już dostosować swojego działania do nowych zasad.
Przepis art. 8 k.p.a. posiada kontekst konstytucyjny i unijny. Organy administracji publicznej są obowiązane, w ramach wykładni zgodnej z Konstytucją RP, uwzględniać, że po pierwsze: zasada zaufania, również w aspekcie procesowym, jest zasadniczym elementem zasady demokratycznego państwa prawa i jako taka ma swoje umocowanie i źródło w art. 2 Konstytucji RP; po drugie: w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego wskazano wiele szczegółowych elementów zasady zaufania, które mogą mieć znaczenie w odniesieniu do tej zasady w sensie proceduralnym, w tym między innymi ochrona praw słusznie nabytych i niedziałania prawa wstecz (orzeczenia TK: z dnia 25 czerwca 1996 r., K 15/95, OTK 1996, nr 3, poz. 22, s. 196, i z dnia 17 grudnia 1997 r.,
K 22/96, OTK 1997, nr 5 - 6, poz. 71, s. 511; wyrok z dnia 15 września 1998 r., K 10/98, OTK 1998, nr 5, poz. 64, s. 407). Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 10 lipca
2000 r. SK 21/99, stwierdził, że "Zasada lex retro non agit oraz zasada ochrony praw słusznie nabytych mają charakter zasad przedmiotowych, wyznaczających granice ingerencji władzy publicznej w sferę praw podmiotowych. Naruszenie tych zasad może uzasadniać zarzut niedopuszczalnego wkroczenia przez tę władzę w sferę konstytucyjnie chronionych praw lub wolności jednostki, co w konsekwencji prowadzi do stwierdzenia sprzecznego z porządkiem konstytucyjnym naruszenia tych praw lub wolności". Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 lutego 2005 r., K 48/04, utrwala orzecznictwo, zgodnie z którym "Zasada zaufania wyraża się w stanowieniu i stosowaniu prawa w taki sposób, by nie stawało się ono swoistą pułapką dla obywatela, który powinien móc układać swoje sprawy w zaufaniu, że nie naraża się na prawne skutki niedające się przewidzieć w momencie podejmowania decyzji i że jego działania są zgodne z obowiązującym prawem oraz także w przyszłości będą uznawane przez porządek prawny. Przyjmowane przez ustawodawcę nowe unormowania nie mogą zaskakiwać ich adresatów, którzy powinni mieć czas na dostosowanie się do zmienionych regulacji i spokojne podjęcie decyzji co do dalszego postępowania".
Skarżąca nie neguje potrzeby dostosowania przepisów regulaminowych obowiązujących w Akademii Medycznej do nowych przepisów ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, ale sposób w jaki zmiany zostały wprowadzone, w szczególności pozbawienie jej czasu i możliwości na dostosowanie się do nowych wymagań, co niewątpliwie naraziło ją na prawne skutki niedające się przewidzieć w momencie podejmowania decyzji i prowadzenia działań.
Już na marginesie wskazać należy, że Odwoławcza Komisja Stypendialna podejmując decyzję z dnia [...] 2013 r. oraz decyzję z dnia [...] 2013 r. naruszyła zasadę szybkości postępowania wyrażoną w przepisie art. 12 oraz art. 35 k.p.a. Strona skarżąca od dnia uprawomocnienia się wyroku WS A we Wrocławiu z dnia 6 lutego 2013 r. sygn. akt: IV SA/Wr 644/12 tj. od dnia 7 maja 2013 r. do dnia 24 lipca 2013 r. nie otrzymała decyzji organu I instancji jak również nie została powiadomiona o przyczynach niezałatwienia sprawy w terminie. Następnie, na skutek wniosku o ponowne rozpatrzenia sprawy z dnia 5 sierpnia 2013 r. organ poinformował, że zostanie on rozpatrzony w terminie do dnia 31 października 2013 r. powołując się na okres wakacyjny, który uniemożliwia zachowanie właściwego składu Komisji, jednakże decyzja po ponownym rozpatrzeniu sprawy została wydana dopiero w dniu [...] 2013 r.
Mając na uwadze powyższe stwierdzić należy, że doszło do naruszenia podstawowych zasad postępowania oraz błędnego zastosowania przepisów regulaminu, które pomimo ich stosownego uchwalenia, w brzmieniu nadanym im Zarządzeniem nr [...] Rektora AM we W. z dnia [...] 2011 r., nie powinny zostać w stanie faktycznym sprawy przyjęte za podstawę rozstrzygnięcia. Organ wydając zaskarżoną decyzję nie działał wnikliwie i szybko, lecz opieszale i schematycznie, a przede wszystkim dopuścił się błędnej oceny prawnej sytuacji skarżącej, stosując normy z naruszeniem jednej z podstawowych zasad obowiązujących w państwie prawa - niedziałania prawa wstecz (...).
W odpowiedzi na skargę Odwoławcza Komisja Stypendialna Uniwersytetu Medycznego we W. wniosła o jej oddalenie.
W dniu 20 października 2011r. skarżąca – wówczas studentka VI roku studiów o kierunku lekarskim na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej we W. (obecnie Uniwersytet Medyczny we W.) - złożyła w Dziekanacie Wydziału wniosek o przyznanie jej stypendium Rektora dla najlepszych studentów. Decyzją z dnia [...] 2011r. nr [...] Odwoławcza Komisja Stypendialna odmówiła skarżącej przyznania stypendium z uwagi na zbyt małą liczbę zdobytych przez nią punktów rankingowych. Następnie skarżąca wniosła w dniu 24 kwietnia 2012r. wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Decyzją nr [...] z dnia [...] 2012r. Komisja utrzymała w mocy decyzję Komisji nr [...] z dnia [...] 2011r. o odmowie przyznania skarżącej stypendium. Od powyższego rozstrzygnięcia studentka wniosła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu, który wyrokiem z dnia 6 lutego 2013r. sygn. akt IV SA/Wr 644/12 uchylił zaskarżoną decyzję wraz z poprzedzającą ją decyzją nr [...] z powodu niewłaściwego składu Komisji rozpoznających sprawę.
Odnosząc się do zarzutów skargi Komisja podniosła, że zasady przyznawania studentom Akademii Medycznej we W. świadczeń pomocy materialnej na rok akademicki 2011/2012, w tym stypendium Rektora AM dla najlepszych studentów określał "Regulamin ustalania wysokości, przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów Akademii Medycznej we W.", stanowiący załącznik do zarządzenia nr [...] Rektora Akademii Medycznej we W. z dnia [...] 2011r., zwany dalej "regulaminem". Zgodnie z § 26 regulaminu, stypendia rektora dla najlepszych studentów przyznawane były w ilości nie większej niż 10% liczby studentów każdego kierunku studiów prowadzonych przez Uczelnię, przy czym za 100% studentów przyjmuje się liczbę studentów każdego kierunku studiów wg stanu na dzień 30 listopada roku poprzedniego (na podstawie sprawozdania GUS). Zgodnie z § 29 pkt. 3 regulaminu punkty uzyskane przez studenta z poszczególnych rodzajów osiągnięć sumuje się, co) stanowi podstawę do sporządzenia listy rankingowej. Lista ta obejmuje wszystkich studentów na danym kierunku i roku studiów, którzy złożyli wniosek o przyznanie stypendium w terminie ustalonym przez Rektora (§ 29 ust. 4 regulaminu). W oparciu o dostarczone dokumenty dziekanat sporządza listę rankingową, która stanowi następnie podstawę podjęcia decyzji przez Odwoławczą Komisję Stypendialną w przedmiocie przyznania stypendiów zgodnie z zasadami określonymi w regulaminie (...).
Skarżąca uzyskała 24,50 pkt, co pozwoliło jej na zajęcie 57 miejsca na liście rankingowej. Zgodnie z protokołem z I posiedzenia Odwoławczej Komisji Stypendialnej z dnia [...] 2011r. minimalna liczba punktów kwalifikujących w roku akademickim 2011/2012 na VI roku kierunku lekarskiego do przyznania stypendium wynosiła 26,50 pkt, a stypendium przyznano 33 najlepszym osobom. Po weryfikacji listy rankingowej na IV posiedzeniu OKS próg punktowy obniżony został do 25,50 pkt, co umożliwiło przyznanie stypendiów dodatkowo 5 osobom. Liczba punktów uzyskanych przez Skarżącą była zatem niewystarczająca do przyznania jej stypendium Rektora dla najlepszych studentów (...).
Rozpoznając sprawę ponownie po uchyleniu decyzji obu instancji przez WSA we Wrocławiu, zarówno Druga Odwoławcza Komisja Stypendialna, jak i Odwoławcza Komisja Stypendialna Uniwersytetu Medycznego we W. podzieliły ustalenia składów Komisji rozpatrujących sprawę poprzednio i nie znalazły podstaw do przyznania skarżącej stypendium rektora dla najlepszych studentów. Skarżąca uzyskała 24,50 pkt rankingowych, natomiast minimalny próg kwalifikujący przyznania stypendium na Wydziale Lekarskim został ustalony na poziomie 25,50 pkt. Skarżąca nie kwestionuje jednak ilości punktów przyznanych jej przez "Komisję ani ustalonego przez nią miejsca na liście rankingowej. Skarżąca zarzuca natomiast, że OKS przy ocenie wniosku o przyznanie stypendium Rektora dla najlepszych studentów zastosowała zasady, które nie obowiązywały w chwili, w której miały miejsce zdarzenia uprawniające studentów, którzy zakończyli rok akademicki 2010/2011, do ubiegania się o stypendium. Skarżąca podnosi ponadto, że OKS jako podstawę do ustalania listy osób uprawnionych do otrzymania stypendium na rok akademicki 2011/2012 powinna stosować przepisy poprzednio obowiązującego w Uczelni "Regulaminu przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów Akademii Medycznej we W.", stanowiącego załącznik do zarządzenia nr [...] Rektora AM we W. z dnia [...] 2009r., zamiast regulaminu obowiązującego od roku akademickiego 2011/2012.
Odnosząc się do powyższych zarzutów, Komisja wskazuje, iż na mocy ustawy z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011 r. nr 84 poz. 455), ustawodawca wprowadził do ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym nowe zasady przyznawania stypendiów rektora dla najlepszych studentów. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 174 ust. 4 tego Prawa, stypendia rektora dla najlepszych studentów otrzymać może nie więcej niż 10% najlepszych studentów danego kierunku studiów. W związku z powyższym konieczne stało się dostosowanie obowiązującego w Uczelni "Regulaminu przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów Akademii Medycznej we W." do znowelizowanego brzmienia przepisów ustawy o szkolnictwie wyższym. W tym miejscu należy wskazać, iż ustawa nowelizująca, wchodząca w życie (poza wymienionymi wyjątkami) w dniu 1 października 2011 r., nie zawiera żadnych przepisów przejściowych regulujących zasady stosowania nowych przepisów dotyczących zasad przyznawania stypendiów. Oznacza to, że Uczelnia miała obowiązek do tego dnia dostosować swoje wewnętrze przepisy do przepisów prawa powszechnie obowiązującego. W przeciwnym wypadku decyzje w przedmiocie przyznania stypendiów wydawane po dniu 1 października 2011r. byłyby oparte na przepisach regulaminu niezgodnego z ustawą Prawo o szkolnictwie wyższym. Nowy "Regulamin przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów Akademii Medycznej we W.", stanowiący załącznik do zarządzenia nr [...] Rektora Akademii Medycznej we W[...] z dnia [...] 2011 r., wszedł w życie z dniem 1 października 2011r., a więc w tym samym terminie, co nowelizacja ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym. Regulamin został ustalony w porozumieniu z uczelnianym organem samorządu studenckiego, zgodnie z art. 202 ust. 1 i 2 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym. Podkreślić, należy przy tym, że ustawa nowelizująca została ogłoszona w Dzienniku Ustaw już w dniu 21 kwietnia 2011r., a więc w trakcie roku akademickiego 2010/2011, a każdy student mógł bez przeszkód się z nią zapoznać.
Skarżąca zarzuca ponadto, że Uczelnia przyjmując nowy regulamin, którego przepisy mają wpływ na prawa studentów ustalone w zakończonym już roku akademickim, naruszyła konstytucyjną zasadę niedziałania prawa wstecz. W ocenie Komisji nie sposób zgodzić się z takim twierdzeniem. Prawo studenta do uzyskania stypendium rektora dla najlepszych studentów ustalane jest każdorazowo w roku akademickim następującym po roku, w którym student uzyskał określone osiągnięcia naukowe, sportowe lub artystyczne, a organy Uczelni rozstrzygają w tym przedmiocie na podstawie aktualnie obowiązujących regulaminów, a nie tych, które obowiązywały w roku poprzednim. Nie sposób zatem mówić o ochronie "praw nabytych studentów", ponieważ prawo do stypendium nabywają oni dopiero na mocy ostatecznej decyzji właściwego organu Uczelni, a nie z mocy prawa. Przyznawanie stypendiów na mocy
poprzednio obowiązującego regulaminu byłoby możliwe jedynie wówczas, gdyby nakaz stosowania przepisów dotychczasowych wynikał wprost z prawa intertemporalnego.
Nie sposób jednak przerzucać na organ Uczelni odpowiedzialności za działanie ustawodawcy , który nie przewidział przepisów przejściowych dla nowych regulacji dotyczących przyznawania stypendiów. Uczelnia wyższa nie jest bowiem kompetentna do oceny konstytucyjności norm ustawowych i ewentualnej odmowy ich zastosowania. Jest ona natomiast związana przepisami prawa powszechnie obowiązującego. Uczelnia była zatem prawnie zobowiązana do zmiany "Regulaminu przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów Akademii Medycznej we W." w sposób zapewniający zgodność Regulaminu ze znowelizowaną ustawą Prawo o szkolnictwie wyższym, w najbliższym możliwym terminie, tj. od początku następnego roku akademickiego, oraz do stosowania tego regulaminu od chwili jego wejścia w życie. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego (np. wyrok sygn. akt K 30/06) w polskim porządku prawnym zasadą jest stosowanie nowego prawa wprost, jeśli prawodawca nie postanowił inaczej w przepisach intertemporalnych, chyba że za stosowaniem przepisów dotychczasowych przemawiają ważne względy systemowe lub aksjologiczne. Nie bez znaczenia jest również fakt, iż środki finansowe na stypendia dla najlepszych studentów pochodzą z dotacji z budżetu państwa, a jako środki publiczne muszą być wydatkowane przez Uczelnię zgodnie z zasadami dyscypliny finansów publicznych. Zastosowanie poprzedniego regulaminu pomocy materialnej i przyznanie stypendiów większej ilości studentów, niż 10% najlepszych na danym kierunku, stanowiłoby niewątpliwie naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Z tego względu w ocenie Komisji nie zachodziły przesłanki do niezastosowania w roku akademickim 2011/2012 regulaminu pomocy materialnej obowiązującego od 1 października 2011r.
( ...).
Wojewódzki Sąd Administracyjny, zważył co następuję:
Skarga nie jest zasadna.
Przedmiotem sporu skarżącej w niniejszej sprawie, jest to czy wniosek, który wniosła w dniu 20 października 2011r. o przyznanie stypendium Rektora dla najlepszych studentów powinien zostać rozpoznawany przez Komisję Stypendialną na podstawie przepisów prawa obowiązującego w tej dacie, czy też przepisów obowiązujących wcześniej.
W dacie wniesienia wniosku zastosowanie miały przepisy zarządzenia Rektora Akademii Medycznej we W. z dnia [...] 2011r. nr [...] w sprawie wprowadzenia w życie "Regulaminu przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów Akademii Medycznej we W.".
Zarządzenie to zostało oparte na podstawie art. 186 ust. 1 ustawy z dnia 27 lipca 2005r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. z 2005r., nr 164, poz. 1365 ze zm.). Stanowiło ono, że z dniem wejścia w życie nowego Regulaminu traci moc zarządzenie nr [...] oraz jego zmiany (§2), a także, że "Regulamin przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów Akademii Medycznej we W.", stanowiący załącznik do niniejszego zarządzenia obowiązuje od roku akademickiego 2011/2012 (§3). Ani zarządzenie to, ani wprowadzony w życie Regulaminu nie zawiera przepisów przejściowych. W przepisach końcowych jedynie Regulamin stanowi w § 38, że zmiany zasad i trybu przyznawania świadczeń pomocy materialnej dla studentów dokonywane są zarządzeniem rektora (ust. 1), a w sprawach nieobjętych jego przepisami mają zastosowanie przepisy ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym (...).
Instytucji Stypendium Rektora dla najlepszych studentów Regulamin poświęcił rozdział XIV, w którym §27 ust.1 stanowi, że o stypendium Rektora dla najlepszych studentów może ubiegać się student, który uzyskał za poprzedni rok studiów wysoką średnią ocen (a), posiada osiągnięcia naukowe (b), posiada osiągnięcia artystyczne (c), posiada wysokie wyniki sportowe w współzawodnictwie krajowym lub międzynarodowym (d). I te zasady, ustalone w rozdziale XIV Regulaminu z 2011r., stały się podstawą orzeczenia Komisji Stypendialnej.
Tymczasem skarżąca zarzuciła, że "zasady te nie obowiązywały w chwili, w której miały miejsce zdarzenia uprawniające studentów, którzy zakończyli rok akademicki 2010/2011 do ubiegania się o stypendium". Skarżąca wskazała, że w sprawie powinny znaleźć zastosowanie przepisy Regulaminu przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów Akademii Medycznej we W. (załącznik 9 do zarządzenia nr [...] Rektora AM we W. z dnia [...] 2009r.
Z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego wynika, że brak stanowiska ustawodawcy co do reguły intertemporalnej można uznać za przejaw jego woli bezpośredniego działania nowego prawa. A zatem w razie wątpliwości, czy należy stosować ustawę dawną czy nową, pierwszeństwo powinna mieć ustawa nowa, ponieważ powinna ona być lepszym odbiciem aktualnych stosunków normatywnych, bardziej dostosowanym do aktualnego stanu prawnego. Jednakże Trybunał Konstytucyjny wskazuje, że zasada bezpośredniego stosowania nowego prawa nie może mieć miejsca w sytuacji, gdy przeciw jej zastosowaniu przemawiają ważne racje systemowe i aksjologiczne. Na bezpośrednie działanie nowej ustawy można zdecydować się tylko w sytuacji, gdy za działaniem nowego prawa przemawia ważny interes publiczny, którego nie można wyważyć z interesami jednostki. Konflikt nowego prawa z interesami jednostki (stosunki w toku) może być rozwiązany przez wybór zasady bezpośredniego działania prawa nowego tylko o tyle, o ile da się wskazać wyraźny ważny interes publiczny, zmuszający do przejścia do porządku dziennego nad interesem jednostki. Sprawdzenia, czy w danym wypadku taki ważny interes występuje, dokonuje organ stający wobec wątpliwości intertemporalnej, a więc Trybunał Konstytucyjny lub sąd orzekający (wyrok z dnia 7 marca 2012r., sygn. akt K 3/10; postanowienie z dnia 13 czerwca 2011r., sygn. akt SK 26/09, wyrok z dnia 31 stycznia 2005r., sygn. akt P 9/04).
W rozważanym przypadku takich okoliczności świadczących o ważnym interesie publicznym, można upatrywać w konieczności zmiany regulaminu skutkiem zmiany wspomnianego Prawa o szkolnictwie wyższym, a zwłaszcza jego art. 174 ust. 4. Przepis ten określił, że środki z dotacji, o których mowa w art. 94 ust. 1 pkt 7 i ust. 4 przeznaczone na stypendia rektora dla najlepszych studentów każdego roku studiów prowadzonego w uczelni stanowią nie więcej niż 40 % środków przeznaczonych łącznie na stypendia rektora dla najlepszych studentów, stypendia socjalne oraz zapomogi. Stosownie zatem do art. 181 ust. 1 Prawa o szkolnictwie wyższym organy uczelniane dostosowały jedynie do tej zasady postanowienia regulaminu w sprawie przyznawania i wypłacenia świadczeń pomocy materialnej dla studentów; wprowadzono zatem wspomniany limit 10% najlepszych studentów każdego kierunku studiów, którzy mogli ubiegać się o tego rodzaju stypendium. Przy tym nowela do Prawa o szkolnictwie wyższym modyfikująca treść przepisu art. 174 ust. 4, weszła w życie z dniem 1 października 2011r., w tym samym czasie wprowadzony też został w życie nowy regulamin, będący podstawą przyznawania m.in. stypendiów dla najlepszych studentów określając ów limit w § 26. Jednakże, co istotniejsze, regulamin przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów AM we W. wprowadzony w życie zarządzeniem nr [...] Rektora Akademii Medycznej we W. z dnia [...] 2009r. przewidywał w §3, że student może ubiegać się o pomoc materialną ze środków przeznaczonych na ten cel w budżecie państwa w formie: 1) stypendium socjalnego, 2) stypendium za wyniki w nauce lub sporcie, 3) stypendium na wyżywienie, 4) stypendium mieszkaniowego (...), 5) stypendium socjalnego dla osób niepełnosprawnych, 6) zapomogi. Regulamin ten nie przewidywał zatem stypendium dla najlepszych studentów, które ustanowił regulamin z 2011r. wymieniając je w § 3, po stypendium socjalnym i stypendium socjalnym dla osób niepełnosprawnych.
Porównanie przepisów rozdziału V: Stypendium za wyniki w nauce, regulaminu z 2009r. z przepisami rozdziału XIV: Stypendium rektora dla najlepszych studentów, regulaminu z 2012r. pozwala stwierdzić, że świadczenia te zostały odmiennie uregulowane; w 2011r. np. wprowadzono ów 10% limit i listy rankingowe, czego nie przewidywały przepisy obowiązujące od 2009r. To dodatkowo przemawia za trafnością zastosowania w sprawie przepisów regulaminu z 2011r.
Z tych względów skarga, jako niezasadna, podlegała oddaleniu na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U.nr 153, poz. 1270 ze zm.).
J.T. 17.07.14r.
